Áhrif aðbúnaðar, mjaltatækni og júgurheilbrigðis á fjölda og tegundir gerla í innleggsmjólk

Size: px
Start display at page:

Download "Áhrif aðbúnaðar, mjaltatækni og júgurheilbrigðis á fjölda og tegundir gerla í innleggsmjólk"

Transcription

1 377 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 Áhrif aðbúnaðar, mjaltatækni og júgurheilbrigðis á fjölda og tegundir gerla í innleggsmjólk Jóhanna Skúladóttir Ólafs 1 og Grétar Hrafn Harðarson 2 1 Dýralæknastofu í Mosfellsbæ, 2 Landbúnaðarháskóla Íslands Útdráttur Sýni af innleggsmjólk 24 kúabúa voru rannsökuð þrisvar á 4 mánaða tímabili veturinn , m.t.t. heildargerlafjölda, hitaþolinna- og kuldakærra gerla, kólígerla, streptokokka og stafýlokokka. Valin voru kúabú með mismunandi mjaltatækni í þeim tilgangi að rannsaka hvort mjaltaþjónar, sem hefur fjölgað mjög ört undanfarið, hefðu áhrif á gerlatölu innleggsmjólkur. Einnig voru spenasýni rannsökuð til að endurspegla júgurheilbrigði. Kýrnar og fjósin voru metin m.t.t. hreinlætis samkvæmt gátlista. Niðurstöður sýndu að bú þar sem kýr voru skítugar á lærum og síðum, höfðu hærri heildargerlatölu og einnig fleiri kólígerla og streptokokka (p<0.05) í innleggsmjólk. Meira fannst af stafýlokokkum í innleggsmjólk á þeim búum þar sem hreinlæti var metið lélegt (p<0.05). Einnig fannst að bú með mjaltagryfjur höfðu færri stafýlokokka og streptokokka í innleggsmjólk en bú með mjaltaþjóna (p<0.05). Að lokum fannst samhengi milli hitaþolinna gerla í innleggsmjólk og vægra júgurbólgugerla sem ræktuðust í spenasýnunum. Inngangur Þegar talað er um heildargerlafjölda í innleggsmjólk, er átt við alla þá gerla sem eru loftháðir og eru í mjólkinni þegar hún er sótt úr mjólkurtankinum á sjálfu kúabúinu (Jayarao et al., 2004). Rannsóknir hafa sýnt fram á, að þegar heildargerlafjöldi á kúabúi er hár, fylgja því oftast breytingar innan einstakra gerlahópa. Í langflestum tilvikum er samhengi milli hækkandi heildargerlafjölda og lélegs hreinlætis á kúabúum (Chambers, 2002). Umhverfisgerlar sem greinast í innleggsmjólk við ræktun, hafa þrenns konar uppruna: Frá júgurbólgu, frá yfirborði óhreinna spena og júgurs og einnig frá mjaltavélum og mjólkurtönkum (Blowey et al., 1997; Bramley & Mckinnon, 1990; Murphy, 1997; Roberson & Bailey, 1999). Það eru þó fleiri þættir sem geta spilað inn í, þ.e hreinlæti legubása og mjólkurbása, hreinsun á mjaltabúnaði, hreinlæti við mjaltir, hitastig á mjólkinni í tankinum sem og tíminn sem mjólkin er geymd í tankinum (Murphy & Boor, 2000). Þeir gerlahópar sem voru skoðaðir í þessu verkefni eru júgurbólgugerlar, kuldakærir gerlar, hitaþolnir gerlar og kólígerlar. Algengustu kuldakæru gerlarnir í innleggsmjólk eru Psedumonas tegundir og þessi tegund fjölgar sér hraðast við 0 til 7 C innan þessa gerlahóps (Cousin, 1982; Rowe et al., 2001). Kuldakærir gerlar mynda einnig ákveðin utanfrumu ensím sem sprengja fituna og geta einnig brotið niður prótein, sem jafnframt er skilyrði fyrir hraðri fjölgun þeirra við lágt hitastig (Rowe et al., 2001). Sum ensímanna eru hitaþolin og geta lifað af gerilsneyðinguna. Rannsóknir hafa sýnt að eftir því sem að mjólkin er geymd lengur í mjólkurtankinum við 4 C, fara þessi ensím að aukast verulega í magni sérstaklega eftir tveggja daga geymslu (Rowe et al., 2001). Séu þessi ensím enn þá til staðar í mjólkinni eftir gerilsneyðingu getur það leitt til eyðileggingar á mjólkinni ef hún er geymd við > 5 C í ísskáp. Hitaþolnir gerlar nefnast þeir gerlar sem þola hita að 62,8 C +/- 0,5 C í 30 mínútur (Chambers, 2002;

2 378 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 Oliver et al., 2004). Þeir geta því lifað af fyrsta skrefið í gerilsneyðingu sem er 63 C í hálftíma. Í innleggsmjólk eru Bacillus tegundir algengustu hitaþolnu gerlarnir og koma þeir þá aðallega frá spenahúð sem hefur óhreinkast í bás eða frá undirburði. (Bramley & McKinnon, 1990). Til kólígerla tilheyra: Escherichia coli, Klebsiella tegundir og Enterobacter tegundir (Davidson et al., 2004; Jayarao & Wang, 1999). Þegar og ef kóligerlar greinast í innleggsmjólk, má rekja uppruna þeirra til skítugra kúa, óviðunandi júgurþvotta eða spenahylkja sem hafa komist í snertingu við kúamykju. Þessi hópur gerla drepst við gerilsneyðingu, þar sem þeir geta ekki lifað við hitastig yfir 46 C (Hayes el al., 2001). Það eru þó skiptar skoðanir hjá greinarhöfundum hvað valdi því að há gildi af kóligerlum ræktist í innleggsmjólk. Farnsworth (1993) fullyrðir, að kólígerlar sem ræktast frá innleggsmjólk séu tilkomnir vegna þess að spenar og júgur séu illa þrifin fyrir mjaltir. En Chambers (2002) segir aftur á móti að þó það sé mikið af kólígerlum í legubásum hjá kúnum, verði sá fjöldi sem ræktist eingöngu frá spenahúð ekki hærri en 100 cfu (coloni forming units)/ml mjólk. Það er mikilvægt að huga að því hve mikið af kólígerlum ræktast í innleggsmjólk, þar sem tilvera þeirra gefur glöggt til kynna að hreinlæti í básum og við mjaltir sé ábótavant, og samhliða sú áhætta að sjúkdómsvaldandi gerlar geta borist með kólígerlum í innleggsmjólkina. Kólígerlar geta líka fjölgað sér mjög hratt í mjólkurtankinum miðað við aðra gerla (Murphy & Boor, 2000). Ef smitandi júgurbólgugerlar, Staphylococcus aureus og/eða Streptococcus agalactiae, finnast í innleggsmjólk, gefa þeir til kynna að júgurbólgu sé að finna á kúabúinu (Biggs, 2003; Gonzales et al., 1986; Hayes et al., 2001). Það er þó oft tilfellið að smitandi júgurbólgugerlar greinist ekki í innleggsmjólkursýnum en ástæður fyrir því geta verið nokkrar, t.d dulin júgurbólga í dvala, útþynningaráhrif á mjólkinni í tankinum og ekki nægilega góðar greiningaraðferðir (Godkin og Leslie, 1993). Umhverfisjúgurbólgugerilinn Streptococcus uberis finnst víða í fjósum og minnir enn og aftur á mikilvægi hreinlætis við mjaltir (Hayes et al., 2001). Þegar umhverfisjúgurból gugerlar greinast í innleggsmjólk, geta þeir gefið góða mynd af því hvernig ástatt er með hreinlæti á kúabúinu. Það er sýnt fram á að tilvist þeirra í innleggsmjólk er óháð tíðni á júgurbólgutilfellum (Godkin & Leslie, 1993). Efniviður og aðferðir Valin voru 24 kúabú með mismunandi mjaltatækni. Öll kúabúin eru í Árnes- og Rangárvallasýslu. Það voru níu bú með mjaltagryfjum, átta með mjaltaþjóna og sjö með hefðbundin rörmjaltakerfi. Í verkefninu var innleggsmjólkin rannsökuð með tilliti til heildargerlafjölda, ákveðinna gerlahópa, hreinleiki kúnna var skoðaður sem og hreinlæti á búunum sjálfum. Einnig voru tekin mjólkursýni úr kúm með háa frumutölu, til að fá vísbendingu um júgurheilbrigði á búunum. Sýni af innleggsmjólk voru tekin þrisvar sinnum frá öllum þessum bæjum, þ.e í 49. viku 2005, og 1. og 12. viku ml sýni voru tekin úr hverjum mjólkurtanki og þau fryst við -50 C eftir komuna á Mjólkurbú Flóamanna á Selfossi. Sýnin voru síðan send fryst til Konunglega landbúnaðar- og dýralæknaháskólans (KVL) í Kaupmannahöfn og rannsökuð þar. Öll kúabúin voru heimsótt í mars eða apríl 2006 og voru þá tekin spenasýni úr þeim mjólkurkúm sem greinst höfðu með frumutölu > frumur/ml mjólk í sama mánuði en þó var aðeins tekið spenasýni ef mjólkin fór í tankinn. Einnig voru tekin spenasýni frá 5 % af

3 379 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 þeim kúm sem voru ekki með of háa frumutölu og var tilviljun látin ráða vali þeirra. Spenasýnin voru síðan greind og rannsökuð á Rannsóknarstofu mjólkuriðnaðarins (RMI). Í heimsókninni á kúabúin var hreinlæti kúnna, læri-síða, leggir og júgur einnig metið á einkunnaskala 1-4, þar sem einkunn 3 og 4 gaf til kynna að þessi svæði á kúnum væru skítug eða mjög skítug, þetta kerfi er uppbyggt af Cook (2002) og var stuðst við hans kerfi. Ýmsir þættir í umhverfi (básar, flórar, fóðurgangar, veggir, gluggar) voru líka skoðaðir og gefnar einkunnir eftir hreinleika. Einnig var gefin einkunn fyrir heildarhreinlæti á búunum. Við greiningu á innleggsmjólkinni var stuðst við rannsóknaraðferðir sem lýst er af Oliver et al., (2004) og Frank & Yousef, (2004). Heildargerlafjöldi var fundinn með því að setja 0,1 ml af mjólk á Luria Bertani (LA) agar, ræktað við 37 C i 48 tíma. Við greiningu á hitaþolnum gerlum var 10 ml af innleggsmjólk hitað upp í 62,8 C i 30 mínútur og 0,1 ml mjólk settur á LA-agar. Ræktað við 37 C í 48 tíma. Við greiningu á kuldakærum gerlum var 0,1 ml af mjólk settur á LA-agar og ræktað við 5 C í 10 daga. Við greiningu á kólígerlum var 0,1 ml af mjólk settur á MacConkey agar. Ræktað við 37 C í 48 tíma. Við greiningu á Staphylococcus tegundum var 0,1 ml af mjólk settur á Vogel-Johnson agar. Við greiningu á Streptococcus tegundum var 0,1 ml af mjólk settur á Edwards agar. Öll ræktun var tvítekin og niðurstöður lesnar af plötum sem höfðu kólóníur. Niðurstöður eru uppgefnar sem cfu/ml mjólk, þ.e meðaltal frá hverri sáningu. Við tegundagreiningu á gerlunum úr innleggsmjólkinni var notuð almenn gerlagreining sem og API 20 STREP (biomérieuex, Inc.) og polymerasi chain reaction (PCR). Tölfræði Öll gögnin voru greind í tölfræðikerfi sem nefnist R-kerfi ( Skoðað var hvort mjaltatæknin sem og lausaganga samanborið við bása hefði marktæk áhrif á heildargerlafjölda, hitaþolna gerla, kuldakæra gerla, kólí- og júgurbólgugerla (2 hópar). Við þessa greiningu var notað Tukey s Honest Significant Difference method. Til að athuga hvort júgurheilbrigði hefði marktæk áhrif á heildargerlafjölda og fyrrnefnda gerlahópa, var þeim gerlum sem greindust frá spenasýnunum í mars og apríl, deilt upp í skæða gerla og væga gerla. Þessar niðurstöður voru síðan bornar saman við niðurstöður frá innleggsmjólkinni í sama mánuði. Einnig var almennt hreinlæti fjósanna notað í greininguna og athugað var hvort það væri samhengi milli lélegs hreinlætis og heildargerlafjölda sem og hinna fimm fyrrnefndu gerlahópa. Að lokum var rannsakað hvort það væri samhengi milli heildargerlafjölda og frumutölu. Frumutalan fékkst uppgefin fyrir hvert kúabú hjá Mjólkurbúi Flóamanna á Selfossi fyrir sömu vikuna og innleggsmjólkin var tekin. Þetta samhengi var skoðað þrisvar sinnum þ.e í desember, janúar og í mars. Við ofannefndar greiningar var notað Kendall s test of indipendence í R-kerfinu. Niðurstöður Á myndum nr. 1-3 er að finna meðaltöl heildargerlafjölda og hinna fimm gerlahópa sem rannsakaðir voru í verkefninu. Niðurstöður eru sýndar sem meðaltöl frá innleggsmjólkursýnunum þremur sem tekin voru í desember, janúar og mars á hverju búi fyrir sig. Niðurstöður eru gefnar upp sem cfu/ml mjólk og fyrir ofan einstaka súlu stendur nákvæm tala þar sem erfitt getur verið að lesa hana af y-ásnum.

4 380 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 Kúabú nr. 1-9: Með mjaltagryfjur og lausagöngu 1. mynd. Dreifing gerlahópanna, lesið frá vinstri heildargerlafjöldi, streptokokkar, stafýlokokkar, kuldakærir gerlar, kólígerlar og hitaþolnir gerlar, gefið upp sem cfu/ml mjólk hjá kúabúum með mjaltagryfjur. Kúabú nr : Með rörmjaltakerfi og bása 2. mynd. Dreifing gerlahópanna, lesið frá vinstri heildargerlafjöldi, streptokokkar, stafýlokokkar, kuldakærir gerlar, kólígerlar og hitaþolnir gerlar, gefið upp sem cfu/ml mjólk hjá kúabúum með rörmjaltakerfi. Kúabú nr : Með mjaltaþjóna og lausagöngu 3. mynd. Dreifing gerlahópanna, lesið frá vinstri heildargerlafjöldi, streptokokkar, stafýlokokkar,

5 381 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 kuldakærir gerlar, kólígerlar og hitaþolnir gerlar, gefið upp sem cfu/ml mjólk hjá kúabúum með mjaltaþjóna. x-ás: Prósent af kúm sem fengu > 2 í einkunn fyrir hreinlæti á lærum og síðum 4. mynd. Samhengi milli heildargerlafjölda í innleggsmjólkinni og kúa sem voru metnar skítugar og mjög skítugar á lærum og síðum, með einkunnagjöf > 2. Á mynd 4, hér fyrir ofan sést samhengi milli skítugra kúa og heildargerla-fjölda (p<0.05). Aðrar marktækar niðurstöður voru, að það fannst samhengi á milli vægra júgurbólgugerla úr spenasýnunum og hitaþolinna gerla í innleggsmjólkinni, einnig á milli kúa sem voru skítugar á lærum og síðum, og heildargerlafjölda, kólígerla og streptokokka. Það fannst samhengi milli stafýlokokka og heildarhreinlætis á búunum. Kúabúin með mjaltagryfjur höfðu færri stafýlókokka en bú með mjaltaþjóna og rörmjaltakerfi. Bú með mjaltagryfjur höfðu einnig færri streptokokka í innleggsmjólkinni en bú með mjaltaþjóna. Það fannst þó ekki munur fyrir síðastnefnda gerlahópinn á milli búa með mjaltagryfjur og rörmjaltakerfi. Umræður Nokkur kúabú voru með mjög mikið af kuldaþolnum gerlum í innleggsmjólkinni og hátt yfir viðmiðunargildum, hér getur skipt sköpum hve lengi mjólkin hefur verið geymd í mjólkurtankinum, þar sem kuldaþolnir gerlar geta náð að fjölga sér upp í cfu/ml mjólk, eftir tvo daga í tankinum (Cousin, 1982). Hitaþolnir gerlar voru minna vandamál hjá búunum, sem leiðir líkur að því að stór hluti þeirra gerla sem finnast í innleggsmjólkinni, drepst eftir 30 mínútur við 63 C. Almennt voru kúabúin með mikið magn af Staphylococcus tegundum í innleggsmjólkinni miðað við viðmiðunargildi. Skýringin gæti verið kýr með dulda júgurbólgu en líka skítug júgur við mjaltir (Jayarao et al., 2001). Fjöldi kólígerla var einnig mjög hár hjá u.þ.b. 1/3 af kúabúunum. Ástæðan er líklega skítugar kýr eða illa þrifin mjaltatæki sem leiðir til ófullnægjandi hreinlætis við mjaltir (Blowey et al., 1997; Murphy & Boor, 2000). Ekki virtist vera vandamál

6 382 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 með Streptococcus tegundir og líka gerla á búunum. Þar sem aðstæður leyfðu ekki annað en að frysta varð innleggsmjólkina fyrir greininguna í Danmörku, má ætla að við frystinguna hafi átt sér stað einhver fækkun gram-neikvæðra gerla. Má því gera ráð fyrir að heildarfjöldi gerla í innleggsmjólkinni hafi væntanlega verið nokkuð hærri í raun og veru, en þetta hefur einnig fundist hjá Read et al., (1969) og Schuken et al., (1989). Heildargerlatala hjá búum með mjaltaþjóna var ekki marktæk hærri en hjá hinum búunum. Þetta er í ósamræmi við niðurstöður sem hafa fundist hjá Klungel et al., (2000), Vorst & Hogeveen (2000), og Koning et al., (2004). Hugsanleg skýring á því að ekki var komist að sömu niðurstöðu og í erlendum rannsóknum, er að öll búin í þessu verkefni höfðu haft mjaltaþjónana í notkun í meira en eitt ár og því getur verið að bændurnir séu komnir yfir byrjunarvandamálin og/eða að þeir eigi auðveldara með að aðlaga kýrnar að þessari nýju mjaltatækni, sökum þess að kýrnar eru ekki svo margar á hverju búi. Það fannst samhengi milli kúa sem voru metnar skítugar og ákveðna gerlahópa. Þetta staðfestir því að hreinlæti kúnna hefur áhrif á fjölda ákveðna gerlategunda. Kýr með skítug læri og síður, gefa til kynna að halar og básar séu skítugir, sem svo leiðir til þess að júgur og spenar skítna og fá á sig gerla úr umhverfinu (Hughes, 2001). Hér ber þó að nefna að mjög margir þættir geta haft áhrif á hreinlæti kúnna, þar á meðal hve oft flórarnir eru hreinsaðir, flæði kúnna um fjósið og hvort undirburður sé notaður (Hughes, 2001; Schreiner & Ruegg, 2003). Gæðakröfur sem gerðar eru fyrir úrvalsmjólk á Íslandi eru kím/ml mjólk, til samanburðar eru kröfurnar í Danmörku kím/ml mjólk. Kröfurnar á Íslandi geta því orkað tvímælis. Greining á ákveðnum gerlahópum frá innleggsmjólk gefur mikið ítarlegri upplýsingar um mjólkurgæði en sú greining sem gerð er í dag. Þeir gerlahópar sem voru skoðaðir og rannsakaðir tilheyra ekki náttúrulegri gerlaflóru hjá kúnni. Því er hægt að nota þessar upplýsingar til að segja til um hvar hugsanleg vandamál á kúabúinu sé að finna. Greining eins og gerð var í þessari rannsókn á innleggsmjólk er tímafrek en getur í mörgum tilfellum verið gagnlegur þáttur í vandamálagreiningu á kúabúi. Þakkarorð Greinarhöfundar þakka veitta aðstoð og góða samvinnu við LBHÍ, MS Selfossi, RMI, KVL og bændum fyrir mjög góðar móttökur og samstarfsvilja við gerð verkefnisins. Heimildaskrá Biggs, A. (2003): Milk bacteriology: interpreting the results. Journal of the British Veterinary Cattle Practice, 11, 1-7. Blowey, R., Davis, J. & Edmondson, P. (1997): Bacterial counts in bulk milk - an underused investigation technique. In Practice, 19, Bramley, A.J. & McKinnon, C.H. (1990): The microbiology of raw milk. In: Dairy Microbiology, Vol. 1. Robinson, R.K. ed., London, Elsevier Science Publishers, pp Chambers, J.V. (2002): The microbiology of raw milk. In: Dairy Microbiology Handbook, The Microbiology of Milk and Milk Products, third edition. Robinson, R.K. ed., John Wiley & Sons, Inc., Publication, pp Cook, N.B. (2002): The influence of barn design on dairy cow hygiene, lameness and udder health. Proceeding of the 35th Annual Convention, American Association of Bovine Practioners. Wisconsin, pp

7 383 Fræðaþing landbúnaðarins 4, 2007 Cousin, M.A. (1982): Presence and activity of psychrotrophic microorganisms in milk dairy procucts: a review. Journal of Food Protection, 45, Davidson, P.M., Roth, L.A. & Gambrel-Lenarz, S.A. (2004): Coliform and other indicator bacteria. In: Standard Methods for the Examination of Dairy Products, 17th edition. Frank, J.F. & Wehr, H.M. ed., American Public Health Association, pp Farnsworth, R.J. (1993): Microbiologic examination of bulk tank milk. Veterinary Clinics of North-America, Food Animal Practice, 9, Frank, J.F. & Yousef, A.E. (2004): Tests for groups of microorganisms. In: Standard Methods for the Examination of Dairy Products, 17th edition. Frank, J.F. & Wehr, H.M. ed., American Public Health Association, pp Godkin, M.A. & Leslie, K.E. (1993): Culture of bulk tank milk as a mastitis screening test: a brief review. Canadian Veterinary Journal, 34, Gonzales, R.N., Jasper, D.E., Bushnell, R.B. & Farver, T.B. (1986): Relationship between mastitis pathogen numbers in bulk tank milk and bovine udder infections in California dairy herds. Journal of the American Veterinary Medical Association, 189, Hayes, M.C., Ralyea, R.D., Murphy, S.C., Carey, N.R., Scarlett, J.M. & Boor, K.J. (2001): Identification and characterization of elevated microbial counts in bulk tank raw milk. Journal of Dairy Science, 84, Jayarao, B.M. & Wang, L. (1999): A study on the prevalence of gram-negative bacteria in bulk tank milk. Journal of Dairy Science, 82, Jayarao, B.M., Pillai, S.R., Swant, A.A., Wolfgang, D.R. & Hedge, N.V. (2004): Guidelines for monitoring bulk tank milk somatic cell and bacterial counts. Journal of Dairy Science, 87, Koning, K.-de., Slaghuis, B. & Vorst, Y.van-der. (2004): Milk quality on farms with an automatic milking system. Automatic milking: A better understanding. Conference Proceedings, The Netherlands, pp Klungel, G.H., Slaghuis, B.A. & Hogeveen, H. (2000): The effect of the introduction of automatic milking systems on milk quality. Journal of Dairy Science, 83, Murphy, S.C. (1997): Raw milk bacteria tests: standard plate count, preliminary incubation count, lab pasteurization count and coliform count - what does they mean for your farm? Proceedings Regional National Mastitis Council, pp Murphy, S.C. & Boor, K.J. (2000): Trouble-shooting sources and causes of high bacteria counts in raw milk. Dairy, Food and Environmental Sanitation, 20, Oliver, S.P., González, R.N., Hogan, J.S., Jayarao, B.M. & Owens W.E. (2004): In: Microbiological Procedures for the Diagnosis of Bovine Udder Infection and Determination of Milk Quality, fourth edition. National Mastitis Council (NMC), pp Read, R.B., Bradshaw, J.G. & Francis, D.W. (1969): Effect of freezing raw milk on standard plate count. Journal of Dairy Science, 52, Roberson, J. & Bailey, T.L. (1999): Using records to evaluate udder health: bulk tank analysis. Veterinary Medicine, 94, Rowe, M.T., Dunstall, G., Kilpatrick, D. & Wisdom, G.B. (2001): A study of changes in the psychrotrophic microflora of raw milk during refrigerated storage. Milchwissenschaft, 56, Schukken, Y.H., Smit, J.A.H., Grommers, F.J., Vandegeer, D. & Brand, A. (1989): Effect of freezing on bacteriologic culturing of mastitis milk samples. Journal of Dairy Science, 72, Vorst, Y.van-der. & Hogeveen, H. (2000): Automatic milking systems and milk quality in the Netherlands. In: Robotic Milking. Proceedings of International Symposium. Lelystad, The Netherlands. Hogeveen, H & Meijering, A. ed., Wageningen Pers., pp

Part 66. Requirements for exercising privileges Highlights of New Part 66 rule

Part 66. Requirements for exercising privileges Highlights of New Part 66 rule Part 66 Requirements for exercising privileges Highlights of New Part 66 rule Part 66.A.20(b) privileges The holder og an aircraft maintenance licence may not exercise its privileges unless: 1. In compliance

More information

Samanburður vindmæla. Samanburðarmælingar í mastri LV v/búrfell 15. ágúst 30.sept 2011

Samanburður vindmæla. Samanburðarmælingar í mastri LV v/búrfell 15. ágúst 30.sept 2011 Samanburður vindmæla Samanburðarmælingar í mastri LV v/búrfell 15. ágúst 30.sept 2011 Haustþing Veðurfræðifélagsins 2011 Tegundir vindmæla Til eru margar mismunandi gerðir vindmæla sem byggja á mismunandi

More information

Möguleg útbreiðsla trjátegunda með hækkandi hitastigi á Íslandi

Möguleg útbreiðsla trjátegunda með hækkandi hitastigi á Íslandi Möguleg útbreiðsla trjátegunda með hækkandi hitastigi á Íslandi Björn Traustason og Þorbergur Hjalti Jónsson, Mógilsá Fagráðstefna 25.mars 2010 Inngangur Landfræðileg greining til að meta útbreiðslu nokkurra

More information

Ritstuldarvarnir. Sigurður Jónsson

Ritstuldarvarnir. Sigurður Jónsson Ritstuldarvarnir Sigurður Jónsson sigjons@hi.is Aðgangur að Turnitin 1. Beint í Turnitin á www.turnitin.com 2. Gegnum Moodle-námskeið Kennarar og nemendur halda sig í Moodleumhverfinu Fá frumleikaskýrslu

More information

Rannsóknarskýrsla í sálfræði 103 á vorönn 2008 um. viðhorf nemenda til nokkurra þátta í skólastarfi ME.

Rannsóknarskýrsla í sálfræði 103 á vorönn 2008 um. viðhorf nemenda til nokkurra þátta í skólastarfi ME. í sálfræði 103 á vorönn 2008 um viðhorf nemenda til nokkurra þátta í skólastarfi ME. Rannsóknin á að gera grein fyrir afstöðu nemenda við Menntaskólanum á Egilsstöðum til nýgerða breytinga á stoðtímakerfi

More information

Ný tilskipun um persónuverndarlög

Ný tilskipun um persónuverndarlög UT Messa SKÝ, 9. febrúar 2012 Hörður Helgi Helgason Um fyrirlesara 1999 2000-03 2003-06 2006- Héraðsdómslögmaður Persónuvernd Ráðgjafi, evrópsk persónuv.lög LM lögmenn -> Landslög munið #utmessan Boligen

More information

Tilraunahúsið Úrræði fyrir raungreinakennslu

Tilraunahúsið Úrræði fyrir raungreinakennslu Tilraunahúsið Úrræði fyrir raungreinakennslu Ari Ólafsson dósent í tilraunaeðlisfræði Eðlisfræðiskor HÍ og Raunvísindastofnun Háskólans Tilraunahúsið p.1/18 Sýnishorn af markmiðum ríkisvalds í menntamálum

More information

MICROBIAL ANALYSIS OF RAW AND BOILED MILK SOLD AT BARATON CENTER IN NANDI COUNTY, KENYA

MICROBIAL ANALYSIS OF RAW AND BOILED MILK SOLD AT BARATON CENTER IN NANDI COUNTY, KENYA MICROBIAL ANALYSIS OF RAW AND BOILED MILK SOLD AT BARATON CENTER IN NANDI COUNTY, KENYA Ogot, H. A.*, Ochuodho, H. O., & Machoka, R. University of Eastern Africa, Baraton, P. O. Box 2500-30100, Eldoret,

More information

Mikilvægi samræmdrar svæðisbundinar kortlagningar Hvað fangar hug og hjarta ferðamannsins

Mikilvægi samræmdrar svæðisbundinar kortlagningar Hvað fangar hug og hjarta ferðamannsins Morgunverðarfundur Ferðamálastofu Grand hótel, Reykjavík 14. apríl 2011 Mikilvægi samræmdrar svæðisbundinar kortlagningar Hvað fangar hug og hjarta ferðamannsins Dr. Edward H. Huijbens Forstöðumaður /

More information

Power Engineering - Egill Benedikt Hreinsson. Lecture 25. Examples 2. Sýnidæmi 2

Power Engineering - Egill Benedikt Hreinsson. Lecture 25. Examples 2. Sýnidæmi 2 1 Examples 2 Sýnidæmi 2 2 Example 25-1 Gefið er 3 fasa, 3 teina raforkukerfi samkvæmt meðfylgjandi einlínumynd. Allar stærðir á myndinni eru í einingakerfinu ( per unit ). Seríuviðnám háspennulínanna er

More information

Leiðbeiningar um notkun XML-þjónustu Veðurstofu Íslands fyrir norðurljós

Leiðbeiningar um notkun XML-þjónustu Veðurstofu Íslands fyrir norðurljós Leiðbeiningar um notkun XML-þjónustu Veðurstofu Íslands fyrir norðurljós XML-þjónustan veitir aðgang að nýjum norðurljósagögnum Veðurstofunnar sem birt eru á www.vedur.is. Slóð XML-þjónustunnar er http://xmlweather.vedur.is/aurora?op=xml&type=index

More information

OPEN DAYS 2011 LOCAL EVENTS COUNTRY LEAFLET. East Iceland / Austurlands ICELAND / ÍSLAND

OPEN DAYS 2011 LOCAL EVENTS COUNTRY LEAFLET. East Iceland / Austurlands ICELAND / ÍSLAND OPEN DAYS 2011 LOCAL EVENTS COUNTRY LEAFLET East Iceland / Austurlands ICELAND / ÍSLAND INDEX I. Regional Partnerships Official Partners of the OPEN DAYS 2011 East Iceland... 3 Austurlands... 5 2 I. Regional

More information

Geymsluþol reyktra síldarflaka í lofttæmdum umbúðum

Geymsluþol reyktra síldarflaka í lofttæmdum umbúðum Geymsluþol reyktra síldarflaka í lofttæmdum umbúðum Franklín Georgsson Margeir Gissurarson Mælingar og miðlun Skýrsla Matís 23-10 Júní 2010 ISSN 1670-7192 Titill / Title Höfundar / Authors Geymsluþol reyktra

More information

Eftirspennt Brúargólf Klóríðinnihald í nokkrum steyptum brúargólfum

Eftirspennt Brúargólf Klóríðinnihald í nokkrum steyptum brúargólfum Eftirspennt Brúargólf Klóríðinnihald í nokkrum steyptum brúargólfum Útg. Dags. Höf. Rýnir Samþykkur Lýsing 3 11/01 2006 GG EH Lokaskýrsla II 2 21/12 2005 GG SvSv Lokaskýrsla I 1 15/12 2005 GG Uppkast 1

More information

Inngangur og yfirlit yfir rafmagnsvélar

Inngangur og yfirlit yfir rafmagnsvélar 1 Inngangur og yfirlit yfir rafmagnsvélar Introduction to rotating machines 2 Grunnhugtök og meginþættir Klassískar gerðir véla Riðstraumsvélar Samfasavél (synchronous machine) Spanvél (induction machine

More information

Samsvörun milli heildarmagns tannátu meðal 12 og 15 ára barna (DMFT/DMFS) og tannátu í lykiltönnum

Samsvörun milli heildarmagns tannátu meðal 12 og 15 ára barna (DMFT/DMFS) og tannátu í lykiltönnum Samsvörun milli heildarmagns tannátu meðal 12 og 15 ára barna (MFT/MFS) og tannátu í lykiltönnum SVANHVÍT. SÆMUNSÓTTIR*, THR ASPEUN**, SIGURÐUR RÚNAR SÆMUNSSN***, INGA. ÁRNAÓTTIR* HEIRIGÐISVÍSINASVIÐ HÁSKÓA

More information

SCC Trouble Shooting for Farm Advisors Impact on Ontario Dairy Farms

SCC Trouble Shooting for Farm Advisors Impact on Ontario Dairy Farms SCC Trouble Shooting for Farm Advisors Impact on Ontario Dairy Farms David Kelton, DVM, PhD Department of Population Medicine University of Guelph SCC 400 Just Two Months Away! The goal is to maintain

More information

ISPUB.COM. Microbiological Quality Of Sweetmeat With Special Reference To Staphylococci. S Chakraborty, A Pramanik, A Goswami, R Ghosh, S Biswas

ISPUB.COM. Microbiological Quality Of Sweetmeat With Special Reference To Staphylococci. S Chakraborty, A Pramanik, A Goswami, R Ghosh, S Biswas ISPUB.COM The Internet Journal of Microbiology Volume 1 Number 1 Microbiological Quality Of Sweetmeat With Special Reference To Staphylococci S Chakraborty, A Pramanik, A Goswami, R Ghosh, S Biswas Citation

More information

Viðhorf erlendra söluaðila. Spurningakönnun framkvæmd í desember 2016 á meðal erlendra söluaðila á póstlista Íslandsstofu sem telur 4500 aðila.

Viðhorf erlendra söluaðila. Spurningakönnun framkvæmd í desember 2016 á meðal erlendra söluaðila á póstlista Íslandsstofu sem telur 4500 aðila. Viðhorf erlendra söluaðila Spurningakönnun framkvæmd í desember 2016 á meðal erlendra söluaðila á póstlista Íslandsstofu sem telur 4500 aðila. Viðhorf erlendra söluaðila desember 2016 VIÐMIÐ TEGUND FYRIRTÆKIS

More information

SVEPPASÝKINGAR MEÐAL SUNDGESTA

SVEPPASÝKINGAR MEÐAL SUNDGESTA Læknadeild Háskóla Íslands 4. árs rannsóknarverkefni Vorið 1997 SVEPPASÝKINGAR MEÐAL SUNDGESTA Gunnhildur Guðnadóttir, Bárður Sigurgeirsson, Ingibjörg Hilmarsdóttir Ágrip Inngangur: Sveppasýkingar í tánöglum

More information

Mánudaga - föstudaga KEF - Airport» Reykjanesbær» Keilir» Fjörður» Reykjavík/HÍ

Mánudaga - föstudaga KEF - Airport» Reykjanesbær» Keilir» Fjörður» Reykjavík/HÍ / 1004720-1004720-3-ABC 2.1.2018 09::16 Mánudaga - föstudaga KEF - Airport» Reykjanesbær»»» Reykjavík/HÍ 06:42 06:44 06:45 06:47 06:51 06:52 06: 07:17 07:18 07:22 07:28 07:29 07:31 07:32 07:34 07:36 07:38

More information

VALIDATION OF DRY-AGING AS AN EFFECTIVE INTERVENTION STEP AGAINST ESCHERICHIA COLI O157:H7

VALIDATION OF DRY-AGING AS AN EFFECTIVE INTERVENTION STEP AGAINST ESCHERICHIA COLI O157:H7 VALIDATION OF DRY-AGING AS AN EFFECTIVE INTERVENTION STEP AGAINST ESCHERICHIA COLI O157:H7 ON BEEF CARCASSES A UNIVERSITY OF WISCONSIN-MADISON RESEARCH REPORT BY STEVEN C. INGHAM AND DENNIS R. BUEGE 2003

More information

Stóra myndin. Uppbygging þekkingarsamfélags. Kristrún Frostadóttir, hagfræðingur Viðskiptaráðs Aðalfundur SFS 19. maí 2017

Stóra myndin. Uppbygging þekkingarsamfélags. Kristrún Frostadóttir, hagfræðingur Viðskiptaráðs Aðalfundur SFS 19. maí 2017 Stóra myndin Uppbygging þekkingarsamfélags Kristrún Frostadóttir, hagfræðingur Viðskiptaráðs Aðalfundur SFS 19. maí 2017 Bakgrunnur Viðskiptaráð Íslands 1 Yfirlit 1. Hvað eru þekkingarkjarnar? 2. Hvað

More information

Klettafjöllin, Grand Canyon og Laramide byltingin

Klettafjöllin, Grand Canyon og Laramide byltingin Klettafjöllin og Grand Canyon 1 Klettafjöllin, Grand Canyon og Laramide byltingin Kristbjörg María Guðmundsdóttir Eitt af fallegustu handverkum náttúruaflanna er án efa að finna í vesturhluta Norður-Ameríku.

More information

Akureyrarbær Starfsmannakönnun 2015

Akureyrarbær Starfsmannakönnun 2015 Akureyrarbær Starfsmannakönnun 2015 Q1. Ert þú karl eða kona? Karl 229 19.83% Kona 926 80.17% Fjöldi 1155 Q2. Á hvaða aldursbili ert þú? 30 ára eða yngri 190 16.42% 31-40 ára 257 22.21% 41-50 ára 312 26.97%

More information

Fjöldi myndgreiningarannsókna á Íslandi árið 2008.

Fjöldi myndgreiningarannsókna á Íslandi árið 2008. GR 10:03 Fjöldi myndgreiningarannsókna á Íslandi árið 2008. Guðlaugur Einarsson, geislafræðingur Ágúst 2010 Geislavarnir ríkisins Icelandic Radiation Safety Authority Rauðarárstíg 10 150 Reykjavík s. 5528200

More information

INTERPRETATION GUIDE AN INTRODUCTION TO USE AND INTERPRETING RESULTS FOR PEEL PLATE CC TESTS. FOR MORE INFORMATION, CONTACT CHARM SCIENCES

INTERPRETATION GUIDE AN INTRODUCTION TO USE AND INTERPRETING RESULTS FOR PEEL PLATE CC TESTS. FOR MORE INFORMATION, CONTACT CHARM SCIENCES INTERPRETATION GUIDE AN INTRODUCTION TO USE AND INTERPRETING RESULTS FOR PEEL PLATE CC TESTS. FOR MORE INFORMATION, CONTACT CHARM SCIENCES INTRODUCTION Peel Plate CC (Coliform Count) tests diffuse the

More information

STOÐKERFISVERKIR HJÁ HJÚKRUNARDEILDARSTJÓRUM OG TENGSL VERKJA VIÐ STREITU

STOÐKERFISVERKIR HJÁ HJÚKRUNARDEILDARSTJÓRUM OG TENGSL VERKJA VIÐ STREITU Þórey Agnarsdóttir, Heilbrigðiseftirliti Norðurlands eystra á Akureyri Hafdís Skúladóttir, Háskólanum á Akureyri Hjördís Sigursteinsdóttir, Háskólanum á Akureyri Sigríður Halldórsdóttir, Háskólanum á Akureyri

More information

Notkun tíðahvarfahormóna hjá íslenskum konum árin

Notkun tíðahvarfahormóna hjá íslenskum konum árin Notkun tíðahvarfahormóna hjá íslenskum konum árin 1996-1 Brynja Ármannsdóttir 1 læknanemi Laufey Tryggvadóttir 2 faraldsfræðingur Jón Gunnlaugur Jónasson 1,2,4 sérfræðingur í meinafræði Elínborg J. Ólafsdóttir

More information

Ég vil læra íslensku

Ég vil læra íslensku Ég vil læra íslensku 16 Föt Föt Évlí - 16 föt 1 hlusta Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software benda lita teikna klippa líma strákur stelpa ekki stelpa/ekki strákur hugsa Évlí - 16 föt 2 hlusta íslenskur

More information

CHEMISTRY. Efnajöfnur. Efnajöfnur. Kafli 3. Kafli 3. Hlutfallareikningur: AðA. reikna út fnum. Efnajöfnur. Efnajöfnur. Efnajöfnur

CHEMISTRY. Efnajöfnur. Efnajöfnur. Kafli 3. Kafli 3. Hlutfallareikningur: AðA. reikna út fnum. Efnajöfnur. Efnajöfnur. Efnajöfnur CHEMISTRY The Central 9th Edition Hlutfallareikningur: AðA reikna út frá formúlum og efnajöfnum fnum Lavoisier: Massi varðveitist í efnahvörfum. : lýsa efnahvörfum. Efnajafna : Hvarfefni og myndefni: 2H

More information

Fyrirkomulag forsjár barna af erlendum uppruna

Fyrirkomulag forsjár barna af erlendum uppruna Fyrirkomulag forsjár barna af erlendum uppruna Samanburðarrannsókn nóvember 2012 Ari Klængur Jónsson www.mcc.is Árnagötu 2-4 400 Ísafjörður Sími: 450-3090 Fax: 456-0215 mcc@mcc.is 1 Velferðarráðuneytið

More information

Efni yfirlitsins að þessu sinni er: HAGTÖLUR VR

Efni yfirlitsins að þessu sinni er: HAGTÖLUR VR September 216 Efnahagsyfirlit VR er gefið út í tengslum við mánaðarlega stjórnarfundi félagsins. Yfirlitið er samantekt á hagtölum og öðru efni sem tengist vinnumarkaðs- og kjaramálum og er tilgangurinn

More information

Áhrif brennisteins díoxíðs (SO 2 ) á heilsufar

Áhrif brennisteins díoxíðs (SO 2 ) á heilsufar Áhrif brennisteins díoxíðs (SO 2 ) á heilsufar Þórólfur Guðnason yfirlæknir Sóttvarnalæknir, Embætti landlæknis Nóvember 2014 Gastegundir frá eldgosum >95% H 2 O, CO 2 SO 2

More information

Kæling uppsjávarfisks fyrir vinnslu?

Kæling uppsjávarfisks fyrir vinnslu? Upphaf mælinga í uppsjávarskipum Sigurjón Arason Yfirverkfræðingur Matís ohf. og Prófessor, Háskóli Íslands Dr. Magnea G. Karlsdóttir; Fagstjóri, Matís ohf. Ásbjörn Jónsson; Verkefnastjóri, Matís ohf Magnús

More information

Rannsóknarstofa í fjölmenningarfræðum. Raddir fjölbreyttra kennarahópa

Rannsóknarstofa í fjölmenningarfræðum. Raddir fjölbreyttra kennarahópa Rannsóknarstofa í fjölmenningarfræðum Raddir fjölbreyttra kennarahópa Sólveig Karvelsdóttir, lektor, HÍ Hafdís Guðjónsdóttir, dósent, HÍ Rannsóknin er hluti af tveimur rannsóknum Fjölbreyttir kennarahópar

More information

Brennisteinsvetni í Hveragerði

Brennisteinsvetni í Hveragerði Þróun 2014-022 Reykjavík, september 2014 Brennisteinsvetni í Hveragerði September 2012 mars 2014 Snjólaug Ólafsdóttir EBS-411-01 Útgefandi: Orkuveita Reykjavíkur Útgáfudagur: September 2014 Umsjón og ábyrgð:

More information

Einelti íslenskra skólabarna og heilsa

Einelti íslenskra skólabarna og heilsa Einelti íslenskra skólabarna og heilsa Niðurstöður landskönnunnar á heilsutengdum afleiðingum eineltis Helena Rún Pálsdóttir Ritgerð til BS prófs 12 einingar Einelti skólabarna og heilsa Niðurstöður landskönnunnar

More information

Öryggi barna skiptir miklu máli, börnin eru

Öryggi barna skiptir miklu máli, börnin eru Sálfræðiritið Tímarit Sálfræðingafélags Íslands 16. árg. 2011, bls. 73 79 Öryggi barna í innkaupakerrum: Áhrifarík leið til að forðast slys Háskóli Íslands Öryggi barna ætti að skipta foreldra miklu máli.

More information

Gengið og verðlagsmælingar til mjög langs tíma

Gengið og verðlagsmælingar til mjög langs tíma Gengið og verðlagsmælingar til mjög langs tíma Gylfi Magnússon Viðskiptafræðideild Ritstjóri Ingjaldur Hannibalsson Rannsóknir í félagsvísindum XIII. Erindi flutt á ráðstefnu í október 2012 Reykjavík:

More information

FRAMKVÆMDARREGLUGERÐ FRAMKVÆMDASTJÓRNARINNAR (ESB) nr. 489/2012. frá 8. júní 2012

FRAMKVÆMDARREGLUGERÐ FRAMKVÆMDASTJÓRNARINNAR (ESB) nr. 489/2012. frá 8. júní 2012 Nr. 28/32 EES-viðbætir við Stjórnartíðindi Evrópusambandsins FRAMKVÆMDARREGLUGERÐ FRAMKVÆMDASTJÓRNARINNAR (ESB) nr. 489/2012 2013/EES/28/07 frá 8. júní 2012 um framkvæmdarreglur vegna beitingar 16. gr.

More information

Samspil menntunar og þróunar strandbúnaðar - dæmi -

Samspil menntunar og þróunar strandbúnaðar - dæmi - Samspil menntunar og þróunar strandbúnaðar - dæmi - Rannveig Björnsdóttir Strandbúnaður 2017, Grand Hótel Reykjavík, 13.-14.mars YFIRLIT erindis Dæmi: doktorsverkefni RBj 2005-2010 BAKGRUNNUR VANDAMÁLIÐ

More information

SNERTIFLETIR ÍSLANDSSTOFU VIÐ FLUGREKENDUR

SNERTIFLETIR ÍSLANDSSTOFU VIÐ FLUGREKENDUR SNERTIFLETIR ÍSLANDSSTOFU VIÐ FLUGREKENDUR Ingvar Örn Ingvarsson Verkefnisstjóri, ferðaþjónusta og skapandi greinar Samgöngufundur á Norðurlandi, 19. nóvember 2015 Meginstoðir stefnu og lykilárangursþættir

More information

Stakerfðavísar hjá sauðfé - ráðstefna í Frakklandi í desember 2003

Stakerfðavísar hjá sauðfé - ráðstefna í Frakklandi í desember 2003 Stakerfðavísar hjá sauðfé - ráðstefna í Frakklandi í desember 2003 Jón Viðar Jónmundsson 1 og Emma Eyþórsdóttir 2 1 Bændasamtökum Íslands 2 Rannsóknarstofnun landbúnaðarins/lbh á Hvanneyri Inngangur Fyrsta

More information

Einelti og líðan. Unnið upp úr könnuninni: Heilsa og lífskjör skólanema, HBSC 2013/2014. Tinna Rut Torfadóttir HUG- OG FÉLAGSVÍSINDASVIÐ

Einelti og líðan. Unnið upp úr könnuninni: Heilsa og lífskjör skólanema, HBSC 2013/2014. Tinna Rut Torfadóttir HUG- OG FÉLAGSVÍSINDASVIÐ Einelti og líðan Unnið upp úr könnuninni: Heilsa og lífskjör skólanema, HBSC 2013/2014 Tinna Rut Torfadóttir HUG- OG FÉLAGSVÍSINDASVIÐ Lokaverkefni til B.A. gráðu í sálfræði Hug- og félagsvísindadeild

More information

KVER HAFRANNSÓKNASTOFNUNAR

KVER HAFRANNSÓKNASTOFNUNAR KV 2018-3 KVER HAFRANNSÓKNASTOFNUNAR Greining á mögulegum eldisuppruna 12 laxa sem veiddust í tveimur ám á Vestfjörðum árið 2017 Analysis of 12 salmon caught in two rivers in the Icelandic Westfjords 2017

More information

Landbúnaður og losun gróðurhúsalofttegunda

Landbúnaður og losun gróðurhúsalofttegunda Fræðaþing landbúnaðarins 2005 Landbúnaður og losun gróðurhúsalofttegunda Jón Guðmundsson, jong@rala.is; jong@lbhi.is Hlynur Óskarsson, hlynur@rala.is; hlynur@lbhi.is Landbúnaðarháskóla Íslands Keldnaholti.

More information

EFLA Verkfræðistofa. STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin Reykjavík, júní 2014

EFLA Verkfræðistofa. STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin Reykjavík, júní 2014 EFLA Verkfræðistofa STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin 2004-2013 Reykjavík, júní 2014 2014, hf - Vinnslu efnis og frágang texta annaðist Kolbrún Reinholdsdóttir fyrir Verkfræðistofuna EFLU hf. ISSN ISBN

More information

Veruleg umhverfisáhrif, eru þau eins?

Veruleg umhverfisáhrif, eru þau eins? Verkefni styrkt af Rannsóknasjóði Vegagerðarinnar Apríl 2016 www.vso.is Borgartún 20 585 9000 105 Reykjavík vso@vso.is 15168 S:\2015\15168\v\03_Greinargerð\15168_160329_skýrsla_drög.docx Apríl 2016 Nr.

More information

Félagsþjónusta sveitarfélaga Municipal social services

Félagsþjónusta sveitarfélaga Municipal social services 2011:1 27. maí 2011 Félagsþjónusta sveitarfélaga Municipal social services Samantekt Frá árinu 1987 hefur Hagstofa Íslands leitað upplýsinga frá sveitarfélögum árlega um fjárhagsaðstoð, félagslega heimaþjónustu

More information

EFLA Verkfræðistofa. STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin Reykjavík, apríl 2012

EFLA Verkfræðistofa. STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin Reykjavík, apríl 2012 EFLA Verkfræðistofa STUÐLAR UM AFHENDINGU RAFORKU Árin 2002-2011 Reykjavík, apríl 2012 2012, EFLA verkfræðistofa hf - Vinnslu efnis og frágang texta annaðist Kolbrún Reinholdsdóttir fyrir Verkfræðistofuna

More information

Áhrif lofthita á raforkunotkun

Áhrif lofthita á raforkunotkun Áhrif lofthita á raforkunotkun Orkuspárnefnd Júlí 2017 Áhrif lofthita á raforkunotkun Orkuspárnefnd Orkustofnun Júlí 2017 Útgefandi: Orkustofnun, Grensásvegi 9, 108 Reykjavík Sími: 569 6000, Fax, 568

More information

Fljótlegar mæliaðferðir með NIR (Nær innrauð litrófsgreining) tæki. Gyða Ósk Bergsdóttir

Fljótlegar mæliaðferðir með NIR (Nær innrauð litrófsgreining) tæki. Gyða Ósk Bergsdóttir Fljótlegar mæliaðferðir með NIR (Nær innrauð litrófsgreining) tæki Gyða Ósk Bergsdóttir Raunvísindadeild Háskóli Íslands 2011 Fljótlegar mæliaðferðir með NIR (Nær innrauð litrófsgreining) tæki Gyða Ósk

More information

Áhrif niðurbrots plöntuleifa á laust nítur í jarðvegi The influence of turnover of plant residues on mineral N in soil

Áhrif niðurbrots plöntuleifa á laust nítur í jarðvegi The influence of turnover of plant residues on mineral N in soil Rit LbhÍ nr. 54 Áhrif niðurbrots plöntuleifa á laust nítur í jarðvegi The influence of turnover of plant residues on mineral N in soil Friðrik Pálmason og Jón Guðmundsson 2014 Rit LbhÍ nr. 54 ISSN 1670-5785

More information

Segamyndun í djúpum bláæðum ganglima

Segamyndun í djúpum bláæðum ganglima FRÆÐIGREINAR / HJARTA- OG ÆÐASJÚKDÓMAR Geir Karlsson 1 Pedro Riba 2 Ingvar Þóroddsson 3 Björn Guðbjörnsson 1 Frá 1 lyflækninga- og 2 röntgendeild Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri, 3 Heilsugæslustöð Akureyrar.

More information

Food Microbiological Examination: Enumeration of Coliforms

Food Microbiological Examination: Enumeration of Coliforms Translated English of Chinese Standard: GB4789.3-2010 Translated by: www.chinesestandard.net Wayne Zheng et al. Email: Sales@ChineseStandard.net NATIONAL STANDARD GB OF THE PEOPLE S REPUBLIC OF CHINA GB

More information

Upphitun íþróttavalla árið 2015

Upphitun íþróttavalla árið 2015 Rit LbhÍ nr. 99 Upphitun íþróttavalla árið 2015 Guðni Þorvaldsson og Svavar Tryggvi Óskarsson 2018 Rit LbhÍ nr. 99 ISSN 1670-5785 ISBN 978-9979-881-70-4 Upphitun íþróttavalla árið 2015 Guðni Þorvaldsson

More information

Desember 2017 NMÍ 17-06

Desember 2017 NMÍ 17-06 Blöndun slitsterkrar brúarsteypu í steypubíl Desember 2017 NMÍ 17-06 Nýsköpunarmiðstöð Íslands Rannsóknastofa byggingariðnaðarins Desember 2017 Prof. Ólafur H. Wallevik Björn Hjartarson Dr. Jón E. Wallevik

More information

Eiga gerlar þátt í ummyndun basaltgjóskunnar í Surtsey?

Eiga gerlar þátt í ummyndun basaltgjóskunnar í Surtsey? BÚVÍSINDI ICEL. AGR. SCI. 1, 1996: 273 289 Eiga gerlar þátt í ummyndun basaltgjóskunnar í Surtsey? SVEINN P. JAKOBSSON Náttúrufræðistofnun Íslands, Hlemmi 3, 15 Reykjavík YFIRLIT Upphaf Surtseyjarelda

More information

ANNUAL SAFETY REVIEW. Þróunar og greiningarstofa Division of Development and Analysis

ANNUAL SAFETY REVIEW. Þróunar og greiningarstofa Division of Development and Analysis ANNUAL SAFETY REVIEW 2012 Þróunar og greiningarstofa Division of Development and Analysis Flugmálastjórn Íslands: Annual Safety Review 2012 Útgefandi: Flugmálastjórn Íslands Skógarhlíð 12 105 Reykjavík

More information

Útvarpssendistaður á Úlfarsfelli Tæknilegar forsendur

Útvarpssendistaður á Úlfarsfelli Tæknilegar forsendur Útvarpssendistaður á Úlfarsfelli Tæknilegar forsendur Kynning í Dalskóla 6. desember 2018 Gautur Þorsteinsson, verkfræðingur Um útvarpsþjónustu Fyrsta útsending útvarpsdagskrár 1920 Útsendingar útvarps

More information

Gashæfni kúamykju og möguleikar metanvinnslu í Eyjafirði

Gashæfni kúamykju og möguleikar metanvinnslu í Eyjafirði Gashæfni kúamykju og möguleikar metanvinnslu í Eyjafirði Svanhildur Ósk Ketilsdóttir og Þóroddur Sveinsson Landbúnaðarháskóli Íslands Útdráttur Metanframleiðsla íslenskrar kúamykju var mæld og mat lagt

More information

OKTÓBER 2006 SKÝRSLA 24-06 ITI 0612/EUT08 8HK3481 V IÐLOÐUN ÖRVERA VIÐ YFIRBORÐ Í VATNI - VARMAFRÆÐILEG NÁLGUN - Guðmundur Gunnarsson, Iðntæknistofnun Birna Guðbjörnsdóttir, Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins

More information

Food Stamp Hygiene control on food and food Environment

Food Stamp Hygiene control on food and food Environment Food Stamp Hygiene control on food and food Environment Table of contents 1. Introduction... 3 2. Features and benefits... 4 3. Product Overview... 5 4. Instructions for use... 7 5. How to read colonies...

More information

INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2016

INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2016 FLUGTÖLUR 216 INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 216 Flugvöllur 215 216 Br. 16/15 Hlutdeild Reykjavík 348.24 377.672 8,5% 5,4% Akureyri 17.897 183.31 7,3% 24,5% Egilsstaðir 89.79 93.474 4,9%

More information

Nýgengi sarkmeina á Íslandi

Nýgengi sarkmeina á Íslandi Háskóli Íslands, Læknadeild Nýgengi sarkmeina á Íslandi Kristín Jónsdóttir Halldór Jónsson jr. Bjarni A. Agnarsson Kristrún R. Benediktsdóttir Jóhannes Björnsson 1 2 Nýgengi sarkmeina á Íslandi Kristín

More information

INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2014

INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2014 FLUGTÖLUR 2014 INNANLANDSFARÞEGAR UM ÍSLENSKA ÁÆTLUNARFLUGVELLI 2014 Flugvöllur 2013 2014 Br. 14/13 Hlutdeild Reykjavík 338.278 328.205-3,0% 48,6% Akureyri 178.231 172.106-3,4% 25,5% Egilsstaðir 91.561

More information

Hugvísindasvið. Lesið í landið. Fyrirbærafræði, fornleifaskráning og menningarlandslag. Ritgerð til B.A.-prófs. Ásta Hermannsdóttir

Hugvísindasvið. Lesið í landið. Fyrirbærafræði, fornleifaskráning og menningarlandslag. Ritgerð til B.A.-prófs. Ásta Hermannsdóttir Hugvísindasvið Lesið í landið Fyrirbærafræði, fornleifaskráning og menningarlandslag Ritgerð til B.A.-prófs Ásta Hermannsdóttir Janúar 2011 Háskóli Íslands Hugvísindasvið Fornleifafræði Lesið í landið

More information

LV Breytingar á grunnvatns- og jarðvatnsborði á áhrifasvæði Kárahnjúkavirkjunar

LV Breytingar á grunnvatns- og jarðvatnsborði á áhrifasvæði Kárahnjúkavirkjunar LV-2014-021 Breytingar á grunnvatns- og jarðvatnsborði á áhrifasvæði Kárahnjúkavirkjunar Mælingar með samanburði á gervitunglamyndum frá 2002, 2010 og 2012 Lykilsíða Skýrsla LV nr: LV 2014 021 Dags: 19.02.2014

More information

Endurtekin hrygning hjá íslenskum laxastofnum

Endurtekin hrygning hjá íslenskum laxastofnum Ágrip Endurtekin hrygning hjá íslenskum laxastofnum Halla Kjartansdóttir og Sigurður Már Einarsson Veiðimálastofnun Vesturlandsdeild Endurtekin hrygning er mikilvægur þáttur í lífssögu stofna Atlantshafslaxins,

More information

Erlendir ferðamenn í Reykjavík 2016

Erlendir ferðamenn í Reykjavík 2016 Erlendir ferðamenn í Reykjavík 2016 Erlendir ferðamenn í Reykjavík 2016 Stillt upp fyrir tískumyndatöku í Hörpu. Samantekt unnin fyrir Höfuðborgarstofu mars 2017 Höfundur: Rögnvaldur Guðmundsson Rannsóknir

More information

Summary in English: IQF, cod, quality, tempering, rigor mortis. Copyright Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins / Icelandic Fisheries Laboratories

Summary in English: IQF, cod, quality, tempering, rigor mortis. Copyright Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins / Icelandic Fisheries Laboratories Titill / Title Sjóunnin flök sem hráefni fyrir landvinnslu: Temprun og gæðamat flaka Höfundar / Authors Helga R. Eyjólfsdóttir, Soffía V. Tryggvadóttir, Kári P. Ólafsson og Rúnar Birgisson Skýrsla Rf /IFL

More information

Algengi reykinga og langvinnrar lungnateppu hjá skjólstæðingum heilsugæslustöðvarinnar á Akureyri

Algengi reykinga og langvinnrar lungnateppu hjá skjólstæðingum heilsugæslustöðvarinnar á Akureyri Á g r i p Algengi reykinga og langvinnrar lungnateppu hjá skjólstæðingum heilsugæslustöðvarinnar á Akureyri Guðrún Dóra Clarke 1 læknir, Jón Steinar Jónsson 2,3 læknir, Magnús Ólafsson 1 læknir, Sigrún

More information

Project Summary. Principal Investigators: Lawrence D. Goodridge 1 ; Phil Crandall 2, and Steven Ricke 2. Study Completed 2010

Project Summary. Principal Investigators: Lawrence D. Goodridge 1 ; Phil Crandall 2, and Steven Ricke 2. Study Completed 2010 Project Summary Validation of the use of Citrus Essential Oils as a Post Harvest Intervention against Escherichia coli O157:H7 and Salmonella spp. on Beef Carcasses Principal Investigators: Lawrence D.

More information

Skýrsla Rf /IFL report Útgáfudagur / Date: 26. maí 2000 Verknr. / project no Styrktaraðilar / funding: Ágrip á íslensku:

Skýrsla Rf /IFL report Útgáfudagur / Date: 26. maí 2000 Verknr. / project no Styrktaraðilar / funding: Ágrip á íslensku: Titill / Title Athugun á kælihraða koldíoxíðsnjós (þurríss) á kjúklinga eftir slátrun A study on the chilling rate of carbon dioxide snow on chickens after slaughter Þyrí Valdimarsdóttir Höfundar / Authors

More information

CERTIFICATE OF ACCREDITATION

CERTIFICATE OF ACCREDITATION CERTIFICATE OF ACCREDITATION ANSI-ASQ National Accreditation Board 500 Montgomery Street, Suite 625, Alexandria, VA 22314, 877-344-3044 This is to certify that Certified Laboratories of the Midwest, Inc.

More information

Food Stamp Hygiene control on food and food environment

Food Stamp Hygiene control on food and food environment Food Stamp Hygiene control on food and food environment Table of contents 1. Introduction... 3 2. Features and benefits... 4 3. Product Overview... 5 4. Instructions for use... 7 5. How to read colonies...

More information

Proficiency Testing FINAL REPORT Check sample program 16CSP02 February 2016

Proficiency Testing FINAL REPORT Check sample program 16CSP02 February 2016 Proficiency Testing FINAL REPORT Check sample program 16CSP2 February 216 Proficiency Testing Provider Certificate Number 3189-2. Program Coordinator: Ingrid Flemming IFM Quality Services Pty Ltd PO Box

More information

VIKA VIÐFANGSEFNI EFNISTÖK NÁMSEFNI ANNAÐ

VIKA VIÐFANGSEFNI EFNISTÖK NÁMSEFNI ANNAÐ Kennsluáætlun vor 2017 Enska 9. bekkur Kennsluáætlun þessi tekur mið af hæfniviðmiðum sem fram koma í Aðalnámskrá Grunnskóla og skólanámskrá Grunnskóla Grindavíkur VIKA VIÐFANGSEFNI EFNISTÖK NÁMSEFNI ANNAÐ

More information

Börn á höfuðborgarsvæðinu léttari nú en áður Niðurstöður úr Ískrá á þyngdarmælingum barna frá 2003/ /10

Börn á höfuðborgarsvæðinu léttari nú en áður Niðurstöður úr Ískrá á þyngdarmælingum barna frá 2003/ /10 Börn á höfuðborgarsvæðinu léttari nú en áður Niðurstöður úr Ískrá á þyngdarmælingum barna frá 2003/04-2009/10 Stefán Hrafn Jónsson Háskóli Íslands, Landlæknisembættið Margrét Héðinsdóttir Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins

More information

Grafísk hönnun og hip-hop Þróun umslagahönnunar í hip-hop tónlist

Grafísk hönnun og hip-hop Þróun umslagahönnunar í hip-hop tónlist Grafísk hönnun og hip-hop Þróun umslagahönnunar í hip-hop tónlist Daði Oddberg Einarsson Lokaritgerð til BA-prófs Listaháskóli Íslands Hönnunar- og arkitektúrdeild Desember 2016 Grafísk hönnun og hip-hop

More information

Saga fyrstu geimferða

Saga fyrstu geimferða Lokaverkefni 2015 Réttarholtsskóli Saga fyrstu geimferða Arnar Freyr Jónsson og Oddur Kjartansson 10.FG Hópur 26 Geimöldin Árið 1957 hófst hin svokallaða geimöld sem síðar átti eftir að verða frumkvöðullinn

More information

BSc. ritgerð. Peningaeyðsla, netverslun og netnotkun unglinga

BSc. ritgerð. Peningaeyðsla, netverslun og netnotkun unglinga BSc. ritgerð Markaðsfræði og alþjóðaviðskipti Peningaeyðsla, netverslun og netnotkun unglinga Eva Úlla Hilmarsdóttir Viðskiptafræðideild Háskóla Íslands Leiðbeinandi: Þórhallur Örn Guðlaugsson Febrúar

More information

Barnaslys í Reykjavík alvarleiki og orsakir

Barnaslys í Reykjavík alvarleiki og orsakir Háskóli Íslands Læknadeild Barnaslys í Reykjavík 2010-2014 alvarleiki og orsakir Heiðar Örn Ingimarsson, 3. árs læknanemi. Leiðbeinandi: Brynjólfur Mogensen Maí 2015 Þakkarorð Ég vil þakka Brynjólfi Mogensen

More information

Fæðuvenjur á unglingsárum og miðjum aldri og tengsl við áhættu á brjóstakrabbameini

Fæðuvenjur á unglingsárum og miðjum aldri og tengsl við áhættu á brjóstakrabbameini Fæðuvenjur á unglingsárum og miðjum aldri og tengsl við áhættu á brjóstakrabbameini Verkefni til doktorsprófs í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands Nemandi: Álfheiður Haraldsdóttir Leiðbeinendur: Laufey

More information

Horizon 2020 á Íslandi:

Horizon 2020 á Íslandi: Horizon 2020 á Íslandi: - Árangur Íslands í Horizon2020 - Hvernig getur Rannís veitt ykkur aðstoð? Kristmundur Þór Ólafsson Alþjóðasvið Rannís Landstengiliður (NCP) fyrir H2020 Hvað er H2020? Rammaáætlun

More information

Name of the University: Copenhagen University Names of the student: Helga Sæmundsdóttir Exchange semester: Vor 2011

Name of the University: Copenhagen University Names of the student: Helga Sæmundsdóttir Exchange semester: Vor 2011 Name of the University: Copenhagen University Names of the student: Helga Sæmundsdóttir Exchange semester: Vor 2011 I GENERAL INFORMATION ABOUT THE SCHOOL 1. Describe the school and its surroundings very

More information

VIKA VIÐFANGSEFNI EFNISTÖK NÁMSEFNI ANNAÐ

VIKA VIÐFANGSEFNI EFNISTÖK NÁMSEFNI ANNAÐ Kennsluáætlun vor 2017 Enska 8. bekkur Kennsluáætlun þessi tekur mið af hæfniviðmiðum sem fram koma í Aðalnámskrá Grunnskóla og skólanámskrá Grunnskóla Grindavíkur VIKA VIÐFANGSEFNI EFNISTÖK NÁMSEFNI ANNAÐ

More information

Tíðni persónuleikaraskana á Stór-Reykjavíkursvæðinu

Tíðni persónuleikaraskana á Stór-Reykjavíkursvæðinu Tíðni persónuleikaraskana á Stór-Reykjavíkursvæðinu Eiríkur Líndal 1 klínískur sálfræðingur Jón G. Stefánsson 2 geðlæknir 1 áður, Geðsviði Landspítala, nú, HVERTstarfsendurhæfingu, 2 geðsviði Landspítala.

More information

[fjou:lɪð] mitt er svo [fuŋkt]!

[fjou:lɪð] mitt er svo [fuŋkt]! Hugvísindasvið [fjou:lɪð] mitt er svo [fuŋkt]! Um skiptihljóðið /f/ í máli stúlku á fimmta ári Ritgerð til B.A.-prófs Rannveig Garðarsdóttir Maí 2012 Háskóli Íslands Hugvísindasvið Íslenska [fjou:lɪð]

More information

Maðurinn í málverki. eftir Ragnar Þórisson. Listaháskóli Íslands Myndlistardeild B.A.-ritgerð (janúar 2010) Leiðbeinandi: Ragna Sigurðardóttir

Maðurinn í málverki. eftir Ragnar Þórisson. Listaháskóli Íslands Myndlistardeild B.A.-ritgerð (janúar 2010) Leiðbeinandi: Ragna Sigurðardóttir 1 Maðurinn í málverki eftir Ragnar Þórisson Listaháskóli Íslands Myndlistardeild B.A.-ritgerð (janúar 2010) Leiðbeinandi: Ragna Sigurðardóttir 2 Efnisyfirlit INNGANGUR 3 ABSTRAKTMYNDIR 3 Þrír málarar abstrakt

More information

Félags- og mannvísindadeild

Félags- og mannvísindadeild Félags- og mannvísindadeild BA-ritgerð Félagsfræði Dagblaðalestur íslenskra ungmenna Sylvía Rut Sigfúsdóttir Janúar 2010 Félags- og mannvísindadeild BA-ritgerð Félagsfræði Dagblaðalestur íslenskra ungmenna

More information

3M TM Petrifilm TM. Petrifilm TM 3M TM. 3M TM Petrifilm TM Serie 2000 Rapid Coliform Count Plates - Ref.: / 50 Unit - Ref.

3M TM Petrifilm TM. Petrifilm TM 3M TM. 3M TM Petrifilm TM Serie 2000 Rapid Coliform Count Plates - Ref.: / 50 Unit - Ref. 3M TM Aerobic Count Plates - Ref.: 06400 / 100 Unit - Ref.: 06406 / 1000 Unit 3M TM Enterobacteriaceae Count Plates 3M TM Coliform Count Plates - Ref.: 06420 / 50 Unit - Ref.: 06421 / 1000 Unit - Ref.:

More information

Orsakir kálfadauða hjá fyrsta kálfs kvígum

Orsakir kálfadauða hjá fyrsta kálfs kvígum Rit LbhÍ nr. 19 Orsakir kálfadauða hjá fyrsta kálfs kvígum Skýrsla um rannsóknir 2006-2008 Landbúnaðarháskóli Íslands 2008 Rit LbhÍ nr. 19 ISSN 1670-5785 Orsakir kálfadauða hjá fyrsta kálfs kvígum Skýrsla

More information

Áhrif ferðamanna á atferli villtra dýra

Áhrif ferðamanna á atferli villtra dýra Áhrif ferðamanna á atferli villtra dýra Ecotourism: effects on wildlife behaviour Verkefni í þremur þáttum, styrkt af nýsköpunarsjóði námsmanna, sumarið 2008. Þáttur I Hafa hvalaskoðunarbátar áhrif á hegðun

More information

Breytt viðhorf til sýklalyfjaávísana hjá íslenskum heimilis- og heilsugæslulæknum

Breytt viðhorf til sýklalyfjaávísana hjá íslenskum heimilis- og heilsugæslulæknum http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2016.01.61 RANNSÓKN Breytt viðhorf til sýklalyfjaávísana hjá íslenskum heimilis- og heilsugæslulæknum Anna Mjöll Matthíasdóttir 1 læknanemi, Þórólfur Guðnason 2 læknir, Matthías

More information

Rekstur einkavæddra fyrirtækja á Íslandi

Rekstur einkavæddra fyrirtækja á Íslandi Tímarit um viðskipti og efnahagsmál, 8. árgangur, 1. tölublað, 2011 Rekstur einkavæddra fyrirtækja á Íslandi Þröstur Olaf Sigurjónsson og Auður Arna Arnardóttir 1 Ágrip Reglulega kemur upp umræða um það

More information

Próffræðilegir eiginleikar íslenskrar gerðar Bulimia Test-Revised (BULIT-R) prófsins

Próffræðilegir eiginleikar íslenskrar gerðar Bulimia Test-Revised (BULIT-R) prófsins Próffræðilegir eiginleikar íslenskrar gerðar Bulimia Test-Revised (BULIT-R) prófsins Sigurlaug María Jónsdóttir 1 sálfræðingur Guðlaug Þorsteinsdóttir 2 geðlæknir Jakob Smári 1 prófessor í sálfræði 1 Sálfræðiskor

More information

TILRAUNAVEIÐAR Á VANNÝTTUM SKELJATEGUNDUM

TILRAUNAVEIÐAR Á VANNÝTTUM SKELJATEGUNDUM TILRAUNAVEIÐAR Á VANNÝTTUM SKELJATEGUNDUM Verkefni styrkt af Verkefnasjóði sjávarútvegsins 2011 Hreiðar Þór Valtýsson - Háskólinn á Akureyri, Borgir v/norðurslóð, Akureyri, hreidar@unak.is Björn Theodórsson

More information

Félagsauður á Íslandi Þróun og skýringar á mun milli landa. Efnisyfirlit. Þátttaka í félögum og þjóðmálum. Þróun félagsauðs í grannríkjunum

Félagsauður á Íslandi Þróun og skýringar á mun milli landa. Efnisyfirlit. Þátttaka í félögum og þjóðmálum. Þróun félagsauðs í grannríkjunum Félagsauður á Íslandi Þróun og skýringar á mun milli landa Efnisyfirlit Þróun félagsauðs í grannríkjunum Bandaríkin Skandinavía Meginland Evrópu Þróunin á Íslandi Félagsþátttaka Frumtengsl Félagsrof Félagsauður,

More information