ECONOMÍA SOCIAL E MERCADOS FINANCEIROS DAVID PEÓN

Transcription

1 DAVID PEÓN A Coruña

2 I Xornadas Universitarias sobre Economía Social e Desenvolvemento Obxectivo Introducir á comunidade universitaria conceptos e realizacións prácticas da Economía Social Participan Expertos na Economía Social, Terceiro Sector e Banca ética: - Consumo responsable e agroecoloxía (Zocamiñoca) - Banca ética (Fiare) - Comercio xusto (Solidaridade Internacional) - Cultura libre e internet (Cartolab) 2

3 ECONOMÍA SOCIAL E MERCADOS FINANCEIROS 15-M educación pública banca prima de risco inflación recortes déficit pensións taxa Tobin rescates eurobonos Estado do benestar débeda pública default banca pública sanidade Fondo Europeo de Estabilidade Financeira austeridade Grecia 3

4 ECONOMÍA SOCIAL E MERCADOS FINANCEIROS Obxectivos 1. 3 enfoques: - Economía global - Unión Europea - Mercado español 2. Análise da crise financeira e económica (política e social) 3. Aspectos a modificar no futuro (máis ben canto antes!) 4. Encaixe das alternativas ofrecidas pola Economía Social 5. Respostas á (des)información: banca pública? taxa Tobin? dación en pago? eurobonos? etc. 4

5 INDICE I. Economía global Crise do modelo económico global Mercados financeiros e Economía Social II. Unión Europea Crise da débeda pública A integración europea: economía social de mercado? III. Mercado español Reforma do sistema financeiro Sostenibilidade do Estado do Benestar

6 ECONOMÍA GLOBAL A) Crise do modelo económico global B) Mercados financeiros e Economía Social

7 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Dous símbolos da globalización REDE GLOBAL COMERCIO INTERNACIONAL

8 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL A gran moderación (The Great Moderation) DJIA > 60 anos para x10 valor (100 en 1920, en 1983) só 15 anos para volvelo facer (1.000 en 1983, en 1999) , , ,00 Mínima aversión ao risco Best-sellers 1999: Dow , Dow ,00 Dow mar-2010: ,00 Jan-00 Jan-10 Jan-20 Jan-30 Jan-40 Jan-50 Jan-60 Jan-70 Jan-80 Jan-90 Jan-00 Jan-10 DJIA

9 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Idem en termos de PER Nunca tan cara estivo a bolsa, o que indica unha aversión ao risco mínima en termos históricos. Price-Earnings Ratio (CAPE) Price-Earnings Ratio 1901 Long-Term Interest Rates Long-Term Interest Rates Source: (Shiller, 1999/2011) 9

10 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Aversión ao risco en mínimos Por que? O mercado sempre racionaliza os seus excesos coa idea This time is different Caída do comunismo Globalización Novas tecnoloxías (internet, móbiles) Outros (baby boom, taxas capital, culturais, etc.) Consecuencias non só nos mercados financeiros: liberalización económica, reducción do proteccionismo, incremento exponencial do comercio internacional, integración europea, introducción do Euro 10

11 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Sostenibilidade do modelo - A corrección dos mercados bursátiles era cuestión de tempo (véxase crise ) - Pero, con maior retardo (anos 2007 e seguintes) a sostenibilidade do modelo de crecemento económico aplicado desde finais dos 70s quedaría en evidencia. 4 factores fundamentais da crise financeira internacional 1. Expansión do crédito e burbulla inmobiliaria global 2. Mercado de derivados: cobertura vs especulación 3. Políticas monetarias expansivas 4. Globalización: desequilibrios globais 11

12 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL 1. Expansión do crédito e burbulla inmobiliaria global Débeda privada de 1995 a 2007: - USA, de 123% a 179% - U.K., de 128% a 213% - España, de 77% a 214% (Bean, 2010) Source: Antelo & Peón (2011) 12

13 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL 1. Expansión do crédito e burbulla inmobiliaria global Unha burbulla de crédito traducida en múltiples burbullas inmobiliarias en medio mundo Canada Ireland UK Baltic Poland Rusia Corea USA Spain Greece China India Singapur 13

14 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL 2. Mercado de derivados: cobertura vs especulación Derivatives are financial weapons of massive destruction (W.Buffet, 2002) ,7 670,0 605,1 Derivados en mercados negociados Derivados OTC Source: Datos: BIS Gráficas: A&P (2011) ,40 61, ,93 Derivatives, amounts outstanding World GDP, current prices, USD denominated Cobertura? Especulación. O volume de derivados negociados son a maior evidencia duns mercados guiados pola especulación PIB mundial Débeda do Estado Español

15 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL 3. Políticas monetarias expansivas Especialmente en USA, reflexado tanto en tipos de xuro de referencia como en medidas da masa monetaria Source: Datos: Gráfica: Elaboración propia 15

16 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL 4. Globalización: desequilibrios globais - Comerciais: Nos anos anteriores ao colapso financeiro global xeneráronse os maiores desequilibrios comerciais (en termos de balanza de pagamentos) entre países nunca vistos. Máis aínda, eses desequilibrios son os contrarios dos que cabería agardar: en vez de occidente financiar emerxentes, son os superávits nunca vistos (China, ata 11% GDP) de países emerxentes os que financian aos endebedados países occidentais (España ata o 10% GDP, Irlanda, U.K., USA ) Source: Datos: CIA World Factbook Gráfica: Antelo & Peón (2011) - Personais (desequilibrios no reparto da riqueza): Ver B) Mercados financeiros e Economía Social

17 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Un modelo insostible baseado na débeda global que xenerou unha crise financeira global e unha crise económica cun claro derrotado: O EMPREGO Ciclos de recuperación do emprego USA, O ciclo actual (azul) é o máis devastador e de máis lenta recuperación desde a Gran Depresión Source: Datos: Bureau of Labour Statistics Gráfica: Antelo & Peón (2011) - Actualizado 17

18 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL aínda que non sexa necesario ir tan lonxe para comprobalo 18

19 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL É isto a primeira vez que acontece? Moito temos que aprender da Historia e desgraciadamente, pouco caso lle facemos. Manias, panics & crashes C. Kindleberger (1978) Febre dos tulipáns ( tulipmania ) Burbulla dos mares do sur ( South Sea bubble ) Burbulla do Mississippi U.K. & US railway boom e 1873 Dow Jones, burbulla bursátil a 1929 Burbulla inmobiliaria en Xapón a 1989 Crise asiática (e moitas outras nos 90s) Burbulla puntocom a 2000 (suma e segue) 19

20 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Anatomía das crises financeiras (Kindleberger, 1978/2011) i. Boas novas ( bfos empresariais, productividade, melloras tecnolóxicas ) ii. iii. A mellora dos datos (GDP, bolsa, etc.) dispara a confianza dos axentes Smart-money response : aumentar oferta (tulipáns, ferrocarril, stocks, inmobiliario ) iv. Mecanismo de amplificación: o incremento de oferta necesita ser compensado, para manter o alza nos prezos, por un incremento da demanda CRÉDITO / DERIVADOS v. Consentimento das Autoridades (eivas/erros de regulación/supervisión) vi. Crash (dado que, eventualmente, o proceso é insostible) Polo tanto, en todas as crises financeiras existe un denominador común: o CRÉDITO (*) Axiom #1: You can t have inflation without the rapid growth of money. Axiom #2: You can t have a real estate bubble withouth the rapid growth of credit (p.62)

21 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Logo estamos condenados? Algúns se preguntan Para que serve o sistema financeiro? Por que non pasar dos mercados, dos bancos? E outros esixen cambios drásticos Patrón ouro! Banca pública! Quizais o que compre é unha análise máis sosegada Dación en pago! 21

22 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Para que serve o sistema financeiro? Os mercados financeiros xogan un papel esencial no sistema capitalista: Canalizan aforro e investimento poñen en contacto aforradores e investidores p.ex., empresa q precisa financiar a súa actividade, pode emitir accións ou bonos que son vendidos a axentes con aforro dispoñible a cambio dunha rendibilidade. Permiten a transferencia de riscos duns axentes a outros axentes aversos ao risco poden vender risco a outros participantes dispostos a arriscar para obter maiores rendibilidades p.ex., unha persoa con hipoteca a tipo variable, para protexerse de posibles subidas do euribor, pode contratar un derivado financeiro; a contraparte será alguén disposto a arriscar que o euribor sube coa expectativa de obter unha rendibilidade adicional. Ofrecen medios para conservar a riqueza dun país nomeadamente, os propios activos financeiros. Ofrecen un mecanismo de valoración dos activos proporcionando á economía información precisa para os axentes económicos tomar decisións de investimento e financiamento isto é, para asignar o stock de capital da economía (o papel principal dos mercados de capitais, en palabras de Eugene Fama, 1970). 22

23 A) CRISE DO MODELO ECONÓMICO GLOBAL Como funcionan os mercados Un pouco de humor 23

24 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL ALTERNATIVAS a un modelo en crise e encaixe da ECONOMÍA SOCIAL no modelo

25 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Globalización: cara que mundo camiñamos? (I) I.- Desigualdade de rendas Na Idade Media Un señor feudal, dono de todas as vilas dunha comarca (e.g servos), con dereito ao 33% das rendas dos servos tería unha renda veces superior Hoxendía 0 servo señor feudal megarricos controlan o 50% do capital financeiro global (Forbes, 2008) 500 corporacións multinacionais controlan o 52% do PIB mundial (Kempf, 2009) O 20% máis rico ten o 74% da renda mundial, o 20% máis pobre < 2% (idem) 25

26 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Globalización: cara que mundo camiñamos? (II) Máis aínda, a tendencia é a acentuarse: Nos USA, entre 1979 e 2006 a renda do 1% da poboación máis rica 256%; o do 20% de poboación con menores recursos, un 11% (Congress Budget Office). A desigualdade de ingresos reducida desde a II G.M.- volveu ir en aumento nos últimos anos, acadando niveis non vistos desde os 1880s (The Economist). O factor multiplicador entre salario medio dunha empresa e o salario máis alto pasou en 30 anos de 20 a 200 (Cacciari, 2008). Peor aínda é botar un ollo ao terceiro mundo: millóns de persoas vivían en 2005 con menos de $1,25 ó día. Na África subsahariana era o 64% da poboación (a 2009). Fonte: Obxetivos do milenio, ONU persoas morren cada día por inanición no mundo (Cacciari, 2008). A fame e a pobreza non son consecuencia da falta de alimentos, senón de desigualdades nos mecanismos de distribución (Amartya Sen, 1981) 26

27 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Globalización: cara que mundo camiñamos? (III) II.- Necesidade de gobernanza global Necesidade de dotar a globalización económica dun regulamento común para correxir os desequilibrios que provoca. Ex.: Mercado de libre competencia i) liberdade de acceso, ii) empresas sen poder de mercado ( prezo-aceptantes ). En cambio, a globalización dá ás multinacionais un poder de mercado ilimitado sen regulación/supervisión en común. Razóns morais deberían ser suficientes para que no mundo do século XXI non se permitisen prácticas propias do século XIX: traballo infantil, salarios ínfimos, ausencia de garantías para os traballadores, destrucción do medio... Ademáis de inmoral, esta estratexia é insostible: Quien comprará los juguetes? (Martin Seco) 27

28 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Globalización: cara que mundo camiñamos? (e IV) Así, a Globalización require implantar REGLAS COMÚNS. paraísos fiscais, segredos bancarios, tipo impositivo rendas do capital, traballo digno Recuperación do emprego: menos trabas aos investimentos productivos e un tipo impositivo máis baixo que a especulación financeira España, IdS 30% vs 19% rendas do capital para que montar unha empresa? Onde quedou a refundación do capitalismo do G-20? A refundación do capitalismo Marcelino F. Mallo. Necesitamos NOVAS IDEAS!! 28

29 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Ética e finanzas Non vale todo. Ou non debería. Este sistema carecerá de credibilidade algunha se os cidadáns perciben que os mercados están por riba dos poderes democráticos. Os billóns de euros de rescate ó sistema financeiro cantas vidas salvarían de persoas que hoxe morren de fame ou enfermidades curables no mundo? Compre humanizar o sistema. Conseguilo require unha premisa fundamental: as persoas están por riba dos diñeiros. SEMPRE. Modelos de sociedade como os países nórdicos poderían ser o referente: Equilibrio individuo sociedade Estado do benestar garante como da igualdade de oportunidades Solidaridade Transparencia Participación social Sostenibilidade 29

30 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Eficiencia dos mercados Eficiencia: longa letanía do poder económico Shiller (1981): volatilidade dos mercados, varias veces superior á máxima posible evidencia do peso da especulación. Behavioral Economics: modelos máis realistas de comportamento dos axentes explicarán mellor o funcionamento dos mercados. comportamento gregario, manías e pánicos, medo e avaricia, exceso de confianza, límites ao arbitraxe, comportamento ante o risco, cascadas de información e contaxio social, sesgos cognitivos e emocionais, etc. Actitudes de risco moral no sistema financeiro Conclusión: o debate sobre a eficiencia dos mercados non rematará nunca ( paradoxa do mercado eficiente de Fama), pero a excesiva volatilidade e a sucesión de burbullas e crashes son un prezo demasiado caro a cambio dunha eficiencia nunca contrastada. 30

31 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Regulación A grande derrotada desta crise: a autorregulación. Incluso quen a defendía carga hoxe nos erros de regulación e supervisión das autoridades aceptan implícitamente que a autorregulación xa non vale. Responsabilidade social corporativa: quo vadis? Exemplos: traballar máis e cobrar menos (Ferrán), broker bolsa (Rastani) Necesitamos: máis e mellor regulación máis e mellor supervisión mecanismos de sanción (previr actitudes de risco moral) Mercado de derivados: exemplo máis claro dos perigos da autorregulación. 31

32 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Mercado de derivados Os derivados son imprescindibles (motivo cobertura e motivo especulación), a reforma neste eido non pode pasar por unha inxénua e simple petición de prohibición. En cambio, a evidencia de volumes de especulación de interese económico e social pouco xustificables esixen algunhas das seguintes actuacións (de maior a menor urxencia/importancia): 1. PROHIBICIÓN de operativa derivados s/ productos básicos sen entrega de subxacente. 2. Supervisión da Operativa OTC baixo a supervisión da autoridade reguladora e con garantías diarias (similar ás cámaras de compensación). 3. Taxación ( taxa Tobin) que reduza o volume de especulación 32

33 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Espazos para a Economía Social (I) Motivación #1: a Economía Social como espazo de participación social ante as carencias democráticas do sistema e a eiva de vocación social dun capitalismo concentrado en moi poucas mans. Motivación #2: as eivas do modelo económico vixente suxiren espazos para formas de organización á marxe do mercado (ONGs, economía social en xeral) Motivación #3: a Economía Social como panca de reducción de desigualdades e humanización do sistema. Motivación #4: alternativa de retribución xusta dos axentes xeradores de riqueza. Motivación #5: a Economía Social como alternativa onde o comportamento ético cobra valor 33

34 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Espazos para a Economía Social (II) ONGs e axudas ao desenvolvemento Voluntariado (internacional) Comercio xusto Consumo de proximidade Banca (ver reforma do sistema financeiro español na sección III) Microcréditos Cooperativas Fundacións Modelos de participación cidadá e democratización da política Cultura libre 34

35 B) MERCADOS FINANCEIROS E ECONOMÍA SOCIAL Espazos para a economía social (e III) Todo o mide o PIB? Necesidade de implementar medidas alternativas ao PIB: Cuantificación da economía non lucrativa Estímase que o sector non lucrativo, sumerxido, da economía informal, do traballo doméstico, da autoproducción agrícola e artesanal, ata chegar á economía ilegal (excluída) vale entre o 45% e o 79% do PIB. Fonte: Ambrosseti (2001) Il PIL en Italia. Medidas de benestar social Indice de felicidade nacional (Gross National Happiness, GNH): saúde física e mental, cultura, sostenibilidade ambiental, comunidade, conciliación, xustiza, igualdade. Novas actividades de ocio non comercial Ex.: Redes sociais Estas medidas poñerían de relieve o papel da Economía social que hoxe non recoñecen os indicadores macroeconómicos clásicos.

36 INDICE I. Economía global Crise do modelo económico global Mercados financeiros e Economía Social II. Unión Europea Crise da débeda pública A integración europea: economía social de mercado? III. Mercado español Reforma do sistema financeiro Sostenibilidade do Estado do Benestar

37 UNIÓN EUROPEA A) Crise da débeda pública B) A integración europea Economía social de mercado?

38 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA A profecía autocumplida

39 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA A profecía autocumplida Os síntomas (1) prima de risco nos mercados dispárase o custo da débeda dispárase o déficit acumúlase máis débeda. (2) sen crecemento económico máis débeda para o mesmo PIB peso da débeda (i.e., a capacidade do país de facer fronte a ela) As causas (1) (in)capacidade de institucións e líderes políticos da UE de facer fronte á crise de débeda e ataques especulativos dos mercados (2) aposta (fallida) pola austeridade como saída á crise Pero vaiamos polo miudo: cales son os datos? 39

40 160,0 140,0 120,0 100,0 Débeda (I) A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA Source: Datos: Eurostat, FMI Gráfica: Elaboración propia Grecia 106,1 107,4 113,0 129,3 144,9 Portugal 63,9 68,3 71,6 83,0 93,3 España 39,6 36,2 40,1 53,8 61,0 Irlanda 24,8 24,9 44,3 65,2 94,9 Italia 106,6 103,1 105,8 115,5 118,4 Reino Unido 43,4 44,4 54,8 69,6 79,9 Alemania 67,6 65,2 66,7 74,4 83,2 Francia 63,7 64,2 68,2 79,0 82,3 Holanda 47,4 45,3 58,5 60,8 62,9 Bélxica 88,1 84,1 89,3 95,9 96,2 Finlandia 39,7 35,2 33,9 43,3 48,3 Suecia 45,0 40,2 38,8 42,7 39,7 Noruega 55,4 51,5 49,1 43,1 44,0 Islandia 27,9 28,5 70,3 87,9 92,9 EEUU 64,0 64,8 69,6 84,3 93,4 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Suecia Noruega Finlandia España Holanda Reino Unido Francia Alemania Islandia Portugal EEUU Irlanda Bélxica Italia Grecia 40

41 Débeda (II) A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA Source: Datos: De Grawe (2010) Gráfica: Antelo & Peón (2011) 41

42 Déficit A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA E 2012E Grecia -5,7-6,4-9,8-15,8-10,6-9,5-9,3 Portugal -4,1-3,1-3,6-10,1-9,8-5,9-4,7 España 2,0 1,9-4,5-11,2-9,3-6,4-5,4 Irlanda 3,0 0,0-7,3-14,2-31,3-10,5-8,8 Italia -3,4-1,6-2,7-5,4-4,6 Reino Unido -2,7-2,7-5,0-11,5-10,3 Alemania -1,6 0,3 0,1-3,2-4,3 15 Francia -2,3-2,7-3,3-7,5-7,1 Holanda 0,5 0,2 0,5-5,6-5,1 10 Bélxica 0,3-0,3-1,3-5,8-4,1 5 Finlandia 4,0 5,3 4,3-2,5-2,5 0 Suecia 2,5 3,6 2,2-0,7 0,2-5 Noruega 18,5 17,5 19,1 10,5 10,6-10 Islandia 6,3 5,4-13,5-10,0-10,1 Source: Datos: Eurostat, Comisión Europea (E) Gráfica: Elaboración propia Irlanda Grecia Reino Unido Islandia Portugal España Francia Holanda Italia Alemania Bélxica Finlandia Suecia Noruega 42

43 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA Custo da débeda (I) Source: Bloomberg

44 Custo da débeda (II) A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA Subida da prima de risco en secundario vencemento da débeda pública actualízase o efecto sobre o déficit público. Previsións de vencemento de débeda pública do Tesoro español en 2012: millóns de euros. A sumar as novas emisións de débeda que se realicen polo incremento da débeda pública. Cálculo estimativo: efecto do prima de risco s/ déficit do Estado do 0,5% adicional Source: VTO Importe LETRAS 18/11/ ,0 LETRAS 16/12/ ,9 LETRAS 20/01/ ,1 LETRAS 17/02/ ,7 LETRAS 23/03/ ,2 LETRAS 20/04/ ,6 LETRAS 18/05/ ,5 LETRAS 22/06/ ,1 LETRAS 20/07/ ,0 LETRAS 24/08/ ,2 LETRAS 21/09/ ,8 LETRAS 19/10/ ,1 LETRAS 14/12/ , ,2 BONOS 2,75 30/04/ ,1 OBLIGACIONES 5,00 30/07/ ,2 OBLIGACIONES 8,70 28/02/ , ,1 TOTAL ,3

45 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA A (in)capacidade da UE para resolver a crise Presos dunha ideoloxía 1.- ECB prestamista última instancia Monetizar débeda 2.- ECB obxectivo inflación (1) A inflación (moderada) como saída á crise 3.- ECB obxectivo inflación (2) E o crecemento? 4.- Gobernanza común U-lo Parlamento Europeo? Descubrimos que mandan Merkel e Sarkozy (Alemaña e Francia). Necesidade dun goberno elexido democráticamente. 5.- Tesouro público Eurobonos 6.- Política fiscal unificada cando menos establecer uns baremos para que IdS (Irlanda 12%!) ou tipos impositivos ao capital e IRPF sexan similares. Senón de que maneira se pode falar de mercado único de capitais e persoas? 45

46 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA A aposta (fallida) pola austeridade Casos extremos Source: Datos: Eurostat, tradingeconomics.com Gráfica: Elaboración propia 46

47 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA A aposta (fallida) pola austeridade Saídas en V Source: Datos: Eurostat, tradingeconomics.com Gráfica: Elaboración propia 47

48 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA A aposta (fallida) pola austeridade Saídas en L Source: Datos: Eurostat, tradingeconomics.com Gráfica: Elaboración propia 48

49 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA Europa, patio de recreo O imparable camiño de Europa cara a súa irrelevancia United States European Union 15 Germany China Japan Former Soviet Union 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 Source: Datos: US Dept of Agriculture Gráfica: Elaboración propia 10,00 5,00 0,

50 A) CRISE DA DÉBEDA PÚBLICA Europa, patio de recreo O imparable camiño de Europa cara a súa irrelevancia económica, porque como mostra a gráfica anterior, o peso de Europa mengua desde hai décadas (e seguirá a menguar nas vindeiras) política, pq xa nunca fomos potencia neste senso, e a ingobernanza de Europa fainos cada día máis irrelevantes no contexto internacional social e moral, porque cando nin as nosas autoridades cren no modelo de Estado do Benestar e Economía Social de Mercado, con que autoridade moral imos propoñer este modelo a economías como China, USA, emerxentes? 50

51 B) A UE ECONOMÍA SOCIAL DE MERCADO? Do Tratado de Lisboa á Economía Social

52 B) A UE ECONOMÍA SOCIAL DE MERCADO? Tratado de Lisboa Artigo 1 A Unión fundaméntase nos valores de respeto da dignidade humana, liberdade, democracia, igualdade, Estado de Dereito e respeto dos dereitos humanos, incluidas as minorías nunha sociedade caracterizada polo pluralismo, a non discriminación, a tolerancia, a xustiza, a solidaridade e a igualdade entre mulleres e homes. Artigo 2 1) A Unión ten como finalidade promover a paz e o benestar dos pobos. 2) Ofrecerá un espazo de liberdade, seguridade e xustiza sen fronteiras interiores, no que esté garantida a libre circulación de persoas... 3) Establecerá un mercado interior... en pro do desenvolvemento sostible baseado nun crecemento económico equilibrado e na estabilidade dos prezos, nunha economía social de mercado altamente competitiva, tendente ao pleno emprego e ao progreso social, e nun nivel elevado de protección e mellora da calidade do medio ambiente Combatirá a exclusión social e a discriminación e fomentará a xustiza e a protección sociais, a igualdade entre mulleres e homes, a solidaridade entre as xeracións e a protección dos dereitos do neno 4) Establecerá unha unión económica e monetaria cuia moneda é o euro. 5) Nas súas relacións có resto do mundo contribuirá á paz, a seguridade, o desenvolvemento sostible do planeta, a solidaridade, o respeto mútuo entre os pobos, o comercio libre e xusto, a erradicación da pobreza e a protección dos dereitos humanos... 52

53 B) A UE ECONOMÍA SOCIAL DE MERCADO? Espazos para a economía social (I) Fronte aos obxectivos do Tratado de Lisboa, na UE prima o poder dos (algúns) gobernos nacionais na gobernanza europea, a estabilidade de prezos fronte ao crecemento económico, ou os rescates bancarios sobre democracia, solidaridade, desenvolvemento sostible, pleno emprego, comercio xusto, erradicación da pobreza no mundo, medio ambiente. Dous camiños (non excluíntes) 1. Refundación da UE gobernanza común, democratización das institucions e participación cidadá Tesouro público europeo e política fiscal unificada revisión do papel do ECB: prestamista última instancia, inflación e crecemento 53

54 B) A UE ECONOMÍA SOCIAL DE MERCADO? Espazos para a economía social (e II) 2. Economía Social e Terceiro Sector voluntariado autoemprego cultura libre banca ética erradicación da pobreza benestar social igualdade democracia tolerancia consumo responsable protección social medio ambiente solidaridade ONGs comercio xusto participación desenvolvemento sostible minorías traballo digno 54

55 INDICE I. Economía global Crise do modelo económico global Mercados financeiros e Economía Social II. Unión Europea Crise da débeda pública A integración europea: economía social de mercado? III. Mercado español Reforma do sistema financeiro Sostenibilidade do Estado do Benestar

56 MERCADO ESPAÑOL A) Reforma do sistema financeiro B) Sostenibilidade do Estado do Benestar

57 A) REFORMA DO SISTEMA FINANCEIRO Un barco á deriva

58 A) REFORMA DO SISTEMA FINANCEIRO Too bigs to fail or to be rescued? (I) Rescates bancarios en Europa 0 Reino Unido Irlanda Francia Alemania España Grecia Bélxica Holanda Dinamarca Austria Suecia Source: Datos: Comisión Europea, Eurostat, FMI Vía: El País, Portugal Diñeiro público en axudas á banca (2010) Millóns de euros % PIB Reino Unido ,60% Irlanda ,10% (*) Francia ,60% Alemania ,80% España ,60% Grecia ,10% Bélxica ,90% Holanda ,80% Dinamarca ,10% Austria ,80% Suecia ,70% Portugal ,10% Chipre ,20% Eslovenia ,10% Luxemburgo ,20% Letonia 355 2% Lituania 0 0% Hungría 0 0% Italia 0 0% TOTAL (*) millóns en inxeccións directas de capital a bancos ruinosos Disparou o déficit público ao 32% do PIB en 2010

59 A) REFORMA DO SISTEMA FINANCEIRO Too bigs to fail or to be rescued? (II) Resposta á crise concentración bancaria? Para o Banco de España non hai máis opción que a concentración bancaria. Estamos a valorar todos os riscos? Bernanke ( diante da Comisión de Investigación da Crise Financeira ): A existencia de entidades demasiado grandes para caer representan a principal eiva do modelo: 1. xeneran risco moral; 2. beneficia ás grandes entidades todas as entidades asumen maiores riscos para gañar cota; e 3. a quebra dun 'too big to fail' é o maior risco para a estabilidade do sistema financeiro. O nivel de concentración bancaria en España, ano 2012, non ten equivalente en ningunha economía occidental Primeira pedra da próxima crise financeira en España? 59

60 A) REFORMA DO SISTEMA FINANCEIRO Too bigs to fail or to be rescued? (e III) Entidades Activos ACTIVOS Banco Santander ,71% BBVA ,76% BFA ,27% La Caixa ,11% Banco Popular (+Pastor) ,60% Banco Sabadell ,77% CatalunyaCaixa ,18% NovaCaixaGalicia ,17% CAM ,10% Banca Cívica ,04% Mare Nostrum (BMN) ,94% Bankinter ,54% Cajastur (Effibank/Liberbank) ,50% BBK ,28% Ibercaja ,28% Caja España ,26% Unicaja ,03% Barclays Bank ,96% 2 bancos, 50% dos activos o 75% en 6. o 90% en 14 entidades. 30 entidades representan o 99,5% do sistema Source: Datos: AEB, CECA, Parejo et al. (2011) Elaboración propia España ,1 99,9 Reino Unido ,3 25,8 Francia ,7 24,5 Holanda ,0 24,0 Irlanda ,0 16,3 Bélxica ,8 11,9 Portugal ,7 11,4 España ,0 9,2 Grecia ,7 6,3 Suiza ,3 5,5 Dinamarca ,2 5,4 Luxemburgo ,2 5,4 Suecia ,9 4,9 Italia ,7 4,4 Alemania ,1 3,5 Noruega ,6 3,0 Islandia 4 9,2 2,3 Austria ,0 1,2 Finlandia ,2 1,1 Polonia ,2 0,4 Os datos de Activos de Islandia corresponden a depósitos

61 B) SOSTENIBILIDADE DO ESTADO DO BENESTAR Futuro para todos

62 B) SOSTENIBILIDADE DO ESTADO DO BENESTAR 1. Un espazo para a Economía Social O Terceiro sector como alternativa ao desmantelamento do Estado Social Xunto a unha decidida aposta por garantir o Estado do Benestar, iniciativas como as desenvolvidas pola Economía Social serven de apoio. Reforma do sistema financeiro e Banca Ética A desaparición das caixas de aforro como motivo adicional para o áuxe da banca ética. Pero aviso a navegantes Novas realidades software libre e internet consumo local e responsable Cooperación internacional comercio xusto axuda ó desenvolvemento 62

63 B) SOSTENIBILIDADE DO ESTADO DO BENESTAR 2. Hai debate BANCA PÚBLICA A FAVOR EN CONTRA Discrecionalidade Corrupción Source: google.es/images 63

64 B) SOSTENIBILIDADE DO ESTADO DO BENESTAR 2. Hai debate DACIÓN EN PAGO TAXA TOBIN EUROBONOS PATRÓN OURO e sobre o que queira debater o público na rolda aberta de preguntas 64

65 Agradecementos Marcos Vizcaíno DAVID PEÓN