ISPITIVAWE VALIDNOSTI I POUZDANOSTI WHOQOL-BREF UPITNIKA ZA POPULACIJU STARIH U VOJVODINI

Transcription

1 UDC ( ) Originalni nauåni rad Erÿebet Aå-Nikoliã Sowa Åankoviã Nataša Dragniã Ivana Radiã ISPITIVAWE VALIDNOSTI I POUZDANOSTI WHOQOL-BREF UPITNIKA ZA POPULACIJU STARIH U VOJVODINI SAŸETAK: Procena kvaliteta ÿivota starih osoba ima rastuãi znaåaj kao posledica sve izraÿenijeg demografskog starewa stanovništva. Svetska zdravstvena organizacija je kreirala upitnik WHOQOL-BREF za procenu kvaliteta ÿivota na osnovu rezultata istraÿivawa sprovedenih u 18 zemaqa. Ciq je utvrditi validnost i pouzdanost srpske verzije WHOQOL- -BREF upitnika za populaciju starijih od 60 godina. WHOQOL-BREF upitnik je upotrebqen za procenu kvaliteta ÿivota na reprezentativnom uzorku n=199 osoba smeštenih u Gerontološkom centru u Novom Sadu. Utvrðivawe pouzdanosti (interne konzistentnosti) je analizirano primenom Cronbach a koeficijenta, a validnosti korelacijom izmeðu skorova i individualne percepcije kvaliteta ÿivota i zadovoqstva zdravqem (konvergentna validnost). Pouzdanost podataka je bila visoka za sva åetiri domena (rang Cronbach a od 0.68 za domen Socijalni odnosi do 0.79 za domen Fiziåko zdravqe). Validnost je potvrðena visokom korelacijom sva åetiri domena (fiziåko zdravqe, psihološko zdravqe, socijalni odnosi i okolina) i individualne percepcije kvaliteta ÿivota (r < 0.001), kao i individualnog zadovoqstva zdravqem (r < 0.001). Dobijeni rezultati ukazuju da je upitnik WHOQOL-BREF (verzija na srpskom jeziku) validan i pouzdan instrument za procenu kvaliteta ÿivota kod starih osoba. Rezultati procene kvaliteta ÿivota su komparabilni s rezultatima dobijenim u drugim zemqama u kojima je korišãena odgovarajuãa verzija upitnika WHOQOL- -BREF. KQUÅNE REÅI: kvalitet ÿivota, pouzdanost, validnost, WHOQOL- -BREF UVOD Procena kvaliteta ÿivota starih osoba ima rastuãi znaåaj kao posledica sve izraÿenijeg demografskog starewa stanovništva.

2 212 Proceweno je da je godine 10% svetske populacije bilo starosti 60 i više godina. Prema projekciji kretawa broja stanovika, koju su dale Ujediwene nacije, opadawe stope fertiliteta i mortaliteta ãe dovesti do toga da ova vrednost premaši 20% do godine (1), odnosno, da ãe do godine svaka peta osoba na svetu imati 60 ili više godina, a do 2150 godine svaka treãa osoba ãe biti stara 60 i više godina (2). Osamnaest od dvadeset zemaqa na svetu s najveãim procentom starih su u evropskom regionu Svetske zdravstvene organizacije (SZO). U tim zemqama izmeðu 13,2% i 17,9% stanovništva je starije od 65 godina (zrelost stanovništva). U narednih 20 godina doãi ãe do znaåajnog porasta udela stanovništva ove starosne kategorije, s najbrÿim porastom najstarijeg stanovništva u veãini zemaqa (stariji od 80 godina). U sledeãih 30 godina, udeo ove grupe stanovništva (kao deo starijih od 65 godina) ãe porasti, u Evropi kao celini, od 22% do preko 30% (3). Procewuje se da ãe godine Zapadno-pacifiåki region brojati više od 450 miliona starih. Porast u Jugoistoånom azijskom regionu SZO je još znaåajniji: u narednih pola veka broj osoba starijih od 65 godina ãe se uveãati 6 puta. Razvoj u ova dva regiona je, uglavnom, posledica eksplozivnog porasta broja odraslih u Kini i Indiji (4). Stanovništvo u Vojvodini spada u veoma staro stanovništvo, jer je zrelost stanovništva u godini iznosila 16,1% (stanovništvo je vrlo staro ukoliko je zrelost veãa od 10%). U periodu proseåna starost se poveãala za 9,1 godinu, odnosno u godini je iznosila 40,4 godine (ako je veãa od 30 godina izraÿeno je starewe stanovništva). Indeks starosti predstavqa odnos osoba starih 60 i više godina i osoba starosti 0 do 19 godina. Vrednost ovog indikatora, veãa od 0,4, ukazuje da je u populaciji prisutan proces demografskog starewa. U Vojvodini je u godini indeks starosti iznosio 0,97, što je tri puta više u odnosu na wegovu vrednost sredinom prošlog veka. U Vojvodini se oåekivano trajawe ÿivota poveãalo na 69,1 godinu za muškarce i 75,5 godina za ÿene, pri åemu je za ÿene veã ostvaren ciq Ujediwenih nacija da oåekivano trajawe ÿivota do godine bude 75 godina (5). Meðutim, postoje velike razlike u oåekivanom trajawu ÿivota izmeðu zemaqa. U najmawe razvijenim zemqama, muškarci stari 60 godina mogu oåekivati da ãe ÿiveti još 15 godina, a ÿene 17, dok u razvijenijim regionima oåekivano trajawe ÿivota u šezdesetoj godini je 19 godina za muškarce i 23 godine za ÿene (2). Najvaÿniji zadatak zdravstvene politike u HH veku je bio produÿewe ÿivotnog veka, a u HH poboqšawe kvaliteta ÿivota. Danas se posebna paÿwa posveãuje problemu merewa kvaliteta ÿivota. Kvalitet ÿivota i još specifiåniji pojam kvalitet ÿivota povezan sa zdravqem, odnosi se na fiziåki, psihološki i socijalni domen zdravqa, viðeni kao posebne oblasti (ili domeni) koji su pod uticajem iskustva pojedinca, verovawa, oåekivawa i procena (6).

3 213 Dok se potvrðuje vaÿnost percepcije pojedinca, postoji empirijski dokaz da veãina qudi ima skup zajedniåkih vrednosti u vezi s tim šta daje kvalitet ÿivotu i šta åini vaÿne stvari u ÿivotu, iako prioriteti variraju u odnosu na sociodemografske karakteristike qudi. Istraÿivawa pokazuju da veãina qudi definiše wihov kvalitet ÿivota, imajuãi u vidu pozitivan psihološki pogled i emocionalno blagostawe, dobro fiziåko i mentalno zdravqe i fiziåku sposobnost da rade stvari koje ÿele, ostvarivawe dobrih odnosa sa prijateqima i porodicom, uåestvovawe u društvenim aktivnostima i rekreaciji, ÿivot u sigurnom susedstvu s dobrim objektima i uslugama, posedovawa dovoqne koliåine novca i biti nezavisan (7). CIQ Ciq je utvrditi validnost i pouzdanost srpske verzije WHOQOL- -BREF upitnika (World Health Organization Quality of Life Questionnaire- -BREF) za populaciju starih 60 i više godina. INSTRUMENT Kao instrument istraÿivawa za procenu kvaliteta ÿivota starih osoba koristio se upitnik kreiran od strane Svetske zdravstvene organizacije. Devedesetih godina prošlog veka WHOQOL grupa pod pokroviteqstvom SZO zapoåela je projekt razvoja opšteg instrumenta za procenu kvaliteta ÿivota, koji bi se koristio širom sveta. WHOQOL-100 upitnik je stvoren istovremeno u 15 meðunarodnih centara a åitav proces razvoja se sastojao iz nekoliko faza. Prva faza je podrazumevala donošewe saglasnosti sa definicijom kvaliteta ÿivota, kao i uspostavqawe prilaza meðunarodnoj proceni kvaliteta ÿivota. Priznawe multidimenzionalne prirode kvaliteta ÿivota se odrazilo na strukturu WHOQOL-100 upitnika. U drugoj fazi razvoja, sprovedeno je istraÿivawe koncepta kvaliteta ÿivota u 15 kulturno razliåitih centara da bi se utvrdila lista oblasti/aspekata, koje su centri koji uåestvuju smatrali vaÿnim za procenu kvaliteta ÿivota. U treãoj fazi razvoja, pitawa iz svakog centra su spojena u jedinstvenu bazu, a potom nakon pilot istraÿivawa sa upitnikom koji je imao 236 pitawa (stavki), selektovano je 100 pitawa. Ona su obuhvatala 4 pitawa iz svake od 24 oblasti kvaliteta ÿivota i 4 pitawa povezana sa oblastima celokupnog kvaliteta ÿivota i opšteg zdravqa. Na taj naåin WHOQOL-100 omoguãava detaqnu procenu svake posebne oblasti povezane s kvalitetom ÿivota. Meðutim, u izvesnim sluåajevima se WHOQOL-100 pokazao kao suviše dugaåak za praktiånu primenu, pa je zapoåeto populaciono istraÿivawe WHOQOL-BREF, koje bi obezbedilo kratku formu upitnika za procenu kvaliteta ÿivota. Dvadeset istraÿivaåkih centara, smeštenih u 18 zemaqa, ukquåili su podatke i kreiran je WHOQOL-BREF

4 214 upitnik koji se sastoji od 26 pitawa. Da bi se omoguãilo široko i sveobuhvatno istraÿivawe ukquåeno je jedno pitawe iz svake od 24 oblasti iz WHOQOL-100 upitnika. Uz to, takoðe, sadrÿana su dva pitawa iz oblasti celokupnog kvaliteta ÿivota i opšteg zdravqa (8). Upitnik se sastoji iz dva dela: 1. Opšti deo obuhvata liåne podatke o ispitaniku sa ukupno 6 pitawa (pol, starost, školska sprema, braåno stawe, kao i dva pitawa vezana za zdravstveno stawe); 2. Drugi deo upitnika obuhvata 26 pitawa, od toga prva dva pitawa se odnose na percepciju pojedinca o kvalitetu ÿivota i zadovoqstvo sa sopstvenim zdravqem, a ostalih 24 pripadaju jednom od åetiri domena: a) fiziåkog zdravqa (obavqawe svakodnevnih aktivnosti; zavisnost o medicinskoj pomoãi; energija i umor; mobilnost; san i odmor; bol i neugodnost; radni kapacitet); b) psihološkog zdravqa (fiziåki izgled i pojava; negativna i pozitivna oseãawa; samopouzdawe; koncentracija); v) socijalnih odnosa (liåni odnosi; socijalna podrška; seksualna aktivnost); g) okoline (novåani prihodi; sloboda, fiziåka sigurnost i bezbednost; dostupnost i kvalitet zdravstvene zaštite; stambeni uslovi; aktivnosti u slobodnom vremenu; prilike za dobijawe novih informacija; transport). Vremenska odrednica za pitawa je u posledwe dve nedeqe". METOD Istraÿivawe je sprovedeno na uzorku n = 199 osoba (anketirano je 200 osoba, a u konaånu obradu je ušlo 199 upitnika, jedan upitnik je eliminisan jer je nedostajalo više od 20% podataka), što åini 25% od ukupnog broja štiãenika Gerontološkog centra u Novom Sadu. Metodom sluåajnog izbora u istraÿivawe je ukquåena svaka åetvrta osoba sa spiska štiãenika Gerontološkog centra koja je zadovoqila kriterijume za ukquåivawe u istraÿivawe (osobe starije od 60 godina, ispitanik je komunikativan i orjentisan u sva tri pravca, ispitanik nije smešten u stacionarnom delu centra). Sva pitawa u okviru domena su data u petostepenoj Likertovoj skali (Likert-scaled items). Nakon konvertovawa skorova u rasponu 4 20, da bi bili uporedivi sa WHOQOL-100, sledi drugi metod transformacije koji prevodi skorove domena u skalu STATISTIÅKA ANALIZA Evaluacija upotrebqivosti upitnika kao instrumenta za ocenu kvaliteta ÿivota kod starih osoba je izvršena na osnovu dva kriterijuma: ispitivawem validnosti i pouzdanosti upitnika.

5 215 Validnost (vaqanost) oznaåava koliko dobro upitnik (ili procedura merewa) meri ono što bi trebalo da meri, tj. koliko je merilo efikasnosti studije. Moÿemo reãi da validnost predstavqa stepen taånosti zakquåka koji se moÿe izvuãi iz izmerenog skora ili šta rezultat znaåi. Ako bi validnost uporedili s pucawem u metu ona bi oznaåavala koliko blizu u proseku ãe pogodak doãi do mete. Validnost se najåešãe ispituje na jedan od sledeãih naåina: odreðivawem koeficijenta korelacije, koji predstavqa stepen povezanosti informacija dobijenih upitnikom sa drugim merama za koje je teoretski predviðeno da su u korelaciji (konveregentna validnost) za dihotomna obeleÿja poreðewem sa zlatnim standardom, odreðivawem senzitivnosti (specifiånosti), tj. sposobnosti upitnika, testa da izdvoji sve sluåajeve koji imaju specifiåno stawe u odnosu na one koji ga nemaju (kriterijumska validnost). Pouzdanost oznaåava do koje se mere metoda merewa (test) konzistentno i postojano ponaša. Pouzdano merewe znaåi da isti metar" primewen na ista lica ili predmete na isti naåin, u raznim vremenima merewa daje iste vrednosti, pod uslovom da se sami objekti merewa ne mewaju u vremenu. Ako bi pouzdanost simboliåki predstavili pucawem u metu onda ona predstavqa stepen disperzije pogodaka. Za ocewivawe pouzdanosti primewuju se tri metode: Unutarposmatraåka (meðuposmatraåka) pouzdanost se koristi za procenu stepena do kog isti ili razliåiti ocewivaåi/posmatraåi daju konzistentnu ocenu istog fenomena; Pouzdanost ponovqenog merewa (test-retest metoda) se koristi za utvrðivawe pouzdanosti podudarawa odgovora u dva ili više merewa od strane jednog ili razliåitih istraÿivaåa; Interna konzistentnost predstavqa doslednost u davawu odgovora na postavqena pitawa, tj. da li oni mere istu jedinstvenu karakteristiku. Test je pouzdaniji ukoliko su odgovori na nezavisne stavke korelirani meðu sobom. Za ocenu interne konzistentnosti koristi se koeficijent Kronbah alfa (Cronbach a) koji se dobija korelacijom jedne polovine odgovora sa drugom. Vrednosti se kreãu izmeðu 0 i 1, pri åemu bliskost 1 oznaåava visoku pouzdanost testa. Ne postoji slagawe oko toga šta je minimalna prihvatqiva vrednost za vrednost alfa koeficijenta. Jedan broj autora smatra 0.7 minimalnom prihvatqivim nivoom za internu konzistentnu pouzdanost (9), dok jedan broj prihvata vrednost a > 0.5 kao indikator dobre interne pouzdanosti (10). Najniÿa prihvatqiva graniåna vrednost za alfa je po jednom delu autora 0.6 (11, 12, 13). Postoje i stroÿiji kriterijumi za minimalnu vrednost koeficijenta a (npr. u kliniåkim istraÿivawima), što, takoðe, zavisi od vrste istraÿivawa i oblasti u kojoj se primewuje.

6 216 REZULTATI Sociodemografske karakteristike uzorka Više od dve treãine ispitanika su ÿene (69.8%) što je znaåajno veãi broj u odnosu na broj muškaraca. Više od polovine ispitanika je starosti 80 i više godina, što je znaåajno veãi broj u odnosu na ostale kategorije ispitanika svaki deseti ispitanik starosti godina, 35.7% ispitanika starosti godina. Skoro tri åetvrtine ispitanika su udovci (73.4%), što je znaåajno veãi broj u odnosu na ostale kategorije ispitanika (nemaju partnera, ÿive odvojeno od partnera, u braku, rastavqeni). Najveãi broj ispitanika je bez škole, ili sa završenom osnovnom školom (40.2%), a zatim slede ostale kategorije ispitanika (tabela 1). Tabela 1. Sociodemografske karakteristike uzorka Karakteristike N % x 2 P 1 Pol muški ÿenski Starost i više Braåno stawe bez partnera udata/oÿewen ÿivi odvojeno od partnera rastavqen/a udovac/ica Obrazovawe bez škole, osnovna škola zanat sredwa škola viša, visoka š p nivo znaåajnosti za x 2 test p < p < p < p < Validnost Validnost je analizirana korišãewem mera konvergentne validnosti, tj. korelacije izmeðu skora za posmatrane domene i indikatora (mera) za koje se teoretski smatra da su sa wima u korelaciji. U tabeli 2 prikazane su vrednosti koeficijenata korelacije (Spirman r) dobijenih skorova pojedinaånih domena (fiziåko zdravqe, psihološko zdravqe, socijalni odnosi, okolina) sa ispitanikovom ocenom kvaliteta

7 ÿivota, kao i zadovoqstvom sopstvenim zdravqem. Vaÿi da je ova povezanost visoko znaåajna za sve prikazane koeficijente (r < 0.001), åime je potvrðena validnost analiziranih domena. Tabela 2. Validnost domena: vrednosti koeficijenta korelacije skorova domena sa ocenom kvaliteta ÿivota i zadovoqstva zdravqem Domen Ocena kvaliteta ÿivota Zadovoqstvo zdravqem Fiziåko zdravqe Psihološko zdravqe Socijalni odnosi Okolina Pouzdanost Pouzdanost je u ovom istraÿivawu analizirana primenom Kronbah alfa koeficijenta gde se preporuåuju minimalne vrednosti od 0.6, da bi se merewe smatralo pouzdanim. U tabeli 3 su prikazani skorovi za åetiri domena (fiziåko zdravqe, psihološko zdravqe, socijalni odnosi, okolina), pripadajuãe stavke, wihove proseåne vrednosti SD. Interna konzistentnost je analizirana primenom Kronbah alfa koeficijenta, koji je prikazan zajedno sa 95% intervalom poverewa (CI). Vrednost koeficijenta a se kreãe od 0.68 za domen Socijalni odnosi (95% CI: ( )), 0.73 za domen Okolina (95% CI: ), zatim 0.78 za domen Psihološko zdravqe (95% CI: ) i a = 0.79 (95% CI: ) za domen Fiziåko zdravqe. Kako su vrednosti koeficijenta a za sva åetiri posmatrana domena iznad 0.6, moÿemo reãi da je zadovoqen kriterijum pouzdanosti posmatranog upitnika. Tabela 3. Interna konzistentnost domena: fiziåko zdravqe, psihološko zdravqe, socijalni odnosi, okolina Stavka X ± SD (F1.0) Bol i neugodnost 3.62 ± 1.31 (F11.3) Zavisnost od lekova i medecinske pomoãi 3.95 ± 1.20 (F2.1) Energija i umor 3.71 ± 1.06 (F9.1) Mobilnost 3.50 ± 1.03 (F3.3) San i odmor 3.51 ± 1.15 (F10.3) Aktivnosti svakodnevnog ÿivota 3.60 ± 1.02 Fiziåko zdravqe ± (F4.1) Pozitivna oseãawa 2.97 ± 1.92 (F24.2) Duhovnost 3.38 ± 1.44 (F5.3) Mišqewe, uåewe, pamãewe i koncentracija 3.91 ± 0.93 (F7.1) Telesni izgled i pojava 4.23 ± 1.03 (F6.3) Samopouzdawe 3.74 ± 1.04 (F8.1) Negativna oseãawa 3.33 ± 1.30 Cronbach a (95% CI) 0.79 ( ) 0.78 ( )

8 218 Psihološko zdravqe ± (F13.3) Liåni odnosi 3.86 ± 0.99 (F15.3) Seksualna aktivnost 2.84 ± 0.95 (F14.4) Socijalna podrška 3.82 ± 0.97 Socijalni odnosi ± (F16.1) Sloboda, fiziåka bezbednost i sigurnost 3.61 ± 1.09 (F22.1) Fiziåka okolina (zagaðewe, buka, saobraãaj, klima) 3.29 ± 1.19 (F18.1) Finansijski prihodi 3.58 ± 1.37 (F20.1) Prilike za dobijawe novih informacija i veština 4.06 ± 1.06 (F21.1) Uåestvovawe i moguãnosti za rekreaciju/aktivnosti u slobodnom vremenu 3.73 ± 1.29 (F17.3) Kuãni ambijent 4.07 ± 0.87 (F19.3) Zdravstvena i socijalna zaštita: pristupaånost i kvalitet 3.86 ± 0.85 (F23.3) Transport 3.58 ± 1.01 Okolina ± ( ) 0.73 ( ) DISKUSIJA Ciq rada je bio da se ispita validnost i pouzdanost srpske verzije WHOQOL-BREF upitnika za populaciju starih 60 i više godina na uzorku od 199 korisnika Gerontološkog centra u Novom Sadu. Validnost je ispitivana odreðivawem koeficijenata korelacije (Spirman r) dobijenih skorova pojedinaånih domena (fiziåko zdravqe, psihološko zdravqe, socijalni odnosi i okolina) sa ispitanikovom ocenom kvaliteta ÿivota, kao i zadovoqstvom sopstvenim zdravqem. Procena ispitanika o kvalitetu ÿivota je najznaåajnije povezana sa domenom psihološkog zdravqa, a potom istog znaåaja slede domen okoline i fiziåkog zdravqa. Ispitujuãi validnost WHOQOL-BREF upitnika, grupa istraÿivaåa SZO je u svom izveštaju dala rezultate, koji takoðe istiåu snaÿnu povezanost ukupne procene kvaliteta ÿivota sa psihološkim domenom, a zatim sa domenom okoline (14). Dobijeni rezultati pokazuju da je zadovoqstvo sopstvenim zdravqem najznaåajnije povezano s domenom fiziåkog zdravqa, što odgovara rezultatima SZO (14). Takoðe, u istraÿivawu koje se bavilo psihometrijskim karakteristikama poqske verzije upitnika zakquåeno je primenom regresione analize da je procena kvaliteta ÿivota snaÿnije povezana sa psihološkim faktorima, kombinovanim sa razliåitim socijalnim, faktorima okoline i fiziåkim faktorima, dok je zadovoqstvo zdravqem primarno povezano sa fiziåkim faktorima (15). Za procenu pouzdanosti u ovom istraÿivawu je analizirana interna konzistentnost primenom Kronbah alfa koeficijenta. Dobijene vrednosti koeficijenta a su za tri domena iznad 0.7. Najniÿa vrednost (0.68) je za domen socijalnih odnosa. Istraÿivawa u svetu su dala sliåne rezultate. Vrednosti iznad 0.7 se beleÿe kod svih domena osim za

9 219 domen socijalnih odnosa (14, 15, 16, 17, 18). Moguãe objašwewe za niÿe vrednosti Kronbah alfa koeficijenta za domen socijalnih odnosa je mali broj pitawa (ukupno 3) u okviru domena (13,14). ZAKQUÅAK Dobijeni rezultati ukazuju da je upitnik WHOQOL-BREF (verzija na srpskom jeziku) validan i pouzdan instrument za procenu kvaliteta ÿivota kod starih osoba. Rezultati procene kvaliteta ÿivota su komparabilni s rezultatima dobijenim u drugim zemqama u kojima je korišãena odgovarajuãa verzija upitnika WHOQOL-BREF. LITERATURA 1. World Health Organization. Gender, Health and ageing. Geneva:World Health Organization; United Nations. Programme on Ageing. [cited 2009 September 25]. Available from: 3. World Health Organization.Health21: the health for all policy framework for the WHO European Region. Copenhagen; World Health Organization; WHO Centre for Health Development.World Atlas of Ageing. Kobe: World Health Organization; A r s i ã, M., M a r t i n o v C v e j i n, M., R a d i ã, I., H a r h a j i, S. (2008). Vitalno-demografska situacija u Vojvodini. U: Jevtiã M., editor. Zdravstveno stawe stanovništva Autonomne Pokrajine Vojvodine godine. Novi Sad: Institut za javno zdravqe Vojvodine; p T e s t a, M. A., S i m o n s o n, D. C. Assessment of quality of life outcomes. N Eng J Med. 1996; 334 (13): B o w l i n g, A. Measuring Health. 3 rd ed. Berkshire: McGraw-Hill; The WHOQOL Group. Development of the World Health Organization WHOQOL- -BREF Quality of Life Assessment. Psychological Medicine. 1998; 28: G e o r g e, D., M a l l e r y, P. SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference update (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon C r o n b a c h, Q. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika. 16: C h u r c h i l l, G., P e t e r, P. (1984). Research design effects on the reliability of rating scales: a meta-analysis. Journal of Marketing Research. HH : H a i r, J. E., A n d e r s o n, R. E., T a t h a m, R. L., B l a c k, W. C. (1998). Multivariate data analysis. 5 th ed. Upper Saddle River, W: Prentice-Hall. 13. H u h, J., D e l o r m e, D. E., R e i d, L. N. (2006). Perceived third-person effects and consumer attitudes on prevetting and banning DTC advertising. Journal of Consumer Affairs. 40 (1): Skevington, S. M., Lotfy, M., O'Connell, K. A. (2004). The World Health Organization's WHOQOL-BREF quality of life assessment: Psychometric properties and results of the international field trial A report from the WHOQOL Group. Quality of Life Research. 13: J a r a c z, K., K a l f o s s, M., B a c z y k, G. (2006). Quality of life in Polish respondents: psychometric properties of the Polish WHOQOL-Bref. Scand J Caring Sci. 20: 3:

10 Nedjat, S., Montazeri, A., Holakouie, K., Mohammad, K., Majd z a d e h, R. Psychometic properties of the Iranian interview-administered version of the World Health Organization's Quality of Life Questionnaire (WHOQOL- -BREF): A population-based study. Available from: htpp:// 17. H e i - F e n, H., W e n - M i i n, L., Y u n - N i n g, C., M a u - R o u n g, L. (2003). Suitability of the WHOQOL-BREF for community-dweling older people in Taiwan. Age and Ageing. 32 (6): C h a c h a m o v i c h, E., T r e n t i n i, C., F l e c k, M. (2007). Assessment of the psychometric performance of the WHOQOL-BREF instrument in a sample of Brazilian older adults. International Psychogeriatrics. 19: 4: ASSESSMENT OF VALIDITY AND RELIABILITY OF THE WHOQOL-BREF QUESTIONNAIRE FOR THE ELDERLY POPULATION IN VOJVODINA by Erÿebet Aå-Nikoliã, Sonja Åankoviã, Nataša Dragniã, Ivana Radiã Summary Assessment of qality of life in older people has become increasingly important as a result of ageing of the population. World Health Organization created the WHOQOL- -BREF questionnaire for quality of life assessment based on results obtained from surveys carried out in 18 countries. The aim of this paper is to determine validity and reliability of the serbian version WHOQOL-BREF questionnaire for the population older than 60 years. The WHOQOL-BREF questionnaire was used for quality of life assessment on the representative sample of 199 persons who live in Retirement home in Novi Sad. Reliability (internal consistency) was assessed through Cronbach ggga coefficient and validity by correlation between scores and individual's overall perception of quality of life and individual's overall perception of their health (convergent validity). Reliability was high for all four domains (Cronbach ggga ranges from 0.68 Social relationships to 0.79 Physical health domain). Validity was confirmed with a high correlation of all four domains (Physical health, Psychological, Social relationships and Environment) and individual's overall perception of quality of life (p < 0.001) and also with individual's overall perception of their health (p < 0.001). The results indicate that WHOQOL- -BREF questionnaire (Serbian version) is valid and reliable quality of life instrument for older people. The results of the quality of life assessment are comparable with results obtained in other countries with suitable language version of the WHOQOL- -BREF.