ALBA, PETROCARIBE e as solucións enerxéticas

Transcription

1 Tempo exterior nº 19, Vol. X (I), Páxs ALBA, PETROCARIBE e as solucións enerxéticas Hedelberto López Blanch V arias nacións produtoras e exportadoras de petróleo non contan nos seus territorios con refinerías debido aos seus altos custos de construción, o que tamén as obriga a ser dependentes dos derivados do cru, con altos prezos e grandes perdas para as súas economías. Para os países pobres que carecen de xacementos petrolíferos nos seus solos, o gasto e a dependencia é moito maior xa que deben importar derivados de todo tipo cuxa situación se agrava cos altos valores que alcanzou o petróleo no mercado internacional. Motivado por esta situación, o presidente venezolano Hugo Chávez impulsou nos últimos anos a construción de varias refinerías en diferentes países mediante acordos dentro da Alianza Bolivariana para os Pobos da nosa América (ALBA), e cos países pertencentes a PETROCARIBE e PETRO- SUR. Dos 192 membros plenos das Nacións Unidas, só 96 teñen nos seus territorios refinerías, aínda que máis da metade non son donos das instalacións. As grandes corporacións enerxéticas dominan e controlan o proceso de refinación. Os monopolios enerxéticos denominados As Sete Irmás, integrados por Exxon, Mobil Oil, Royal Dutch Shell, British Petroleum (BP), Gulf, Chevron e Texaco, dominaron ata a crise petroleira de 1973 (cando estalou outra guerra israelí-árabe no Medio Oriente) a produción, transporte, refinación, distribución e venda do cru no mundo, excepto a dos países da Europa ex-socialista. Tras ese conflito e as posicións asumidas pola Organización de Países Exportadores de Petróleo (OPEP), as sete transnacionais perderon o 50% sobre o control da produción e transporte do cru pero retiveron a refinación e venda final de gasolina e derivados. Produto dos procesos de globalización, neoliberalismo e concentracións de capitais, as Sete Irmás pasaron a cinco na actualidade: as norteamericanas, ExxonMobil e Chevron Texaco; a inglesa BP; a anglo-neerlandesa Royal Dutch Shell; e a francesa Total, que manteñen o poder enerxético e o control dos prezos nos mercados internacionais pois as plantas de refinación achegan máis dividendos do que a extracción petroleira. Tamén existen outros consorcios privados importantes como Conoco Phillips (Estados Unidos), Repsol YPF (España e Arxentina), OMV (Austria) ou Neste (Finlandia). Cando os prezos do petróleo soben no mercado internacional, inmediatamente estes consorcios aumentan os prezos dos diferentes derivados nunha proporción que excede o 20% en relación co cru. Datos do Banco Mundial Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro

2 indican que das 10 refinerías maiores do mundo, dúas atópanse situadas en Bayton, Texas e en Baton Rouge, Luisiana, (Estados Unidos) e ambas pertencen a ExxonMobil. Varias nacións tamén contan con refinerías pero a maioría das súas producións dedícanse a cubrir os seus mercados internos e, polo tanto, non teñen moito peso nos prezos do mercado internacional como Gazprom (Rusia), PetroChina (China), PDVSA (Venezuela), Petrobras (Brasil) PEMEX (México), Petronas (Malaisia) ENAP (Chile), Ente Nazionale Idrocarburi (Italia), e outras nos países do Medio Oriente. Ante estas circunstancias fíxose indispensable que tanto as nacións produtoras como as importadoras do cru poidan contar con refinerías que lles permitan diminuír os gastos enerxéticos e manter á vez unha mellor soberanía económica. Nese empeño, Venezuela encamiña pasos na colaboración con outras nacións do planeta e, en especial, con América Latina. Na actualidade, a nación bolivariana desenvolve, só a través da ALBA e PETROCARIBE, varios proxectos para a refinación do cru cun investimento de máis de millóns de dólares, segundo informou o presidente da Comisión de Enerxía da Asemblea Nacional, Ángel Rodríguez. Tres lévanse a cabo en Cuba e dúas en Xamaica, Nicaragua, Haití e na pequena illa de Dominica. En Cuba logrouse rescatar entre 2005 e 2007 a refinería Camilo Cienfuegos (construída con tecnoloxía dos países ex-socialistas de Europa na provincia de Cienfuegos) que actualmente procesa entre e barrís diarios (bd) e xa está en marcha a súa ampliación a un custo de millóns de dólares para que, en 2013, alcance os bd. A primeira parte realizouse cuns 166 millóns de dólares. A posta en marcha desta refinería foi só o paso inicial dun proxecto de maior impacto que, ademais dunha gran variedade de carburantes, engade outros valores ao petróleo coa produción de fertilizante, módulos de policloruro de vinilo para a edificación de vivendas e un complexo petroquímico. Desa forma, o esquema estratéxico de seguridade enerxética e de colaboración entre países subdesenvolvidos sen precedente amplía o seu perfil sobre os mesmos principios de solidariedade, trato especial e diferenciado cara ás nacións carentes de recursos enerxéticos naturais, como son os casos de Antiga e Barbuda, Bahamas, Cuba, Belice, Dominica, Güiana, Xamaica, República Dominicana, San Kitts e Nevis, Granada, Santa Lucía, San Vicente e as Granadinas, Surinam, Haití e Nicaragua. Mediante os actuais convenios, na instalación cubana recíbese cru venezolano, refínase e envíase a moitos dos países antes mencionados. O segundo obxecto de obra en Cuba é a ampliación da refinería Hermanos Díaz, en Santiago de Cuba, cun investimento de 850 millóns de dólares e a inclusión dunha unidade de conversión profunda que entraría en operacións en Así mesmo, cunha achega de millóns de dólares, adiántanse os traballos para construír outra de conversión profunda en Matanzas, a cal estará operativa en Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro 2009

3 A súa vez, en Xamaica avánzase na enxeñería básica para a expansión da refinería de Kingston cun orzamento acordado de 706 millóns de dólares que debe estar lista para finais deste ano. En Nicaragua ten lugar a construción da refinería Supremo Sueño de Bolívar (4.419 millóns de dólares) que contará cun complexo petroquímico con capacidade de procesamento de barrís diarios. A primeira etapa terminará en 2012 e a segunda en 2019, nunha zona próxima á costa do Pacífico, e a uns 30 quilómetros ao noroeste de Managua. Como estes son proxectos a medio prazo, desde o triunfo sandinista en 2006, Nicaragua importa todo o seu petróleo de Venezuela en condicións preferentes, que permite ao país pagar o 40% das importacións a 25 anos de prazo, cun 1% de interese, tres anos de graza e, ademais, utilizar parte desas importacións no financiamento de proxectos sociais. Ata 2009, ALBANISA, a empresa mixta venezolano-nicaraguana, logrou proporcionar derivados do petróleo a prezos inferiores ao mercado en varios municipios do país, co consecuente beneficio a sectores de maior vulnerabilidade social. Tamén abasteceu ás plantas xeradoras de enerxía eléctrica para garantir operacións e reducir o déficit herdado de administracións anteriores, evitando así parcialmente os apagamentos recorrentes que padecía a capital. Venezuela tamén proporcionou a Managua 32 plantas xeradoras de electricidade para que a nación liquidase o enorme déficit enerxético que enfrontaba antes de 2007, con apagamentos que se estendían ata 16 horas no territorio nacional. As plantas con capacidade de 2,3 megavatios foron incorporadas ao sistema eléctrico. Así mesmo, Venezuela estuda a posibilidade de construír un oleoduto e dúas plantas procesadoras de aluminio nese territorio centroamericano. Para 2011, e a un custe de 340 millóns de dólares, estímase que quede erixida en Haití unha refinería para a fabricación de destilados lixeiros e medianos que aliviará o mercado interno. Mentres chega ese momento, Venezuela e Haití asinaron durante o V Cumio da ALBA, efectuado en maio do 2007, un convenio mediante o que a República Bolivariana de Venezuela fornece directamente crus, produtos refinados e gas LP a esa illa caribeña pola cantidade de barrís diarios ou os seus equivalentes enerxéticos por intermedio dunha empresa mixta conformada por PDVSA (Petróleos de Venezuela, S.A) e a empresa estatal do país signatario. A devandita subministración é obxecto de avaliación e axuste en función da evolución das compras da República de Haití, das dispoñibilidades de Venezuela e das decisións que adopte a Organización de Países Exportadores de Petróleo (OPEP), e de calquera circunstancia que obrigue á República Bolivariana a cambiar a cota asignada segundo o acordado. Haití recibe o cru venezolano en condicións extremadamente favorables. A empresa mixta haitiana e o goberno haitiano non pagan a curto prazo máis da metade da factura total. A outra metade é financiada, a longo prazo, polo goberno venezolano. Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro

4 Este 50% debe ser abonado nun período de noventa días. O 50% restante será pagado nun prazo de 23 anos, máis dous anos de graza, cun xuro de 1%. Ademais, a metade dos pagos realizados a longo prazo pola empresa mixta haitiana, unha vez deducidos os custos operacionais e financeiros, asignaranse ao Fondo ALBA, que servirá para financiar obras de infraestrutura, proxectos sociais e outros na República de Haití. O outro 25% do 50% financiado por Venezuela correrá por parte da República de Haití. Pendente dun estudo preliminar de impacto ambiental encóntrase unha refinería que se está a levantar en Dominica, que xa conta cun investimento inicial de 220 millóns de dólares. En xaneiro de 2008, durante unha visita realizada a Venezuela polo primeiro ministro da Mancomunidade de Dominica, Roosevelt Skerrit, ambas nacións asinaron un acordo estratéxico para construír nesa illa unha refinería que, na súa fase final, procesará ata barrís diarios de cru, suficientes para satisfacer toda a demanda do pequeno país, e mesmo ter excedentes para participar no mercado enerxético de América Latina, proxecto que terá un grande impacto no Produto Interior Bruto (PIB) e na diversificación económica, laboral, técnica e educativa desa Mancomunidade. Á súa vez, Venezuela disporá dunha nova refinería adaptada ao tipo de petróleo producido na Faixa do Orinoco, que garantirá a subministración aos clientes e ganancias adicionais a PDVSA polo valor engadido. Desde decembro de 2008, seguindo o mesmo patrón de Nicaragua, o petróleo venezolano chegou a El Salvador, aínda que o goberno dese país non se integrou no bloque da ALBA. O produto impórtase, vía Nicaragua, a través dunha asociación de 15 alcaldías en poder da Fronte Farabundo Martí para a Liberación Nacional (FMLN), que selaron unha alianza empresarial con PDVSA. O petróleo venezolano véndese 30 centavos de dólar máis barato que o prezo das transnacionais norteamericanas instaladas no mercado salvadoreño. Importantes proxectos Un dos proxectos petroquímicos máis importantes da zona andina é o iniciado entre Ecuador e Venezuela para construír a Refinería do Pacífico a un custo entre e millóns de dólares que deberá estar a punto en 2013, con capacidade para procesar barrís diarios de cru pesado ecuatoriano. Esta empresa mixta está situada na localidade do Aromo, provincia de Manabí, no oeste ecuatoriano e será administrada pola empresa Refinería do Pacífico, cunha participación do 51% de PetroEcuador e o 49% de PDVSA. A primeira pedra da futura construción foi colocada en xullo de 2008 polos presidentes Rafael Correa e Hugo Chávez. O mandatario bolivariano explicou á canle multinacional TELESUR que o proxecto é estratéxico e anunciou a inten- 64 Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro 2009

5 ción, nun futuro, de enviar a esa empresa o cru que actualmente se refina en Estados Unidos. En vez de ter as refinerías no Norte, decidimos telas aquí, na contorna xeopolítico da nosa América, sentenciou. O complexo petroquímico procesará cru pesado ecuatoriano, tipo Napo, e permitirá producir gasolinas, diesel, aceites, fertilizantes, urea, agroquímicos e fibras, entre outros derivados. O complexo de Manabí, que levará o nome de Eloy Alfaro, en conmemoración ao prócer independentista ecuatoriano de finais do século XIX, é exemplo de integración para América Latina e permitirá a Ecuador exportar derivados de cru e pór fin ás importacións, que agora lle supón gastos por uns millóns de dólares anuais. Venezuela ten a maior reserva petroleira do mundo (contando as da Franxa do Orinoco), que poderían estar producindo ata nos próximos 400 anos. Cando as reservas ecuatorianas comecen a esgotarse ou xurda calquera problema de abastecemento, Caracas enviará cru cara a esta refinería. O presidente Rafael Correa sinalou nesa ocasión que o goberno de Chávez, a pesar de ser o que menos necesita dunha integración enerxética, é o que máis impulsa esa unidade latinoamericana. Explicou ademais que aínda que o seu país produce cru, debe importar derivados por millóns de dólares anuais, polo que a Refinería do Pacífico permitirá aforrar unha gran parte deses recursos, os cales utilizaríanse nos sectores da saúde, a infraestrutura e a educación. Venezuela tamén adianta proxectos petroleiros e de refinación con Arxentina, Brasil, Colombia e traballa xa con Bolivia para construír unha empresa que procesaría barrís diarios e que cubriría todo o mercado interno. Fóra da agrupación da ALBA, aínda que cun criterio de integración rexional, as estatais PDVSA e Petrobras, erixirán unha refinería nun área de 600 hectáreas situada en Puerto Suape, municipio Ipojuca, a 40 quilómetros de Recife, no nordeste brasileiro, con capacidade para elaborar barrís diarios e estará lista en Desde 1979 non se construían procesadoras de cru nesa nación sudamericana. Segundo estudos realizados, existen amplas posibilidades para que ante a escaseza de petróleo ocorra unha crise enerxética en 2015, a cal golpeará ás tres rexións de América (norte, centro e sur). A idea de Venezuela é suplir o derivado -non o cru- da América con estas novas procesadoras. En Venezuela tamén levan a cabo importantes obras e, no 2009, PDVSA investiu millóns de dólares no circuíto de refinerías instaladas no país para garantir o abastecemento oportuno, seguro e confiable de combustibles, desde 2009 a A estatal petroleira sinalou nun informe que o investimento é o máis importante das últimas décadas. O director xerente de Refinación, Jesús Luongo, aseverou que o consumo nacional de gasolina é de barrís diarios para atender ao parque automotor que se calcula nuns cinco millóns e medio de vehículos. Para cubrir esa demanda, realízanse traballos de envergadura, entre os que des- Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro

6 tacan, a ampliación das unidades de Craqueo Catalítico Fluidizado nas refinerías Cardón, situada no Complexo Refinador Paraguaná, (estado Falcón) e na de El Palito (estado Carabobo). Na refinería de Amuay, no estado Falcón, adiántase a adecuación da planta para mellorar o aproveitamento da capacidade instalada, que se sitúa en barrís diarios e que ascenderá a bd, o que permitirá aumentar a produción de diesel e gasolinas con especificacións de óptima calidade. A refinería Puerto La Cruz tamén está incluída dentro da estratexia de adecuación para incrementar o procesamento de crus e a produción de gasolinas en 63%. En relación a El Palito, o proxecto permitirá procesar cru de 22 API para transformalo en produtos de alto valor comercial. Matriz enerxética con racionalidade Un dos mecanismos que axudou a institucionalizar e darlle forma aos convenios establecidos é o Tratado Enerxético da ALBA, pactado no V Cumio da organización, onde se acordou construír unha matriz enerxética e explotala con racionalidade, perseguindo o máximo aforro, a eficiencia enerxética e o desenvolvemento de fontes de enerxías alternativas en cada unha das partes. Para alcanzar eses obxectivos, a ALBA dotouse de dúas ferramentas: a) Unha corporación de empresas binacionais dos Estados membros denominada PETROALBA que pretende participar na produción da Faixa Petrolífera do Orinoco de Venezuela, e obter para cada un dos membros as reservas de petróleo que lles garantan a subministración enerxética nos próximos 25 anos. A exploración e explotación farase de xeito conxunto e con participación de todos. Na medida que se incorporen máis países ao bloque da ALBA, o programa estenderase para garantir aos novos integrantes as reservas e os beneficios que se derivan da comercialización a terceiros países. b) Un Acordo de Cooperación Enerxética, que persegue resolver as asimetrías no acceso aos recursos enerxéticos mediante un intercambio favorable, equitativo e xusto entre os países da rexión caribeña (membros ou non do bloque da ALBA) que se caracterice por un control estatal eficiente da subministración deses recursos. Ese mecanismo coordina e articula políticas de enerxía (petróleo e os seus derivados, gas e electricidade), o uso eficiente dos recursos, a cooperación tecnolóxica, a capacitación e o desenvolvemento de infraestrutura enerxética, así como o aproveitamento de fontes alternas, como a enerxía eólica e solar, entre outras. 66 Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro 2009

7 Un novo amencer para América Latina A Alianza Bolivariana para os Pobos da Nosa América (ALBA), creada en decembro de 2004, está integrada actualmente por Venezuela, Cuba, Bolivia, Nicaragua, Dominica, Honduras (1), San Vicente e as Granadinas, Antiga e Barbuda e Ecuador. A primeira mención ao nacemento dese grupo xurdiu durante o III Cumio de xefes de Estado e Goberno da Asociación de Estados do Caribe, efectuada en decembro de 2001, cando o presidente venezolano Hugo Chávez falou sobre un proxecto que unise ás nacións da rexión cunha nova vontade política, económica e social. Tres anos máis tarde, en 2004, durante un encontro na Habana, Chávez e o entón presidente cubano Fidel Castro asinaron os documentos da fundación da ALBA baixo o concepto de integración para o desenvolvemento independente de América Latina e o Caribe, onde primase a colaboración e a solidariedade entre os seus pobos. Posteriormente, Bolivia adheriuse en abril de 2006, Nicaragua en abril de 2007, Dominica en xaneiro de 2008, Honduras en agosto de 2008, e San Vicente e as Granadinas, Antigua e Barbuda e Ecuador en abril de Coa inclusión destes tres últimos, o acordo involucra a unha poboación de cerca de 74 millóns de persoas, cunha superficie global de quilómetros cadrados e un PIB aproximado de millóns de dólares. O control hexemónico que durante décadas mantiveran Estados Unidos sobre todo o quefacer das nacións latinoamericanas, e as políticas neoliberais impostas por Washington mediante o Fondo Monetario Internacional (FMI), o Banco Mundial (BM) e o Banco Interamericano de Desenvolvemento (BID) foron causas fundamentais do saqueo das riquezas da rexión, en detrimento das grandes maiorías. Moitos foron os avances obtidos pola agrupación aos cinco anos de ser fundada. O intercambio comercial entre os seus países incrementouse nuns millóns de dólares e os seus membros puideron liquidar a crise petroleira, que os afundiu nun enorme déficit comercial, grazas á política venezolana de brindar cru a prezos e créditos preferentes tamén ás nacións integrantes de PETROCARIBE. Xorde PETROCARIBE Dende hai catro anos, no hemisferio sudamericano existe un mecanismo que mediante a cooperación e a solidariedade entre os seus membros, permítelles afrontar a profunda crise capitalista mundial e, á súa vez, brindar inigualables beneficios para o progreso económico e social deses países. (1) Honduras ingresou na ALBA en agosto de O golpe de Estado contra o presidente lexítimo Manuel Zelaya, ocorrido o pasado 28 de xuño de 2009, deixou en suspense a participación de Honduras neste organismo (N.d.E) Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro

8 Xurdido en 2005 por iniciativa do presidente venezolano Hugo Chávez Frías, na actualidade esa institución intégrana Antiga e Barbuda, Bahamas, Belice, Cuba, Dominica, Granada, Guatemala, Güiana, Haití, Honduras (2), Xamaica, Nicaragua, República Dominicana, San Cristóbal e Neves, San Vicente e As Granadinas, Santa Lucía, Surinam e Venezuela. Estes países reciben cru venezolano en condicións moi favorables, cun financiamento que chega ao 40% cando o prezo do petróleo supera os 50 dólares, ao 50% se excede os 80 dólares e ao 60% cando a barreira sitúase en 100 dólares. O prazo de financiamento é de 25 anos e a taxa de interese que se aplica é de só 1%. O intercambio comercial alcanza os millóns de dólares e as subministracións de cru pasaron de barrís día en 2005, a barrís diarios en 2008, un incremento de 105%. O ministro venezolano do Poder Popular para a Enerxía e Petróleo, Rafael Ramírez, informou que debido a ese mecanismo xa existe un aforro de millóns de dólares nesas nacións o que permitiu incrementar os investimentos nos 18 membros para apoiar o desenvolvemento. Ademais, elimináronse os intermediarios e a especulación en materia enerxética. O fondo PETROCARIBE, orientado dende un principio a diminuír as grandes secuelas sociais e económicas que deixaron neses países (sen incluír a Cuba) as políticas neoliberais impostas por Washington, achegou máis de 250 millóns de dólares para 84 proxectos de desenvolvemento que se executan en 11 dos países membros. O ministro Ramírez explicou que a Institución avalía constantemente as formas de comercio xusto para que o intercambio de bens e servizos por factura petroleira cree mecanismos de comercio, sen asimetrías nin desigualdades como sucede no sistema capitalista, onde uns poucos obteñen riquezas en base aos problemas doutros. A só catro anos da súa fundación, avanzouse en proxectos e creación de infraestruturas, principalmente plantas de enchido de gas licuado, refinerías, plantas de almacenamento e distribución de cru e derivados, ademais de plantas de xeración de enerxía eléctrica. Igualmente, adiántanse proxectos sociais en educación e saúde en todas esas nacións, e faise énfase en resolver a grave situación alimentaria en momentos en que eses produtos encarécense no mercado internacional. Estudo de xestión No IV Cumio de PETROCARIBE, efectuado na provincia cubana de Cienfuegos, analizouse un informe sobre a xestión, resultados e temas pendentes de PDV- SA-Caribe, que sinalou importantes avances pese ao curto tempo de creada a institución e fíxose a caracterización da matriz enerxética dos países signatarios da rexión. (2) O golpe de Estado do pasado 28 de xuño deu paso á suspensión temporal do subministro petroleiro de PETROCARIBE a esta nación centroamericana. 68 Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro 2009

9 O estudo indicou que o petróleo e o gas participante, na actualidade, é un 76,1% na matriz de consumo na rexión, e a fonte renovable un 9,8%, das cales a hidroelectricidade significa un 2,5% e a biomasa un 7,3%. O carbón é o 1,5% e o resto, 0,8%, corresponde a outras fontes. A análise, vital para o traballo de integración enerxética que se desenvolve na rexión, mostra os resultados dunha perspectiva para o período de planificación de 2005 a As premisas deste estudo expón priorizar a incorporación á matriz da enerxía primaria da rexión, as enerxías renovables e o gas natural, así como privilexiar a subministración de gas natural como materia prima para o desenvolvemento petroquímico e a xeración de potenciais. Tamén se coñeceu que os resultados apuntan cara a unha capacidade enerxética na rexión para o ano 2030, en que o petróleo participaría nun 60.7%, o gas natural en 23%, as enerxías renovables en 13,9%, os biocombustibles nun 1%, carbón 0,9% e outros, o 0,5%. Estas proxeccións, segundo afirmou o ministro de Enerxía de Venezuela, Rafael Ramírez, na súa condición de presidente da secretaría de PETROCARIBE, indican que a rexión ten unha grande potencialidade para a delimitación da súa capacidade enerxética no futuro, particularmente pola alta participación do gas natural e as enerxías renovables. Todo iso, engadiu Ramírez, permitirá mellorar considerablemente a intensidade enerxética que se atopa na actualidade en 5,8 barrís-equivalentes de petróleo por habitante para a rexión do Caribe, comparada coa de Centro e Sudamérica de 8,3% e a nivel mundial, de 11,5 barrís-equivalentes de petróleo por habitantes. O Caribe, exceptuando Venezuela e Trinidad e Tobago, conta cunha capacidade de refinación de barrís diarios. Deste total, o 83% atópase localizado en Cuba, país que continuará aumentando a súa capacidade de refinación e almacenamento de petróleo. Venezuela, coas maiores reservas de cru probadas no mundo, valoradas en máis de millóns de barrís de petróleo, no seu empeño a través de PETRO- CARIBE en ir diminuíndo ou contrarrestando as asimetrías dos países da rexión, forneceu dende a súa constitución ata a data máis de 70 millóns de barrís de cru e produtos derivados. Esta rexión, que hai séculos é lugar estratéxico desde o punto de vista xeopolítico, hoxe por hoxe -puntualizou o presidente Hugo Chávez- comeza a consolidarse cunha nova política xeopetroleira, con proxectos ben pensados que aglutinan recursos para redistribuílos con xustiza entre as nacións da zona, marcados por grandes asimetrías que se agudizaron co refugallo e mal manexo das riquezas enerxéticas. Por iso Chávez ratificou durante o IV Cumio que o petróleo, de instrumento de dominación, estase convertendo en instrumento de liberación. Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro

10 Etapa de afondamento O IV Cumio de PETROCARIBE efectuado en San Cristóbal e Neves, marcou unha nova etapa no afondamento, ampliación e xeración de novos mecanismos para afrontar as actuais e futuras dificultades ao transcender o tema enerxético e expandirse en aras de resolver as dificultades sociais, científicas, tecnolóxicas, ambientais e alimentarias. É dicir, tratar de liquidar en forma conxunta as súas necesidades máis perentorias, sen presións e ameazas como ocorreu coas políticas de saqueo e explotación impostas por Estados Unidos e os seus organismos financeiros (Banco Mundial e o Fondo Monetario Internacional) contra os países da rexión desde hai máis dun século. Con ese fin dispúxose a creación dun fondo complementario, produto da factura petroleira, para capitalizar o Banco da ALBA, o cal convértese no mecanismo reitor que financiará os proxectos de infraestruturas para a subministración de petróleo e cru, así como os de carácter social. Un exemplo sobre os resultados destes convenios é República Dominicana. O influxo positivo de PETROCARIBE para ese país foi eloxiado polo seu chanceler Carlos Morales, en declaracións que publicou a prensa. Puntual, transparente e concreto foron os adxectivos empregados por Morales para describir o pacto que, só no ano 2008, aforrou 500 millóns de dólares á economía dominicana, atribulada pola alza desmedida do cru nos mercados internacionais. Pola súa banda, o presidente dominicano Leonel Fernández anunciou a adquisición polo Estado do 50% das accións da transnacional Shell na Refinería Nacional. De tal xeito poderá refinar o total dos barrís diarios asignados por PETROCARIBE ao seu país con facilidades de pago. Entre as vantaxes para República Dominicana enumeradas por Morales está a posibilidade de pagar as facturas por hidrocarburos con bens e servizos. Esta é unha modalidade que ampliará as relacións entre os países da zona e estenderá os seus mercados coa consecuente diminución dos custos por frete. Aforro enerxético Dentro destas organizacións enerxéticas, Cuba axudou con exemplos aplicados á súa economía a que se tome conciencia da necesidade de aforrar combustible para ter un desenvolvemento sostible, en diametral posición ao enorme malgaste enerxético que realizan as nacións capitalistas desenvolvidas. Datos subministrados polo presidente Raúl Castro Ruz, sinalan que para Cuba, ao compoñente da seguridade enerxética auspiciado pola ALBA e PETROCA- RIBE, engádese como elemento central, o aforro. Con tal obxectivo traballouse con éxito durante os últimos anos no deseño e posta en práctica dunha política de aforro 70 Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro 2009

11 de enerxía que permitiu potenciar o uso racional e máis eficiente dos hidrocarburos. Levouse a cabo unha verdadeira Revolución Enerxética, cunhas experiencias que foron aplicadas con éxito en varios países integrantes da ALBA e PETROCARIBE. En Cuba ampliouse a capacidade de xeración con gas acompañante que antes se queimaba, o que tamén contribúe a mitigar a contaminación ambiental nunha importante zona do país. Foron instalados grupos electróxenos de urxencia en centros vitais que poden funcionar fóra do sistema eléctrico nacional, se for necesario, ante desastres ou avarías. Executouse un plan a escala nacional para o aforro coa substitución masiva de equipos consumidores por outros máis eficientes. Ao instalar megavatios en grupos electróxenos, a illa caribeña aforrou máis de toneladas de combustible equivalente (inclúe gas acompañante) ou sexa, 50,4 millóns de dólares no ano Os equipos propician a proximidade entre o sitio onde se xera a electricidade e o lugar onde se consome o que reduce as perdas de transmisión á cal contribuíu tamén a substitución de cables e transformadores deficientes. Trabállase en fontes renovables de enerxía como a eólica, a biomasa, a hidroenerxía e a solar que aumentaron en toda a nación, sobre todo en zonas apartadas. Baseados na experiencia cubana executáronse preto de 40 proxectos de substitución de bombillas incandescentes por aforradores en 14 países membros de PETROCA- RIBE, co cal se conseguiron importantes aforros que foron destinados ao incremento da capacidade de xeración e a adquisición de combustible. Así mesmo, nas nacións membros do grupo desenvólvense proxectos para a construción, montaxe e posta en explotación de máis de mil megavatios de nova xeración coa utilización de grupos electróxenos diesel e fuel oil, para a rehabilitación de redes eléctricas, a formación de técnicos e especialistas, a organización da operación e mantemento de centrais eléctricas, a avaliación do uso de fontes renovables de enerxía e do potencial enerxético, entre outros. En Venezuela trabállase na instalación dos grupos electróxenos e foron substituídos 52 millóns de lámpadas incandescentes por aforradores, o que converte o aforro nunha fonte de enerxía. Nestas actividades traballaron numerosos mozos venezolanos e cubanos, denominados traballadores sociais. Venezuela asinou recentemente un contrato con Vietnam para construír na nación sudamericana unha fábrica que producirá 70 millóns de bombillas aforradoras ao ano, que non só beneficiarán á República Bolivariana. En Nicaragua, coa plena axuda solidaria de Venezuela e Cuba, instaláronse na localidade de Las Brisas, ao noroeste da capital, oito grupos electróxenos cunha capacidade de 15 megavatioshora, o que permitiu paliar o déficit enerxético que padecía o país. Outras 24 plantas atópanse en proceso de instalación na zona de Los Brasiles, nos arredores de Managua. Estes equipamentos cubrirán a metade do déficit de enerxía que ten Nicaragua e tamén, co auspicio de varios países, xa se traballa para utilizar a enerxía xeotérmica debido á gran cantidade de volcáns existentes na rexión. Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro

12 En Bolivia, durante 13 meses de traballo, mozos cubanos, venezolanos e bolivianos colocaron máis de bombillas aforradoras nos nove departamentos desa nación andina. A campaña abarcou a vivendas, o que permite a cada núcleo familiar aforrar unha media de cinco dólares mensuais, o cal é unha alta cifra para as persoas pobres. Desta forma, polos camiños da necesaria integración enerxética, marcha hoxe América Latina. Resulta innegable que con esas políticas xustas, levadas adiante nos contextos da ALBA e PETROCARIBE, continuaranse consolidando e xerando novos mecanismos para enfrontar os desafíos e elevar o nivel de vida dos seus pobos. Hedelberto López Blanch (La Habana, 1947) é comentarista internacional no semanario Opciones da editora Juventud Rebelde, é candidato a Doutor en Ciencias da Comunicación da Universidade da Habana. 72 Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro 2009

13 Cadro 1: Número de refinerías por países (2006): País Nº de refinerías Estados Unidos 149 China 51 Rusia 41 Xapón 31 Canadá 21 Italia 17 India 17 Alemaña 15 Brasil 13 Francia 13 (Fonte: EIA Energy Information Administration) Cadro 2: Ubicación das refinerías máis grandes do mundo (2007): Refinería País Miles barrís diarios Reliance Industries I India 991 Paraguaya Refining Complex (Anuay and Cardón) Venezuela 940 SK Energy Co. LTD. Corea do Sur 817 GS Caltex Corea do Sur 650 ExxonMobil Singapur 605 Reliance Industries II India 580 ExxonMobil Bayton (EUA) 557 S-Oil Corea do Sur 520 Hovensa LLC Illas Virxes 495 ExxonMobil Baton Rouge (EUA) (Fonte: Oil & Gas) Tempo Exterior / 19 (segunda etapa) - xullo/decembro