The Opportunities of Obtaining Spatial Data in the Procedure of Real Estate Value Assessment

Transcription

1 Geonauka Mogućnosti pribavljanja prostornih podataka u postupku procene vrednosti nepokretnosti Goran ĆIROVIĆ 1*, Slobodan JOVOVIĆ 2 1 Visoka građevinsko-geodetska škola, Beograd, Srbija 2 Gradski zavod za veštačenja, Beograd, Srbija Apstrakt: U radu se razmatraju i analiziraju izvori podataka koji se prikupljaju za potrebe procene vrednosti nepokretnosti. Ukazano je na značaj urbanističke i imovinsko-pravne dokumentacije, kao i utvrđivanje sadašnjeg stanja na predmetnoj lokaciji. Prikazane su mogućnosti korišćenja Interneta i javno dostupnih podataka iz zvaničnih izvora. Posebno se napominje da je prilikom izrade procene potrebno uočiti i analizirati dva osnovna tipa podataka i to: prostorne i alfanumeričke podatke. Ključne reči: Vrednost nepokretnosti, Katastar nepokretnosti, Internet, GIS, GPS. The Opportunities of Obtaining Spatial Data in the Procedure of Real Estate Value Assessment Abstrakt: The sources of data collected for the real estate value assessment are discussed and analysed in this paper. The significance of urban planning and property-legal documentation, as well as the determination of the current state of the subject site are pointed out. The possibilities of using the Internet and publicly available information from official sources are presented. In particular, it is emphasized that two types of data, namely: spatial and alphanumeric data, should be identified and analysed during the assessment preparation. Ključne reči: real estate value, Real Estate Cadastre, Internet, GIS, GPS * Goran Ćirović> cirovic@sezampro.rs 33

2 Geonauka 1 Izvori podataka za procenu vrednosti ne sadrži podatke o stvarnim pravima na nepokretnosti nepokretnostima. Pri izradi procene vrednosti nepokretnosti ključna aktivnost je prikupljanje validnih i relevantnih podataka u razumnom vremenskom roku. Posebno se napominje da je prilikom izrade procene potrebno uočiti i analizirati dva osnovna tipa podataka i to: prostorne i alfanumeričke podatke. Ovi podaci se javljaju (i jedni i drugi) u različitim izvorima podataka koji su predmet naredne analize [1]. Prilikom izrade procene, potrebno je obezbediti/prikupljati podatke iz više izvora: 1. Podaci iz zvaničnih izvora podaci iz evidencija o nepokretnostima, podaci službe platnog prometa o prometu nepokretnosti i određivanju poreza, statistički podaci; 2. Prostorni podaci sa Interneta - Geografski informacioni sistem (GIS), Geo Srbija, Katastar nepokretnosti; 3. Podaci iz Direkcija za građevinsko zemljište GIS Beograda i cene postignute na javnim konkursima, zaključeni sporazumi u postupcima eksproprijacije, troškovi pripremanja i opremanja lokacija, ranije urađene studije, investicioni programi i analize, bilansi lokacija; 4. Nacionalna infrastruktura geoprostornih podataka - Projekat NIGP; 5. Pristup katastru nepokretnosti preko Interneta KnWeb; 6. GPS sistem globalnog pozicioniranja preko satelita. 2 Podaci iz zvaničnih izvora - Postojeće evidencije o nepokretnostima Pre stupanja na snagu Zakona o državnom premeru i katastru (Službeni glasnik RS, br. 72/09, izmene i dopune 18/10) u Republici Srbiji bile su u primeni sledeće evidencije o nepokretnostima: 1. Katastar zemljišta; 2. Zemljišna knjiga; 3. Knjiga tapija; 4. Intabulacione knjige; 5. Knjige prodatih društvenih stanova sa hipotekom. 2.1 Katastar zemljišta Katastar zemljišta sadrži podatke o parcelama i objektima na zemljištu u pogledu njihovog položaja, oblika, površine, vrste, odnosno kulture zemljišta, boniteta, klase, katastarskog prihoda i korisnika. Katastar zemljišta: je izrađen na celokupnoj teritoriji Republike Srbije; predstavljao je osnovu za formiranje Zemljišne knjige; Zemljišna knjiga Zemljišna knjiga je javna evidencija u koju su upisane nepokretnosti (zemljišta i zgrade) i prava, tereti i ograničenja koja se odnose na te nepokretnosti. U Republici Srbiji je primenjen austrijsko-nemački tip zemljišne knjige koji se zasniva na podacima premera i katastra. Podaci u katastru zemljišta i podaci u zemljišnim knjigama trebalo bi, saglasno zakonskoj obavezi, da se redovno usklađuju i da ta usklađenost bude potpuna u delu koji se odnosi na način korišćenja zemljišta, površine i brojeve katastarskih parcela. Međutim, u velikom broju opština postojala je značajna neusaglašenost podataka upisanih u katastar zemljišta i u zemljišnu knjigu. 2.3 Knjiga tapija Knjiga tapija je javna evidencija o vlasnicima na zemljištu. Tapijski sistem postoji na onom području naše zemlje na kome nisu uvedene zemljišne knjige (AP Kosovo). Na zahtev vlasnika izdaje se tapija kao dokaz da je lice označeno u tapiji vlasnik tog zemljišta. 2.4 Intabulacione knjige Intabulacione knjige su javne knjige u koje se u tapijskom sistemu upisuje hipoteka i druga prava na nepokretnostima. Intabulacione knjige vode sudovi. Intabulacija je upis kojim se konačno stiče založno pravo na nepokretnosti i druga prava na tuđoj nepokretnosti. 2.5 Knjige prodatih društvenih stanova sa hipotekom U knjigu evidencije prodatih društvenih stanova sa hipotekom upisuju se stanovi u društvenoj svojini prodati na otplatu na koje je stavljena hipoteka do isplate potraživanja [3]. 2.6 Katastar nepokretnosti Usvajanjem Zakona o državnom premeru i katastru predviđen je prestanak važenja postojećih evidencija o nepokretnostima i uspostavljanje jedinstvene evidencije o nepokretnostima i stvarnim pravima na njima - Katastar nepokretnosti, kako je definisano članom 189. Zakona [7]: U katastarskoj opštini ili njenom delu za koju je osnovan katastar nepokretnosti u skladu sa odredbama ovog zakona, danom početka njegove primene, prestaje da važi katastar zemljišta, kao i zemljišna knjiga, knjiga tapija, intabulaciona knjiga i knjiga prodatih društvenih stanova sa hipotekom, ako ove knjige postoje u vreme osnivanja katastra nepokretnosti u toj katastarskoj opštini. Katastar nepokretnosti (prema članu 4. Zakona) predstavlja:

3 Geonauka (1) Katastar nepokretnosti je osnovni i javni državne organe i organe lokalne samouprave. registar o nepokretnostima i stvarnim pravima Kvalitetne informacije o nepokretnostima su na njima. neophodan segment za uspešno planiranje prostora, (2) Nepokretnosti koje se, u smislu ovog zakona, upravljanje zemljištem i održiv razvoj [5]. upisuju u katastar nepokretnosti, jesu: 1) zemljište (katastarske parcele poljoprivrednog, šumskog, građevinskog i drugog zemljišta); 3 Geografski informacioni sistem (GIS) 2) nadzemni i podzemni građevinski objekti (u Geografski informacioni sistem (GIS) je sistem za daljem tekstu: objekti); upravljanje prostornim podacima i njima pridruženim 3) posebni delovi objekata koji čine građevinsku osobinama. U širem smislu GIS je oruđe interaktivne celinu (stan, poslovni prostor, garaža i drugi). karte koje ostavlja mogućnost korisnicima da slobodno (3) Objekti, u smislu ovog zakona, jesu: zgrade kreiraju upite (istraživanja koja vrši korisnik), svih vrsta, privredni objekti, objekti kulture, analiziraju prostorne informacije i uređuju podatke [4]. sporta i rekreacije, skloništa i drugi GIS daje odgovore na pitanja: građevinski objekti. Šta se nalazi na određenoj lokaciji; Katastar nepokretnosti je osnovna evidencija o Gde se u prostoru nalazi određeni objekat; nepokretnostima i pravima na njima, zasnovana na Šta se promenilo na određenoj lokaciji (u načelima: zadatom intervalu vremena); upisa, Koji je optimalan (najkraći put po zadatim obaveznosti, kriterijumima) izmeću dve tačke u prostoru; javnosti, Pruža mogućnosti za prostorne analize tipa šta pouzdanja, ako (What if) u prostornim dimenzijama. zakonitosti, Karte imaju prvenstveno komunikacionu funkciju, reda prvenstva, ali svaka karta svakako ima i funkciju čuvanja određenosti, prostornih podataka. Karte prikazuju više od puke legaliteta i oficijelnosti. površine Zemlje, pošto predstavljaju koristan način U postupku izrade katastra nepokretnosti vrši se po razumljivog prikazivanja svih relevantnih informacija službenoj dužnosti upis svih stambenih, stambenoposlovnih i poslovnih zgrada sa pravnim statusom koji vezanih za prostor. Međutim, ma kako dobro bile napravljene, karte nisu dovoljne same po sebi. Za razliku odgovara postojećoj dokumentaciji. od baza podataka, karta veoma efikasno odgovara na Ovo predstavlja značajnu razliku u odnosu na upis pitanje GDE?, ali (zbog ograničenih mogućnosti u zemljišnu knjigu. Utvrđivanje i upis prava u katastar predstavljanja podataka) nema pravi odgovor kada se nepokretnosti u postupku izrade vrši komisija u sastavu: postavi pitanje ŠTA?. diplomirani pravnik sa položenim pravosudnim ispitom, Mogućnost da se velika količina podataka o geodetski stručnjak i predstavnik iz reda građana, što prostoru smeštenih u memoriji računara prikaže u obezbeđuje kvalitet i pouzdanost upisa. vizuelnom, jednostavnom i korisniku bliskom obliku, Izrada katastra nepokretnosti omogućava: nešto je što druge tehnologije nemaju. Karte u GIS-u su efikasniju privatizaciju, dinamičke, pa se sve promene informacija u bazi odmah sigurnost vlasništva i prava na nepokretnostima, reflektuju na izgled karte. mogućnost upisa hipoteke (hipotekarni krediti), Vrste podataka koji se koriste u GIS-u su: prostorni, procenu vrednosti nepokretnosti, atributivni, meta-podaci i multimedijalni podaci [6]. funkcionalno gazdovanje prostorom. GIS softver obezbeđuje funkcije i alate koji se Implementacija novih informacionih tehnologija i koriste za skladištenje, analizu i prikaz geografskih softvera i zamena postojećih različitih softverskih informacija. Danas postoji veliki broj proizvođača GIS aplikacija i platformi koje se koriste, ima ključnu ulogu softverskih paketa: Autodesk, ESRI, Intergraf, Mapinfo, u uspostavljanju informacionog sistema katastra Smallworld, Idrisi i drugi. nepokretnosti, odnosno nacionalne prostorne Postoje dva osnovna tipa izvora geografskih infrastrukture podataka [12]. podataka: primarni i sekundarni. Cilj je da se katastar nepokretnosti uspostavi na bazi digitalnih podataka i da se integrišu alfanumerički i 3.1 Primarni izvori geografskih podataka geometrijski podaci, pa je od velikog značaja prevođenje Primarni izvori geografskih podataka su: katastarskih planova u digitalni oblik, kao i formiranje digitalne arhive. Daljinska detekcija pruža informacije o Ažuran katastar nepokretnosti, uz podatak o fizičkim, hemijskim i biološkim odlikama vrednosti svih nepokretnosti omogućava da se, pored objekta, a bez direktnog kontakta sa njim. pravne sigurnosti, obezbede potpune informacije o Aerofoto i satelitski snimci se snimaju nepokretnostima za mnoge klijente, a posebno za digitalnim kamerama visokih rezolucija. 35

4 Geonauka Premer zemljišta metoda prikupljanja geografskih podataka iz primarnog izvora, zasnovana na principu da je svaki 3D objekat određen uglom i rastojanjem u odnosu na drugi objekat čije su dimenzije i položaj poznati. Nedostatak ove metode je veliko vreme potrebno za prikupljanje podataka, ali je zato metoda veoma precizna i tačna. 3.2 Sekundarni izvori geografskih podataka Savremene GIS tehnologije koriste informacije u digitalnom obliku, proces prevođenja u digitalnu formu moguće je izvesti na više načina: skeniranje, digitalizacija, vektorizacija. Prema načinu korišćenja podaci (i primarni i sekundarni) se nalaze kao javno dostupni podaci na Internetu i za posebne korisnike na Intranetu [8]. 3.3 GIS na Internetu i Intranetu Kao poseban segment u strukturi GIS-a javlja se i mreža Internet i Intranet. Internet je potpuno izmenio sve segmente života u savremenomm svetu, od svakodnevnog života, preko vođenja biznisa, obrazovanja i komunikacija. Stoga je i logična veza i preklapanje koje se javlja između Interneta i GIS-a. Na Internetu postoji veliki broj GIS aplikacija i preko mreže se vrši distribucija velikog broja tih aplikacija. U ovom povezivanju otišlo se i korak dalje, tako da je formirana Geografska mreža integrisana kolekcija geografskih informacija i provajdera, kao i korisnika Interneta [9]. 3.4 GIS aplikacije GIS aplikacije su prešle veoma dug put svog usavršavanja, od vremena kada su ih koristili vojska, vlada, sistem obrazovanja i javni sektor, do današnjeg vremena kada ih koriste svi, bankarske i finansijske institucije, transportne firme. Predstavljaju logističku podršku za trgovinu nekretninama, menadžment, marketing i druge poslove. Koriste se za inventare resursa infrastrukture, planiranje saobraćajne mreže, unapređivanje sistema usluga, upravljanje zemljištem, generisanje prihoda od poreza na nekretnine. ESRI korporacija Jedna od vodećih svetskih kompanija na polju izrade i implementacije GIS-a u realne sisteme [10]. Korporacija ESRI je napravila više implementacija GIS sistema. MapSoft - domaći GIS softver. MapSoft je moderan GIS softver instaliran u Srbiji, Republici Srpskoj, Crnoj Gori i Makedoniji, a ime MapSoft postalo je zaštitni znak razvojnog tima okupljenog na inovaciji ovog softvera i njegove primene (Slika 1) [15]. Slika 1. Korisnički interfejs MapSoft-a Interaktivna mapa putne mreže većih gradova u Srbiji razvijena na platformi MapSoft-a nalazi se na Internet adresi Kada se karta zumira prikaz je dobrog kvaliteta. Može se izabrati plan grada, ortofoto snimak područja ili hibridni prikaz koji prikazuje: ortofoto snimak sa nazivima ulica, kućnim brojevima i važnijim objektima. Korisna opcija je i očitavanje koordinata u državnom koordinatnom sistemu koji se koristi u geodeziji (Slika 2). Slika 2. Mogućnosti prikaza MapSoft-a U okviru projekta Svetske banke, MapSoft d.o.o. je radio poslove izrade digitalnog katastarskog plana za područja više katastarskih opština u Srbiji (Slika 3). 36

5 Geonauka Slika 5. Prikaz dela Pariza sa Ajfelovom kulom i nazivima okolnih ulica Slika 3. Digitalizacija katastarskog plana primenom programa MapSoft 3.5 Globalni GIS na Internetu Od 1. februara godine je dostupna i verzija softvera 5.0 koja podržava i srpski jezik. Novina je da se mogu izabrati prikazi snimaka iz ranijih godina (od do godine), pa se može videti šta se u međuvremenu uvremenu izgradilo i promenilo na izabranoj lokaciji. Takođee je podržano preklapanje slika slika, npr. katastarskog plana preko satelitskog snimka kao podloge. Uz pretplatu se nudi verzija Google Earth pro sa snimcima veće već rezolucije i mogućnost povezivanja GPS uređaja, đaja, što bi omogu omogućilo da se na terenu u realnom vremenu sa satelita očitava o pozicija korisnika dok se nalazi na terenu i prikaže odgovarajući odgovaraju satelitski snimak. Pre nekoliko godina se na Internetu pojavio potpuno nov program - Google Earth, Earth koji ima ambicioznu zamisao da pokrije celu zemaljsku kuglu. Korišćenje enje je potpuno besplatno i vrlo jednostavno. Po instalaciji izvršnog programa koji se skida sa Internet adrese: startuje se program koji prikaže sliku Zemljine emljine kugle iz svemira (Slika 4). 3.6 Primena GIS-a GIS se koristi u naučnim, nauč poslovnim i javnim projektima. Počev ev od same kartografije, na kojoj se bazira osnova za izradu GIS-a, GIS pa sve do vojnih, poslovnih i javnih sistema. GIS je uspeo da se nametne kao jedan od dominantnih alata, koji omogućava omogu efikasno i stabilno planiranje i upravljanje u mnogim m oblastima (Slika 6). Slika 4. Početni etni ekran programa Google Earth Kada se u opciji Search upiše ime željenog grada, planeta se okrene i zumira izabrano područje. područ Akoo se nastavi sa zumiranjem dobija se vrlo kvalitetan prikaz satelitskih snimaka područja područ koji nekad prevazilazi i kvalitet i preciznost dostupnih aero foto snimaka na teritoriji Beograda. Pri većim ćim uvećanjima uve dobija se sasvim upotrebljiv prikaz i za poslovnu poslov primenu. Područje je Srbije nije detaljno obra obrađeno osim Beograda i još nekih gradova ali su drugi delovi sveta obrađeni do neverovatnih detalja (Slika 5). ). GIS [6] Slika 6. Oblasti primene GIS-a 37

6 Geonauka GIS se koristi kako na globalnom, tako i na lokalnom nivou: Nacionalni atlas (gradovi, naseljenost, pozivni telefonski brojevi, poštanski brojevi ); Hidrografija (mora, reke, jezera, bunari ); Gradska infrastruktura (bolnice, škole, crkve, parkovi, groblja, muzeji ); Transport (aerodromi, veći putevi i autoputevi, železnica ). 3.7 Podaci iz Direkcije za građevinsko zemljište - GIS Beograda Direkcija za građevinsko zemljištee i izgradnju Beograda J.P. [11], razvila je Elektronski plan grada Beograda publikovan i prilagođen za pregled u Internet Explorer-u. Za poslovanje Direkcije, prostorni podaci su od izuzetnog značaja zbog efikasnijeg gazdovanja građevinskim zemljištem i planiranja daljeg razvoja grada. Direkcija za građevinsko zemljištee i izgradnju Beograda je predstavila urbanističke planove na svojoj Internet strani. Urbanistički planovi su javni dokumenti, što treba da ih čini dostupnim stručnoj i široj javnosti. Na preglednoj mapi Beograda mogu se pogledati planovi detaljne regulacije koji su usvojeni i objavljeni u Službenom listu grada Beograda posle godine. Planovi su predstavljeni kroz različite opcije pretraživanja, a uvid u sadržinu plana vrši se kroz dokument u PDF formatu. Puno interaktivno korišćenje mapa planirano je da se omogući u narednom periodu, s obzirom da ovakav vid pružanja informacija zahteva stalno unapređivanje sistema. Unutar aplikacije nalazi se detaljno uputstvo za korišćenje. Interaktivna mapa grada Beogradaa je digitalna mapa, koja omogućava korisnicima da pronađu željene objekte u gradu. Plan sadrži sve prostorne jedinice, ulice sa kućnim brojevima, važne javne objekte. Zavisno od izabrane razmere dostupni su različiti detalji na prikazanom delu karte. Moguće je pretraživanje prema adresnom sistemu (ulica i broj), prema delovima gradaa ili traženje određenog objekta (na primer Dom zdravlja Vračar). Moguće je takođe pronaći određen objekat prema nameni kao što je: školstvo, zdravstvo, uprava i dr. Na mapi su upisani urbanistički planovi koji su doneti posle i moguće je videti obuhvat plana ako se izabere sa spiska po opštinama, po nazivu ili se izabere sa mape. Ako se izabere površina obuhvaćena planom i klikne mišem na nju pojavljuje se pun naziv plana i mogućnost pregleda kompletnog tekstualnog dela UP kao i crteža sa namenom površina i sinhron planom i regulacijom (Slika 7). Slika 7. Podaci o detaljnom planu Na planu je moguće izabrati i prikaz ortofotosnimka područja iz godine kombinovano sa podacima iz plana kao što su naziv ulice kućni broj i dr. Preko ovog GIS sistema se na jednostavan način može saznati postoji li regulacioni plan za neko područje i ako postoji koja je planirana namena i kakvo je sadašnje stanje izgrađenosti. Na planu su ucrtane i granice zona građevinskog zemljišta pa se može lako odrediti kojoj zoni pripada određeno područje i (pošto je ponuđen i aktuelni tekst Odluke o građevinskom zemljištu) koliko iznosi naknada za opremanje građevinskog zemljišta za to područje. Na karti se takođe može meriti rastojanje od jedne tačke do druge, obeležiti i izmeriti određena površina, kao i obeležiti izabrani objekti i štampati izabrani delovi karte. Povezivanjem Direkcije sa službom katastra u RGZ-u dostupne su i katastarske parcele na elektronskom planu grada što je vrlo značajno kako bi se moglo porediti sadašnje stanje na lokacijama sa katastarskim stanjem (Slika 8). Na web sajtu (portalu) Direkcije postoje i drugi javno dostupni korisni sadržaji kao na primer izvodi iz GUP-a Beograda u grafičkom i tekstualnom obliku. Danas se neophodni podaci o lokaciji korišćenjem GIS alata javno dostupnih preko interneta (u velikom broju slučajeva) mogu prikupiti neuporedivo jednostavnije, brže i pouzdanije nego pre par godina. Dostupnost podataka olakšava rad na proceni vrednosti nepokretnosti i utiče na kvalitet procene tako što se smanjuje mogućnost greške pri određivanju tačne pozicije lokacije, urbanističke namene, stepena izgrađenosti, okolnih sadržaja i drugih parametara. 38

7 Geonauka Slika 8. Katastarske parcele u ulici Arčibalda Rajsa, Žarkovo, Beograd 4 Nacionalna infrastruktura geoprostornih podataka -Projekat NIGP Nacionalna infrastruktura geoprostornih podataka NIGP, (eng. National Spatial Data Infrastructure NSDI), predstavlja integrisani sistem geoprostornih podataka, koji omogućava korisnicima da identifikuju nepokretnost i pristupe prostornim informacijama dobijenim iz različitih izvora, od lokalnog, preko nacionalnog do globalnog nivoa. Prostorne informacije ujedinjene u zajedničku infrastrukturu obezbeđuju mnoštvo mogućnosti za unapređenje javnih servisa, onemogućavajući dupliranje i nekonzistentnost podataka. Republički geodetski zavod, uz podršku norveške agencije za kartografiju i katastar Statens Kartverk, započeo je inicijalne aktivnosti na uspostavljanju infrastrukture prostornih podataka u Srbiji u skladu za evropskim inicijativama i tendencijama. Podrška ja zasnovana na uspešnim iskustvima postignutim u Norveškoj na osnivanju i razvoju infrastrukture prostornih podataka Digital Norway. Dosadašnje aktivnosti, realizovane najvećim delom, kroz saradnju u okviru Srpsko-Norveškog RGZ- SK twinning projekta: U okviru Zakona o državnom premeru i katastru definisano je poglavlje kojim se stvara legalna osnova za uspostavljanje NIGP-a u Srbiji, pri čemu su pojedine odredbe INSPIRE direktive (direktive EU za uspostavljanje infrastrukture za prostorne informacije u Evropi za podršku zajedničke ekološke politike, kao i politike i aktivnosti koje mogu imati uticaj na životnu sredinu) transponovane u Zakon. Planirana je transpozicija ostalih odredbi direktive kroz podzakonsku regulativu. Zakon o državnom premeru i katastru je stupio na snagu u septembru Republički geodetski zavod izradio je nacrt strategije za uspostavljanje NSDI u Srbiji za period godine koji je Vlada usvojila po stupanju na snagu Zakona o državnom premeru i katastru. Definisan je srpski profil za metapodatke, zasnovan na INSPIRE implementacionim pravilima i ISO standardima. Za potrebe prikupljanja i održavanja metapodataka izrađuje se editor metapodataka koji podržava srpski profil. Inicijalni srpski geoportal je zvanično pušten u rad pod nazivom Geo Srbija od godine [14]. Cilj strategije NIGP-a je uspostavljanje infrastrukture, kroz efikasne servise, obezbeđujući podršku kvalitetnom i stabilnom razvoju životne sredine, u sprezi sa ekonomskim rastom, ispunjavajući potrebe i zahteve javnog i privatnog sektora, kao i svih građana. Strategija predstavlja okvir unutar koga se može razvijati politika širokog korišćenja geoinformacija i sprečiti dupliranje naporaa i smanjenje administrativnih troškova. Geoinformacije danas predstavljaju ključni element u procesu donošenja odluka, za optimalno upravljanje resursima, razmenu podataka, komunikaciju i održiv razvoj. Razvoj tehnologije doprinosi da geoinformacije postanu obavezni element savremenog društva. Tehnologija će dostići pun potencijal kada javna uprava odluči da poveća pristup ka geografskim informacijama kroz infrastrukturu prostornih podataka. Postavljanjem odgovarajućih upita preko portala Geo Srbija moguće je dobiti kopiju plana predmetnog područja sa označenim brojevima katastarskih parcela i ucrtanim objektima (Slika 9). Slika 9. Kopija plana na portalu Geo Srbija Uključivanjem orto foto snimka preko kopije plana dobija se preklopljeni snimak sadašnjeg stanja sa stanjem u katastru. 5 Pristup katastru nepokretnosti preko interneta KnWeb U godini počeoo je sa radom Web servis RGZi javni pristup podacima iz a [13], koji dozvoljava katastra nepokretnosti. Katastar nepokretnosti pruža kompletne podatke od podataka o katastarskoj parceli, objektima na parceli, posebnim delovima objekata 39

8 Geonauka (stanovi, lokali, ), pa sve do podatakaa o vlasništvu stanova i teretima (upis hipoteke). 6 GPS sistem globalnog pozicioniranja preko satelita Globalni pozicioni sistem (engl. Global Positioning System - GPS) je globalni satelitski navigacioni sistem (engl. Global Navigation Satellite System - GNSS). GPS se sastoji od 24 satelita raspoređenih u orbiti Zemlje (Slika 10), koji šalju radio signal na površinu Zemlje. GPS prijemnici na osnovu ovih radio signala mogu da odrede svoju tačnu poziciju odnosno geodetske koordinate, na bilo kom mestu na planeti danju i noću, pri svim vremenskim uslovima. Slika 10. Funkcionalni GPS sa ukupno 24 geostacionarna satelita GPS ima važnu primenu kao globalni servis u raznim oblastima, u komercijalne i naučne svrhe: navigacija na moru, zemlji i u vazduhu, pri premeru zemljišta, pravljenju karata, određivanju tačnog vremena, otkrivanju zemljotresa i slično. Primenom ručnih GPS uređaja pri izlasku na teren procenitelj može pouzdano da ustanovi da li se nalazi na pravoj lokaciji (sa eventualnom greškom od nekoliko metara) čime se praktično eliminiše mogućnost pogrešne identifikacije objekta procene. 7 Mogući načini korišćenja podataka Sistematizovanje i struktuiranje prikupljenih podataka je preduslov za njihovo smeštanje u baze podataka. Korišćenjem Interneta i GIS tehnologije moguće je bitno pojednostaviti prikupljanje prostornih podataka i ubrzati izradu nalaza. Ortofoto i satelitski snimci su odlična polazna osnova za prvi pregled lokacije i pripremu za izlazak na teren. Mogućnost nanošenja katastarskih podloga na ortofotosnimak, plana 40 namene, zona, komunalne infrastrukture i drugih podataka otvara nove pravce primene. Zadavanje kombinovanih alfanumeričkih i grafičkih kriterijuma i mogućnost preklapanja više zadatih kriterijuma sa odgovarajućom ponderacijom predstavlja dragocenu pomoć pri analizi [2]. Korišćenjem informacione tehnologije mogu se značajno ubrzati i olakšati izdvajanje potrebnih podataka i izrada nalaza. Acknowledgement Istraživanja u ovom radu su rađena u okviru tehnološkog projekta TR koji je podržalo Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. Literatura [1] Ćirović G., Jovović, S..: "Prilog metodologiji procene vrednosti građevinskog zemljišta", u knjizi "Procedure i problematika izgradnje objekata", Kostić-Milanović, A., Aleksić, I., Ćirović G., Zrilić S., Đalović, M., Klem, N., (editori), Viša građevinsko-geodetskaa škola, Gradski zavod za veštačenja, Republički geodetski zavod, Direkcija za građevinsko zemljište, Vrnjačka Banja, 2006., str [2] Ćirović G., Jovović, S.: "Development Land Evaluation", Planning, design, construction and building reconstruction, INDIS 09, 11th National and 5th International Scientific Conference, Novi Sad, [3] Đurić, Z.: Metode procene vrednosti nekretnina, Beograd, [4] Kukrika, M.: Geografski informacioni sistemi, Geografski fakultet u Beogradu, Beograd, [5] Miladinović, M.: Procena vrednosti nepokretnosti, Građevinski fakultet u Beogradu, Beograd, [6] Voerkelius, U., Glavina, J.: GIS priručnik za lokalne samouprave u Srbiji, RGZ, Beograd, [7] Zakon o državnom premeru i katastru, Službeni glasnik RS, br. 72/09, izmene i dopune 18/10 WEB stranice [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15]