Importet e naftës në mënyrë të konsiderueshme ndikojnë në të ardhurat tatimore

Transcription

1 Udhëzimet Ekonomike Mujore për Kosovën Mars 26 Importet e naftës në mënyrë të konsiderueshme ndikojnë në të ardhurat tatimore Në vitin 25, importet e mallrave të bazuar në naftë kanë kontribuar në të ardhurat e tatimeve 17.7 milion uro ose 27 përqind të të ardhurave fiskale totale, duke përforcuar rëndësinë e naftës për Buxhetin e Konsoliduar të Kosovës (BKK) dhe ekonominë e Kosovës. Kontributi kryesor i të ardhurave nga nafta për BKK-në është nëpërmes të taksave të akcizës, prej.275 uro për litër, duke quar në të ardhura prej milion uro në vitin 25. Kjo pasohet nga të hyrat e TVSH-së (42.9 milion uro) dhe taksat doganore (9.5 milion uro). Në përgjithësi 23.8 mijë ton dizel, 14.1 mijë ton benzinë dhe 55 mijë ton mazut janë importuar gjatë vitit të kaluar për një shumë totale të mallrave prej 17.9 milion uro. Me të ardhura shumë të varura nga kombinimi i çmimit dhe kërkesës për naftë në Kosovë, natyra e ndryshueshme e të dy këtyre elementeve duhet të pranohet pasi që mund të shpie deri te divergjenca e të ardhurave reale nga shuma e tyre e buxhetuar. Çmimet e naftës janë luhatur $4/bbl në mbi $7/bbl gjatë 18 muajve të kaluar, dhe kërkesa për naftë do të ndikohet nga faktorë të ndryshëm si çmimi, shtrirja e aktiviteteve biznesore si dhe kushtet klimatike. Importet e duhanit dhe alkoolit janë gjithashtu shumë të rëndësishme si burim i të hyrave fiskale, duke përbërë 14 milion uro dhe përkatësisht 44 milion uro. Tërësisht këto tri kategori të mallrave llogariten në milion uro(baras me 37 përqind të të hyrave të qeverisë dhe më shumë se gjysma e grumbullimit të tatimeve kufitare). Të hyrat tatimore të lidhura me importet e naftës në vitin 25 Miliona euro Tatimet doganore Tatimet e akcizës TVSH Dizell Benzinë Mazuti Korniza Afatmesme e Shpenzimeve. Ministria për Ekonomi dhe Financa kohën e fundit prezentoi Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve (KASH-MTEF) për vitet 26-8, e ndërtuar në kornizën paraprake buxhetore që është zhvilluar nga autoritetet para më

2 shumë se një viti. KASH-i është një dokument përsëritës që azhurohet çdo vit me qëllim që të sigurohet konteksti ekonomik dhe social për shpenzimet qeveritare në afat të mesëm. Pavarësisht nga kufinjtë buxhetor për vitet 26-8, KASH-i i finalizuar kohën e fundit prezenton prioritetet afat mesme qeveritare të organizuara në pesë sektorë: Ekonomia dhe Infrastruktura (që përfshin energjinë dhe transportin), Siguria Publike, Arsimi dhe Programet Rinore, Shëndetësia dhe Mirëqenia Sociale dhe Shërbimet Publike. Gjithashtu prezenton listën e plotë të projekteve të Programit të Investimeve Publike (PIP) të cilat kanë kaluar nëpërmes të procedurave vlerësuese të projekteve kapitale së voni të themeluara. Me rezerva të vazhdueshme zvogëluese të cilat janë mundësia e vetme deficite financiare për qeverinë KASH-i ka treguar se në afat të mesëm Kosova është në nevojë të përkrahjes së jashtme buxhetore. Autoritetet do të fillojnë punën shumë shpejt në KASH-in e ri 27-9, duke e forcuar edhe më tej planifikimin afatmesëm të shpenzimeve. Kjo do të ndihmoj autoritetet në implementimin më të mirë të prioriteteve qeveritare, kryesisht përmes shpenzimeve publike më efikase. Si një dokument përsëritës ekziston nevoja për të reflektuar konkuldimet kryesore nga Strategjia dhe Plani Zhvillimor i Kosovës (SPZHK-KDSP) që duhet të jenë të gatshme deri në fund të vitit dhe duhet të prezentojnë një qasje lokale gjithëpërfshirëse në adresimin e sfidave Kosovare ekonomike dhe sociale dhe mundësitë për zhvillim. Më poshtë është figura e planifikimeve fiskale për vitet 26-8 siq është prezentuar në KASH (MTEF) KASH Korniza Makroekonomike 1 TË HYRAT BUXHETORE TOTALE SHPENZIMET BUXHETORE TOTALE VLERËSIMI BUXHETOR I BILANCIT FINANCIMI Ripagimi I Kredive 6 Ndryshimet në Bilancet Bankare BILANCI BANKAR (FV) KËRKESA MIN. BILANCIT BANKAR KËRKESA PËRKRAHËSE BUXHETORE Pasqyrimi i sistemit financiar në Kosovë Ndërmjetësimi financiar në Kosovë është dominuar nga gjashtë banka komerciale. Sistemi është duke u përmirësuar me shpejtësi në kushte të mobilizimit të kredive dhe depozitave, edhepse kontributi i përgjithshëm i sistemit në zhvillimin e sektorit privat dhe ekonomisë ka filluar vetëm në kohët e fundit. Sektori banker është i koncentruar, me mbajtjen e shumicës së mjeteve dhe depozitave nga dy banka komerciale të huaja. Sidoqoftë, bankat lokale janë duke luajtuar një rol shumë të rëndësishëm në këtë sektor dhe në ekonominë Kosovare në përgjithësi.

3 Që nga fundi i vitit 25, mjetet totale të sektorit bankar kanë arritur në milion uro që paraqet gati 4% të BPV. Pjesa më e madhe e kredive është e koncentruar në sektorin e tregtisë (52 përqind të kredive totale), përderisa kreditë për sektorët industrial dhe bujqësor llogariten në rreth 1 përqind dhe përkatësisht 2.6 përqind të kredive totale. Bankat në Kosovë sigurojnë shërbime bankare bazë siq janë kursimet dhe depozitet me kërkesë (demand deposits), financat tregtare, finacimi për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (NVM) dhe kredidhëniet për konsumatorë. Sidoqoftë, ende nuk ekziston legjislacioni për lizing dhe faktorimi është akoma inekzistent. Rrjeta e degëve përfshin 58 degë të plota, dhe 146 nën-degë. Bankat gjithashtu u sigurojnë klientëve me shërbime të debi dhe kredit kartelave nëpërmes një sistemi në zhvillim e sipër të Bankomateve. Sa i përket kualitetit të portfolios së kredive, kreditë e pakthyera llogariten në mesatarisht në nivele të ulta. Besimi i deponuesve është duke u përmirësuar, me rritjen e vëllimeve të deponimeve. Megjithatë, besueshmëria tani është duke u testuar me mbylljen e një banke komerciale në Mars të vitit 26. Autoriteti i Bankave dhe Pagesave të Kosovës (ABP-BPK) vepron si mbikqyrës dhe rregullator i sektorit bankar, kompanive të sigurimit, fondeve pensionale dhe institucioneve mikrofinanciare. BPK-ja gjithahtu drejton sistemin e pagesave. BPK-ja nuk mban përgjegjësitë e politikës monetare. Korniza ligjore dhe rregullative për ndërmjetësim është modeluar mbi praktikat ndërkombëtare në shumicën e lëmive. Qasja e NVM-ve në financa përcjell zhvillimin e kohëve të fundit të sistemit. Sidoqoftë, kjo mund të kufizohet me ndjeshmërinë ndaj riskut të bankave si rezultat i zbatimit të dobët të kontratave, kapacitetit të ulët të vlerësimit të rrezikut dhe numrit të kufizuar të projekteve gjeneruese. Të gjithë faktorët e mësipërm, të lidhur me shkallën e lartë të interesit si rezultat i rrezikut të lartë politik, kontribuojnë në (i) afate të shkurtëra të kredive (maksimum 5 vite) nga portfolio e bankës, dhe (ii) dallim i lartë i kamatës së shpërndarë në mes të depozitave dhe kredive (rreth 1-11 % në baza formale, por në një trend në rënie të dobët). Likuiditeti i bankave është mjaft i lartë me një kredi-depozit mesatarisht rreth 62 përqind. Si rezultat, kompanitë janë kryesisht të financuar nëpërmes të fitimeve të ruajtura, fondeve vetanake dhe kredive afat shkurtë bankare. Pjesa tjetër e sistemit financiar gjithashtu është duke u zhvilluar shpejt. Kosova ka rreth 16 Institucione Mikrofinanciare (IMF), prej të cilave tetë dominojnë tregun mikrofinanciar me 36 milion uro në kredi (8 përqind të kredive totale të dhëna nga IMF-të). Ato kryesisht përkrahen nga donatorët. IMF-të sigurojnë mikro-kredi (nga 1 to 5, ) NVM-ve zyrtare dhe jo-zyrtare, bizneseve bujqësore dhe individëve. IMF-të janë prezentuar në të gjitha rajonet e Kosovës nëpërmes të një rrjeti të zhvilluar të degëve. IMF-të kryesore janë të shëndosha por ballafaqohen me kufizime financiare. Ato paraqiten si të vet-qëndrueshme (me të hyra nga inereset që mbulojnë shpenzimet administrative dhe provizionale). IMF-të kanë të drejtë që të mbledhin depozita vetëm deri në 125,. Financimi i donatorëve është i pamjaftueshëm për to që ti shërbej tërë potencialit të kërkesës. Sektori i sigurimeve mbështetet në 8 kompani, katër prej të cilave janë vendore. Sektori është i koncentruar në Sigurimin e detyrueshëm të Auto Përgjegjësise) (MTPLs), me 93

4 përqind të kësteve totale të sigurimit të koncentruara në këtë segment. MPTLs eventualisht do të di-rregullohet nga BPK-ja duke filluar në Janar të vitit 27. Që nga sot, policat e sigurimit për jetë janë shumë të kufizuara në Kosovë. Sistemi pensional është i bazuar në Tri Shtylla: (i) një dispozitë bazë e një tarife përfituese fikse të financuar nga buxheti në një sistem transferi (pay-as-you-go PAYG) (përfitimi aktual arrin 4 në muaj, afërsisht gjysma e per capita BPV); (ii) një plan i kontributeve të obligueshme i inkorporuar nga Trusti i Kursimeve Pensionale të Kosovës (TKPK), i cili filloi veprimin në Gusht të vitit 22. Kontributet janë nga 5 deri në 15 përqind për secilin punëtorë dhe punëdhënës. Mjetet totale të TKPK-së tani janë në shumë prej 147 milion uro; dhe (iii) përfshin siguruesit pensional individual plotësues, kryesisht ndërmarrjet shoqërore dhe ato në pronë publike. TKPK-ja menaxhohet nga një Bord Udhëheqës. Pasi që Kosovës i mungojnë alternativat investuese me rrezik të ulët, fondet e menaxhuara nga TKPK-ja janë të gjitha të investuara në kompani menaxhuese/banka të mëdha ndërkombëtare. Infrastruktura financiare e Kosovës është e kompletuar ekzistojnë zyra për informacione kreditore, regjistri mbi pengun (i lëvizshëm), regjistri mbi hipotekat dhe regjistri për bizneset, dhe secila prej këtyre institucioneve punojnë relativisht mirë. Sistemi i pagesave është i drejtuar nga BPK-ja dhe përfshin: (a) pagesat me pakicë përderisa pagat paguhen direkt në llogaritë bankare, pagesat tjera me pagesë kryesisht bëhen me para të gatshme pasi që nuk ka kontroll. Megjithatë, BPK-ja ka zhvilluar një giro sistem; (b) pagesat ndërbankare në mungesë të një SËIFT kodi vendor për bankat Kosovare, sigurimet pa rrezik, dhe një kornizë ligjore adekuate; tregu ndërbankar është kryesisht i kufizuar në transakcione nëpërmes të llogarisë\ve të bankave në BPK; dhe (c) transferet ndërkombëtare transferet ndërkombëtare të të hollave mund të bëhen vetëm përmes BPK-së ose transferimit fizik të fondeve. Ndarja sipas sektorëve e depoziteve Shumat e papaguara ne miliona Euro, fundi i periudhes Organet tjer Financ Organet Publike jofinanci Organet tjera jofinan 3 Ekonomite Familjare 2 1 Mar Maj Korr Shtat Nen Jan Mar Tjera Ndarja sektorale e kredive (shumat e papaguara në miliona euro, në fund të periudhës)

5 Perqindja 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Miliona euro 6 Mar Maj Korr Shtat Nent Jan Mar Kredi ekonomive familjare Kredi korporatave jo-financiare Kredi totale (djathtë) Industria Kosovare e Sigurimeve Evolucioni i Aktivitetit Primat (premiums) e pranuara Numri I policave të shitura (nr.) 179,86 247,43 265,12 37,93 Ankesat Ankesat/Primat 8.5% 12.7% 15.8% 17.2% Në miliona euro, përveq nëse specifikohet ndryshe