ZHVILLIMET NË KEDS RRUGËTIMI I KEDS ACADEMY III ÇKA PO NDODHË ME ENERGJINË NË BOTË? RINIA DHE DUHANI / SHKENCË / KULTURË / ZGJEDHJET NË SHBA

Transcription

1 1 KEDS & KESCO JANAR-MARS / JANUAR-MART / JANUARY-MARCH FJALA E REDAKSISË INTERVISTA ME BEDRI HAMZËN 3 FAQE 09 FAQE 0 RRUGËTIMI I KEDS ACADEMY III FAQE 76 ZHVILLIMET NË KEDS FAQE 62 FAQE 59 ÇKA PO NDODHË ME ENERGJINË NË BOTË? FAQE 36 ARGËTIM RINIA DHE DUHANI / SHKENCË / KULTURË / ZGJEDHJET NË SHBA FAQE 56 FAQE 41 FAQE 44 FAQE USHTRIME NË ZYRË / SPORT FAQE 50 keds-energy.com

2 Përmbajtja / Sadržaj / Contents 2016 KEDS 3-4 Fjala e Redaksisë / Rec Urednika / Editor s Note EDITORIALI 6-8 Zhvillimi teknologjik në shërbim të një konsumatori të kënaqur / Tehnološki razvoj u službi zadovoljnog potrošača / Innovative technology in the service of a satisfied customer INTERVISTA 9-15 Bedri Hamza: Asetet financiare arritën në afro 5 miliardë euro / Bedri Hamza: Financijske imovina dostigle blizu 5 milijardi eura / Bedri Hamza: Financial assets totaled nearly 5 billion euros EKONOMIA Lajme nga ekonomia / Vijesti iz privrede / News of economy Forbes : Miliarderët e botës 2016 / Forbes : Miliarderi sveta 2016 / Forbes : 2016 world s billionaires Furnizimi i sigurt me energji kusht për zhvillim ekonomik / Sigurnosno snabdevanje energijom preduslov za ekonomski razvoj / Secure power supply precondition for economic development POLITIKA NË VEND Rruga e Kosovës drejt BE-së / Put Kosova u pravcu EZ / Kosovo s journey towards EU POLITIKA NË BOTË Si mbahen zgjedhjet presidenciale në SHBA? / Kako funkcionišu predsednički izbori u SHBA / How do the US presidential elections work? Politika në botë / Politika u svetu / Politics on the world LAJME NGA ENERGJIA Artikuj për energjinë dhe mjedisin / Priče o energiji i okolinu / Stories on renewable energy and environment SHKENCA Evropa dhe pjesëmarrja në shkencë / Evropsko ućešće u naučnim programima / / Europes contribution in science KULTURA Fillim i mbarë i artit në 2016 / Uspešan početak umetnosti u 2016 god / / A strong start of 2016 in arts SPORT Ushtrime fizike në zyrë / Fizičke vežbe u kancelariji / The office workout RINIA Të rinjtë dhe duhani / Mladi i pušenje / Youth and smoking Prishtina me qendër karriere / Priština dobila centar za razvoj u karijeri / Prishtina now has its career centre ARGËTIM Argëtim / Zabava / Fun ZHVILLIMET NË KEDS Investimet e KEDS-it në medie / Investicije KEDS-a u medijima / Media on KEDS investments KEDS dhe komunat vazhdojnë bashkëpunimin / KEDS i opštine nastavljaju saradnju / KEDS and municipalities continue the cooperation KEDS zëvendëson 10 transformatorë / KEDS zamenjuje 10 zastarelih transformatora / KEDS replaces 10 old transformers Megatrafo për fabrikën e ujit në Shkabaj / Nova megatrafo za fabriku vode u Orlovicu / A new mega substation for the water factory in Shkabaj Punonjësit e KEDS-it dhurojnë gjak / Radnici KEDS-a po treći put darujm krv / KEDS employees take part in a blood donation initiative KEDS AKADEMI Rrugëtimi i KEDS Academy III / Hod KEDS Academije III / Journey of KEDS Academy III *Shënim / Beleska / Note Shqip / Srpski / English 02

3 FJALA E REDAKSISË REČ UREDNIKA EDITOR S NOTE KEDS / KESCO I DASHUR LEXUES POŠTOVANI ČITAOCI DEAR READER Një botim i ri i revistës së energjisë po vjen! Risitë e sjella me edicionin e përditësuar përfshijnë një koncept krejt të ri të revistës, duke ju sjellë ngjarje dhe zhvillime jo vetëm nga sektori energjetik, por nga një rrjet i gjerë temash. Publikimi do të vijë te ju katër herë në vit dhe do të përfshijë artikuj të shkruar profesionalisht, bazuar tërësisht mbi baza objektive dhe transparente. Mes faqesh ne do të mundohemi t ju servojmë artikuj që mbulojnë sektorë të ndryshëm, duke përfshirë, por jo duke u kufizuar në intervista me personalitete të shquara, opinione, analiza për sektorë të ndryshëm, zhvillimet e reja globale dhe artikuj të tjerë zbavitës në fusha të ndryshme. Jedno novo izdanje časopisa energije dolazi! Novosti donete novom edicijom obuhvataju jedan potuno novi koncept časopisa, donoseći događaje i razvoj ne samo iz sektora energije, već i temama šireg spektra. Izdanje će dostići kod vas 4 puta godišnje i obuhvataće profesionalno pisane članke, zasnivajući se na objektivne i transparetne osnove. Među stranicama mi ćemo pokušati da vam serviramo artikle koji pokrivaju razne sektore, obuhvatajući, ali ne i ograničavajući se na u intervjuima sa značajnim osobama, mišljenja, analize raznih sektora, nova globalna razvijanja i druge zabavne članke raznih oblasti. A new edition of the energy magazine is coming your way! Novelties brought on with the updated edition encompass a brand new concept of the magazine, bringing you stories and developments not only from the energy sector, but from a wide array of topics. The publication will come to you 4 times a year and will include professionally written stories based entirely on objective and transparent grounds. Between the pages we will seek to serve you with articles covering different sectors, including but not limited to interviews with notable personalities, opinions, analysis of various sectors, new global developments and other entertaining articles on different fields of interest. 03

4 KEDS / KESCO Kompania KEDS, si një kompani e përkushtuar për t i shërbyer publikut, po hyn në vitin e katërt të operimit në Kosovë, dhe është e duke u bërë një pjesë përbërëse e shoqërisë së saj gjithnjë e më shumë. Gjatë kësaj periudhe të shkurtër ne kemi arritur të krijojmë Akademinë e KEDS-it, që ofron trajnime dhe ligjërata nga një prej universiteteve më të shquara. Ideja erdhi si rezultat i besimit tonë të fortë se Kosova është e bekuar me rininë e saj që meriton mundësi. Ne jemi me fat që kemi qenë në gjendje të ofrojmë sadopak. Përveç investimeve tona në rrjetin elektrik që mund të shihen në gjithë Kosovën, ne besojmë se jemi në rrugë të mirë të përcaktimit të bazave solide dhe të qëndrueshme për të përmbushur misionin tonë përfundimtar, që është: të ofrojë cilësi të lartë dhe shërbime efikase për konsumatorët tonë. E fundit, por jo më pak e rëndësishme, ne përpiqemi të krijojmë një marrëdhënie pro-aktive me konsumatorët tonë, edhe kjo tashmë po tregon rezultate. Filozofia jonë është e bazuar në ndërtimin e partneriteteve që zgjasin, dhe ne shpresojmë dhe besojmë se kjo revistë do të jetë një tjetër pjesë në forcimin e këtij partneriteti. Shpresojmë se do ta pëlqeni revistën. Reagimet tuaja janë treguesi më i mirë se si jemi duke punuar, prandaj i presim ato. Kompanija KEDS, kao jedna kompanija posvećena da služi javnosti, ulazi u četvrtu godinu operiranja na Kosovu, i to je sve više čini sastavnim delom društva. Tokom ovog kratkog perioda uspeli smo da stvorimo Akademiju Mladih KEDS-a, koja pruža obuku i predavanja od jednog od najistaknutijih univerziteta. Ideja je došla kao rezultat našeg jakog verovanja da je Kosovo blagoslovljeno svojom mladošću koja zalužuje mogućnosti. Mi smo srećni što smo bili u stanju da pružimo nešto. Osim naših investicija u mreži koje se mogu videti na celom Kosovu, mi verujemo da smo na dobrom putu određivanja solidnih i stabilnih osnova kako bi ispunili našu završnu misiju, a to je: da pružimo visok kvalitet i efikasne usluge za naše potrošače. Na kraju, ali ne manje važno, mi se trudimo da stvorimo jedan pro-aktivan odnos sa našim potrošačima, i to sada pokazuje rezultate. Naša filozofija je zasnovana na izgradnji partnerstva koji traju, i mi se nadamo i verujemo da će ovaj časopis biti jedan drugi deo u ojačanju ovog partnerstva. Nadam se da će vam se svideti časopis. Vaša reagovanja su najbolji pokazatelj da mi radimo, zato ih očekujemo od vas. The KEDS Company, as an entity committed to serve the public in its best of ability, is entering its fourth year of operation in Kosovo, and is increasingly becoming an integral part of society. During this short amount of time we managed to establish the KEDS Youth Academy, which provides training and lectures from one of the outmost distinguished universities. The idea came as a result of our strong belief that Kosovo is blessed with its youth that deserves opportunities. We are lucky to have been able to offer few. In addition to our investments in the electricity network which can be seen throughout Kosovo, we believe that we are in a good path of setting solid and sustainable groundwork for fulfilling our ultimate mission, that is: offer high quality and efficient services for our consumers. Last but not least, we have strived to establish a proactive relationship with our consumers, and this too is already showing its results. Our philosophy is based on building partnerships that last, and we hope and believe that this magazine will be another piece in strengthening and honing that partnership. Hope you will enjoy the magazine. Your feedback is the best indicator on how are doing, therefore we look forward to receiving it

5 KEDS GEORGE KARAGUTOFF 05

6 ZHVILLIMI TEKNOLOGJIK NË SHËRBIM TË NJË KONSUMATORI TË KËNAQUR TEHNOLOŠKI RAZVOJ U SLUŽBI ZADOVOLJNOG POTROŠAČA INNOVATIVE TECHNOLOGY IN THE SERVICE OF A SATISFIED CUSTOMER EDITORIALI Zhvillimi i hovshëm i teknologjisë në vitet e fundit ka prekur çdo sferë të jetës. Këtu nuk bën përjashtim as shoqëria kosovare, e cila jo vetëm se ka përqafuar këto zhvillime, por është bërë një shfrytëzuese e devotshme e tyre. Për shembull, Kosova njihet si një nga vendet me një qasje më të lartë të internetit në rajon dhe shfrytëzimi i shërbimeve që mundëson ky medium është duke shënuar rritje për t u lavdëruar. Edhe ne si kompani i kemi dhënë një rëndësi të veçantë shfrytëzimit të avancimeve teknologjike për të siguruar një shërbim sa më efikas ndaj konsumatorëve tonë. Kosova siç dihet ka një rrjet të stëvjetruar të energjisë elektrike, që tanimë ka një vjetërsi prej disa dekadash. Qëllimi ynë që nga marrja në menaxhim të rrjetit të distribucionit, ka qenë që të marrim një qasje sistematike të ndryshimit të këtij rrjeti. Një gjë e tillë ka qenë shumë e vështirë, sepse shpesh është dashur të bëhen intervenime emergjente, por tani kemi përfunduar një plan afatmesëm dhe afatgjatë për investime në rrjet, që është Nagli razvoj tehnologije u zadnjim godinama dotakao svaku sferu života. Tu ne isključujemo ni kosovsko društvo, koja nije samo prihvatila ove razvoje, ali je postala njihov veran korisnik. Na primer, Kosovo je poznato kao mesto sa jednim velikim pristupom internetu u regionu i korišćenje i usluga koje omugoćava ovaj medijum postiže rast za pohvalu. I mi kao kompanija dali smo jednu posebnu važnost korišćenju tehnoloških unapređenja da bi obezbedili jednu što efikasniju uslugu prema našim potrošačima. Kosovo kao što se zna ima jednu zastarelu mrežu električne energije, koja je sada dostigla starost od nekoliko dekada. Naš cilj još od preuzimanja menadžiranja distributivne mreže, bio da preuzmemo jedan sistematski prilaz promene ove mreže. Jedna takva stvar je bila veoma teška, jer često je trebalo da se urade hitne intervencije, ali sada smo završili jedan srednjoročni plan i dugoročan za investicije u mreži, koji je pripremljen od jedne poznate španske Technological inventions and developments in the recent years are changing our lives more than ever before. In this regard Kosovo s society is embracing these inventions and taking great advantage of their benefits. For example Kosovo is known to be as a country with the highest internet penetration in the region. We as company have placed a great emphasis in utilization of technological innovations in ensuring a better service for our consumer.kosovo, as it is well known has an outdated distribution network built several decades ago. Our objective from the moment we took over the management of the distribution network has been to take a systematic approach in upgrading this network. Often this has been difficult since we had to undertake emergent measures due to failures in the network. We are however in the final stages of completing a medium and long term master plan on network investments, which was prepared by a well-known Spanish company. This master plan has been 06

7 EDITORIALI përgatitur nga një kompani e njohur spanjolle. Ky plan ka marrë për bazë shfrytëzimin e teknologjisë së fundit dhe shumë shpejt konsumatori kosovar do të mund t i prekë nga afër ndryshimet që do të sjellin këto investime për një furnizim kualitativ dhe efikas me energji elektrike. Një fushë tjetër ku ne kemi investuar me qëllim të ofrimit të shërbimit të saktë, efikas dhe kualitativ, janë orët digjitale dhe matësit digjitalë. Tashmë, secilit biznes matja e energjisë i bëhet në mënyrë digjitale. Kjo mundëson lexim dhe faturim automatik. Pos saj mundëson saktësi, transparencë dhe siguri më të madhe në furnizim. Digjitalizimi i matjes e bën matjen e rrymës, tensionit dhe fuqisë çdo 15 minuta dhe e regjistron atë duke siguruar të dhëna për secilin biznes. KEDS ka modernizuar edhe laboratorin për shqyrtim të pajisjeve matëse që rrit besueshmërinë dhe shkurton kohën e shqyrtimit të kontesteve eventuale. Me këtë teknologji konsumatorit kosovar, si çdo konsumator tjetër në vende të zhvilluara, i ofrohet shërbimi që shpenzimi i tij të matet në mënyrën sa më të saktë dhe në kohën më të shpejtë. Ju keni mundur të hasni në punonjës të kompanisë tonë me aparatura matëse të një teknologjie të lartë, që ofrojnë një siguri të lartë të saktësisë dhe efikasitetit. Edhe ky investim ka ndikuar në uljen e humbjeve që si rezultat ka një ndikim pozitiv edhe në tarifat të cilat i paguan konsumatori kosovar. Kompania ka punuar në vazhdimësi gjatë kohës së fundit duke vendosur mbrojtje digjitale rele për transformatorë dhe rrjetin distributiv. Kjo teknologji moderne që bën mbrojtjen e rrjetit nga ndikimi i faktorëve të jashtëm ka ulur ndjeshëm numrin e ndalesave dhe ka rritur sigurinë e furnizimit. Për të rritur edhe më tej shërbimin ndaj klientit duke shfrytëzuar arritjet teknologjike, ne tanimë kemi bërë marrëveshje me disa banka të Kosovës për pagesa online, ku përveç të tjerash, konsumatori mund të shikojë edhe sasinë e energjisë së konsumuar dhe shumën e faturës. Konsumatori kosovar ka treguar se dëshiron të ecë në një hap me kohën dhe ne e shohim si një obligim që të bëjmë pjesën tonë në shërbim të tij. Një risi tjetër që pritet të vihet në funksion gjatë këtij viti, është edhe një aplikacion i telefonave mobil për shërbime ndaj klientit, i cili do të mund të shfrytëzohet kompanije. Ovaj je plan za osnovu uzeo korišćenje zadnje tehnologije i veoma brzo kosovski potrošači mogu sa blizine dotaći promene koje će doneti ove investicije za jedno kvalitetno snabdevanje i efikasno sa električnom energijom. Jedno drugo polje gde smo mi investirali u cilju pružanja tačne usluge, efikasne i kvalitetne, su digitalna brojila i digitalni merači. Sada, svakom biznisu se merenje energije radi na digitalni način. Ovo omugaćava automatsko čitanje i fakturisanje. Osim ovog, omogućava tačnost, tranparentnost i veću bezbednost u snabdevanje. Digitalizacija merenja radi merenje struje, napona i snage svakih 15 minuta i registruje nju obezbeđujući podatke za svaki biznis. KEDS je modernizovao i laboratoriju za ispitivanje merne opreme koja povećava verovatnoću i skraćuje vreme ispitivanja eventualnih sporova. Sa ovom tehnologijom kosovskom potrošaču, kao i svakom potrošaču u razvijenim zemljama, pruža mu se usluga da se njegova potrošnja meri na što tačniji način i u što bržem vremenu. Vi ste mogli sresti radnike naše kompanije sa mernim aparatima jedne visoke tehnologij, koje pružaju jednu visoku tačnost i efikasnost. I ova investicija je uticala u smanjenju gubitaka koje kao rezultat imaju pozitivan uticaj i u tarifama koje plaća kosovski potrošač. Kompanija je neprestano radila tokom zadnjeg vremena postavljajući digitalne relejske zaštite za tranformatore u distributivnoj mreži. Ova moderna tehnologija koja zaštićuje mrežu od spoljnih faktora je vidljivo smanjila broj prekida i povećalo bezbednost snabdevanja. Da bi povećali i dalje usluge prema klijentima koristeći tehnološka dostignuća, mi smo sada uradili sporazum sa nekoliko banaka Kosova za plaćanje nline, gde osim ostalog potrošač može videti i kolićinu potrošenu energiju i iznos računa. Kosovski potrošač je pokazao da želi da ide u korak sa vremenom i mi vidimo kao jednu obavezu da uradimo naš deo u njegovoj službi. Jedna druga novina koja se očekuje da se stavi u funksiji tokom ove godine, je i jedna aplikacija mobilnih telefona za usluge prema klijentima, koja se može upotrebiti u mnogim platformama pametnih telefona. Uz pomoć ove platforme mi ćemo uspostaviti jednu stalnu komunikaciju sa potrošačom i bićemo u njegovoj developed by taking in consideration the latest technological advancements and it will be presented to the public for their feedback. Our objective is to invest in the network, utilizing the latest technology available. Another area where we have invested, aiming to provide a qualitative, accurate and expedient service,are digital meters. With this upgrade, the consumption for every business is measured digitally. This offers an accuracy and transparency, ensuring more reliability of supply with energy. The digital meters in addition measures also the voltage of the supply every 15 minutes, and it generates data that are of great importance in our relationship especially with the business community. KEDS has also modernized the laboratory that analyzes the meters which increases the credibility but also makes it possible a much faster resolution of eventual disputes. With this technology, the Kosovar consumer, like every consumer in the developed world, is offered the possibility that his consumption is measured accurately and on a timely manner. You might have come across of KEDS workers measuring the consumption with handheld devices of the latest technology that offer high efficiency and accuracy. This has decreased losses which in turn benefit the consumer and the tariffs he pays. In addition our company has invested in digital protection relays in the distribution network transformers. This modern technology is designed to protect the network from outside factors and has decreased significantly interruptions of energy supply. In order to increase our service to our consumers, by utilizing technological advancements, we have reached agreements with several Kosovo banks for online payments, where the consumers besides the possibility to make payments, can also review their balance, amount of energy consumed, as well as undertake different transactions. The Kosovar consumer has shown to us that is interested to stay on the same course with the rest of the world when it comes to technology, and it is our duty to do our part in making that possible. 07

8 EDITORIALI në shumicën e platformave të telefonave të mençur. Me anë të kësaj platforme ne do të vendosim një komunikim të përhershëm me konsumatorin dhe do të jemi në dispozicion të tij 24 orë në ditë, shtatë ditë në javë. Disa nga shërbimet që do të ofrohen në këtë aplikacion janë gjendja e llogarisë së konsumit të çdo konsumatori, shpjegimi i tarifave, komunikimi dhe lajmërimi i shqetësimeve që mund të kenë konsumatorët, përkujtim të afateve të pagesave si dhe shumë shërbime të tjera, të cilat do të na mundësojnë një raport edhe më të afërt me konsumatorin, që si rezultat do të ketë një konsumator edhe më të kënaqur. Ne jemi shumë të vetëdijshëm se raporti i shëndoshë me konsumatorët është pikë kyçe, sidomos në fushën e ofrimit të shërbimeve kruciale, siç është furnizimi me energji elektrike. Për këtë arsye ne kemi instaluar softwerin Contact Centre Express të zhvilluar nga Cisco, që ka kontribuar shumë në shmangien e dështimit të thirrjeve si dhe drejtimin e thirrjeve në bazë të gjuhës dhe llojin e kërkesës së konsumatorëve. Kjo na ka mundësuar për të shërbyer më mirë çdo konsumator. Duke u nisur nga ky fakt, ne i kemi dhënë një rëndësi të veçantë këtij relacioni dhe tanimë po shihen edhe rezultatet. Nëse bëhet një krahasim i numrit të ankesave nga vitit në vit, ne kemi shënuar një rënie të konsiderueshme. Nga viti 2014 në vitin 2015 kemi një rënie për 30 për qind të numrit të ankesave. Një trend në rënie po vërehet edhe gjatë këtij viti, që është një tregues që ne jemi në një rrugë të mbarë. Aktivitetet e mësipërme janë vetëm disa nga fushat që kanë pasur një ndikim në arritjen e misionit tonë për një shërbim kualitativ dhe efikas, por ju siguroj që nuk do të ndalemi me kaq. Ne si kompani jemi të udhëhequr nga një filozofi e inovacionit dhe risisë dhe ju sigurojmë se do të vazhdojmë të qëndrojmë në një hap me kohën si nga risitë teknologjike, por edhe nga qasja inovative në relacion me konsumatorët. Konsumatori kosovar si çdo konsumator tjetër në botën e zhvilluar meriton dhe pret një shërbim të nivelit më të lartë, dhe ne jemi të përkushtuar që ta ofrojmë atë. Sinqerisht, George Karagutoff usluzi 24 časa dnevno, sedam dana u nedelji. Neke od usluga koja će se pružiti u ovoj aplikaciji su stanje računa potrošnje za svakog potrošača, objašnjenje tarifa, komunikacija i prijava uznemirenja koje mogu imati potrošači, podsećanje na rok plaćanja kao i mnoge druge usluge, koje će nam omogućiti jedan još bliži odnos sa potrošačem, koje će kao rezultat imati jednog zadovoljnog potrošača. Mi smo veoma svesni da zdrav odnos sa potrošačem je ključna tačka, naročito u polju pružanja krucialnih usluga, kao što je snabdevanje električnom energijom. Poćevši od ove činjenice, mi smo dali jednu posebnu važnost ovoj relaciji i sada se vide i rezultati. Ako se uradi poređenje broja žalbi iz godine u godini, mi smo postigli jedan ozbiljan pad. od 2014 godine u 2015 godini imamo jedan pad od 30 odsto broja žalbi. Jedan trend u padu se vidi i tokom ove godine, što je jedan pokazatelj da smo na pravom putu. Gore opisane aktivnoste su samo nekoliko od polja koje su uticale u postizanju naše misije za jedno kvalitetnu i efikasnu uslugu, ali budite sigurni nećemo stati na ovome. Mi kao kompanija smo predvođeni od jedne filozofije inovacije i noviteta i obezbeđujemo vas da ćemo nastaviti da budemo ukorak sa vremenom kao u tehnološkim novostima, ali i u inovativnom pristupu u relaciji sa potrošačima. Kosovski potrošač kao svaki drugi potrošač na razvijenom svetu zaslužuje i očekuje jednu uslugu visokog nivoa, i mi smo obavezni da pružimo to. Iskreno, George Karagutoff Another innovation which will be offered this year is an application designed for customer service which will be able to be used in most smart phones. With this platform we will establish a continuous communication with our consumers and will be at his disposal 24/7. Some of the service that will be offered through his platform are: the customer account balance, explanation of the tariff blocks, communication and notification of customer concerns and complaints etc. This will contribute further in our relations with the customers. We strongly believe that a healthy relationship with our customers is crucial, especially since we offer one of the most important utility service as it is energy supply. For this reason we have installed the Contact Centre Express software developed by Cisco which has contributed greatly in avoiding call drops as well as directing calls based on language and the type of consumer request. This has enabled us to serve better every consumers who has reached out to us. Considering this, we have placed a great emphasis in this relation and we are already seeing very positive results. If we compare the number of complaints from year to year, there is considerable progress. There is a decrease of around 30 percent of the number of complaints from 2014 to A positive trend is being recorded even during the first few months of These are only some of the areas in which we have invested by utilizing technological inventions and that had an impact in fulfilling our mission for offering high quality service and we will not stop there. As a company we are led by a philosophy driven by innovation and I would like to ensure you that we will stand firm in this belief. We will stay up to date with the latest technological advancement, being that in investing the network, as well as in relations with our consumers. The Kosovar consumer, like every consumer around the world, deserves and expects the highest quality service and we are committed to deliver on that expectation. Sincerely, George Karagutoff 08

9 BEDRI HAMZA: ASETET FINANCIARE ARRITËN NË AFRO 5 MILIARDË EURO BEDRI HAMZA: FINANCIJSKE IMOVINE DOSTIGLE BLIZU 5 MILIJARDI EURA BEDRI HAMZA: FINANCIAL ASSETS TOTALED NEARLY 5 BILLION EUROS INTERVISTA BEDRI HAMZA GUVERNATOR I BKQ-SË Guvernatori i Bankës Qendrore të Kosovës, z. Bedri Hamza, në një intervistë ekskluzive të dhënë për revistën Energy, flet për lëvizjet në sektorët kryesor financiar në vend. Lexoni çka po ndodhë me sistemin bankar, me atë të sigurimeve, si dhe pse u ulën kamatat e bankave, si do të ndikojnë në sistemin financiar sigurimet eventuale të detyrueshme. Z. Hamza, çka po ndodhë me sistemin financiar në vend? Bedri Hamza: Sistemi financiar i Kosovës po shënon avancim të vazh- Guverner Centralne Banke Kosova, g. Bedri Hamza, u jednom ekskluzivnom intervju datom za časopis Energy, govori o glavnom finansijskom sektoru u zemlji. Pročitajte šta se dešava sa bankarskim sistemom, sa onim osiguranja, kao i zašto su pale kamate banaka, kako će uticati finansijskom sistemu eventualna primorana osiguranja. G. Hamza, šta se dešava sa finansijskim sistemom u zemlji? Bedri Hamza: Finansijski sistem Kosova beleži neprestano napredovanje, Governor of the Central Bank of Kosovo, Bedri Hamza in an exclusive interview for Energy magazine, talks about the changes in the main financial sectors in the country. You can read what s happening with the banking system, with insurance, how and why the banks lowered their interest rates, and how will influence the eventual mandatory insurance in the financial system. Mr. Hamza, what is happening with the financial sector in the country? Bedri Hamza: Kosovo s financial 09

10 INTERVISTA dueshëm, duke i ofruar ekonomisë së vendit shërbimet financiare të nevojshme për të mbështetur zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik. Sistemi financiar gjatë viteve të fundit, në përgjithësi, vlerësohet të jetë karakterizuar me rritje të konkurrencës duke marrë parasysh hyrjen në treg të institucioneve të reja financiare, si dhe rënien e shkallës së koncentrimit të tregut. Rritja e konkurrencës ka nxitur zhvillimin e produkteve të reja financiare dhe po ashtu ka luajtur rol të rëndësishëm në përmirësimin e kushteve për qasjen e klientëve në shërbimet financiare. Sistemi financiar ka rritur ofertën e produkteve financiare, përderisa edhe kërkesa për këto shërbime ka shënuar rritje, duke bërë që aktiviteti i këtij sistemi të shënojë rritje të vazhdueshme. Vlera e gjithsej aseteve të sistemit financiar në vitin 2015 arriti në rreth 4.9 miliard euro, duke shënuar një rritje vjetore prej 8.1 për qind. Sistemi financiar i Kosovës vazhdon të jetë i qëndrueshëm, duke i kontribuar kështu pozitivisht stabilitetit të përgjithshëm të ekonomisë së vendit. Banka Qendrore e Republikës së Kosovës po vazhdon të angazhohet në avancimin e vazhdueshëm të kornizës rregullative për sistemin financiar, duke i hapur kështu rrugë zhvillimit të mëtejmë të këtij sistemi, në përputhje me parimet e sjelljes prudenciale (të kujdesshme) të institucioneve financiare. Në të njëjtën kohë, ne po vazhdojmë të mbikëqyrim për së afërmi veprimtarinë e institucioneve financiare që operojnë në Kosovë, për të siguruar se aktiviteti i tyre ushtrohet në përputhje me rregullat përkatëse. pružajući ekonomiji u zemlji potrebne finansijske usluge da bi podržao stabilan ekonomski razvoj. Finansijski sistem tokom zadnjih godina, generalno, ocenjuje se da je karakterizovan sa povećanjem konkurencije imajući u vidu ulazak u tržište novih finansijskih institucija, kao i pad stepena koncentracije tržišta. Povećanje konkurencije je iniciralo razvoj novih finansijskih produkta i takođe je igralo važnu ulogu u poboljšanju uslova za pristup klijenata u finansijskim uslugama. Finansijski sistem je povećao usluge finansijskih usluga, dok s je i potražnja za ove usluge zabeležila porast, tako što je aktivitet ovog sistema beleži neprestano povećanj. Totalna vrednost imovine i finansijkog sistema u 2015 godini dostigao na oko 4.9 milijarda eura, beležeći jedno godišnje povećanje od 8.1 odsto. Finansijski sistem Kosova nastavlja da bude stabilno, pozitivno doprinesući opštoj stabilnosti ekonomije u zemlji. Centrlna Banka Republike kosova nastavlja da se angažuje u neprestanom napredovanju regulativnog okvira za finansijski sistem, otvarajući puteve daljem razvoju ovog sistema. U skladu sa principima prudencialnog (pažljivog) ponašanja finansijskih institucija. Istovremeno, mi nastavljamo da sa blizine nadgledamo delatnost finansijskoih institucija koje operišu na kosovu, da bi obetbedili da se njihove aktivnosti vrše u skladu sa odgovarajućim pravilima. system is marking a constant advancement, by offering the country s economy the necessary financial services to support a sustainable economic development. In recent years, the financial system was characterized with an increasing competition considering the entry of new financial institutions into the market, as well as declines in market concentration. The increased competition has driven the development of new financial products and has also played an important role in improving the conditions of customer s access in financial services. The financial system has increased the offer of financial products, while demand for these services has increased, making the activity of this system grow continuously. The value of total financial system assets in 2015 reached approximately 4.9 billion Euros, marking an annual increase of 8.1 percent. Kosovo s financial system remains stable, thus contributing positively to the overall stability of the economy. Central Bank of the Republic of Kosovo continues to engage in continuous improvement of the regulatory framework for the financial system, paving the way for further development of this system, in accordance with the principles of prudential behavior of financial institutions. At the same time, we are continuing to closely monitor the activities of financial institutions that operate in Kosovo, to ensure that their activities are being done in accordance with the relevant rules. Commercial banks are showing stability. 10

11 INTERVISTA Bankat komerciale po tregojnë stabilitet. Ka rënie të kamatave për kredi nga bankat komerciale. Si e konsideroni këtë çështje? Bedri Hamza: Zvillimet në sektorin bankar të Kosovës, sidomos gjatë periudhës së fundit, kanë qenë mjaft të favorshme si për vetë sektorin bankar, ashtu edhe për zhvillimin ekonomik të vendit. Përderisa treguesit e shëndetit dhe performancës financiare të sektorit bankar ishin shumë të kënaqshëm, kreditimi bankar përshpejtoi ritmin e rritjes dhe normat e interesit në kredi shënuan rënie, duke bërë kështu që ekonomia e vendit të përfitojë nga një ofertë më e madhe dhe më e lirë e financimit bankar. Gjithsej kreditë e sektorit bankar në janar 2015 shënuan një rritje vjetore prej 7.7 për qind, ku në kuadër të sektorëve me rritjen më të lartë të kredive të pranuara bënin pjesë edhe prodhimtaria dhe bujqësia, sektorë këta që vlerësohen të kenë një potencial të madh për adresimin e sfidave kryesore makroekonomike me të cilat ballafaqohet vendi. Zgjerimi i kreditimit të sektorit bankar u shoqërua me rënie të konsiderueshme të normave të interesit në kredi, mesatarja e të cilave në janar 2015 ishte 7.7 për qind krahasuar me mesataren prej 9.7 për qind sa ishte në periudhën e njëjtë të vitit paraprak. Komercijalne Banke pokazuju stabilnost. Ima pada kamata za kredit iz komercijalnih banaka. Kako smatrate ovo pitanje? Bedri Hamza: Razvoji u bankarskom sisitemu Kosova, naroćito tokom zadnje periode, bile su mnogo povoljne kao za bankarski sektor, tako i za ekonomski razvoj zemlje. Dok se pokazatelji zdravlja i finansijskog učinka bankarskog sistema bili su zadovoljavajući, bankarsko kreditiranje ubrzalo je ritam povećanja i norme interesa u kreditima su beležili pad, tako što je ekonomija zemlje će imati koristi od jedne veće i jeftinije ponude bankarskog sistema. Svega krediti u bankarskog sistema u januaru 2015 godine zabeležili su godišnje povećanje od 7.7 odsto, gde u sklopu sektora najveće povećanje primljenih kredita učestvovali proizvodnja i poljoprivreda, sektori koji se procenjuju da imaju veliki potencijal za adresiranje glavnih izazova makroekonomije sa kojima se suočava zemlja. Proširenje kreditiranja bankarskog sistema je praćeno sa znaznim padom normi interesa u kreditima, prosek kojih je u januaru 2015 bilo 7.7 odsto upoređujući sa prosekom od 9.7 odsto koliko je bilo u istom periodu prethodne godine. Their interest rates for loans have decreased. How do you consider this phenomenon? Bedri Hamza: Developments in the banking sector, especially in the last period, have been very favorable for the banking sector, as well as for the economic development. While indicators of health and financial performance of the banking sector were satisfactory, bank lending accelerated its pace of growth and interest rates on loans declined, thus making the country s economy benefit from larger and cheaper bank financing offers. In January 2015 the total loans of the banking sector recorded an annual growth of 7.7 percent. The sectors with the highest growth of loans received were production and agriculture sectors. These sectors are estimated to have a great potential for addressing the macroeconomic challenges that the country faces. The credit expansion of banking sector was associated with significant decrease in interest rates on loans, the average of which in January 2015 was 7.7 percent compared with an average of 9.7 percent in the same period of the previous year. 11

12 INTERVISTA Çka po ndodhë në sferën e sigurimeve? A janë të përgatitura kompanitë e sigurimeve për sigurimin eventual obligativ shëndetësor? Cilat janë proceset pozitive në sektorin e sigurimeve dhe cilat ju si autoritet mbikëqyrës planifikoni t ua ndërroni kahen e zhvillimit? Bedri Hamza: Industria e sigurimeve në Kosovë ka vazhduar të rrisë aktivitetin dhe të tërheqë interesimin e akterëve të rinj për t iu bashkëngjitur kësaj industrie. Kështu, në vitin 2015, industrisë së sigurimeve në Kosovë i janë bashkëngjitur edhe dy kompani të reja të sigurimit me kapital vendor, duke bërë kështu që të rritet madhësia e këtij sektori dhe të shtohen presionet konkurruese brenda sektorit. E tërë kjo pritet të reflektohet në produkte më të shumta dhe me kushte më të favorshme për shfrytëzuesit e shërbimeve të sigurimit. Banka Qendrore e Republikës së Kosovës gjatë periudhës së fundit i ka kushtuar vëmendje të veçantë avancimit të kornizës rregullative për sektorin e sigurimeve, me ç rast ka hartuar ligjin e ri për sigurimet, që është aprovuar nga Kuvendi i Kosovës në fund të vitit Ky ligj sjellë kornizën rregullative të sigurimeve në Kosovë në përputhje me direktivat evropiane, gjë që i kontribuon fuqizimit të rregullimit të këtij sektori dhe po ashtu i kontribuon plotësimit të kritereve të kërkuara për avancimin e Republikës së Kosovës në rrugën e integrimit drejt Bashkimit Evropian. Sa i përket sigurimit shëndetësor, aktualisht kompanitë e sigurimeve në Kosovë e ofrojnë këtë shërbim në kuadër të produkteve të sigurimit vullnetar. Fillimi i zbatimit të sigurimit të detyrueshëm shëndetësor, që pritet të menaxhohet nga Fondi i Sigurimeve Shëndetësore, mund të reduktojë kërkesat për sigurim vullnetar shëndetësor nga kompanitë e sigurimeve. Megjithatë, duke pasur parasysh se primet e pranuara nga sigurimi shëndetësor nuk kanë pjesëmarrje edhe aq të madhe në gjithsej primet e pranuara nga kompanitë e sigurimit (përfaqësojnë rreth 15 për qind të gjithsej primeve Šta se dešava u sferi osiguranja? Da li su pripremljene kompanije osiguranja za obavezno eventualno zdravstveno osiguranje? Koji su pozitivni procesi u sektoru osiguranja i koje vi kao nadgledni autoritet planirate da promenite tok razvoja? Bedri Hamza: Industrija osiguranja na Kosovu je nastavila da poveća aktivnost i privlači interesovanje novih aktera da se pridruže ovoj industriji. Tako je 2015 godini, industriji osiguranja na Kosovu su se pridružili i dve nove kompanije osiguranja sa domaćim kapitalom, tako što je povećana veličina ovog sektora i da se poveća pritisak konkurencije unutar sektora. Sve ovo očekuje da se reflektuje u mnogim proizvodima i sa povoljnijim uslovima za korisnike usluga osiguranja. Centralna Banka Republike Kosova tokom zadnje periode posvetila je posebnu pažnju napredovanju regulativnog okvira za sektor osiguranja, kojom prilikom je sačinila novi zakon za osiguranja, koji je usvojen u Skupštini Kosova na kraju 2015 godine. Ovaj zakon donosi regulativni okvir osiguranja na Kosovu u skladu sa evropskim direktivama, što doprinosi ispunjavanju traženih kriterijima za napredovanje Republike Kosova na putu prema integraciji Evropske Zajednice. Što se tiče zdravstvenog osiguranja, aktuelno kompanije osiguranja na Kosovu pružaju ovu uslugu u sklopu produkta dobrovoljnog osiguranja. Početak primene obaveznog zdravstvenog osiguranja, koji se očekuje da bude menadžiran od Fonda Zdravstvenog Osiguranja, može smanjiti zahteve za dobrovoljno zdravstveno osiguranje od kompanija osiguranja. Međutim imajući u vidu da primljene premije od kompanije osiguranja esëmarrje edhe aq të madhe në gjithsej primet e pranuara nga kompanitë e sigurimit (predstavljaju oko 15 odsto svih primljenih premija), procenjujemo da se obavezno osiguranje očekuje da neće imati veliki uticaj u opštem poslovanju ovih kompanija. What is going on with the insurance field? Are the insurance companies prepared for eventual mandatory health insurance? What are the positive processes in the insurance sector and which processes are you planning to change the development direction? Bedri Hamza: Kosovo insurance industry has continued to increase its activity and to attract the interest of young actors to join this industry. In 2015, two news insurance companies with local capital were added to the insurance industry in Kosovo thus increasing the size of this sector and increasing the competitive pressures within the sector. All this is expected to reflect in numerous products and more favorable conditions for insurance services users. Central Bank of the Republic of Kosovo during the last period has dedicated a special attention to enhance the regulatory framework for the insurance sector, where a new insurance law was developed, which was approved by the Assembly at the end of This law has brought the insurance regulatory framework in Kosovo in accordance with European directives, which contributes in strengthening the regulation of the sector and also contributes in meeting the criteria required for the advancement of the Republic of Kosovo in the path towards European Union integration. Regarding the health insurance in Kosovo the insurance companies currently offer this service within the voluntary insurance products. Launching the implementation of mandatory health insurance, which is expected to be managed by the Health Insurance Fund may reduce the demand for voluntary health insurance from insurance companies. However, given that the premiums received by health insurance do not participate so much in total premiums received by insurance companies (representing approximately 15 percent of total premiums), we estimate that 12

13 INTERVISTA të pranuara), vlerësojmë se sigurimi i detyrueshëm nuk pritet të ketë ndikim të madh në afarizimin e përgjithshëm të këtyre kompanive. Për më tepër, sigurimi i detyrueshëm shëndetësor pritet të ofrojë vetëm një mbulesë bazike të shërbimeve shëndetësore, çka nënkupton se sigurimet vullnetare shëndetësore që ofrohen nga kompanitë e sigurimeve, do të mund të kenë një rol të rëndësishëm plotësues ndaj skemës së sigurimit të detyrueshëm, duke rritur kështu shkallën e mbulueshmërisë ndaj rreziqeve shëndetësore. Što više, obavezno zdravstveno osiguranje očekuje sa da pruži samo jedno osnovno pokrivanje zdravstvenih usluga, što podrazumeva da dobrovoljna zdravstvena osiguranja koje se pružaju od kompanije osiguranja, mogu imati jednu dodatnu važnu ulogu prema šemi obaveznog osiguranja, povečajući stepen pokrivanja prema zdravstvenim opasnostima. mandatory insurance is not expected to have a great impact in general business of these companies. Moreover, mandatory health insurance is expected to provide only a basic coverage of health services, which means that voluntary health insurance offered by insurance companies could have an important complementary role to the mandatory scheme, increasing the coverage of health risks scale. 13

14 INTERVISTA Disa banka kanë marrë kredi të butë nga BE dhe BERZH dhe po e rishpërndajnë këtë po në formë të kredisë për konsumatorët për efiçiencë të energjisë. Si e vlerësoni këtë hap dhe cili është mesazhi juaj për qytetarët e vendit? Bedri Hamza: Ne mbështesim fuqishëm çdo iniciativë që ka për qëllim rritjen e efiçiencës së shfrytëzimit të burimeve në ekonominë e vendit, prandaj vlerësojmë lart edhe rolin që kanë marrë bankat për të mbështetur rritjen e efiçiencës së shfrytëzimit të energjisë në Kosovë. Përfitimet nga rritja e efiçiencës së energjisë janë të shumanshme, përfshirë përfitimet e ekonomive familjare dhe bizneseve nga zvogëlimi i shpenzimeve për pagesën e energjisë, si dhe përfitimet për mirëqenien e përgjithshme të qytetarëve që rrjedhin nga mbrojta e mjedisit. Mbështetja që BE-ja dhe BERZH-i po i jep bankave që operojnë në Kosovë për të shtrirë këtë lloj të kreditimit është në vazhdën e ndihmës shumë të rëndësishme që këto institucione po i japin zhvillimit ekonomik dhe rritjes së mirëqenies së qytetarëve në Kosovë. Prandaj, inkurajoj qytetarët dhe bizneset që të shqyrtojnë sa më tepër mundësitë që ofrojnë bankat për të rritur efiçiencën në shfrytëzimin e energjisë. Nekoliko banaka je uzelo meke kredite iz EZ i BERŽ i to raspodeljuju u obliku kredita za potrošače za štedljivost energije. Kako procenjujete ovaj korak i koja je vaša poruka za građane u zemlji dit? Bedri Hamza: Mi snažno podržavamo svaku inicijativu koja ima za cilj povećanje štedljivosti korišćenja izvora u ekonomiji zemlje, zato visoko ocenjujemo i ulogu koju će preuzeti banke da bi podržali povećanje štedljivosti korišćenja energije na Kosovu. Koristi od povećanja štedljivosti energije su mnogostruke, obuhvatajući koristi ekonomije u domaćinstvu i biznisa od smanjenja troškova za plaćanje energije, kao i koristi za opštu dobrobit građana koja proizlaze iz zaštite ambijenta. Podrška koju EZ i BERŽ daju bankama koje operišu po Kosovu da bi razvili ovu vrstu kreditiranja u nastavku veoma važne pomoći koje ove institucije daju ekonomskom razvoju i povećanju dobrobiti za građane Kosova. Zato, podržavamo građane i biznise da što više razmotre mogućnosti koje pružaju banke za povećanje štedljivosti u upotrebi energije. Some banks have received soft loans from the EU and the EBRD and the same are redistributing them to customers in energy efficiency loans form. How do you assess this step and what is your message to the citizens of the country? Bedri Hamza: We strongly support any initiative that aims to increase the efficiency of resource utilization in the economy; therefore we highly appreciate the role that banks have taken to support increasing the efficiency in the use of energy in Kosovo. Benefits from increased efficiency energy are multilateral, including benefits to households and businesses by reducing energy costs, as well as benefits for the general welfare of citizens coming from environmental protection. EU and EBRD support for banks operating in Kosovo to extend this type of lending is the continuous help that these institutions are providing for economic development and improvement of Kosovo citizens welfare. Therefore, I encourage citizens and businesses to consider as many options offered by banks to improve energy use efficiency. 14

15 INTERVISTA Fondi i privatizimit, ai i trustit, vazhdojnë të jenë të investuara në pjesën më të madhe në tregun e jashtëm. Ka një trend të kthimit të tyre në Kosovë, por nuk është edhe aq i dukshëm. Kur do të kthehen ato fonde në nivel të kënaqshëm që të kenë ndikim në ekonominë e vendit, çka planifikohet të bëhet me ato mjete dhe cila mendoni se është metoda me e mirë e investimit të tyre? Bedri Hamza: Investimi i mjeteve të grumbulluara në fondin e privatizimit, që administrohen nga Agjencia Kosovare e Privatizimit, si dhe investimi i kontributeve pensionale të grumbulluara në kuadër të Fondit të Kursimeve Pensionale të Kosovës, bëhen në përputhje me rregullat përkatëse për investimin e mjeteve që kanë nxjerrë bordet drejtuese të dy institucioneve. Prandaj, të gjitha çështjet lidhur me destinimin apo mënyrën e shfrytëzimit të mjeteve të Agjencisë Kosovare të Privatizimit dhe Fondit të Kursimeve Pensionale të Kosovës, janë përgjegjësi dhe kompetencë e bordeve drejtuese të këtyre institucioneve. Banka Qendrore e Republikës së Kosovës po e mbështet vazhdimisht zhvillimin e instrumenteve të reja financiare nga institucionet financiare që operojnë në Kosovë, në mënyrë që të krijohen mundësi më të mëdha për investimin e mjeteve në Kosovë. Fond privatiziacije, onaj trusta nastavljaju da budu investirane u najvećem delu u spoljnem tržištu. Ima jedan trend njihovog vraćanju na Kosovu, ali nije toliko vidljivo. Kada će se vratiti ovi fondovi na zadovoljavajućem nivou da bi imali uticaj na ekonomiju zemlje, šta se planira da se radi sa tim sredstvima i šta mislite koja je najbolja metoda njihovog investiranja? Bedri Hamza: Investiranje sakupljenih sredstava u fondu privatizacije, koju administrira Kosovska Agencija Privatizacije, kao i investicije penzijskih doprinosa sakupljenih u sklopu Fonda Penzijske Štednje na Kosov, rade se u skladu sa odgovarajučim pravilima za investicije sredstava koje su doneli upravljački bordovi dve institucije. Zato, sva pitanja u vezi sa destinacijom ili načinom korišćenja sredstava Kosovske Agencije za Privatizaciju i Fonda za Penzijsku Štednju Kosova, su odgovornost i nadležnost upravljačkih bordova ovih institucija. Centralna Banka Republike Kosova neprestano podržava razvoj novih finansijskih instrumenata od finansijskih institucija koje operišu na Kosovu, na način da se stvore veće mogučnosti za investiciju sredstava na Kosovu. Privatization Fund and trust continue to be invested in most of the abroad markets. There is a trend of returning to Kosova, but is not so noticeable. When will those funds be returned at a satisfactory level to have an impact on the domestic economy, what is planned to be done with those funds, what do you think is the best approach to their investment? Bedri Hamza: Investing of the collected money in privatization fund, which is administered by the Privatization Agency of Kosovo, as well as the investment of collected pension contributions within the Kosovo Pension Savings Fund are made in accordance with the relevant rules for investment funds that boards of both institutions have issued. Therefore, all issues concerning the purpose or method of use of the Privatization Agency of Kosovo and Kosovo Pension Savings Funds are the responsibility and competence of the management boards of these institutions. Central Bank of the Republic of Kosovo is continuously supporting the development of new financial instruments by financial institutions operating in Kosovo, in order to create greater opportunities for the investment of funds in Kosovo. 15

16 LAJME NGA EKONOMIA VESTI IZ PRIVREDE NEWS OF ECONOMY EKONOMIA KOSOVA ME NJË HIDRO- CENTRAL TË RI Që nga fundi i janarit 2016, prodhimit vendor të energjisë i është shtuar edhe një hidrocentral, ai në fshatin Selac të Mitrovicës, projekt ky i njohur me emrin Albaniku III. Ky investim kosovaro-gjerman në shumën prej 6.3 milionë eurosh ka kapacitete të instaluara prodhuese prej 4.3 megavatë/orë energji elektrike. KOSOVA SA NOVOM HIDROELEKTRANOM Jop od kraja januara 2016, domaćoj proizvodnji energije je dodata još jedna hidroelektrana, ona u selu Selac kod Mitrovice, projekat poznat sa imenom Albaniku III. Ova investicija kosovsko-nemačka u iznosu od 6.3 miliona eura ima instalirane kapacitete od 4.3 megavat/sati električne energije. A NEW HYDROPOWER PLANT IN KOSOVO Since the end of January 2016 a new hydropower plant in Selac village of Mitrovica has been added to the domestic electricity production, a project known as Albaniku III. The Kosovan-German investment in the amount of 6.3 million Euros has installed production capacity of 4.3 MW/h of electricity. BE MBËSHTET NDËR- TIMIN E LINJËS 400 KV SHQIPËRI-MAQEDONI Bashkimi Evropian ka premtuar mbështetjen e vet për ndërtimin e linjës së interkonjeksionit 400 kv që lidh Shqipërinë dhe Maqedoninë. Kjo linjë pritet të fillojë ndërtimin në vitin 2017 dhe të përforcojë edhe më tutje sistemin energjetik rajonal. Ndihma e premtuar është në vlerën 12 milionë euro. Kjo u bë e ditur në Samitin e Investimeve të Ballkanit Perëndimor, në prani të të gjithë kryeministrave rajonalë, të cilët u mblodhën në Londër në fund të shkurtit për të diskutuar zhvillimin ekonomik të rajonit. EZ PODRŽAVA IZGRAD- NJU LINIJE 400 KV AL- BANIJA-MAKEDONIJA Evropska Zajednica je obećala svoju podršku u izgradnji linije interkonekcije 400 kv koja povezuje Albaniju i Makedoniju. Ova linija se očekuje da počne sa izgradnjom u 2017 godini i pojačaće i dalje energetski regionalni sistem. Obećana pomoć od 12 miliona eura. Ovo je obelodanjeno u Samitu Investicija Zapadnog Balkana, u učešću svih regionalnih premijera, koji su se sakupili u Londonu krajem februara da bi diskutovali ekonomski razvoj regiona. EU SUPPORTS THE CONSTRUCTION OF 400 KV LINE ALBA- NIA-MACEDONIA The European Union has promised its support for the construction of 400 kv inter-connection line between Albania and Macedonia. This line is expected to begin construction in 2017, and it is expected to further strengthen the regional electricity system. The aid promised for this project is in the amount of 12 million EUROS. This was announced at the Summit of the Western Balkans Investment in the presence of all regional prime ministers, who met in London in late February to discuss the region s economic development. 16

17 EKONOMIA KOSOVA ME PROKURIM ELEKTRONIK Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik (KRPP) ka prezantuar platformën e prokurimit elektronik. Kryeministri Isa Mustafa, ka vlerësuar se ky është një proces shumë i rëndësishëm për Kosovën. Është një proces që lidhet me efiçiencën dhe efikasitetin e shpenzimeve të parasë publike, por edhe të projekte vetë cilat ne i financojmë me paratë publike, sikurse atyre që kanë të bëjnë drejtpërdrejt me furnizime, po ashtu edhe me investime kapitale, qoftë në organizata buxhetore, në kompanitë publike ose në agjencitë e pavarura të Republikës së Kosovës, ka thënë kryeministri Mustafa. Qëllimi themelor është që përmes prokurimit elektronik të shtohet transparenca dhe konkurrenca në procesin e prokurimit, të ndikohet në uljen e çmimeve dhe në kursimin e parasë publike, si dhe në cilësinë më të mirë të projekteve që financohen me paranë publike. KOSOVA SA ELEKTRONSKOM NABAVKOM Regulativna Komisija Javne Nabavke (RKJN) je predstavila platformu elektronske nabavke. Premijer Isa Mustafa, je ocenio da je ovo jedan važan proces za Kosovo. To je jedan proces koji je povezan sa štedljivošću i efikasnošću troškova javnog novca, ali i samih projekata koje mi finansiramo javnim novcem, kao i onima koji se direktno bave snabdevanjem, takođe i sa kapitalnim investicijama, bilo u budžetskim organizacijama, u javnim kompanijama ili nezavisnim agencijama Republike Kosova, rekao je premijer Mustafa. Osnovni cilj je da preko elektronske nabavke doda tranparentnost i konkurencija u procesu nabavke, uticana smanjivanjem cena i štednji javnog novca, kao i na kvalitetnije projekte koji se finansiraju javnim novcem. KOSOVO WITH E-PROCUREMENT PLATFORM Public Procurement Regulatory Commission (PPRC) has introduced e-procurement platform. Prime Minister Isa Mustafa, has called this as a very important process for Kosovo. It is a process related to the efficiency and effectiveness of public expenditures, but also the projects that we fund with public money, such as those dealing directly with supplies, as well as capital investment, whether in budget organizations in public companies or independent agencies of the Republic of Kosovo, said the Prime Minister. The basic goal is that through e-procurement to increase transparency and competition in the procurement process, influence the price reduction, saving public funds and in a better quality of projects that are funded with public funding. 17

18 FORBES : MILIARDERËT E BOTËS 2016 EKONOMIA FORBES : MILIJARDERI SVETA 2016 FORBES : 2016 WORLD S BILLIONAIRES Revista Forbes botoi listën e miliarderëve të botës, e cila këtë vit është pak më e shkurtër se vitin e kaluar. Časošpis Forbes izdao je listu svetskih milijardera, koja je ove godine malo kraća nego prošle godine. Magazine Forbes published a list of billionaires of the world, which this year is slightly shorter than last year s. Lista kryesohet nga themeluesi i kompanisë Microsoft, Bill Gates, pasuria e të cilit në mesin e shkurtit kishte vlerën neto prej 75 miliardë dollarësh. Lista predvodi osnivač kompanije Microsoft, Bill Gates, bogatstvo kojeg sredinom meseca februara iznosi neto od 75 milijarde dolara. The list is topped by the founder of the company Microsoft, Bill Gates, whose fortune in mid-february had a net value of $ 75 billion. Në vend të dytë është spanjolli Amancio Ortega, me pasurinë me vlerë prej 67 miliardë dollarëve. Ai e ka vënë pasurinë me biznesin e tij në industrinë e tekstilit. Ortega është edhe themeluesi i firmës Zara, që ka dyqane në vende të ndryshme të botës. Na drugo mestu je španac Amancio Ortega, sa bogatstvom od 67 milijarde dolara. On je osnovao svoje bogatstvo sa industrijom tekstila.. Ortega je osnivač firme Zara, ima radnje u raznim mestima na svetu. In second place is the Spaniard Amancio Ortega, with the property with value of 67 billion dollars. He has put his business fortune in the garment industry; Ortega is also the founder of the firm Zara, which has stores in countries around the world. Investitori amerikan Warren Buffet është i treti në listën e më të pasurve të botës, me një pasuri me vlerën neto 60.8 miliardë dollarë. Američki investitor Warren Buffet je treći u listi najbogatijih na svetu, sa bogatstvom u vrednosti neto 60.8 milijarde dolara. American investor Warren Buffet is the third on the list of the world s richest, with a net asset value of 60.8 billion dollars. 18

19 EKONOMIA Gruaja më e pasur e botës është Liliane Bettencourt, themeluesja e kompanisë së prodhimeve kozmetike L Oreal. Ajo ka një pasuri prej 36,1 miliardë dollarë. Najbogatija žena na svetu je Liliane Bettencourt, osnivač kompanije kozmetčkih proizvoda L Oreal. Ona poseduje bogatsvo od 36,1 milijarda dolara. Richest woman Liliane Bettencourt is the the founder of cosmetics company L Oreal products. It has net asset value of 36.1 billion dollars. Miliarderët janë ndarë edhe si pas moshës. Miliarderi më i ri është investitorja norvegjeze Alexandra Andresen, e cila në moshën 19-vjeçare ka një pasuri prej 1,2 miliardë dollarësh. Në mesin e 1,810-ve më të pasurve të botë ajo është në vendin e 1,476-të. Milijarderi se dele i prema starosti. Najmlađi milijarder je norveška investitorka Alexandra Andresen, koja u svojim 19-godina ima 1,2 milijarde dolara. Među 1,810 najbogatijih ona je na 1,476 mestu. Billionaires are also divided by age. The youngest billionaire is Alexandra Andresen, a Norwegian investor, who is 19 years old and has net asset value of 1.2 billion dollars. Among of the richest people in the world she is the 1,476th. Ndërsa miliarderi më i vjetër është David Rockefeller Sr., që e ka arritur pasurinë me biznesin e tij me naftën dhe bankat. Në moshën 100- vjeçare ai ka një pasuri me vlerën e 3 miliardë dollarëve dhe renditet në vendin 569 në listë. Dok je najstariji milijarder David Rockefeller Sr., koji je postigao bogatsvo sa svojim biznisom sa naftom i bankama. U svojoj 100 godišnjici on ima bogatsvo u vrednosti od 3 milijarde dolara i nalazi se na 569 mestu u listi. The oldest billionaire is David Rockefeller Sr., who has made his fortune in the oil business and banking. At the age 100 he has a real value of 3 billion dollars and is ranked the 569th on the list. 19

20 FURNIZIMI I SIGURT ME ENERGJI KUSHT PËR ZHVILLIM EKONOMIK SIGURNOSNO SNABDEVANJE ENERGIJOM PREDUSLOV ZA EKONOMSKI RAZVOJ SECURE POWER SUPPLY PRECONDITION FOR ECONOMIC DEVELOPMENT EKONOMIA Faktorët kryesorë të sektorit të energjisë të Kosovës u takuan më 1 mars në Forumin e Nivelit të Lartë Siguria e Furnizimit me Energji Elektrike në Kosovë, të organizuar nga Ministria e Zhvillimit Ekonomik dhe mbështetur nga Projekti REPOWER i USAID-it, ku u diskutuan zhvillimet aktuale në këtë sektor. Sipas organizatorëve, viti 2016 do të sjellë një numër sfidash dhe mundësish, jo vetëm për sektorin e energjisë, por për sektorin e biznesit në përgjithësi dhe mundësi për rritje të ekonomisë në përgjithësi. Mirëpo, për të arritur sigurinë e energjisë, Kosova do të ketë nevojë për mbështetje aktive nga partnerët e vetë ndërkombëtarë. Jemi këtu bashkë, të gjithë akterët kryesorë të sektorit të energjisë, grupet e konsumatorëve, organet qeveritare dhe ato rregullatore si dhe partnerët ndërkombëtar, për të sforcuar kështu mirëkuptimin kolektiv karshi këtyre sfidave dhe përkushtimin për t i tejkaluar ato, tha Ministri Stavileci. Ai tha se synimet e Qeverisë janë të bazuara në balancimin e këtyre katër premisave: siguria e furnizimit për nevojat e Kosovës; çmimet e energjisë të jenë të përballueshme për qytetarët dhe bizneset; të mbrohet ambienti dhe të shfrytëzohen resurset në mënyrë efikase dhe të ngriten investimet private dhe krijohen vende të reja të punës. Kryeministri i vendit, Isa Mustafa, tha se si parakusht themelor i zhvillimit ekonomik është sigurimi stabil i energjisë elektrike, dhe ne duhet ta bëjmë këtë. Orientimi ynë themelor është që të investojmë tani në ndërtimin e Kosovës së Re. Ne e vlerësojmë shumë rezultatin që është arritur deri më tani, dhe marrëveshjen e cila është nënshkruar me investitorët privat amerikanë, me përkrahjen e Bankës Botërore, dhe mbesim të përkushtuar që ne ta realizojmë këtë projekt, tha ai, duke shprehur gatishmërinë e Qeverisë për të respektuar standardet mjedisore. Nga ana e tij, Ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë, Greg Priština, Ključni akteri u energetskom sektoru Kosova sastali su se u Forum visokog nivoa Sigurnost snabdevanja električnom energijom na Kosovu, u organizaciji Ministarstva ekonomskog razvoja i uz podršku projekta REPOWER i USAID-a, gde su razgovarali o aktuelnim kretanjima u ovom sektoru, u kojem su naglasili potrebu za većim učešćem poslovne zajednice i međunarodnih partnera u razvoju ovog sektora. Prema rečima organizatora, godina će doneti brojne izazove i mogućnosti, ne samo za energetski sektor, ali i za sektor biznisa u celini i rast za privredu uopšte. Međutim, za postizanje energetske bezbednosti, Kosovu treba aktivna podrška od svojih međunarodnih partnera. Mi smo ovde zajedno, svi ključni akteri energetskog sektora, grupe potrošača, vladine i regulatorna tela kao i međunarodni partneri da bi ojačali kolektivno razumevanje prema ovim izazovima i spremnost za prevaziđenje iste, rekao je ministar Stavileci. On je rekao da namere Vlade na osnovu balansiranja ovih četiri premisa su: sigurnost snabdevanja za potrebe Kosova; da cene energije budu pristupaćne za građane i preduzeća; zaštita životne sredine i efikasno korišćenje resursa i povećanje privatnih investicija i otvaranje novih radnih mesta. Premijer Isa Mustafa izjavio je da osnovni preduslov ekonomskog razvoja je da obezbedi stabilnu električnu energiju, a mi treba da uradimo to. Naša osnovna orijentacija je da sada investiramo u izgradnju Kosova e Re. Mi smo veoma zahvalni na ishod koji je do sada postignut i sporazum koji je potpisan sa privatnim američkim investitorima, uz podršku Svetske banke, i daljna obavezaa da mi realizujemo ovaj projekat, rekao je on, izražavajući spremnost Vlade u skladu sa ekološkim standardima. Sa svoje strane, ambasador Sjedinjenih Američkih Država na Kosovu Greg Delawie naglasio značaj energetskog sektora za ekonomski rast, Jedan od glavnih ciljeva Most important actors of the energy sector of Kosovo met on the first 1 st of March in the High Level Forum Security of Energy Supply in Kosovo, organized by the Ministry of Economic Development and supported by USAID project REPOWER, discussing current developments in this sector, where they stressed the need for greater involvement of the business community and international partners in the development of this sector. According to organizers, 2016 will bring a number of challenges and opportunities, not only for the energy sector, but for the business sector in general, and will present an opportunity for growth in the overall economy. However, to achieve energy security, Kosovo will need active support from its international partners. We are here together, all key actors in the energy sector, consumer groups, government and regulatory bodies and international partners, to strengthen our joint understanding of these challenges and to express our commitment to overcome them, said Minister Stavileci. He said that the Government s objectives are based on a balance of these four premises: security of supply for the Kosovo needs; affordable energy prices for citizens and businesses; protecting the environment and efficient use of resources; and increased private investment and creation of new jobs. Prime Minister, Isa Mustafa said that as a basic prerequisite for economic development is to stable electricity supply, and we should achieve this. Our basic orientation is to invest in building the Kosova e Re Power Plant. We highly appreciate the results achieved so far, and the agreement signed with US private investors, with the support of the World Bank, we remain committed to implement this project, he said, expressing the readiness 20

21 EKONOMIA Delawie theksoi rëndësinë e sektorit të energjisë për rritjen ekonomike, Një nga objektivat kryesore të asistencës amerikane përmes USAID-it është rritja ekonomike dhe asnjë sektor nuk është më jetësor për këtë rritje se sektori i energjisë, tha ai. Marco Mantovanelli, Menaxher i Bankës Botërore për Kosovë, tha se ky institucion do të vazhdojë të mbetet partner i rëndësishëm i Kosovës në zhvillimin e sektorit të energjisë. Përfaqësuesit e institucioneve të Kosovës dhe partnerët ndërkombëtarë u pajtuan se prodhimi i energjisë elektrike në Kosovë mbështetet në thëngjill dhe bazuar në politikat e saj monetare dhe fiskale nuk ka mundësi që në një periudhë afatmesme të rritet esencialisht gjenerimi i energjisë nga burimet e ripërtëritshme. Megjithatë, folësit nënvizuan se iniciativa të reja janë zbatuar nga Qeveria e Kosovës për të promovuar energjinë e gjelbër, por projektet e energjisë së ripërtëritshme kanë nevojë për subvencione për t u bërë fitimprurëse, të cilat në fund të fundit paguhen nga konsumatorët. Në kontekst të rritjes së çmimeve të energjisë elektrike, Qeveria e Kosovës duhet të mbrojë konsumatorët më të cenueshëm nga rritja e çmimeve. Pjesëmarrësit u pajtuan se një komponentë shumë e rëndësishme për stabilitetin e furnizimit dhe operimit të sistemit është tregu i përbashkët i energjisë elektrike me Shqipërinë. Plotësimi i gjenerimit të energjisë elektrike të Shqipërisë i bazuar kryesisht në hidro, dhe gjenerimi i Kosovës i bazuar kryesisht në thëngjill, janë konsideruar si alternativa më e lirë dhe e sigurt për furnizim të përbashkët të dyja vendeve, duke eliminuar kështu mungesën sezonale. američke pomoći preko USAID-a je ekonomski rast i nijedan sektor nije od velikog značaja za ovaj rast kao što je energetski sektor, rekao je on. Marco Mantovanelli, direktor Svetske banke za Kosovo, rekao je da će ova institucija nastaviti da bude važan partner Kosova u razvoju energetskog sektora. Predstavnici kosovskih institucija i međunarodni partneri su se složili da se proizvodnja električne energije na Kosovu oslanja na ugalj i na osnovu svoje monetarne politike i fiskalne politike nema mogućnosti da u srednjem roku značajno povećati proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora. Međutim, zvaničnici istakli da su nove inicijative sprovedene od strane Vlade Kosova u promoviranju zelene energije, ali projekte obnovljive energije treba da postanu profitabilne subvencije, koju je na kraju plaćaju potrošači. U kontekstu povećanja cena električne energije, Vlada Kosova treba da štiti ugrožene potrošače od poskupljenja. Učesnici su se složili da veoma važna komponenta za stabilnost snabdevanja i funkcionisanje sistema je jedinstveno tržište električne energije sa Albanijom. Dopuna proizvodnje električne energije Albanije je uglavnom zasnovana na hidro energiju i proizvodni kapaciteti Kosova uglavnom se zasnivaju na uglju, smatrane su kao naj jeftina i sigurna za zajedničko snabdevanje obe zemlje, čime se eliminiše sezonski nedostatak. of the Government to comply with environmental standards. From his part, the US Ambassador in Kosovo, Greg Delawie, stressed the importance of the energy sector for economic growth, One of the main objectives of the US assistance through USAID is economic growth and no sector is more vital for growth than the energy sector, he said. Marco Mantovanelli, Manager of the World Bank for Kosovo, said that his institution will continue to be an important partner in the development of Kosovo s energy sector. Representatives of Kosovo institutions and international partners agreed that the electricity generation in Kosovo relies on coal, and based on monetary and fiscal policies in the medium-term it is not possible to substantially increase power generation from renewable sources. However, speakers emphasized that new initiatives have been implemented by the Government to promote green energy, but renewable energy projects need subsidies to become profitable, which will ultimately be paid by consumers. In the context of rising energy prices, the Kosovo Government should protect its consumers from rising prices. Participants agreed that a very important component for stability of supply and operation of the system is the joint electricity market with Albania. Electricity generated in Albania is mainly based on hydro sources, whereas Kosovo relies on coal, and these are considered the cheapest and safest alternatives for joint supply of both countries, thus eliminating seasonal shortages. 21

22 RRUGA E KOSOVËS DREJT BE-së POLITIKA NË VEND PUT KOSOVA U PRAVCU EZ KOSOVO S JOURNEY TOWARDS EU Në vitin 1999, BE propozoi themelimin e Procesit të Stabilizim Asociimit (PSA) për vendet e Ballkanit Perëndimor, si kornizë për procesin e anëtarësimit të tyre në të. PSA u lansua zyrtarisht në nëntor të vitit 2000, në Samitin e Zagrebit. Bazuar në Kriteret e Kopenhagës, BE aty kishte nënvizuar se perspektiva evropiane e këtyre vendeve do të përcaktohej në bazë të progresit të tyre drejt demokracisë së qëndrueshme, sundimit të së drejtës, ekonomisë së Evropska unija je u predložila osnivanje Procesa stabilizacije i pridruživanja (PSP) za zemlje Zapadnog Balkana kao okvir za proces članstva istih u EU. PSP je zvanično pokrenut u novembru 2000., u Zagrebačkom samitu. Na osnovu Kopenhaških kriterijuma, EU je istakao da će Evropska perspektiva ovih zemalja se odrediti na osnovu njihovog napretka ka stabilnoj demokratiji, vladavini prava, tržišne ekonomije i regionalne saradnje. Ova In 1999, the EU proposed the establishment of the Stabilization and Association Process (SAP) for the Western Balkans, as a framework for their EU membership process. SAP was officially launched in 2000, at the Zagreb summit. Based on the Copenhagen Criteria, the EU emphasized that the European perspective of these countries shall be determined based on their progress toward a sustainable democracy, rule 22

23 POLITIKA NË VEND tregut dhe bashkëpunimit rajonal. Kjo perspektivë u rikonfirmua në Këshillin Evropian të Selanikut, në qershor të vitit Kosova është pjesë e kornizës së PSA-së që nga Samiti i Selanikut. Më konkretisht, në prill të vitit 2005 Komisioni Evropian (KE) publiko komunikatën: E ardhmja evropiane për Kosovën, kurse në vitin 2006 Këshilli miratoi Partneritetin e parë Evropian për Kosovën. Partneriteti i dytë Evropian është miratuar në vitin Si përgjigje ndaj Partneritetit Evropian, Qeveria miratoi Planin e parë të Veprimit të Partneritetit Evropian (PVPE) më 2008, duke e rishikuar atë çdo fundvit, pas publikimit të Raportit të Progresit. Bazuar në të njëjtën praktikë të hartimit e rishikimit të perspektiva je potvrđeno u Evropskom savetu u Solunu juna Kosovo je deo ovkira PSP-a od vreme samita u Solunu. Preciznije, u aprilu Evropska komisija (EK) objavila saopštenje Evropsku budućnost za Kosovo, a godine Savet je usvojio prvo Evropsko partnerstvo za Kosovo. Drugi Evropsko partnerstvo je usvojen u Kao odgovor na Evropskom partnerstvu, Vlada je usvojila prvi Akcioni plan Evropskog partnerstva (APEP) godine, i regularna revizija je urađena svaki kraj godine, nakon objavljivanja Izveštaja o napretku. Na osnovu iste prakse njenog izrade i revidiranja, APEP je bio na snazi do kraja godine, a zamenio je Akcioni plan of law, market economy and regional cooperation. This perspective was reaffirmed at the Thessaloniki European Council in June Kosovo is part of the SAP framework since the Thessaloniki Summit. Specifically, in April 2005 the European Commission (EC) published the communiqué A European Future for Kosovo, whereas in 2006 the Council approved the first European Partnership with Kosovo. The Second European partnership was approved in In response to the European Partnership, the Government approved the first European Partnership Action Plan (EPAP) in 2008, which was reviewed every end of the year, after the Publication of the Progress Report. tij, PVPE ka qenë në fuqi deri në fund të vitit 2012, ndërsa është zëvendësuar me Planin e Veprimit për MSA (PVM- SA) gjatë viteve , e i fundit është Plani i Veprimit për adresimin e rekomandimeve të Raportit të Progresit (PVRP 2015). Në anën tjetër, më 17 shkurt 2008, Kuvendi i Kosovës shpalli Kosovën shtet të pavarur dhe sovran. Republika e Kosovës deri më tani është njohur nga njëqind e tetë (108) shtete, nga të za SSP (APSSP) tokom , a poslednji je Akcioni plan za Sprovođenje preporuka Izvještaja o napretku (APIN 2015). S druge strane, 17. februara godine, Skupština Kosova proglasila Kosovo nezavisnu i suverenu državu. Republiku Kosovo je do sada priznalo sto osam (108) države, od kojih 23 države članice EU. Do kraja je politički dijalog i dijalog politika između Kosova i EU u okviru evropske agende Based on the same practice to its drafting and review, the EPAP remained in force until the end of 2012, whereby was replaced by the SAA Action Plan (SAAAP) for the period , and the latest document is the Action Plan to address recommendation of the Progress Report (APPR 2015). On the other hand, on 17 February 2008, the Assembly of Kosovo declared Kosovo an independent and sovereign country. The republic of Kosovo is 23

24 POLITIKA NË VEND cilat 23 shtete anëtare të BE-së. Deri në fund të vitit 2009 dialogu politik dhe i politikave ndërmjet Kosovës dhe BE-së në kuadër të agjendës evropiane zhvillohej në korniza të Mekanizmit Përcjellës të procesit të Stabilizim-Asociimit (MPSA). Por, në tetor 2009, KE publikoi komunikatën Kosova përmbushja e perspektivës së saj evropiane, në të cilën propozoi thellimin dhe forcimin e perspektivës evropiane të Kosovës. Iniciativat kryesore të reja ishin: avancimi i dialogut politik e teknik në Dialogun e Procesit të Stabilizim-Asociimit (DPSA); inicimin e dialogut të vizave, me perspektivë të liberalizimit eventual të vizave; zgjerimi i Masave Tregtare Autonome dhe një marrëveshje e mundshme tregtare me BE-në; korniza e marrëveshjes me Kosovën mbi parimet e përgjithshme të pjesëmarrjes së saj në Programet e Komunitetit (BEse održao u okviru Pratečeg mehanizma za stabilizaciju i pridruživanje (PMSP). EK je u oktobru objavio saopštenje Kosovo ostvarivanje evropske perspektive, u kome je predložila da produbi i ojača evropsku perspektivu Kosova. Ključne inicijative si bili: napredovanje političkog i tehničkog dijaloga u nivoi Dijalogu Procesa stabilizacije i pridruživanja (DPSP); iniciranje viznog dijaloga, sa perspektivom liberalizacije viznog režima; proširenje autonomnih trgovinskih mera, i mogućeg trgovinskog sporazuma sa EU; okvir sporazuma sa Kosovom o opštim principima njenog učešća u programima Zajednice (EU); i aktiviranje IPA komponente za prekograničnu saradnju (PKS). Proces ka SSP-u je počeo u oktobru godine, kada je EK, u Izveštaju o napretku, je preporučio pokretanje Studije izvodljivonow recognized by one-hundred and eight (108) states, out of which 23 of them are EU member states. Until the end of 2009, political and policy dialog between Kosovo and EU within the European agenda was taking place within the Stabilization and Association process Tracking Mechanism (SATM). However, in October 2009, EC published the communication Kosovo Fulfilling its European Perspective, whereby proposed the deepening and strengthening of the European perspective of Kosovo. The main new initiatives of Kosovo were as follows: upgrading the political and technical dialogue into the Stabilization and Association Process Dialogue (SAPD); initiating the visa dialogue with the perspective of eventual visa liberalization; extension of Autonomous Trade Measures 24

25 POLITIKA NË VEND së); dhe aktivizimi i komponentit IPA për bashkëpunimin ndër-kufitar (BNK). Procesi drejt MSA-së ka nisur në tetor 2011, kur KE, përmes Raportit të Progresit, kishte rekomanduar inicimin e Studimit të Fizibilitetit për MSA. Pas kryerjes së tij, gjatë verës 2012, Studimin e Fizibilitetit për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit në mes të Bashkimit Evropian dhe Kosovës u publikua në tetor 2012, duke konstatuar se Kosova ishte e gatshme për t i filluar negociatat për MSA pasi të përmbushte kriteret afatshkurtra (të cilat kishin të bënin me sundimin e ligjit, administratën publike, mbrojtjen e minoriteteve dhe tregtinë). Pas përmbushjes së këtyre kritereve, ky propozim i Komisionit u miratua nga Këshilli i BE-së më 12 dhjetor Më pas, në prill 2013 KE publikoi raportin monitorues për zbatimin e kritereve sti za SSP. Nakon završetka tokom leta 2012., Studija izvodljivosti za Sporazum stabilizaciju i pridruživanje između Evropske unije i Kosova objavljen je u oktobru 2012., navodeći da je Kosovo spremna da počne pregovore za SSP, nakon ispunjenja kratkoročnih kriterijuma (vezani sa vladavinom prava, javnom upravom, zaštitu manjina i trgovinu). Nakon ispunjavanja tih kriterijuma, Savet EU-a usvojio predlog Komisije 12. decembra Zatim, u aprilu Evropska komisija je objavio izveštaj praćenje ispunjivanje kratkoročnih kriterijuma i potvrdio da je Kosovo ispunilo sve kratkoročne kriterijume za pokretanje pregovora za SSP. Pregovori su počeli 28. oktobra prvom sastankom Glavnih pregovarača. Nakon otvaranja pregovora, sa fokusom na poglavlja IV, V i VI, drugi krug, odrţan and potential trade agreement with European Union; framework agreement with Kosovo on general principles of its participation in Community (EU) Programmers; and activate the IPA cross-border cooperation (CBC) component. The process towards SAA commenced in October 2011 when CE, through the Progress Report, recommended the initiation of the Feasibility Study for SAA. Following its completion, namely the summer of 2012, the Feasibility Study for Stabilization and Association Agreement between European Union and Kosovo was published in October 2012, concluding that Kosovo was ready to commence negotiations for SAA after fulfilling short-term criteria (which were related to rule of law, public administration, protection of minorities and trade). Following the fulfillment 25

26 POLITIKA NË VEND afatshkurta dhe konfirmoi se Kosova kishte përmbushur të gjitha kriteret afatshkurta për nisjen e negociatave për MSA. Negociatat filluan më 28 tetor 2013, me takimin e parë të kryenegociatorëve. Pas hapjes së negociatave, me fokus në kapitujt IV, V dhe VI, raundi i dytë i tyre, i mbajtur më 27 nëntor 2013, u fokusua në përmbylljen e këtyre tre kapitujve, me ç rast gjithashtu u hapën negociatat për kapitujt I, III, VII, VIII, IX dhe X. Raundi i tretë dhe i katërt u zhvilluan në dhjetor 2013, respektivisht në shkurt 2014, kurse në raundi i pestë (më 24 mars 2014) u fokusua në kapitullin e fundit të mbetur, Kapitullin II, mbi dialogun politik. Pas pesë raundesh të negociatave, takimi përfundimtar i kryenegociatorëve u mbajt më 2 maj 2014 në Prishtinë, me ç rast u përmbyllën negociatat. Pas kësaj, MSA u miratua në parim nga 27. novembra 2013, se fokusirao na zaklucak pregovora u ovim tri poglavlja, i otvarali su se pregovori o poglavljima I, III VII, VIII, IX i X. Treći i četvrti krug je održan u decembru 2013., odnosno, u februaru 2014., a peti krug (24. marta 2014.) se fokusirao na posljednje preostale poglavlja, Poglavlje II (politički dijalog). Nakon pet rundi pregovora, konačni sastanak Glavnih pregovarača održan je 2. maja 2014., u Prištini, a time su pregovori zaključeni. Nakon toga, SSP je usvojen u princip 25. jula plasmanom inicijalima, u Briselu. Konačno, nakon pregleda i odobrenja od strane vlada zemalja članica, SSP je potpisan 27. oktobra 2015., u Strazburu, a onda odobren od strane Vlade Kosova 30. oktobra 2015., a ratifikovan od strane Skupštine 2. novembra Proces liberalizacije viznog režima je of these criteria, the Commission s proposal was approved by EU Council on 12 October Following this, in April 2013, EC published the monitoring report on implementation of the short-term criteria and confirmed that Kosovo fulfilled all short-term criteria necessary for launching SAA negotiations. Negotiations commenced on 28 October 2013, with the first meeting of Chief Negotiators, focusing on Titles IV, V and VI. The second round, held on 27 November 2013, was focused in the conclusion of these three titles, and same time were launched negotiations for Titles I, II, VII, IX and X. The third and fourth round of negotiations were held on December 2013 and February 2014, whereas the fifth round (24 March 2014) was focused in the last remaining Title, namely Title II on the political dialogue. 26

27 POLITIKA NË VEND kryenegociatorët më 25 korrik 2014 me vendosjen e inicialeve, në Bruksel. Përfundimisht, pas shqyrtimit dhe miratimit nga Qeveritë e Shteteve Anëtare, MSA u nënshkrua më 27 tetor 2015, në Strasburg, u miratua nga Qeveria e Kosovës më 30 tetor 2015 dhe u ratifikua nga Kuvendi më 2 nëntor Sa i përket procesit të liberalizimit të vizave, ai ishte iniciuar në qershor 2012 me marrjen e Udhërrëfyesit nga KE (i cili përmbante gjithsej 97 kritere, të ndarë në 4 blloqe). Më 1 shtator 2012 Kosova i dorëzoi KE-së Raportin e parë të gatishmërisë, kurse më 12 shkurt 2013 KE publikoi Raportin e parë të progresit për vlerësimin e zbatimit të Udhërrëfyesit. Procesi më tej u intensifikua me organizimin e katër misioneve fakt-mbledhëse (të përbërë nga ekspertë të shteteve anëtare dhe KE-së) dhe nxjerrjen e dy raporteve vlerësuese mbi zbatimin e rekomandimeve të tyre. Pas nxjerrjes së raportit u përshpejtua realizimi i detyrave të dala nga këto vlerësime deri në misionin e fundit fakt-mbledhës, atë të korrikut Në vijim të përgatitjeve për këtë mision, në qershor 2015, KE-së iu dërgua raporti i fundit i gatishmërisë nga ana e institucioneve të Kosovës, i cili përmbante vlerësim gjithëpërfshirës mbi përmbushjen e rekomandimeve të mbetura. Misioni i fundit fakt-mbledhës u mbajt më 6-10 korrik dhe korrik, ndërsa raportet e ekspertëve u dërguan në shtator Pas kësaj ka vazhduar puna në zbatimin e tetë rekomandimeve të nxjerra, kurse më 3 nëntor 2015 KE-së i është dërguar raporti i fundit mbi zbatimin e rekomandimeve të mbetura. Përfundimisht, brenda këtij viti pritet një vendim përfundimtar i Këshillit, pas nxjerrjes së raportit të fundit vlerësues nga ana e KE-së. pokrenuo u junu godine dobijanjem Vodič od strane EK (koji se sastao od ukupno 97 kriterijuma, podeljenih u 4 bloka). Dana 1. septembra na Kosovu podnela EK prvi izveštaj o spremnosti, dok je 12. februara EK objavila prvi izvještaj o napretku za procenu s t r a n i c a 14 sprovođenja Vodiča. Proces se dalje intenzivirao organizacijom četiri misija za procenu (koji su sastojali od eksperata zemalja članica i EK-a) i izdavanjem dva izveštaja o proceni sprovođenju preporuka. Nakon izdavanja izveštaja ubrzala se realizacija zadataka koji su proizilazili iz tih procena do zadnje misije za procenu, jula U toku priprema za ovu misiju, u junu EK je poslala završni izveštaj o spremnosti Kosovskih institucija, koji je sadržavao sveobuhvatnu ocenu o ispunjenosti preostalih preporuka. Poslednja misija za procenu je održana od 6. do 10. jula i 13. do 16. jula, dok je EK podeno stručni izveštaj Kosovskoj strani u septembru Nakon toga se nastavio rada na sprovođenju osam preporuka, a EK je 3. novembra poslao poslednji izveštaj o realizaciji preostalih preporuka. Unutar ove godine se očekuje konačna odluku Saveta, nakon izdavanja poslednjeg izveštaja za procenu od strane EK-a. Following of all five rounds of negotiations, the final meeting of Chief Negotiators took place on 2 May 2014 in Pristina, whereby all negotiations were concluded. Afterwards, namely on 25 July 2014 in Brussels, Chief Negotiators approved SAA in principle, by placing initials. Finally, following the review and approval by the Governments of Member States, SAA was signed on 27 October 2015 in Strasbourg, and adopted by Kosovo Government on 30 October 2015 and ratified by the Assembly on 2 November With regard to the visa liberalization process, it was launched in June 2012 after receiving the Roadmap from the EC (which contained a total of 97 criteria, broken down into 4 blocks). On 1 September 2012, Kosovo submitted to EC the first report on readiness, whereas on 12 February 2013, EC published the first progress report on Roadmap implementation assessment. The process was further intensified with the organization of four fact-finding missions (composed of experts of Member States and EC) and following the issuance of two assessment reports on the implementation of their recommendations. Following the issuance of the report, it was intensified the fulfillment of recommendations provided by these assessments until the last fact-finding mission that took place in July In June 2015, in the light of preparations for fact-finding mission, Kosovo Government served EC with the last report on readiness, which contained a comprehensive assessment on the fulfillment of remaining recommendations. The last fact-finding missions took place on 6-10 July and July, whereas experts reports were submitted in September Following this, we continued the work for implementing eight issued recommendations, whereas on 3 November 2015, EC was served with the last report on implementation of remaining recommendations. Finally, the final decision is expected to be taken by the Council within this year, following the issuance of the last assessment report by the EC. 27

28 SI FUNKSIONOJNË ZGJEDHJET PRESIDENCIALE NË SHBA? POLITIKA NË BOTË KAKO FUNKSIONIŠU PREDSEDNIČKI IZBORI U SAD? HOW DO THE US PRESIDENTIAL ELECTIONS WORK? Çdo katër vjet në SHBA populli voton për të zgjedhur presidentin e tyre. Presidenti merr vendime se si të udhëhiqen SHBA-të dhe si të bashkëpunojë me vendet tjera. Ai është në krye të fuqisë më të madhe botërore. Shpesh madje thuhet se presidenti i Amerikës është njeriu më i fuqishëm në tokë. Si zgjedhet presidenti? Fillimisht të dy partitë politike, ajo demokratike dhe republikane duhet të zgjedhin nga një kandidat, i cili do të Svake četri godine u SAD narod glasa da bi izabrao svog predsednika. Predsednik donosi odluke kako da se vode SAD i kao da se sarađuje sa ostalim mestima. On je na ćelu najveće svetske sile. Često se kaže da je predsednik Amerike najsnažniji čovek na zemlji. Kako se bira predsednik? Na početku dve političke partije ona demokratska i ona rebuklikanska treba da izaberu po jednog kandidata, koji će kandidovati za predsednika. Strane izaberu kandidate preko prethodnih Every four years people in the US vote for who they want to be their president. The president makes decisions about how the US is run and how it will work with other countries. He is in charge of the world s biggest superpower. Some say that the American president is the most powerful person on Earth. How is the president elected? First, both of the main political parties - Republicans and Democrats - have to pick one candidate each who they want to run for president. 28

29 POLITIKA NË BOTË ZGJEDHJET PRESIDENCIALE NË SHBA PREDSEDNIČKI IZBORI U SAD USA PRESIDENTIAL ELECTIONS kandidojë për president. Palët zgjedhin kandidatin përmes zgjedhjeve paraprake apo mbledhjeve të kuvendit në secilin shtet amerikan. Zgjedhjet paraprake Në zgjedhjet paraprake, populli voton për të ashtuquajturit delegat, të cilët mbështesin personin e caktuar që ata dëshirojnë të kandidojë për president. Secili shtet ka numër të caktuar delegatësh, varësisht nga numri i banorëve të atij shteti. Nëse kandidati fiton, atëherë në disa izbora ili sastanaka skupštine u svakoj državi Amerike. Prethodni izbori U prethodnim izborima, narod glasa za takozvane delegate, koji podržavaju određenu osobu koje žele da kandiduju za predsednika. Svaka država ima određen broj delegata, zavisno od broja stanovnika te države. Ako kandidat pobedi onda u nekoliko država on uzima sve delegate države, dok u nekoliko ostalih država podela delegata se radi na osnovu dobijenih The parties choose their candidate by holding primaries or caucuses in each American state, which are held between January until about June. Primaries In a primary election, the public vote for people called delegates - who are supporting the particular person they want to run for president. Each state has a certain number of delegates depending on the number of the population in that state. If a candidate wins a state vote, in some state they get all that state s delegates. 29

30 POLITIKA NË BOTË shtete ai i merr të gjithë delegatët e shtetit, ndërsa në disa shtete të tjera ndarja e delegatëve bëhet bazuar në votat e marra. Super e Marta e cila mbahet në shkurt apo mars, është koha kur në shumë shtete votohet në zgjedhjet paraprake. Personi nga secila parti me më së shumti delegatë bëhet kandidat për president. Mbledhjet e kuvendit Disa shtete përdorin sistemin e mbledhjes së kuvendit në vend të zgjedhjeve paraprake. Zgjedhjet Zgjedhjet presidenciale gjithmonë mbahen të martën e parë të nëntorit. Amerikanët votojnë për të ashtuquajturin i përzgjedhuri në shtetin e tyre, i cili mbështet kanidatin të cilin ata e dëshirojnë për president, ky proces quhet kolegji zgjedhor. Sa më shumë banorë të ketë një shtet aq më shumë të perzgjedhur ka. Kështu për shembull Kalifornia që ka numër të madh të banorëve, ka gjithsej 55 vota, ndërsa Delaware ku nuk ka shumë banorë, ka vetëm tri vota. Në të gjithë 50 shtetet dhe kryeqytetin Uashglasova. Super e Marta koja se održava u februara ili martu, je vreme kada se mnogim državama glasa u prethodnim izborima. Osoba od svake partije sa najviše delegata kandiduje se za predsednika. Sastanci skupštine Nekoliko država upotrebljavaju sistem skupljanja skupštine umesto prethodnih izbora. Izbori Predsednički izbori uvek se održavaju prvog utorka u novembru. Amerikanci glasaju za takozvanog izabranog u njihovoj državi, koja podržava kandidata kojeg oni žele za predsednika, ovaj proces je nazvan izborni koledž. Što više stanovnika ima jedna država to više ima izabranih. Tako na primer Kalifornija koja ima veliki broj stanovnika ima svega 55 glasa, dok Delaware gde nema mnogo stanovnika ima samo tri glasa. U svim 50 država i glavnom gradu Uashington DC su svega 538 glasa. Kandidat sa najviše izabranih dobija glasove svih izbornih koledža svih država. I prvi kandidat koji dobije dovoljno Super Tuesday - held in February or March - is when many states vote in their primary elections. The person from each party with the most delegates then becomes their candidate and runs for the job of president! Caucuses Some states use a caucus - a local meeting system - instead of holding primaries. The election itself The presidential elections are always held on the Tuesday after the first Monday in November. Americans vote for people called electors in their state who are supporting the candidate they want to be president - this process is called the electoral college. The more people who live in a state, the more electors that state has. So California, which has lots of people living there, has 55 votes - while Delaware, where there aren t as many people, has just three votes. In total, there are 538 votes across the 50 states and the capital, Washington DC. The candidate with the most electors wins all the state s electoral college votes. 30

31 POLITIKA NË BOTË ington DC janë gjithsej 538 vota. Kandidati me më së shumti të përzgjedhur fiton votat e të gjitha kolegjeve zgjedhore të të gjitha shteteve. Dhe kandidati i parë që fiton mjaftueshëm shtete që të marrë 270 vota bëhet president. A mundet kushdo të bëhet president? Presidenti i Amerikës mund te jetë një burrë apo një grua e cilësdo racë apo religjion, por ata duhet: Të jenë të lindur në Amerikë Të jenë së paku 35- vjeç Të ketë jetuar në Amerikë së paku për 14 vjet. Duhen muaj apo edhe vite si dhe një punë e palodhshme për t u bërë president i SHBA-ve dhe gjithashtu duhen shumë para për të mbështetur kampanjën tuaj. Presidenti në Shtetet e Bashkuara të Amerikës mund të ketë makismum dy mandate me nga 4 vjet. država da dobije 270 glasa postaje predsednik. Da li može svako biti predsednik? Predsdnik Amerike može biti jedan muškarac ili žena bilo koje rase ili religije, ali oni treba: Da budu rođeni u Americi Da budu namanje stari 35- godina Da su živeli u Americi najmanje 14 godina Treba meseci ili godina kao i jedan neumoran rad da se postane predsednik SAD i takođe treba mnogo para da bi podržali vašu kampanju. Predsednik Sjedinjenih Američkih Država može imati maksimim dva mandata od po 4 godine. And the first candidate to win enough states to get to 270 electoral votes becomes the president. Can anyone become president? The president of America can be a man or a woman of any race or any religion, but they must have: been born in the US be at least 35 years old have lived in the US for at least 14 years It takes months, even years, of really hard work to be elected president. And you need a lot of money to support your campaign. Once you ve become president, the rules state one person can only be in the job for a maximum of eight years. 31

32 POLITIKA NË BOTË POLITIKA NË BOTË POLITIKA U SVETU POLITICS ON THE WORLD Policia braziliane ka ndaluar për pyetje Luiz Inácio Lula da Silva, ish-president i Brazilit, me dyshimin se ai kishte përfituar nga ryshfete të paguara Petrobras-it, një gjigant të naftës të kontrolluar nga shteti. Ai u lirua pas tre orësh. Në një hetim të veçantë, prokurorët e shtetit e ngarkuan atë me fshehjen e pronësisë së tij mbi një pronë bregdetare. Ai mohon akuzat. Gjykatësi hetues për skandalin Petrobras ka dënuar Marcelo Odebrecht, një ish-shef i kompanisë më të madhe ndërtimore Brazilit, me 19 vjet në burg për marrëdhënie korruptive me kompaninë e naftës. Policija brazila je ispitivala Luiz Inácio Lula da Silva, jedan bivši predsednik, pod sumnjom da je on imao koristi od mi2ta plaćenog od Petrobras-a, jedan gigant nafte kontrolisan od države. On je pušten nakon tri časa. U posebnoj istrazi, državni tužioci su optužili njega zbog prikrivanja njegove imovine oko jedne primorske imovine. On negira optužbe. Istražni sudija za skandal Petrobrasa kaznio Marcelo Odebrecht, jedan bivši šef najveće građevinske kompanije Brazila sa 19 godina zatvora zbog korptivnih odnosa sa kompanijom nafte. Brazilian police detained Luiz Inácio Lula da Silva, a former president, for questioning on suspicion that he had benefited from bribes paid to Petrobras, a state-controlled oil giant. He was released after three hours. In a separate investigation, state prosecutors charged him with concealing his ownership of a seaside property. He denies wrongdoing. The judge investigating the Petrobras scandal sentenced Marcelo Odebrecht, a former chief of Brazil s biggest construction company, to 19 years in prison for corrupt dealings with the oil company. Presidenti i Meksikës, Enrique Peña Nieto, e përshkroi retorikën e Donald Trump-it si një rrezik, duke thënë: Kjo është se si Hitleri triumfoi. Z. Peña shtoi se nuk kishte asnjë skenar, në të cilin Meksika do të paguajë për murin që zoti Trump ka në plan për të ndërtuar në kufi nëse ai fiton presidencën amerikane. Predsednik Meksika, Enrique Peña Nieto, je opisao retoriku Donald Trumpa kao jednu opasnost, rekao je : ovo je kako je Hitler pobedio. G. Peña je dodao da nije imao *nijedan scenario*, u kojem Meksiko će plačati za zid koji Trumo ima nameru da izgradi u granici ako on dobije predsedničke izbore. Mexico s president, Enrique Peña Nieto, described Donald Trump s rhetoric as a danger, saying, that s how Hitler got in. Mr Peña added that there was no scenario in which Mexico would pay for the wall that Mr Trump plans to build on the border if he wins the American presidency. 32

33 POLITIKA NË BOTË Michael Bloomberg, ishkryetari i bashkisë së Nju -Jorkut, tha se nuk do të hyjë në garën presidenciale, si kandidat i pavarur, pas disa muajsh që duket të ketë planifikuar për ta bërë këtë. Ai është i shqetësuar se në një garë trepalëshe do të fitojë z. Trump, fushatën e të cilit z.bloomberg e ka përshkruar si më përçarëse...që mund të kujtohet. Michael Bloomberg, bivši predsednik Nju Jorka, rekao je da neće ulaziti u presedničku trku, kao nezavisna država, nakon nekoliko meseci pošto je planirao da to uradi. On je uznemiren da jedna trostruka trka dobiće G. Trump, kampanju čiju je gospodin Bloomberg opisao kao najzavađeniju...koje se seća. Michael Bloomberg, a former mayor of New York, said he would not enter the presidential race as an independent, after months of apparently planning to do so. He is concerned that a three-way race would benefit Mr Trump, whose campaign Mr Bloomberg described as the most divisive I can remember. Mark Carney, guvernatori i Bankës së Anglisë, u akuzua për nxitjen e pikëpamjes pro Bashkimit Evropian, duke thënë se dalja e Britanisë nga BE-ja (Brexit) do të përbëjnë rrezikun më të madh të brendshëm për stabilitetin financiar. Mr Carney u përpoq për të rivendosur neutralitetin e tij duke sugjeruar se po ashtu anëtarësimi në BE solli rreziqe. The Sun, një gazetë populliste, deklaroi se mbretëresha favorizon Brexit. Një mohim zyrtar pasoi me shpejtësi. Mark Carney, guverner Engleske Banke, je optužen za podržavanje gledišta pro- Evropskoj Zajednici rekao je da izlazak Britanije iz EZ sadrže najveću *unutrašnju*opasnost za finansijsku stabilnost. Mr Carney je pokušao da postavi svoju neutralnost predlažući da je takođe učlanjivanje u EZ doneo opasnosti. The Sun, jedne narodne novine, izjavila je da kraljica favorizuje Brexit. Jedna zvanično negiranje I žalba za regulatora štampe usledilo sa brzinom. Mark Carney, the governor of the Bank of England, was accused of promoting pro-european Union views for saying that a British exit from the EU would pose the biggest domestic risk to financial stability. Mr Carney tried to re-establish his neutrality by suggesting EU membership brought risks, too. The Sun, a populist newspaper, claimed the queen favours Brexit. An official denial and complaint to the press regulator swiftly followed. Në Sllovaki kryeministri Robert Fico fitoi zgjedhjet e përgjithshme, por nuk arriti të sigurojë një shumicë parlamentare. Pavarësisht retorikës anti-emigrante të z Fico, ekstremistët e djathtë të Partisë Popullore të Sllovakisë, fituan vetëm 8% të votave dhe 14 vende në parlamentin 150-vendësh. U Slovačkoj premijer Robert Fico je dobio opšte izbore, ali nije uspeo da osigura parlamentarnu većinu. Nezavisno od retorike anti-emigranske g Fico, desni ekstremisti Narodne Partije u Slovačkoj dobili su samo 8% glasova I 14 mesta u parlamentu od 150 mesta. Slovakian prime minister Robert Fico won a general election but failed to secure a parliamentary majority. Despite Mr Fico s anti-immigrant rhetoric the far-right People s Party Our Slovakia won 8% of the vote and 14 seats in the 150-seat parliament. 33

34 POLITIKA NË BOTË Krerët nga BE-ja dhe kryeministri i Turqisë, Ahmet Davutoglu, u pajtuan për skicimin e një marrëveshje për deportimin e njerëzve me varka përsëri në Turqi. Kushtet, të cilat do të konfirmohet në një tjetër samit më vonë këtë muaj, janë kritikuar nga organizatat ndërkombëtare të ndihmës dhe Komisionerit të Lartë të OKB-së për Refugjatët. Por pasi në pranverë pritet të ketë edhe më shumë refugjatë, ajo mund të jetë e vetmja shpresë për Evropën. Vođe iz EZ i premijer Turske, Ahmet Davutoglu, složili su se u skiciranju jednog sporazuma za deportaciju ljudi sa čamcima ponovo u Turskoj. Uslovi, koji će biti konfirmisani u jednom drugom samitu kasnije ovog meseca, kritikovani su od međunarodnih organizacija za pomoć I Visoki Komesarijat OUN-a za Izbeglice. Ali pošteo se na proleće očekuje da ima još više izbeglica, ona može biti jedina nada za Evropu. Leaders from the EU and the prime minister of Turkey, Ahmet Davutoglu, agreed on the outline of a deal to deport boat people back to Turkey. The terms, which will be confirmed at another summit later this month, have been criticised by international aid organisations and the UN High Commissioner for Refugees. But as more refugees are expected in the spring, it may be the only hope for Europe. OKB-ja paralajmëroi se kanoset një katastrofë humanitare në qytetin perëndimor irakian të Falluxhës, të mbajtur nga Shteti Islamik, por nën rrethim të forcave irakiane për shumë muaj. Dhjetëra mijëra njerëz në qytet po përballen me mungesën e ushqimit. OUN je najavio da se preti jedna humanitarna katastrofa u zapadnom iračkom gradu Faluđe, koji drže Islamska Država, pod opsadom iračkih snaga za nekoliko meseci. Desetina hiljada ljudi u gradu se suočavaju sa nedostatkom hrane. The UN warned that a humanitarian disaster is looming in the western Iraqi city of Fallujah, held by Islamic State but under siege for many months by Iraqi forces. Tens of thousands of people in the city are facing food shortages. Një studim ka gjetur se pothuajse gjysma e izraelitëve mendojnë se arabët e Izraelit, të cilët përbëjnë një të pestën e popullsisë, duhet të dëbohen ose të transferohen nga Izraeli. Jedna studija je pronašla da polovina jevreja misle da arapi u Izrelu, koji sačinjavaju jednu petinu stanovništva, treba se se oteraju ili transferišu iz Izrela. A survey found that almost half of Israeli Jews think that Israeli Arabs, who make up a fifth of the population, should be expelled or transferred from Israel. Amerika filloi një sulm ajror në një kamp që i përket al- Shabab, një grup terrorist në Somali, duke vrarë 150 luftëtarë. Amerika je počela jedan vazdušni napad u jednom kampu što pripada al- Shabab, jedna teroristička grupa u Somaliji, ubivši 150 ratnika. America launched an air strike at a camp belonging to al-shabab, a terrorist outfit in Somalia, killing 150 fighters. 34

35 ENËT EKSPRES Për zierje përdorni enët ekspres me avull! keds-energy.com kesco-energy.com 35

36 GJASHTË TREGIME QË DËSHMOJNË SE ENERGJIA E RIPËRTËRITSHME MBËSHTET NJË TË ARDHME TË MIRË PËR MJEDISIN ŠEST PRIČA KOJE DOKAZUJU DA OBNOVLJIVA ENERGIJA PODRŽAVA JEDNU BOLJU BUDUĆNOST ZA OKOLINU SIX STORIES SHOW RENEWABLE UNDERPINS A CLIMATE-FRIENDLY FUTURE LAJME NGA ENERGJIA Në vitin 2015 bota pa një momentum të madh për veprim në mbrojtje të klimës, duke kulminuar në një marrëveshje historike në dhjetor të vitit të shkuar, që parasheh uljen e emetimeve të karbonit dhe frenimin e ngrohjes globale. Viti 2015 gjithashtu ishte një vit i transformimit të vazhdueshëm për sektorin e energjisë. Për herë të parë në histori është miratuar një cak global për zhvillim të qëndrueshëm vetëm për energjinë, duke synuar: qasje në energji të përballueshme, të qëndrueshme dhe moderne për të gjithë. Për ta kthyer këtë qëllim në realitet dhe për të zbutur ndikimet e ndryshimeve klimatike, shumë vende po rrisin investimet e tyre në energjinë diellore, të erës, gjeotermale dhe burime të tjera të energjisë së ripërtëritshme. Ne sapo hymë në 2016-tën dhe këto tregime nga e gjithë bota paraqesin një pamje të asaj se si këto shtete janë duke prirë drejt një të ardhmeje për qasje më miqësore ndaj klimës. U 2015 godini svet je video jedan veliki momenat za zaštitu klime, kulminirajući sa jednim istorijskim sporazumom u decembru prošle godinebota pa një momentum të madh për veprim në mbrojtje të klimës, koji predviđa smanjivanje emitiranja ugljen dioksida I usporavanje globalnog zagrevanja. Godina 2015 takođe je bila godina neprestane transformacije za sektor energije. Po prvi put u istoriji je usvojen jedan globalni cilj u stabilnom razvoju samo za energiju, ciljajući: pristup na podnošljivoj energiji, stabilnoj I modernoj za sve. Da bi povratili ovaj cilj u realnost I omekšali uticaj klimatskih promena, mnoge zemlje povećavaju svoje investicije u sunčanu energiju, vetra, geotermalne I ostale izvore obnovljive energije. Mi samo što smo ušli u 2016 I ove storije iz celog sveta vode pravo prema jedne budućnosti za prijateljski pristup prema klimi. In 2015 the world witnessed a great momentum for climate action, culminating in a historic agreement in December to cut carbon emissions and constrain global warming. It was also a year of continued transformation for the energy sector. For the first time in history, a global sustainable development goal was adopted solely for energy, aiming for: access to affordable, reliable, sustainable and modern energy for all. To turn this objective into reality while mitigating climate change impacts, more countries are upping their game and going further with solar, wind, geothermal and other sources of renewable energy. As we usher in 2016, these stories from around the world present a flavor of how they are leading the charge toward a climate-friendly future. 36

37 1. Maroku është në rrugë të mbarë për t u bërë një superfuqi diellore. Duke qenë një ndër shtetet e Lindjes së Mesme që importon energji më së shumti, Maroku po ndërton një ndër panelet më të mëdha të energjisë diellore në botë në buzë të shkretëtirës Sahara. Kur ky panel i quajtur Noor-Ouarzazate do të jetë plotësisht operacional, do të prodhojë energji të mjaftueshme për më shumë se një milion marokenë dhe do të reduktojë varësinë e vendit nga lëndët djegëse fosile për 2.5 milionë tonë naftë. 2. Në Bangladesh numri i shtëpive me energji diellore është duke u rritur shumë shpejt, dhe kjo është cilësuar si një nga zgjerimet më të shpejta të energjisë diellore. Rreth 3.5 milionë shtëpi apo 18 milionë njerëz në Bangladesh, tani kanë energji diellore në shtëpitë e tyre. Kjo do të thotë, se përveç reduktimit të emetimeve të karbonit, ky lloj i energjisë ndihmon që fëmijët të ndihen më të sigurt në shtëpi, ndikon në sigurinë e femrave derisa ato ecin në rrugë natën dhe ndihmon që njerëzit të gjejnë punë. 3. Kina është duke shndërruar 800 shkolla fillore dhe të mesme në Pekin në shkolla diellore. Çatitë e këtyre shkollave do të jenë të mbuluara me 100 megavat panele diellore për t i furnizuar klasat me energji elektrike, duke kontribuar kështu për një qiell më të kaltër dhe ajër më të shëndetshëm për banorët vendas dhe më shumë vetëdije për mjedisin te të rinjtë. Kjo gjithashtu do t i ndihmojë Kinës për të forcuar përpjekjet e saj për të rritur shkallën e energjisë së ripërtëritshme dhe për të arritur objektivat e saj ambicioze klimatike të vendosura nga Konferenca e klimës në Paris. 1. Maroko je napravom putu da bude jedna supersnaga sunca. Tako što je jedna od država Srdnjeg Istoka koja izvozi najviše energije, maroko izgrađuje jednu od najvećih panela sunčane energije na svetu blizu pustinje Sahara. Ovaj panel nazvan Noor-Ouarzazate biće u potpunosti operacionalan, prizvodiće dovoljno energije za više od jednog miliona marokanaca I smanjiće zavisnost mesta od fosilnih goriva za 2.5 miliona tona nafte. 2. U Bangladešu broj kuće sa sunčanom energijom se povećavao mnogo brzo, I to je okvalifikovano kao jedno od najvećih proširenja sunčane energije. Oko 3.5 miliona kuća ili 18 miliona ljudi u Bangladešu, sada imaju sunčanu energiju u svojim kućama. To znači da osim restrikvija emisije ugljen dioksida, ova vrste energije pomaže da se deca osećaju bezbednija u kući, utiče u bezbednosti žena dok hodaju ulicom noću I pomažu da ljudi nađu posao. 3. Kina pretvara 800 osnovnih I srednjih škola u Pekingu u sunčane škole. Krovovi ovih škola biće pokriveni sa 100 megavata sunčanog panela da bi snabdevao razrede sa električnom energijom, doprinesući tako za jedno plavo nebo I zdraviji vazduh za domaće stanovnike I više savesti za okolinu kod mladih. Ovo će takođe pomoći Kini da pojača svoje napore da bi povećala stepen obnovljive energije da bi dostigli njene ambiciozne klimatske objektive postavljene u Konferenciji za klimu u Parizu. LAJME NGA ENERGJIA 1. Morocco is rising to be a solar superpower. On the edge of the Sahara desert, the Middle East s top energy-importing country is building one of the world s largest concentrated solar power plants. When fully operational, the Noor-Ouarzazate power complex will produce enough energy for more than one million Moroccans and reduce the country s dependence on fossil fuels by 2.5 million tons of oil. 2. In Bangladesh, the number of solar-powered homes is surging, making it the world s fastest expansion of solar energy. About 3.5 million homes or 18 million Bangladeshis now have electricity thanks to solar home systems. This means that besides reducing carbon emissions, these systems will help children at home, make it safer for women to walk at night, assist families to receive remittances more easily, and help more people find jobs. 3. China is turning 800 primary and middle schools in Beijing into sunshine schools. Once the project is completed, the rooftops of these schools will be covered with 100 megawatts of solar panels to power classrooms for teachers and students, making way for bluer skies and healthier air for local residents and more awareness about the environment in young hearts and minds. This will also help bolster China s efforts to scale up renewable energy and reach its ambitious climate targets set at COP

38 LAJME NGA ENERGJIA 4. Përpjekjet e Meksikës për të promovuar ndriçim më efikas në familje kanë marrë famë në gjithë vendin. Vendi ka arritur të shpërndajë falas afër 23 milionë poça elektrikë kursyes. Më shumë se 5.5 milionë familje meksikane në shtëpitë e tyre tani përdorin poça që kursejnë energjinë. Kjo ndihmon këto familje të kursejnë deri në 18 për qind në faturat e tyre të energjisë dhe kështu parandalon emetimin e rreth 1.4 milion tonë karbon dioksidi në vit. 5. Sipas një studimi të hartës të energjisë që është zhvilluar në 12 vende, ka dalë se Tanzania ka potencial të madh të energjisë diellore dhe të erës. Studimi konstaton se vendi ka burime diellore ekuivalente me ato të Spanjës dhe me potencialin e saj të energjisë së erës tejkalon shtetin e Kalifornisë. Çfarë do të thotë për ata që nuk kanë qasje në energji elektrike në Tanzani? Një histori suksesi i mundshëm është që qindra sisteme të ujitjes në vendet rurale së shpejti do të furnizohen me energji diellore, duke e bërë atë më të përballueshme për komunitetet bujqësore për të vepruar dhe për të mirëmbajtur këto sisteme. 4. Napri meksika da promoviše efikasnije osvetljenje u porodicama dobile su slavu na celom mestu. Mesto je uspelo da besplatno podeli blizu 23 miliona sijalica štedljive energije. Ovo pomaže porodicama da uštede do 18 odsto u svojim računima energije I tako zaustavi emisiju oko 1.4 tona ugljen dioksida godišnje. 5. Prema jednoj studiji energetske mape koja je razvijena u 12 zemalja, proizašlo da Tanzanija ima veliki potencijal sunčane energije I vetra. Studija konstatuje da mesto ima ekvivalentne sunčane izvore sa onim u Španiji I sa svojim potencijalom energije vetra prevaziđe I države Kaliforniju. Šta to znači za one koji nemaju pristup u električnoj energiji u Tanzaniji? Jedna istorija mogućeg uspeha je na stotinu sistema za navodnjavanje u ruralnim mestima ubrzo će se snabdevati sa sunčanom energijom, čineći to podnošljivim za agrarnu zajednicu da bi delovala I održavala ove sisteme. 4. Mexico s efforts to promote more efficient household lighting have gone nationwide. The country has achieved an energy efficiency milestone by distributing almost 23 million energy-saving light bulbs for free. More than 5.5 million Mexican families now use energy-saving lamps. This helps these families save up to 18 percent on their electricity bill, and prevents an estimated 1.4 million tons of CO2 emissions each year. 5. Tanzania holds immense potential in solar and wind power, according to an energy mapping study taking place in 12 countries. The study finds that the country has solar resources equivalent to Spain s and its potential for wind power exceeds that of the U.S. state of California. What does that mean for those who lack electricity access in Tanzania? One potential success story is the hundreds of rural water points that will soon be powered by solar energy, making it more affordable for farming communities to operate and maintain rural water systems

39 LAJME NGA ENERGJIA Edhe Turqia në vitet e fundit ka arritur një rritje të konsiderueshme të energjisë së ripërtëritshme. Që nga viti 2001, vendi ka shpenzuar MW prej burimeve të sektorit privat në hidrocentrale, energji gjeotermale dhe burime të tjera të ripërtëritshme. Gjithnjë e më shumë investime private vazhdojnë të bëhen në Turqi për modernizimin e sektorit të energjisë elektrike. Të mbështetur nga Fondi për Teknologji të Pastër, energjia e ripërtëritshme nga sektori privat, projektet për efikasitet energjetik të cilat financohen nga BERZH, IFC dhe Banka Botërore, janë duke ndihmuar Turqinë për të parandaluar emetimin e 5 milionë tonë CO2 në vit. 6. I Turska je u zadnjim godinama uspela jedno obzirno povećanje obnovljive energije. Još od 2001 godine, mesto je potrošilo MW od izvora privatnog sektora u hidrocentralama, geotermalnu energiju I ostale izvore obnovljive energije. Sve je više privatnih investicija koje se nastavljaju u Turskoj na modernizaciji sektora električne energije. Podržane od Fonda za Čistu tehnologije, obnovljiva energija iz privatnog sektora, projekti za energetsku efikasnost koje se finansiraju od BERZH, IFC I Svetske Banke, pomažu Tursku da bi zaustavili emisiju 5 miliona tona CO2 godišnje. 6. Turkey has achieved a substantial growth of renewable energy in recent years. Since 2001, the country has commissioned 16,000 MW from private sector hydro, wind, geothermal and other renewable sources. Today, more private investment continues to pour into Turkey to propel its power sector modernization. Supported by the Clean Technology Fund, private sector renewable energy and energy efficiency projects financed by EBRD, IFC and the World Bank are helping avoid an estimated 5 million tons of CO2 emissions each year. 39

40 LAJME NGA ENERGJIA Rezultate të ngjashme janë duke u arritur në Indi, Keni, Mongoli dhe shumë vende të tjera nëpër botë. Tanimë kur është nënshkruar marrëveshja për klimën, është koha që shtetet të rrisin shkallën e veprimit të tyre drejt një ekonomie më të qëndrueshme dhe plotësisht të përshtatshme me një mjedis të pastër. Slični rezultati se postižu I u Indiji, Keniji, Mongoliji I mnogim mestima u svetu. Sada kada je potpisan sporazum za klimu, vreme je da zemlje povećaju stepen njihovog delovanja u pravcu jedne stabilnije ekonomije I u potpunosti prihvatljive sa jednom čistom okolinom. Similar results are being achieved in India, Kenya, Mongolia and many other countries around the world. Now that the climate deal has been struck, it s time for countries to scale up action to make their economic development more sustainable and fully climate operational. 40

41 PJESËMARRJA EVROPIANE NË PROJEKTET E MËDHA SHKENCORE MBETET E MANGËT SHKENCË EVROPSKO UĆEŠĆE JE NEDOVOLJNO U VELIKIM NAUČNIM PROGRAMIMA EUROPEAN PARTICIPATION IN BIG SCIENCE PROJECTS REMAINS WEAK Bota shkencore është ekzaltuar nga zbulimi i valëve gravitacionale, që ndodhi në fillim të këtij viti. Ka shumë arsye pse kjo është një gjë e madhe për ata që duan të dinë më shumë për Big Bang-un dhe për pasojat e tij. Por ky zbulim nuk do të ekzaltojë publikun e gjerë, duke pasur parasysh se këto valë nuk mund të shihen, e as ndjehen përderisa kalojnë mbi ne duke zgjeruar e ngushtuar kohën dhe hapësirën. Valët gravitacionale nuk mund të shihen, por mund të detektohen, dhe ky detektim është arritur duke përdorur dy pajisje të stërmëdha të ndërtuara me paratë e Fondacionit Kombëtar të SHBA-ve dhe bashkëpunimit të 15 shteteve tjera. Ky projekt ka mbledhur 83 institucione dhe rreth shkencëtarë. Të gjitha shtetet e botës do të donin të ishin të përfshira në një projekt të tillë, por jo të gjitha janë. Pjesërisht për shkak se qeveritë e ndryshme evropiane nuk kanë qenë të gatshme të paguajnë pjesëmarrje në këso bashkëpunime të mëdha. Naučni svet je oduševljen od otkrića gravitacionalnih talasa, koji se desio početkom ove godineqë. Ima mnogo razloga zašto je ovo veliki događaj za one kojki žele da znaju više za Big Bang i za njegove posledica. Ali ovo otkriće neće oduševiti širu publiku, imajući u vidu da ovi talasi se ne mogu videti, i osećati dok prolaze iznad nas i šireći i skraćivajući vreme i prostor. Gravitacioni talasi se nemogu videti, ali mogu se detektovati i ova detekcija je postignuta upotrebljavajuči dva prevelika postrojenja izgrađena sa novcem Nacionalne Fondacije SAD-a i saradnje ostalih 15 država. Ovaj projekat je prikupio 83 institucije i oko 1000 naučnika. Sve zemlje sveta bi volele da budu obuhvaćene u jedan sličan projekat, ali nisu sve. Delimično zbog toga da razne evrposke vlade nisu bile spremne da plačaju ućešće u ovim velikim saradnjama. The scientific world is all aflutter with the announcement of the discovery of something called a gravitational wave. There are lots of reasons why this is huge for those who want to know more about the Big Bang and what happened after. The discovery won t much bother the general public given that we can t see these waves, can t feel them and have no clue when they pass over us, stretching and compressing space time as they roll by. Gravitational waves can t be seen but they can be directly detected and this was achieved using two huge devices built with money from the US National Science Foundation in a 15 -country collaboration called LIGO. It has pulled together 83 institutions and involves about 1,000 scientists. All countries of the world would like being involved in such a success, but they aren t. In part, it is because governments have been unwilling to pay for membership of these big collaborations. Although most governments don t 41

42 SHKENCË Megjithëse shumica e qeverive nuk hezitojnë të paguajnë pjesëmarrje në rastet si të Agjencionit Evropian të Hapësirës, kryesisht nga fakti, sepse ky investim shpaguhet me kontrata mes kësaj agjencie dhe kompanive nga shtetet respektive. Fatkeqësisht është e vështirë të përcaktohet vlera e rritjes së reputacionit të pjesëmarrjes në ndërmarrje të tilla, andaj edhe injorohet një gjë e tillë. Megjithatë, të gjithë e dinë se reputacioni i një vendi që përkrah shkencën, funksionon si magnet i tërheqjes së kompanive të mëdha të teknologjisë, pra reputacioni si i tillë ka vlerë. Paratë janë të ndërlidhura edhe me një pengesë tjetër për të tërhequr shkencëtarët në këto bashkëpunime dhe kjo është gjendja financiare e universiteteve e instituteve të teknologjisë. Ka pasur një ngecje të vazhdueshme të subvencionimit shtetëror për institucionet e edukimit të lartë, e përcjellur nga një rritje e numrit të studentëve. Međutim većina vlada ne okleva da plaćaju učešće u slučajevima kao Evropske Agencije za Prostor, uglavnom od činjenice da se ova investicija isplati sa ugovorima između ove agencije i kompanija iz respektivnih država. Nažalost teško je da se odredi vrednost povećanja reputacije učešća u sličnim preduzećima, zato se i ignoriše jedna takva stvar. Međutim svi znaju da se reputacija jedne zemlje koja podržava nauku funkcioniše kao magnet povlaćenja velikih kompanija tehnologije, dakle reputacija kao takva ima vrednosti. Pare su nadovezane i sa jednom drugom preprekom da bi povukle naučnikeu ovim saradnjama i to je finansijska situacija univerziteta i tehnoloških institucija. Bilo je neprestane stagnacije u državnom subvencioniranju za institucije visokog obrazovanja, praćena od povećanja broja studenata. hesitate to pay memberships like of the European Space Agency mainly because there is a payback through contracts struck between the agency and companies from respective countries. Unfortunately, it is difficult to put a value on the reputational gained with membership and so this is usually ignored. Yet reputation for good science works like a magnet to attract major tech companies, so reputation patently has a value. Money is also bound up in another impediment to getting scientists into collaborations the financial state of universities and institutes of technology. There has been a slow but steady decline in the State subvention for higher education institutions, matched by an increase in the number of students pursuing third-level education. It puts these institutions between a rock and a hard place with lecturers handling more students and being left 42

43 SHKENCË Kjo i vë në pozitë të vështirë këto institucione me ligjëruesit që kanë punë me më shumë studentë dhe më pak kohë për hulumtime. Kjo çështje i nxori në protestë ligjëruesit e universiteteve në shumë vende të Evropës. Përveç kësaj hulumtuesit gjenden edhe nën presionin e vërtetimit të relevancës praktike të një hulumtimi të caktuar para se ai të përfitojë fonde shtetërore. Kjo është relativisht e lehtë për shkencat e jetës, por për matematicientët, fizikanët dhe astronomët vërtetimi i relevancës praktike të hulumtimeve të tyre mund të jetë shumë sfidues. Si përfundim financimi i mangët i arsimit të lartë do të lërë disa shtete evropiane në margjina të shkencës ndërkombëtare. Bazuar në raportimet e agjencive evropiane të lajmeve. Ovo stavlja u teškoj pozicii ove institucije sa predavaćima koji imaju posla sa više studenata i manje vremena za istraživanje. Ovo pitanje je izazvalo proteste predavaće univerziteta u mnogim mestima Evrope. Osim ovog istraživaći se nalaze pod pritiskom overavanja praktične relevancije jednog određenog istraživanja pre nego li dobije državne fondove. Ovo je relativno lako za životne nauke, ali za matematičare, fizičare i astronome overevanje praktične relevancije njihovih istraživanja može biti mnogo izazovna. Kao završetak kratko finansiranje visokog obrazovanja ostaviće neke evropske države u marginama međunarodne nauke. Zasnovano na izveštajima evropskih agencija vesti less time to pursue research. The issue got institute lecturers out on strike to highlight the problem. To this can be added the pressure on researchers to prove the practical relevance of research before the State will help fund it. This is relatively easy to do in the life sciences, but mathematicians, particle physicists and astronomers have more of a challenge. Underfunding of third-level will leave some European countries on sidelines of international science. Based on reporting of European News Agencies 43

44 ARTISTËT E FILLOJNË VITIN 2016 ME ENTUZIAZËM TË LARTË UMETNICI POČINJU 2016 GODINU SA VELIKIM ENTUZIJAZMOM A STRONG START OF 2016 BY ARTISTS KULTURË Përveç suksesit të madh të filmit të shkurtër Shok, artistët kosovarë kanë shtuar edhe tej intensitetin në krijimtarinë e tyre, me ekspozita, shfaqje e filma. Një nga këta artistë është edhe Ymer Shaqiri, që më shumë e njohim si artist grafik, por kësaj radhe ai vjen më ndryshe, jo me grafika, por me teknika të kombinuara. Krijimet janë punuar gjatë fundvitit dhe janë punime të pa ekspozuara më parë, ndërkohë që në këtë ekspozitë u paraqitën 70 punime. Kjo është një ekspozitë personale e Ymer Shaqirit në kuadër të programit të Galerisë së Arteve të Kosovës për vitin Vepra titullohet Pa titull dhe kjo na bën që të zbulojmë dhe të kuptojmë në mënyrën tonë të lirë lidhjen me veprën dhe lirinë e interpretimit. Ymer Shaqiri na sjellë një mesazh të fuqishëm në këtë realitet plot tensione. Portat, dyert, dritaret me gozhda të ndryshkura, telat dhe materialet e tjera të çliruara nga jeta e përditshme si detaje, janë personazhet e tij të veçantë që interpretojnë lashtësinë, vuajtjet dhe realitetin e këtij vendi. Osim velikog uspeha kratkog filma Shok, kosovski umetnici su dalje povećali intenzitet u svom stvaralaštvu, sa izložbama, predstavama i filmovima. Jedan od ovih umetnika je i Ymer Shaqiri, koga više znaju kao grafičkog umetnika, ali on ovoga puta dolazi drugačije, ne sa grafikame, ali sa kombinovanim tehnikama. Stvaralaštva su urađena tokom godine i to su radovi koji nisu izložena ranije, dok je su u ovoj izložbi predstavljena 70 radova. Ovo je lična izložba Ymer Shaqirit u sklopu programa Galerije Umetnosti kosovau 2016 godini. Delo je nazvamo Pa titull i ovo čini da otkrijemo i razumemo na naš slobodan način vezu sa delom i slobodom interpretacije. Ymer Shaqiri nam donosi jednu snažnu poruku u ovoj realnosti punoj napona. Porte, vrata, prozori sa zarđalim ekserima, žica i ostali materijali oslobođeni od svakodnevnog života kao detalji, su njegovi posebni personaži koji interpretiraju prošlost, poteškoće i realnost ovog mesta. In addition to the great success of the short film SHOK, Kosovar artists are increasing further their artistic activity in many areas, such as exhibitions, different performances and films. One of these exhibitions is that of the artist Ymer Shaqiri, who to the public in known as a graphic artist, but this time in his recent exhibition he was not presented with graphics but with combined techniques. In this exhibition there were shown 71 works that the artist prepared during the holidays. The exhibition of Ymer Shaqiri was presented at the Art Gallery of Kosovo in The work is called Untitled and this leads us to discover and understand our way of free connection to work and freedom of interpretation. Ymer Shaqiri brings us a powerful message in this reality full of tension. Gates, doors, windows, rusted nails, wires and other materials from everyday life, utilized as details, are special characters that interpret its antiquity, the suffering and the reality of this country. 44

45 KULTURË Karakteristikë e veçantë në krijimtarinë dhe në veprat e Ymer Shaqirit është paraqitja e tij me vlera origjinale profesionale. Stili dhe teknika përdoret si shprehje e veçantë duke ofruar origjinalitetin e një kulture të lashtë. Detajet e kompozuara me kujdes dhe mjeshtri, përdoren si mesazhe të fuqishme të realitetit ballkanik me ngjyra neutrale, duke kërkuar një realitet evropian, që më vonë bëhen edhe më të dukshme me raportin e ndjeshëm dhe delikat. Posebna karakteristika u stvaralaštu i delima Ymer Shaqirit je njegovo predstavljanje sa originalnim profesionalnim vrednostima. Stil i tehnika se upotrebljavaju kao posebno izražavanje pružajući originalitet jedne drevne kulture. Detalji ukomponovani sa pažnjom i majstorstvom upotrebljavaju se kao snažne poruke balkanske realnosti sa neutralnim bojama, tražeči jedan evropski realitet, koje kasnije postaju vidljive u osetljivom i delikatnom odnosu. A special feature in Ymer Shaqiri-s works is its presenting of professional original value. Style and techniques are used as a particular expression to offer authenticity of an old culture. The details composed carefully and cunningly are used as a powerful message to the Balkan reality with neutral colors, looking for a European reality, which later become even more apparent with the sensitive and delicate report. 45

46 KULTURË Unë kam pasur ekspozita në Gjermani dhe jashtë saj, por nuk jam i lumtur me to si me hapjen që bëra në vendin tim, u shpreh artisti Ymer Shaqiri. Ja sam imao izložbe u nemačkoj i van nje, ali nisam srečan sa njima kao sa otvaranjem koje sam uradio u svom mestu, kratko se izrazio Ymer Shaqiri. I have exhibitions in Germany and other countries abroad, but I m not nearly as happy as I am with the opening of the exhibition I did in my country, said Ymer Shaqiri. Shfaqja shqiptaro - serbe Romeo dhe Xhulieta, u prezantua edhe në Zagreb Shfaqja me kastë të aktorëve nga Prishtina dhe Beogradi Romeo dhe Xhulieta, që tashmë është prezantuar në Kosovë dhe Serbi, më 13 dhe 17 shkurt është prezantuar edhe në Zagreb. Shfaqja me regji të Miki Manojloviq është përcjellë edhe nga persona me famë të Kroacisë, ku në mesin e tyre ishte edhe artistja dhe këngëtarja kroate, Mira Furlan, sikurse edhe artistja tjetër kroate Gabi Novak. Në këtë shfaqje me rolet e tyre interpretojnë aktorët: Tristan Halilaj, Milica Janevski,, Mensur Safçiu, Nikola Rakocević, Predrag Miki Manojlovic, Nebojsa Glogovac, Goran Jevtić, Armend Baloku, Faris Berisha, Uliks Fehmiu, Edona Reshitaj, Nataśa Tapuskovic, Anita Mancić dhe Arta Selimi. The Albanian-Serbian show Romeo and Juliet, was presented in Zagreb The show with the caste of actors from Pristina and Belgrade Romeo and Juliet, which has already been introduced in Kosovo and Serbia, on 13 and February 17, was presented in Zagreb. The show, directed by Miki Manojlovic was followed by famous people of Croatia, where among them was the Croatian actress and singer, Mira Furlan, as well as other Croatian artist Gabi Novak. In this show of the author Shakespeare the actors that play the roles include: Tristan HALILAJ, Milica Janevski, Mensur Safciu, Nikola Rakoccevic, Predrag Miki Manojlovic, Nebojsa Glogovac, Goran Jevtic, Armend Baloku, Faris Berisha, Uliks Fehmi, Edona Reshitaj, Natasa Tapuskovic Anita Mancic and Arta Selimi. Srpsko-albanska predstava Romeo i Julija, predstavljena i u Zagrebu Prestava sa glumcima iz Prištine i Beograda Romeo i Julija, koja je sada predstavljena na Kosovu i Srbiji, dana 13 i 17 februara je prestavljena i u Zagrebu. Predstava u režiji Miki Manojlovića je praćena od poznatih lica u Hrvatskoj, gde je među njima bila i hrvatska glumica i pevačica, Mira Furlan, kao i druga hrvatska umetnica Gabi Novak. U ovoj predstavi sa svojim ulogama igraju glumci: Tristan Halilaj, Milica Janevski,, Mensur Safçiu, Nikola Rakocević, Predrag Miki Manojlovic, Nebojsa Glogovac, Goran Jevtić, Armend Baloku, Faris Berisha, Uliks Fehmiu, Edona Reshitaj, Nataśa Tapuskovic, Anita Mancić i Arta Selimi. 46

47 KULTURË Repertuari i Teatrit Kombëtar për vitin 2016 Eshtrat që vijnë vonë, me tekst të Teki Dervishit me regji të Vladimir Milcin, Pasardhësi, tekst i Ismail Kadaresë me dramatizim të Goran Stefanovskit, Përtej kufijve të pushtetit, nga Albri Brahusha, Grafitet, me tekst të Mehmet Krajës dhe Tregtari i Venedikut, nga Uilliam Shekspir, janë këto pesë shfaqjet e miratuara nga menaxhmenti dhe Këshilli Drejtues i Teatrit Kombëtar të Kosovës për vitin Në një konferencë të mbajtur për medie, udhëheqësit e teatrit deklaruan se ky është repertori i këtij vitit për skenën e madhe të TKK-ës, edhe pse sipas tyre, ka pasur ngecje dhe janë vonuar në lidhje me këtë miratim për shkak të përzgjedhjes së drejtorit të këtij institucioni, ata thanë se besojnë që do të hasin në mirëkuptim te publiku, e po ashtu thanë se ky do të jetë një vit i suksesshëm për teatrin. Repertoar Nacionalnog Pozorišta za 2016 Kosti koje kasno dolaze, sa tekstom Teki Dervishia u režiji Vladimira Milcina, Naslednik, tekst Ismail Kadare sa dramaturgijom Goran Stefanovski, Preko granica i vlasti, od Albri Brahusha, Grafiti, sa tekstom Mehmet Kraje i Venecijski trgovac, od Uilliam Shekspira, so ove pet usvojene predstave od menadžmenta i Upravnog odbora Nacionalnog teatra Kosova za 2016 godinu. U jednoj konferenciji za štampu, rukovodioci tatra su izjavili da je ovo repertoar za ovu godinu za veliku skenu NTK-a, iako je, prema njima, imalo zastanka i kašnjenja u vezi sa usvajanjem zbog izbora direktora ove institucije, oni su rekli da veruju da će naići na razumevanje kod publike, i takođe su rekli da će ovo biti jedna uspešna godina za teatar. The National Theatre has approved the repertoire for 2016 Eshtrat që vijnë vonë, text of Teki Dervishi and directed by Vladimir Milcin, Pasardhësi, text of Ismail Kadare with the dramatization of Goran Stefanovski, Përtej kufijve të pushtetit by Albri Brahusha, Grafitet, text Mehmet Kraja and Tregtari i Venedikut by William Shakespeare are the five plays approved by the management and Board of Directors of the National Theatre of Kosovo for In a press conference held for the media, they stated that this is the theater repertoire for the big stage of the National Theatre of Kosovo for the year 2016, though, according to them, although there has been delays for this approval due to the selection of the director of this institution, they trust that the public will understand it promising that this will be a very successful year for the theater. 47

48 KULTURË Ndërkohë ky teatër ka përzgjedhur edhe projektet e skenës së vogël. Në TKK, nga programi Skena e vogël janë miratuar nga këshilli drejtues katër koncepte për t u realizuar gjatë vitit 2016 në skenën e vogël të Teatrit Kombëtar. Ky është një program i veçantë nëpërmes të cilit ofrohet mundësi për artistët e lirë, veçanërisht për krijuesit e rinj, të realizojnë idetë dhe konceptet e tyre artistike. Me anë të këtij programi Teatri Kombëtar i Kosovës ka për qëllim që t i mbështesë idetë kreative, inovative, origjinale të artistëve të ndryshëm të Kosovës, duke kontribuar kështu në prodhimtarinë teatrore në përgjithësi, por që mund të konsiderohen edhe si prurje të reja në skenën e këtij institucioni. Projektet e miratuara për këtë vit janë: Pranë Detit nga Slawomir Mrozhek; regjia: Bashkim Ramadani Hamletmachine nga Heiner Muller; Regjia: Hana Qena Gazetarja e kulturës vetëvritet, shpirti i saj në drejtim të paditur (titull pune) nga Idlir Azizi: Regjia Alban Beqiraj Shtëpia pa dritare nga Saimir Gongo; Regjia: Besim Ugzmajli U međuvremenu ovaj tatar je izabrao i projekte za malu skenu. U NTK, iz programa Mala Scena usvojene su od upravnog odbora četri koncepta za realizaciju tokom 2016 godine u maloj sceni Nacionalnog Teatra. Ovo je jedan poseban program preko koga se pruža mogućnost sa slobodne umetnike, posebno sa mlade stvaraoce, da realizuju svoje ideje i umetničke koncepte. Preko ovog programa Nacionalni Teatar Kosova ima za cilj da podrži kreativne ideje, originalne inovacije raznih umetnika Kosova, doprinoseći tako u tatralnoj proizvodnji uopšte, koje se mogu smatrati i kao nova dela u sceni ove institucije. Usvojeni projekti za ovu godinu su: Pored Mora od Slawomir Mrozhek; režija: Bashkim Ramadani Hamletmachine od Heiner Muller; Režija: Hana Qena Novinarka kulture se ubila, njen duh u nepoznatom pravcu (radni naziv) od Idlir Azizi: Režija Alban Beqiraj Kuća bez prozora od Saimir Gongo; Režija: Besim Ugzmajli In the meantime the theatre has also selected some projects for the small scene. The executive board of TKK has approved four concepts to be realized in 2016 from the program Skena e vogël e vogël on the small stage of the National Theatre. This is a special program that offers opportunity to the free artists, especially for young creators, to realize their ideas and artistic concepts. Through this program the National Theatre aims to support creative, innovative, different original ideas from different artists of Kosovo, thus contributing to the overall theatrical production, but which can also be considered as new comers in the stage of this institution. The approved projects for this year are: Near the Sea from Slawomir Mrozhek; Director: Bashkim Ramadani Hamletmachine from Heiner Muller; Director: Hana Qena Cultural journalist commits suicide, her soul goes on unknown direction from Idlir Azizi; Director Alban Beqiraj House without windows, from Saimir Gongo, Director: Besim Ugzmajli 48

49 KULTURË keds-energy.com 49

50 USHTRIMET FIZIKE NË ZYRË SPORT FIZIČKE VEŽBE U KANCELARIJI THE OFFICE WORKOUT Shumë njerëz punojnë me orare të gjata në zyrë dhe nuk ushtrojnë as para e as pas orarit të punës. Gjithçka që duhet janë disa vite jo-aktivitet dhe ju mund të shtoni shumë kilogramë në trupin tuaj. Kjo është një çështje që prek gjithë popullatën dhe që ndikon në shëndetin e qytetarëve të të gjitha moshave. Përgjigjja është më lehtë të thuhet sesa të bëhet, por është lehtë e kuptueshme. Nëse hani më shumë kalori sesa që ushtroni, atëherë normalisht do të shtoni peshë. E vërtetë është edhe e kundërta - nëse digjni më shumë kalori sesa konsumoni, atëherë normalisht ju do të humbni peshë. E shihni, të humbni peshë nuk është gjë e madhe. Ju mund ta bëni atë në qoftë se keni një program të moderuar në konsumin e ushqimit dhe ushtrimeve të përditshme. Dihet tashmë se qëndrimi i gjatë ulur para kompjuterit shkakton shumë probleme duke nisur nga dhimbjet në pjesën e shtyllës kurrizore si dhe shumë probleme të tjera, por ajo çfarë duhet të bëjnë personat që punojnë gjatë në zyrë para kompjuterit janë ushtrimet fizike. Më poshtë janë pesë mënyra të shtendosjes dhe ushtrimeve për të rritur qarkullimin e gjakut. Duke rritur gradualisht nivelin e aktivitetit do t ju ndihmojë të rrisni nivelin e energjisë. E gjitha që duhet janë disa minuta disa herë në ditë që të lironi stresin ditor, të rrisni nivelin e energjisë dhe përfundimisht të jeni më të shëndetshëm. Mnogi radnici za dugim rasporedom u kancelariji i ne vežbaju ni pre i posle radnog rasporeda. Sve što treba su nekoliko godina neaktivnosti i vi možete dobiti mnogo kilograma u vašem telu. Ovo je pitanje koje se tiče celog stanovništva i koje utiče na zdravlje svih građana svih uzrasta. Odgovor je lakši da sekaže nego da se uradi, ali je lako razumljivo. Ako pojedete više kalorija nego što vežbate onda normalno dobičete u kilaži. Istina je i suprotna- ako trošite više kalorija nego što uzimate, onda normalno vi ćete izgubiti u kilaži. Vidite, da gubite u kilaži nije velika stvar. Vi možete to da uradite ako imate jedan moderni program u uzimanju hrane i svakodnevnog vežbanja. Sada se zna da dugo sedenje pored kompjutera prourokuje mnoge probleme poćevši od bolova u kičmenom stubu kao i mnogi drugi problemi, ali to što treba da urade osobe koje dugo rade u kancelariji pored kompjutera su fizičke vežbe. Dole su navedene pet načina opuštanja i vežbi da bi povećali krvotok. Povećavajući gradualno nivo aktivnosti pomoći će vam da povećate nivo energije. Sve što je potrebno je nekoliko minuta nekoliko puta dnevno da oslobodite dnevni stres, da povećate nivo energije i završno da budete zdraviji. Pre nego li obavite opuštanje hodajte u kancelariji 3 ili 4 minuta. Uzmite malo vode ili idite u toalet. Para se të bëni shtendosje ecni në zyrë për 3 apo 4 minuta. Merrni pak ujë apo shkoni në tualet. 50

51 SPORT Too many people work long hours inside an office and do not exercise before or after work. All it takes is a few short years of inactivity and you can add many kilos to your body. This is a worldwide issue that affects our health as senior citizens, young adults and even our children. The answer is easier said than done, but easily understood. If you eat more calories than you exercise off in a day, you will gain weight. The opposite holds true as well - if you can burn off more than you consume, you will lose weight. You see, losing weight is not rocket science. You can do it if you stick to a program of moderation in food consumption and daily exercise. Here are five easy stretches and exercises to get the blood flowing. Slightly increasing your level of activity will aid in increasing your energy level. More energy can lead to greater productivity at your job or school work. All it takes is a few minutes a couple times a day to relieve job-related stress, increase your energy level, and ultimately, make you healthier. Before stretching - walk around the office for about 3-5 minutes. Get some water, go to the bathroom... 51

52 SPORT Pesë shtendosjet Pet opuštanja Five Key Stretches 1. Shtendosja e qafësngadalë anoje kokën në drejtim të krahut dhe mbaje për 10 sekonda në secilën anë. Bëje këtë shtrirje ngadalë dhe me kujdes, sepse qafa mund të lëndohet shumë lehtë. 1. Opuštanje vrata- polako pomerajte glavu u pravcu ramena i držite 10 sekunde u svakoj strani. Uradi ovo istezanje polako sa pažnjom, jer vrat se amože veoma lako povrediti. 1. Neck Stretches - Slowly tilt your head toward your shoulder and hold for ten seconds each side. Keep this one slow and easy, the neck is very easy to injure. 2. Duart dhe krahët- Mblidhni krahët rreth vetes sikur të jeni duke i dhënë vetes një përqafim. Shtrëngojini dhe pastaj lirojini. Ndërkohë që merrni dhe e nxirrni frymën në mënyrë të qëndrueshme, vazhdoni për 30 sekonda, dhe lirojeni. 2. Ruke i ramena- Sakupite ramena oko sebe kao da dajete sebi jedan zagrljaj. Stegnite i zatim opuštajte. U međuvremenu uzmite i puštajte vazduh na stabilan način, nastavite 30 sekude, i oslobodite. 2. Arm Shoulders - Pull your arm across your chest, hook your other arm around it to pull the tension out of your upper-back and rear shoulders. 3. Shpina dhe këmbëttërhiquni përpara me bel nga pozita në këmbë apo ajo ulur dhe afro gjoksin me kofshët. Ngadalë drejtoni këmbët duke shtendosur muskujt e pasmë të këmbëve. 3. Leđa i noge- povucite napred bok iz pozicije na noge ili one sedeći i približi grudi sa butinama. Polako ispravi noge opuštajući zadnje mišiće u nogama. 3. Back / Legs - Lean forward at the waist either from the standing position or sitting and bring your chest toward your thighs. Slowly try to straighten your legs - stretching your hamstrings. 4. Shtendosje e muskujve të pasëm të këmbëve-uluni në skajin e majtë të karriges tuaj apo qëndroni në këmbë. Kap kyçin e këmbës tuaj të majtë dhe tërhiqe atë lart drejt mollaqeve tuaja. Të njëjtin ushtrim bëni në anën tjetër të karriges apo duke qëndruar në këmbë. 4. Opuštanje zadnjih mišića nogu Sedite na levoj ivici vaše stolice ili stojite na nogama. Uhvatite zglob vaše leve noge i povucite visoko prema vašim jabučicama. Istu vežbu radite i sa druge strane stolice ili stajući na nogama. 4. Thigh Stretch - Sit on left edge of your chair or stand. Grab your left ankle and pull it upward toward your buttocks. Switch sides. 52

53 SPORT 5. Shtendosje këmbësh-ndërkohë që jeni ulur në karrigen tuaj, ngrijini këmbët drejt përpara jush me gishtërinjtë të ngritura. Përkulini gishtërinjtë tuaj prapa disa herë dhe pastaj ulini këmbët në tokë. Bëjeni këtë dy herë. Kjo do të lirojë tensionin në këmbët dhe vithet tuaja. Kjo gjithashtu e bën gjakun tuaj të qarkullojë si duhet. 5. Opuštanje nogu U međuvremenu dok stojite na stolici, podignite noge pred vama sa podignutim prstima. Pomerajte prste pozadi nekoliko puta i spustite noge na zemlji. Uradite ovo dva puta. Ovo će ispustiti napon u vašim nogama i zadnjici. Ovo takođe čini da vaša krv teče kako treba. 5. Calves Stretch - Stand and lean into your desk with your heels on the floor. Bend your knees slightly to stretch your Achilles tendons. Pesë ushtrimet Pet vežbi Five Key Exercises 1. Këmbët- qëndro pranë karriges suaj dhe përsërit uljen dhe ngritjen nga karrigia 10 herë tri herë gjatë ditës. 1. Noge- stoji pored stolice i ponavljaj sedenje i podizanje iz stolice 10 puta tri puta dnevno 1. Legs - Squats - Stand in front of your chair and repeat sitting down and standing up 10 times three times a day. 2. Pozicioni duart lartë-poshtë. Ngrijini shpatullat tuaja lart drejt veshëve. Mbajini në atë pozicion për 10 sekonda dhe pastaj lejojini shpatullat të bien përsëri në pozicionin e tyre. Bëjeni këtë veprim 3 herë. Kjo do të ndihmojë lirimin e stresit në shpatullat tuaja dhe zonën e qafës. 2. Pozicija ruku gore-dole. Ukočite vaša stopala visoko prema ušima. Zadržite u toj poziciji za 10 sekundi i posle dozvolite da stopala ponovo padnu u njihovoj poziciji. Uradito ovo 3 puta. Ovo će pomoći oslobađanje strese u vašim stopalima i zoni vrata. 2. Shoulder Shrugs - Just pull your shoulders as high as you can and roll them forward ten times and backward ten times throughout the day. 53

54 SPORT 3. Ngritje e peshave Ndërsa jeni në telefon, ju mund të rrëmbeni një peshë në dorë dhe ushtroni bicepsin me 20 përsëritje tri herë në ditë. 3. Podizanje tereta Dok ste na telefonu, vi možete uzeti jedan teret na ruci i vežbati biceps sa 20 ponavljanja tri puta dnevno. 3. Dumbbell Curls - While on the phone, you can grab a dumbbell and do bicep curls for 20 repetitions three times a day. Straighten your arms by your side and bring your hand (dumbbell) to your shoulder. Keep your palms up. Do one at a time if on the phone. 4. Pozicioni peshore- ky pozicion do të forcojë kofshët dhe të pasmet tuaja. Qëndroni buzë karriges tuaj, mbani afër kofshëve dhe shtyni fort. Tani ngrini këmbët dhe prapanicën tuaj nga karrigia. Muskujt e barkut duhet të jenë të tendosura dhe të angazhuara. Mbani supet poshtë dhe qëndroni në këtë pozicion për 6 sekonda. Përsërit këtë të paktën tri herë në ditë nga dhjetë herë. 4. Pozicija vage- ova pozicija će pojačati butine i vašu zadnjicu. Stojite pored stolice, držite blizu butine i gurajte jako. Sada podižite noge i vašu zadnjicu iz stolice. Stomačni mišići treba da budu ukočeni i angažovani. Držite ramena dole i stojite u ovoj poziciji za 6 sekunde. Ponovite ovo najmanje tri puta dnevno po dest puta. 2. Bench Dips - Using your chair or sturdy table, place your hands on the edge of the object and bend your arms to slowly lower yourself about six inches lower than the seat. Raise yourself by straightening your arms. Repeat this three times a day for 10 repetitions. 5. Pompat e asistuara - Në zyrë, mbështetuni me duar në tavolinën tuaj dhe shtyjeni veten larg nga tavolina përderisa jeni në pozitë të përkulur. Përsëriteni këtë 10 herë, tri herë në ditë. 5. Asistrirane pumpe U kancelariji, držite sa rukama vaš sto i gurajte sebe od stola dok ste u poziciji kleknući. Ponovite ovo 10 puta i to tri puta dnevno. 5. Assisted Push-up - In the office, lean up against your desk and push yourself away from the desk while in a leaning position. Repeat this three times a day for 10 repetitions. Ndonjëherë qëndrimi ulur në zyrë mund t ju dëmtojë fizikisht. Ringjallni veten herë pas here me një shtendosje dhe ushtrime themelore. Mos lejoni që puna në zyrë të bëjë që ju të detyroheni rroba më të mëdha. Ponekad kancelarija može da vam fizički šteti. Oživite sebe svremena na vreme opuštanjem i osnovnim vežbama. Ne dozvolite da u kancelariji imate potrebe za većim odelom. Sometimes the office life can wear you down physically. Revive yourself occasionally with a few stretches and basic exercises. Don t let Office Duty make you pay for larger work clothes. 54

55 keds-energy.com kesco-energy.com

56 TË RINJTË DHE DUHANI RINIA MLADI I PUŠENJE YOUTH AND SMOKING Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, nga viti 2020 deri në vitin 2030, në tërë botën do të vdesin 30 milionë njerëz nga dëmet që shkakton duhani. Një studim i fundit ka vënë theksin te konsumi i duhanit që në moshat e vogla. Sipas raporteve të instituteve publike konsumi i duhanit në fëmijëri është bartur deri në moshë madhore, moshë në të cilën një i ri e ka shumë të vështirë të heqë vesin. Shumë prej të rinjve janë të mendimit se : Duhani nuk mund të më dëmtojë mua, unë mund ta lë kur të dua. Por studimet thonë të kundërtën. Gjëja më negative në këtë mes është se një pjesë e adoleshentëve tentojnë ta lënë duhanin, por e kanë shumë të vështirë. Rezultatet e studimit të OBSH-së tregojnë se rreth 12 për qind e fëmijëve që ndjekin shkollën, konsumojnë duhan kryesisht jashtë ambienteve të shkollës. Ndërsa një e treta e tyre e kanë nisur duhanin para moshës dhjetëvjeçare. Është normale për fëmijët që të eksperimentojnë me gjëra të reja, të rrezikojnë dhe të gabojnë. Pjesa më e madhe e të rinjve që fillojnë të pinë duhan nuk planifikojnë të vazhdojnë kështu përgjithmonë. Për fat të keq, në kohën kur vendosin ta lënë është shumë vonë dhe ata janë të varur nga nikotina, shkruajnë ekspertët e studimit të Organizatës Botërore të Shëndetësisë. Të rinjtë që janë të ekspozuar ndaj duhanit në familje dhe në shoqëri, kanë 90% më shumë mundësi të pinë duhan, sesa të rinjtë që nuk janë në situatë të tillë. Shokët influencojnë njëri-tjetrin Prema Svetskoj Organizaciji Zdravlja, od 2020 do 2030 godine u celom svetu će umreti 30 miliona ljudi od štete koju prouzrokuje duvan. Jedna zadnja studija je naglasila pušenje još u mladim danima. Prema izveštajima javnih institucija pušenje još u detinjstvu je prenošeno do starosti, doba u kojem jedan mladić ima velikih poteškoća da se odrekne loše navike. Mnogi mladi ljudi su mišljenja da : Pušenje ne može da mi šteti, ja mogu da ostavim to kada hoću. Ali studije kažu suprotno. Najnegativnija stvar u ovoj sredini je da jedan deo mladih pokušava da ostavi pušenje, ali veoma im je teško. Rezultati studiranja SOZ-a pokazuju da oko 12 odsto dece koja pohađaju školu, puše uglavnom van školskog ambijenta. Dok je trećina od njih počeli sa pušenjem pre starosti od deset godina. Normalno je da za decu da ekperimentišu sa novim stvarima, da rizikuju i greše. Najveći deo mladih koji počinju da puše ne planiraju da nastave teko zauvek. Na nesreću, u vremenu kada odluće da ostave tada je veoma kasno i oni su zavisni od nikotina, pišu stručnjaci studija u Svetskoj Organizaciji Zdravlja. Mladi koji su podložni prema pušenju u porodici i društvu, imaju 90% više mogućnosti da puše, nego mladi koji nisu u takvoj situaciji. Drugovi utiču jedni na druge da bi pušili. Dok rastu, deca mogu birati da puše da bi bili primljeni u društvenu grupu da bi pokazali da su odrasli, su moderne i nisu uticane od roditelja. Ali i sami roditelji, nenamerno uticaju negativno kod deteta. Studija kaže da maloletnici sa roditeljima koje puše imaju više mogućnosti da biraju drugove pušače, u nastavku imaju više mogućnosti da budu pušači. Oko 50 odsto grupe mladih koji puše According to the World Health Organization from 2020 to 2030, 30 million people will die from the negative effects of tobacco. A recent study has emphasized the consumption of the tobacco at young age. According to reports of public institutions, negative habits in childhood, such as smoking have been carried until adulthood. A lot of young people say: Smoking cannot hurt me, I can quit whenever I want. But studies say the opposite. The most negative thing is that some adolescents tend to quit but find it very difficult. Study results show that approximately 12 percent of children who attend school smoke, mainly outside the school premises. According to the study, a third of them have started smoking before the age of ten. It s normal for kids to experiment with new things, to take risks and make mistakes. Most of the young people who start smoking do not plan to continue this forever. They just experiment with it to see if they would like and how it will feel. Unfortunately, when they decide to quit it is too late and they are addicted to nicotine, says WHO expert. Young people who were exposed to smoking in the family and society are 90% more likely to smoke than young people who were not exposed to smoking. Friends influence each other to smoking. As they grow, children can choose to smoke so they are accepted in the social groups, to show that they are adults, are modern and not controlled by parents. Even parents unintentionally affect the children negatively. The study notes that adolescents with smoking parents are more likely to choose smoker friends, thus are more likely to become smokers. 56

57 RINIA për të pirë duhan. Ndërsa rriten, fëmijët mund të zgjedhin të pinë duhan për t u pranuar në grupin shoqëror për të treguar se janë rritur, janë modernë dhe të pandikuar nga prindërit. Por edhe vetë prindërit, pa dashur ndikojnë negativisht te fëmija. Studimi thotë se adoleshentët me prindër duhanpirës kanë më shumë mundësi të zgjedhin shokët duhanpirës, rrjedhimisht kanë më shumë mundësi të bëhen duhanpirës. Rreth 50 për qind e grupmoshave të reja që përdorin duhan kanë njërin nga prindërit duhanpirës. Periudha midis moshës 15 dhe 19- vjeçare është një periudhë kritike për të rinjtë për të nisur këtë ves. Përveç kësaj, studimi ka treguar se ndërsa fëmijët kalojnë në periudha tranzicioni nga shkolla fillore në shkollë të mesme, ata mund ta ndryshojnë sjelljen e tyre dhe të fillojnë të pinë duhan. imaju jednog od roditelja koji puši. Period između starosti 15 i19 godina je jedna kritična perioda za mlade da bi počeli sa ovom lošom navikom. Osim ovog, studija je pokazala dok deca prolaze periode tranzicije iz osnovne škole u srednju školu, oni mogu da promene svoje ponašanje i da počnu sa pušenjem. About 50 percent of the youngster who smoke, at least one of their parents is also a smoker. The age 15 to 19 is a critical period for young people to start the habit. In addition, the study showed that while children spend the period of transition from primary to secondary school, they can change their behavior and start to smoke. PRISHTINA BËHET ME QENDËR PËR ZHVILLIM NË KARRIERË PRIŠTINA DOBILA CENTAR ZA RAZVOJ U KARIJERI PRISHTINA NOW HAS ITS CAREER DEVELOPMENT CENTRE Me qëllimin kryesor që t i ndihmojë të rinjtë e shkollave profesionale në ndërtimin e karrierës si dhe për të fituar njohuri, aftësi dhe nevojën e duhur për të shqyrtuar alternativat e tregut të punës, në Prishtinë u inaugurua Qendra e parë e Zhvillimit në Karrierë. Qendra e cila u inaugurua në objektin e ish shkollës politike, u themelua Sa glavnim ciljem da pomogne mlade profesionalnih škola u izgradnji karijere kao i dobijanju znanja, sposobnosti i potrebu za razmatranje alternativa tržišta rada, u Prištini je inaugurisan prvi Centar za Razvoj u Karijeri. Centar koji je inaugurisan u u objektu bivše političke škole, osnovana je inicijativom Opštine Prištine, u saradnji sa Ambasadom Velike Britanije na Kosovu i Helvetas Swiss Intercooperation. Tokom ove ceremonije je predstavljen i rad učenika srednjih profesionalnih škola u prištini, preko raznih radova, hrane i muzičkih tačaka. The first Center for Career Development was inaugurated in Prishtina with the aim to help the youth from vocational schools in career building, gain knowledge and skills to explore alternatives to the labor market. Centre was inaugurated in the premises of the former - political school. It was founded at the initiative of the Municipality of Prishtina, in cooperation with the Embassy of Great Britain in Kosovo and Helvetas Swiss Inter cooperation. During the ceremony there were presented the work of vocational school 57

58 RINIA me iniciativën e Komunës ë Prishtinës, në bashkëpunim me Ambasadën e Britanisë së Madhe në Kosovë dhe Helvetas Swiss Intercooperation. Gjatë kësaj ceremonie u paraqit edhe puna e nxënësve të shkollave të mesme profesionale të Prishtinës, përmes punimeve të ndryshme, ushqimeve dhe pikave muzikore. Duke potencuar se në Kosovë papunësia te të rinjtë është në nivelin 61 për qind, ambasadori i Britanisë së Madhe në Kosovë, Ruairi O Connell, tha se kjo qendër duhet të shërbejë si hallkë lidhëse në mes të rinjve dhe të papunëve. Ai përmendi gjithashtu edhe nivelin jo të kënaqshëm të aftësive profesionale që të rinjtë e Kosovës fitojnë në shkolla dhe universitete të vendit. O Connell, edhe njëherë shprehu gatishmërinë e Britanisë për bashkëpunim me institucionet kosovare, me qëllim të rritjes së prosperitetit dhe mirëqenies së qytetarëve të Kosovës. Se bizneset në vend nuk janë të kënaqur me aftësitë që fitojnë të rinjtë e vendit në shkollat profesionale, e tha edhe i pari i komunës së Prishtinës, Shpend Ahmeti, derisa shtoi se shkollat profesionale sot po shihen si mundësia e fundit për të vazhduar shkollimin. Për këtë Ahmeti tha se kjo qendër do t i ndihmojë të rinjtë për orientim dhe përgatitje profesionale. Patrick Etienne, drejtori i Zyrës Zvicerane për Bashkëpunim në Kosovë, që ndihmoi këtë projekt, tha se kjo qendër ndihmon që punësimi të bëhet në bazë të meritave dhe jo si ka ndodhur deri tani, në baza klienteliste. Në kuadër të këtij projekti, Komuna e Prishtinës ka përgatitur edhe një katalog me profilet e shkollave profesionale ne Komunën e Prishtinës. Potencirajući da je na Kosovu nezaposlenost kod mladih u nivou od 61 odsto, ambasador Velike Britanije na Kosovu, Ruairi O Connell, rekao je da ovaj centar treba da služi kao alka povezivanja između mladih i nezaposlenih. On je takođe spomenuo i nezadovoljavajući nivo profesionalnih sposobnosti mladih na Kosovu dobijaju na školama i univerzitetima u mestima. O Connell, još jednom je izrazio spremnost Britanije za saradnju sa kosovskim institucijama, u cilju povećanja prosperiteta i dobrobiti građana Kosova. Da biznisi u mestu nisu zadovoljni sa sposobnostima koje mladi dobijaju u profesionalnim školama, rekao je prvi u opštini Prištine, Shpend Ahmeti, dok je dodao da profesionalne škole danas se vide kao zadnja mogućnost da bi nastavili školovanje. Za ovo je Ahmeti rekao da ovaj centar će pomoći mlade za orijentaciju i profesionalnu pripremu. Patrick Etienne, direktor Švajcarskog Ureda za Saradnju na Kosovu, koji su pomogli ovaj projekat, rekao je da ovaj centar pomaže da se zaposlenost radi na osnovu zasluga a na kao do sada, na klijentskim osnovama. U sklopu ovog projekta, Opština Prištine je pripremila jedan katalog sa profilima profesionalnih škola u Opštini Priština. students in Prishtina, through various handicrafts, food and music. Noting that Kosovo youth unemployment is at 61 percent, the British Ambassador of Kosovo, Ruairi O Connell said that it should serve as a connecting link between the youth and the unemployed. He also cited the unsatisfactory level of professional skills of young people in Kosovo which they gain in schools and universities of the country. O Connell once again expressed readiness for cooperation with Kosovo institutions in order to increase the prosperity and welfare of the citizens of Kosovo. The Mayor of Prishtina, Shpend Ahmeti said that businesses in the country are not satisfied with the youth skills acquired in the country s professional schools, adding that today vocational schools are seen as the last chance to continue their education. So, this center will help young people for vocational training and orientation. Patrick Etienne, Director of the Swiss Cooperation Office in Kosovo, which assisted this project, said that the center aims to make employment based on merit and not as has happened so far, with nepotism. As part of this project, the Municipality of Prishtina has prepared a catalog with the profiles of vocational schools in the Municipality of Prishtina. 58

59 ARGËTIM ARGËTIM ZABAVA FUN Energjia elektrike është një element kryesor i jetës moderne. Përtej ndriçimit të dhomave dhe vënies së pajisjeve të ndryshme në lëvizje, energjia elektrike është shumë interesante në shumë aspekte. Këtu janë disa fakte argëtuese dhe interesante për energjinë elektrike. Električna energija je jedan od glavnih elemenata modernog života. Preko osvetljenja prostorija i stavljanje razne opreme u pokret, električna energija je veoma interesantna u mnogim aspektima! Ovde su neke činjenice zabavne i interesantne za električne energije. Electricity is indispensable to modern life. Beyond lighting rooms and powering devices, electricity is interesting in many other ways! Here are some fun and interesting facts about electricity. * Elektriciteti udhëton me shpejtësinë e dritës - më shumë se kilometra në sekondë. * Elektricitet putuje sa brzinom svetla više od kilometara u sekondi. * Electricity travels at the speed of light -- more than KM per second! * Një shkëndijë e energjisë elektrike statike mund të shkojë deri në volt. * Jedna iskra statične električne energije može ići do volta. * A spark of static electricity can measure up to 3,000 volts. * Rrufeja është një shkarkim i energjisë elektrike në atmosferë. Shkëndijat e rrufesë mund të udhëtojnë rreth kilometra në orë dhe arrijnë rreth gradë Celsius në temperaturë. * Munja je jedno ipražnjenje električne energije u atmosferi. Iskre munje mogu potovati oko kilometara na čas i dostignuti oko stepena Celsiusa u temperaturi. * Lightning is a discharge of electricity in the atmosphere. Lightning bolts can travel at around KM per hour and reach nearly Celsius in temperature. 59

60 ARGËTIM * Ngjalat elektrike mund të prodhojnë goditje të forta elektrike rreth 500 volt për vetëmbrojtje dhe gjueti. * Električne jegulje mogu proizvoditi jake električne udare oko 500 volti za samoodbranu i lov. * Electric eels can produce strong electric shocks of around 500 volts for both self-defense and hunting. * Qymyri është burimi më i madh në botë për prodhimin e energjisë elektrike. Qymyri digjet në furrat që vlojnë ujë. Avulli nga uji i vluar rrotullon turbinat që janë të bashkëngjitura në gjeneratorë, që pastaj e prodhojnë rrymën. * Ugalj je najveći izvor za proizvodnju električne energije. Ugalj se loži u pećima koje kuvaju vodu. Para od kuvane vode pokreće turbine koje su pripojene u generatorima, koji posle proizvode struju * Coal is the world s biggest source of energy for producing electricity. Coal is burned in furnaces that boil water. The steam from the boiling water then spins turbines that are attached to generators. * Elektriciteti shkakton që qelizat e muskujve në zemër të kontraktohen. Makinat elektro-kardiogramë (EKG), të përdorura nga ekspertët mjekësor, matin energjinë elektrike që kalon nëpër zemër. * Elektricitet uzrokuje da se čelije mišiča u srcu kontraktiraju. Mašine elektro-kardiograma (EKG), upotrebljene od medicinskih stručnjaka, mere električnu energiju koja prolazi kroz srce. * Electricity causes muscle cells in the heart to contract. Electrocardiogram (ECG) machines, used by medical professionals, measure the electricity going through the heart. Kuriozitete * Pablo Picasso ka thënë se çdo fëmijë është artist, por sipas tij problemi është si të mbesim të tillë pasi të rritemi. Kurioziteti * Pablo Picasso je rekao da je svako dete umetnik, ali prema njemu problem je kako da ostanemo takvi pošto odrastemo. Interesting facts/art * Every child is an artist. The problem is how to remain so as we grow. (Pablo Picasso). * Shprehja state-of-theart e aplikuar për zbulimet teknologjike është regjistruar për herë të parë në vitin * Izraz state-of-the-art je primenjen za tehnološka otkrića je registrivan po prvi put 1955 godine. * The phrase state-of-the-art applied to the latest technology was first recorded in

61 ARGËTIM * E vetmja pikturë e shitur nga Vincent van Gogh në jetën e tij, ishte The Red Vineyard të cilën e kishte blerë artistja belge, Anna Boch. * Jedina prodata od Vincent van Gogha u njegovom životu, bila je The Red Vineyard koju je kupilabelgijska umetnica, Anna Boch. * The only painting sold by Vincent van Gogh in his lifetime was The Red Vineyard which was bought by the Belgian artist Anna Boch. * Katër nga 21 pikturat më të shtrenjta që janë shitur nëpër ankande janë nga Van Gogh dhe katër të tjera nga Picasso. * Četri od 21 najskupljih slika koje su prodate na aukcijama su od Van Gogh i četri ostale od Picasso. * Four of the 21 most expensive paintings sold at auction are by Van Gogh and four by Picasso. LOJA ARGËTUESE SUDOKU ZABAVNA IGRA SUDOKU SUDOKU 61

62 INVESTIMET E KEDS-it PASQYRUAR NË MEDIE INVESTICIJE KEDS-a PREDSTAVLJENE U MEDIJIMA MEDIA COVERAGE KEDS INVESTMENTS ZHVILLIMET NË KEDS Edhe në tre muajt e fundit mediet kanë raportuar për investimet e KEDS-it në rajone të ndryshme të Kosovës. Investimet janë shtrirë në rajone të ndryshme, gjithmonë në përpjekje për të përmirësuar jetën e qytetarëve dhe për disa nga ta kanë shkruar edhe mediet. Portali rajonal i Dukagjinit Elajm ka shkruar se në vitin 2016 KEDS-i ka shtuar dinamikat e investimeve në rajonin e Pejës. KEDS investoi në bashkësinë territoriale të quajtur Kristal, ku do të përfitojnë rreth 200 ekonomi familjare. 120 shtylla betoni për tension të ulët dhe 19 shtylla betoni për tension të mesëm I u zadnjih tri meseca mediji su izveštavali ta investicije KEDS-a u raznim regionima Kosova. Investicije su proširene u raznim regionima, uvek sa naporima da bi poboljšali život građana i za neke od njih su pisali i mediji. Regionalni Portal Dukadjina Elajm je pisao da u 2016 godini KEDS povećao dinamiku investicija u regionu Peći. KEDS je investirao u teritorijanoj zajednici nazvanoj Kristal, gde će koristi imati oko 200 domaćinskih ekonomija. 120 betonskih stubova niskog napona i 19 betonskih stubova za srednji napon sada su postavljena u ovom delu grada. Hamdi Kerolli, inžinjer u KEDS koji nadgleda pomenuti projekat, je rekao: Last three months the media reported about KEDS investments in different regions of Kosovo. Investments are spread across different regions, with the aim to always trying to improve citizens lives. Regional portal of Dukagjini Elajm has reported that for 2016 KEDS has increased the dynamic of investments in the region of Peja. KEDS invested in Kristal region where will benefit about 200 households. In this region were placed 120 low voltage concrete poles and 19 medium voltage concrete poles. Engineer Hamdi Kerolli, who is responsible for this KEDS project said that: Besides placing the poles, 62

63 ZHVILLIMET NË KEDS tashmë janë vendosur në këtë pjesë të qytetit. Hamdi Kerolli, inxhinier në KEDS dhe mbikëqyrës i projektit në fjalë, ka thënë se Pos vendosjes së shtyllave, janë edhe 7 mijë e 500 metra kabllo për tension të ulët si dhe dy trafo. Po ashtu, është shkruar edhe për një projekt të madh investiv të KEDS-it që po shtrihet në fshatin Pavlan të Komunës së Pejës. Admir Gashi nga kjo anë, ka thënë se problemet me rrymë në këto lokalitete i kishin përcjellë që nga paslufta, ndërsa investime nuk mbahen mend të ketë pasur ndonjëherë. Gjithmonë fshati ynë ka hequr të zinjtë e ullirit. Nuk ka pasur shtëpi që s ka pasur ndonjë aparaturë të prishur nga rryma. Tash ka disa muaj që këtu po punohet dhe ne i besojmë këtij investimi. Janë 6 mijë metra kabllo për tension të ulët, 107 shtylla betoni për tension të ulët, 5 të tjera për tension të mesëm dhe një trafo e re e standardit më të lartë evropian, që po shtrihen dhe po vendosen nga KEDS-i në këtë fshat. Vitomirica (Arbneshi), trevë kjo me 6 mijë banorë, në afërsi të Pejës, Osim postavljanja stubova, tu su i 7 hiljda i 500 metara kabla za niski napon kao i dva trafoa. Takođe, pisano je i za jedan veliki investivni projekat KEDS-a koji se proširuje u selu Pavljan u Opštini Peći. Admir Gashi iz ove strane, rekao je da problemi sa strujom u ovim lokaliteima su ih pratili još od posle rata, dok se ne pamti da je bilo nekad investicija. Uvek je naše selo loše prolazilo. Nema kuće da nije imalo neku pokvarenu aparaturu od struje. Sada ima nekoliko meseci da se ovde radi i mi verujemo ovoj investiciji. Tu su 6 hiljada kabla za niski napon, 107 betonskih stubova za niski napon, 5 drugih za srednji napon i jedan novi trafo najvišeg evropskog standarda, koji se postavljaju od KEDS-a u ovom selu. Vitomirica (Arbneshi), naselje sa 6 hiljada stanovnika, u blizini Peći, there are 7500 meters of low voltage cable and two substations, one 10 / 0.4 kv with power 400 kva and another substation 10 / 0.4 kv with power 250 kva that are being invested in this region. Also it was reported for a major project of KEDS investments in the Pavlan village in the Municipality of Peja. Admir Gashi a citizen of this village said they have had electricity problems in this area since post war and that there weren t done any investment that he remembers. Our village has always suffered from the electricity problems. Every household has had burned electrical equipment. Now, it s been few months that they are working here and we believe in this investment. There are 6 thousand meters of low voltage cable, 107 concrete pillars of low voltage, 5 other medium voltages and a new substation of the highest standard in Europe which are being placed by KEDS in the village. Vitomerica (Arbneshi), a territory near Peja that has about 6 thousand 63

64 ZHVILLIMET NË KEDS e banuar me popullatë të përzier: boshnjakë, shqiptarë dhe me egjiptianë e romë, është një ndalesë tjetër e projekteve investive nga KEDS për të cilat kanë shkruar mediet. Jemi të kënaqur më këtë çfarë është bërë. Shtyllat në rrugë dhe disa investime të tjera janë bërë dhe po vazhdojnë të bëhen. Ne i besojmë KEDS-it, është shprehur Rrustem Nurkoviq, banor i Vitomiricës. Edhe rinovimi i rrjetit në fshatin Trestenik të komunës së Pejës, ka gjetur vend në medie të shumta kosovare. Pa korrektor ose stabilizator, pak nga elementet e amvisërisë dhe ato të teknologjisë së komunikimit (TV, DVD, radio) kanë pasur mundësi të funksionojnë në këtë fshat. Kjo gjendje në Trestenik të Pejës tash po ndryshon. Dy trafo bashkë me 70 shtylla betoni të reja, bëjnë që gjendja këtu të ndryshojë krejtësisht. Nga ky projekt do të përfitojnë më shumë se 70 konsumatorë. Nivokazi, një fshat në zonat e thella të komunës së Gjakovës, tashmë është bërë me rrjet të ri elektrik. 137 shtylla betoni për tension të ulët, 11 shtylla të tjera betoni për tension të mesëm, tre trafo të reja dhe 7 mijë metra kabllo të tensionit të ulët, janë investuar në këtë fshat për 140 ekonomi familjare. Përveç investimit në Nivokaz, mediet kanë shënuar edhe investimin në Ponoshec, fshat në rajonin e Gjakovës, një trevë kjo me shtrirje në zonat e thella të brezit kufitar Kosovë Shqipëri. Projekti investiv në këtë rrjet kishte filluar në muajin qershor të vitit të shkuar dhe tashmë është finalizuar. nastanjena sa mešanim stanovništvom: bošnjaci, albanci i egipćani i romi, je druga stanica investivnih projekata iz KEDS-a za koji su pisali mediji. Zadovoljni smo sa onim šta je urađeno. Stubovi na ulici i nekoliko drugih investicija su urađene i nastavljaju se. Mi verujemo KEDS-u, izrazio je Rrustem Nurkoviq, stanovnik Vitomirice. I renoviranje mreže u selu Trestenik u opštini Peć, našlo je mesta u mnogim kosovskim medijima. Bez korektora ili stabilizatora, malo je elemenata u domaćinstvu i one iz tehnologije komuniciranja (TV, DVD, radio) imali mogućnost da funkcionišu u ovom selu. Ovo stanje u Tresteniku kod peći sada se menja. Dva trafoa zajedno sa 70 novih betonskih stubova, čine da se stanje ovde u potpunosti promeni. Od ovog projekta koristi će imati više od 70 potrošača. Nivokaz, jedno selo u dubokim zonama opštine Djakovice, sada sa novom električnom mrežom. 137 betonskih stubova za niski napon, 11 drugih betonskih stubova za srednji napon, tri nova trafoa i 7 hiljada metara kabla niskog napona, investirana su u ovo selo za 140 ekonomija u domaćinstu. Osim investicija u Nivokazu, mediju su zapisali i investiciji u Ponošecu, selo u regionu Djakovice, jedno naselje koje se prostire u dubokim zonama pogranićnog područja Kosovo Albanija. Intenzivni projekat u ovoj mreži je počela u mesecu junu prošle godine i sada je finalizirana. Postavljena su 42 betonska stuba niskog napona, 7 drugih za srednji napona, jedan novi trafo i 4 hiljada metara kabla niskog napona, koji u potpunosti zadovoljavaju zahteve porodične ekonomije ovde, za jedan kvalitetan napon i stabilno snabdevanje sa energijom. people; mixed population of Bosnian, Albanian and Egyptian Romas, is one of the investment projects that KEDS is undertaking throughout Kosovo. We are satisfied with what this company is doing. Poles in the road and other investments are being done. We believe in KEDS - Says Rrustem Nurkovic a resident of Vitomerica. Also investments in Trestenik in Peja municipality have been reported in Kosovo media. In Trestenik without any corrector or stabilizer just a few or none of household equipment s and communicational technology (TV, DVD, and Radio) could function. However, the current situation is now changing. Two new substations 250kVA and 160kVA together with 70 concrete poles will make a big difference. From this project in Trestenik will benefit over 70 households. Nivokaz, a village in the remote areas of Gjakova municipality has also a new electrical network. 137 low voltage concrete poles, 11 other medium voltage concrete poles, three new transformers 10 / 0.4 kv with power 250 kva (kilovolt amperes) and 7 thousand meters of low voltage cables, are investing in this village for 140 households. Beside the investment in Nivokaz, media has reported also about the investment in Ponoshec, a village in Gjakova- a territory that extends into the remote areas of Kosovo and Albania s border, with a considerable number of inhabitants. Tens of thousands Euros have been invested in this village, through an investment project in the network which began in June of last year and is already finalized. 42 concrete poles for low-voltage, 7 poles of medium voltage, a new 10/0.4kV substation with 630 kva power and 4 thousand meters of low voltage cable are installed in order to fulfill the requirement of households here for a quality and stable voltage power supply. In the border region of Gjakova has also been invested in Popoci village. 65 households in this village now have stable power voltage and the quality of the network investment is in accordance 64

65 ZHVILLIMET NË KEDS Janë vendosur 42 shtylla betoni për tension të ulët, 7 të tjera për tension të mesëm, një trafo e re dhe 4 mijë metra kabllo për tension të ulët, që përmbushin në tërësi kërkesat e ekonomive familjare këtu, për një tension kualitativ e stabil të furnizimit me energji. Në rajonin kufitar të Gjakovës është investuar edhe në fshatin Popoc, ku 65 ekonomi familjare të këtij fshati, tashmë do të kenë tension stabil të energjisë, ndërkaq investimi në rrjet vjen me kualitet dhe standard evropian. 93 shtylla betoni për tension të ulët, 13 shtylla betoni për tension të mesëm, një trafo dhe 3 mijë metra kabllo për tension të ulët, përfshijnë investimin e KEDS-it këtu, projekt ky që drejtpërdrejt ndikon në zgjidhjen e problemit shumëvjeçar, që reflektonte me humbje të mëdha. Mediat kanë përmendur dhe dy trafostacione të mëdha, 1 mijë metra kabllo për tension të ulët, 16 shtylla betoni për tension të mesëm, dhe 20 shtylla betoni për tension të ulët, që kanë ndikuar dukshëm në përmirësimin e kushteve për jetesë të rreth 80 familjeve të fshatit Maznik të Deçanit. Osmon Sylaj, 58- vjeçar nga ky fshat, ka thënë se jetesa para këtij investimi ishte tepër e rëndë, pasi që sipas tij, asnjë pajisje elektrike nuk funksiononte. Shumë keq jemi kon. E tash o bo shumë mirë, rrymën e kemi të plotë, tash të frynë sa të donë se ma probleme nuk kemi, është shprehur Sylaj. Investimet e KEDS-it janë shtrirë edhe në Anamoravë. Rajonipress ka shkruar për një trafostacion të ri dhe metra rrjet kryesor kabllor që KEDS ka shtrirë në fshatin Hodonovc të Kamenicës. Besnik Sherifi menaxher për projekte në KEDS, tha se këto investime po bëhen për të eliminuar të gjitha rreziqet, si për banorët ashtu edhe për punëtorët e KEDS-it që dalin në terren. Në komunën e Kamenicës KEDS ka rinovuar edhe rrjetin e lagjes Posta e Vjetër, ku kanë përfituar afërsisht 200 konsumatorë. Ismet Morina, banor në këtë lagje, ka thënë se ky investim ia ka kthyer edhe pamjen lagjes. Tani shtyllat janë në vendin e vet, përskaj rrugës, dhe jo si më parë vend U pograničnom regionu Djakovice je investirano i u selu Popoc, gde 65 porodoćnih ekonomija ovog sela, sada će imati stabilan napon energije, dok je investicija u mreži dolazi sa kvalitetom i evropskim standardom. 93 betonska stuba za srednji napon, 13 betonskih stuba za srenji napon, jedan trafo i 3 hiljada metara kabla za niski napon, obuhvataju investiciju KEDS-a ovde, projekat koji direktno utiče u rešavanju višegodišnjeg problema, koji je prouzrokovao velike gubitke. Mediji su sponuli i dve velike trafostanice, 1 hiljadu metara kabla za niski napon, 16 betonska stuba za srednji napon i 20 betonska stuba za niski napon, koji su uticali vidljivo u poboljšanju uslova za život za oko 80 porodica u selu Maznik kod Dečana. Osmon Sylaj, 58- godišnjak iz ovog sela, je rekao da život pre ove investicije je bio veoma težak, pošto prema njemu, nijedna električna oprema nije funkcionirala. Bili smo veoma loše. Sada je veoma dobro, imamo punu struju, sada neka duva koliko hoće jer više nemamo problema, izrazio je Sylaj. Investicije KEDS-a su proširene i u Anamoravi. Rajonipress je pisao za jednu novu trafostanicu i metara glavne kablovske mreže koju je KEDS položio u selu Hodonovci kod Kamenice. with European standards. 93 concrete poles of low-voltage, 13 concrete poles of medium voltage, a substation 10 / 0.4 kv with 250 kva (kilovolt amperes) power and 3 thousand meters of cable for low voltage involves the KEDS investment in this village, a project that solves the problem with electricity and huge losses. Medias have mentioned also two big substations, 1000 m low voltage cable, 16 concrete poles of medium voltage, and 20 concrete poles of low voltage that contributed significantly in improving the living conditions of 80 families from the village Maznik in the Deçan Municipality. Osmon Sylaj, a 58-year-old inhabitant of this village said that electricity before the investment was very weak, no electrical equipment did work. Sylaj said that every time it was windy, the wires got cut and the poles used to fell down, endangering our lives. With the new electricity network, wind is not a problem anymore. KEDS investments are also spread in Anamorava region. Rajonipress has reported for a new substation and around meters of cables in the main network implemented in Hodonoc village of Kamenica municipality. Besnik Sherifi, manager for projects in KEDS, said that these investments are being made to eliminate all risks for residents as well as workers of KEDS who work in the field. In Kamenica municipality KEDS also has invested in concrete poles and cable canals in the Old post office neighborhood where beneficiaries are around 200 customers. Ismet Morina resident in the neighborhood said that this investment has changed the neighborhood s appearance. Now the poles are along the road and not as before all over the place. Even former wires have disappeared which have presented problems of security for the citizens, he said. KEDS has also invested in the 28 November Street in Gjilan in the direction of Kufca e Epërme. In this part KEDS has invested in new 65

66 ZHVILLIMET NË KEDS e pa vend. Edhe telat e mëparshëm janë zhdukur, gjë që kanë paraqitur probleme e pasiguri për qytetarët, thotë ai. KEDS-i gjithashtu ka investuar në rrugën 28 nëntori te deponia (Kufcë), në Gjilan. Në këtë pjesë KEDS-i ka investuar në transformator të ri, janë vendosur shtylla betoni dhe mbi 6800 metra kabllo për 70 konsumatorë, u ka thënë mediave lokale, Besnik Ferati, menaxher për projekte në KEDS. Pas një investimi të KEDS-it në rrugën Brahim Ademi, në Ferizaj, Fatmir Ramadani, pronar i një autolarjeje në këtë rrugë, ka thënë se që nga paslufta kurrë nuk ishte bërë rehat me rrymë në biznesin e tij. Për ta mbajtur biznesin e tij në jetë, atij i është dashur që vazhdimisht të përdorë stabilizatorë. Por vuajtjeve të tij duket se u ka ardhur fundi, pasi që KEDS në kuadër të investimeve në zonat me tension jostabil ka përfshirë edhe lagjen e Fatmirit. Trafo, shtylla dhe kabllo të reja janë vendosur përgjatë rrugës Brahim Ademi, duke e rinovuar kështu komplet rrjetin elektrik në këtë pjesë të Ferizajt. Edhe fshati Dobrajë e Madhe të komunës së Lipjanit ka pasur fatin të jetë në listën e prioriteteve të investimeve të KEDS-it. Këtu janë implementuar 128 shtylla betoni, mbi 1000 metra kanal kabllovik, si dhe kabllo të tensionit të mesëm dhe tensionit të ulët rreth metra, për kyçje shtëpiake rreth metra. Lutfi Stullca banor i Dobrajës së Madhe thotë se më herët shtyllat e drurit ishin shumë të ulëta dhe paraqisnin rrezik. Tash shtyllat e betonit janë të larta dhe më të sigurta, sepse era nuk mund t i rrëzojë siç rrëzoheshin ato të drurit, thotë Stullca. Rrjeti elektrik rreth 50 vjet i vjetër, u ka shkaktuar në të kaluarën shumë probleme banorëve të fshatit Qylagë të komunës së Lipjanit, por kjo do t i takojë të kaluarës, pasi që KEDS tashmë ka rinovuar këtë rrjet, investim ky nga ku kanë përfituar rreth 130 konsumatorë. Janë implementuar 107 shtylla betoni, mbi 800 metra kanal kabllovik, është investuar në kabllo të tensionit të mesëm dhe tensionit të ulët rreth metra, si dhe rreth metra kabllo për Besnik Sherifi menadžer za projekte u KEDS, rekao je da se ove investicije rade kako bi eliminisali sve opasnosti, kao za stanovnike tako i radnike KEDS-a koji izlaze na teren. U opštini Kamenice KEDS je renovirao i mrežu naselja Stara Pošta, gde će korist imati približno 200 potrošača. Ismet Morina, stanovnik ovog naselja, rekao je da ova investicija je povratilo i izgled naselju. Sada su stubovi na svom mestu, pored puta, a ne kao ranije tu i tamo. I ranije žice su nestale, stvar koja je predstavljala problem i nesigurnost za građane, rekao je on. KEDS-je takođe investirao u ulici 28 nëntori kod deponije (Kufce), u Gnjilanu. U ovom delu KEDS je investirao jedan novi transformator, postavljena su betonski stubovi i iznad 6800 metara kabla za 70 potrošača, rekao je lokalnim medijima, Besnik Ferati, menadžer za projekte u KEDS. Nakon jedne investicije KEDS-a u ulici Brahim Ademi, u Uroševcu, Fatmir Ramadani, vlasnik jedne autoperionice u ovoj ulici, rekao je da još od posle rata nikad nije bio miran sa strujom u svom biznisu. Da bi održavao biznis u životu, on je neprestano upotrebljavao st5abilizatore. Ali njegovim mukama je došao kraj, pošto je KEDS u sklopu investicija u zonama sa nestabilnim naponom je obuhvatio i ovu i naselje Fatmira. Trafo, stubovi i novi kablovi su postavljeni tokom ulice Brahim Ademi, renovirajući tako kopletnu električnu mrežu u ovom delu Uroševca. I selo Veliko Dobraje u opštini Lipljan je imalo sreću da bude u listi prioriteta investicija KEDS-a. Tu su implementirana 128 betonska stuba, iznad 1000 metara kablovskog kanala, kao i kabla transformers, concrete poles and approximately 6800 meters of cable for 70 customers. -has said for the media the manager of this project Besnik Ferati. After KEDS investment along the Brahim Ademi street in Ferizaj, Fatmir Ramadani, a car wash owner in this road says that since after war he has always had problems with electricity in his business due to load sheds but also because of low voltage. To keep his business going, he has had to constantly use stabilizers. But his suffering seems to have come to the end, because KEDS has included Fatmir s neighborhood in the investments plans in areas with unstable voltage. Transformers, cable and new columns are installed there, renovating this way completely electrical network in this part of Ferizaj. Also Dobraje e Madhe village of Lipljan municipality has been fortunate enough to be also on the list of KEDS investment priorities. From this investment, 168 customers have benefited with 128 concrete poles, over 1000 meters of cable and 10kV medium and 0.4kV low voltage cable about 8200m and about 4000m for household 66

67 ZHVILLIMET NË KEDS kyçjet shtëpiake. Është instaluar rrjeti në vitin 1970 dhe më kurrë nuk është ndërruar. Ka qenë rrezik, sepse shtyllat e drurit kanë qenë të kalbura dhe tash për 50% rryma është më e mirë, ka thënë Qazim Bytyqi banor i këtij fshati. Këto janë vetëm disa nga investimet e KEDS-it për të cilat kanë shkruar mediat, ndërsa KEDS ka investuar edhe në shumë vende anembanë Kosovës. srednjeg napona i niskog napona oko 8200 metara, za kućni priključak oko 4000 metara. Lutfi Stullca stanovnik Velike Dobraje kaže da ranije drveni stubovi bili veoma nisko i predstavljali su opasnost. Sada su betonski stubovi visoki i bezbedni, jer vetar ne može da ih obara kako se padale one drvene, kaže Stullca. Električna mreža stara oko 50 godina, prouzrokovala je mnoge problema stanovnicima sela Ćuljaga u opštini Lipljan, ali ovo pripada prošlosti, pošto je KEDS sada renovirao ovu mrežu, investicija od koje će imati koristi oko 130 potrošača. Implementirana su 107 betonska stuba, iznad 800 metara kablovskog kanala, investirano je u kablovima srednjeg i niskog napona oko 4900 metara, kao i oko 3500 metara kablova za kućni priključak. Instalirana je mreža u 1970 godini i više nije nikada zamenjena. Bilo je opasno, jer su drveni stubovi bili truli i sada je struja 50% bolja, kaže Qazim Bytyqi stanovnik ovog sela. Ovo su samo neke od investicija KEDS-a za koje su pisali mediji, dok je KEDS investirao i mnogim mestima širom Kosova. connection. Lutfi Stullca a resident said that now the concrete poles are higher and safer because the wind cannot break down the poles as it used to break the wood poles before. He added that besides the tension improvement also the electricity supply is improved. 50 years old network has caused problems in the past for many residents of the village Qylagë municipality of Lipjan, but these problems are a thing of the past, as KEDS has already updated this network. From this investment benefited around 130 customers. 107 concrete poles have been installed, over 800 meters of cable canal, is invested in medium voltage cables and low voltage of about 4900 meters and 3500 meters cable for household connections. This network has been installed in 1970s and never been changed. There was a risk because the wooden poles were rotten and now electricity is better for 50%, said Qazim Bytyqi a resident of this village. These are just some of KEDS investments that media has reported for, while KEDS has invested in many more locations throughout Kosovo. 67

68 KEDS DHE KOMUNAT VAZHDOJNË BASHKËPUNIMIN KEDS I OPŠTINE NASTAVLJAJU SARADNJU KEDS AND MUNICIPALITIES CONTINUE THE COOPERATION ZHVILLIMET NË KEDS Përfaqësuesit e KEDS-it vazhdojnë të mbajnë takime të rregullta me përfaqësues të komunave të Kosovës. Takimet janë zhvilluar me zyrtarë të lartë të komunave të Drenasit, Fushë -Kosovës, Junikut, Deçanit, Hani i Elezit. Përfaqësuesit e KEDS-it, gjatë këtyre mbledhjeve njoftuan zyrtarët komunalë rreth statusit të projekteve të vitit 2014 dhe 2015, si dhe rreth projekteve për vitin Në këto takime është folur rreth gjendjes se rrjetit, investimeve, hartave ortofoto si dhe kërkesave eventuale nga pjesëtarët e komunave. Ndër të tjera, kryetari i Fushë- Kosovës shprehu shqetësim rreth gjendjes së largpërçuesit Bardhi i Madh, që është në gjendje jo të mirë, si dhe i njëjti kalon arave, ku e vështirëson intervenimin. Ai potencoi se një pjesë e këtij largpërçuesi të mund të kalojë buzë rrugës që do ta zgjidhte problemin. Kurse në takimin me kryetarin e Junikut, i pari i komunës potencoi se gjendja e rrjetit në këtë komunë nuk është e mirë dhe në takim u vendos që në të ardhmen të dërgojë një listë me kërkesa, gjithashtu ai shprehu Predstavnici KEDS-a nastavljaju da imaju redovne susrete sa predstavnicima opština Kosova. Susreti su razvijeni sa visokim zvaničnicima opština Glogovac, Kosovo Polje, Junika,Dečana, Elez Hana. Prestavnici KEDS-a, tokom ovih sastanaka obavestili su opštinske zvaničnike oko statusa projekata 2014 i 2015godine, kao i oko projekata za 2016 godine. U susretima se govorilo o stanju mreže, investicijama, ortofoto mapama i eventualnih zahteva od predstavnika opština. Osim ostalog, predsednik Kosovog Polja izrazio je uznemiranje oko stanja dalekovoda u Velikom Belaćevcu, koji nije u dobrom stanju, kao i isti prelazi preko njiva gde otežava intervenisanje. On je potencirao da je jedan deo ovog dalekovoda može prolaziti pored puta što bi rešili KEDS representatives continue to hold regular meetings with representatives of the Municipalities of Kosovo. Meetings were held with senior officials from Drenas, Fushe -Kosovë, Junik, Decani, Hani i Elezit Municipalities. KEDS representatives during these meetings discussed about the status of projects of 2014 and 2015, and about projects for During the meetings it was mainly talked about the state of network investment, orthophoto maps and eventual requests from members of municipalities. Among other things, Mayor of Fushe Kosovo expressed concern about the state of Bardhi i Madh transmitter, which is in poor condition, and the same goes through the fields which makes the intervention more difficult. He noted that a part of this transmission line could pass along the road which would solve the problem. But in a meeting with the mayor of Junik, the mayor stressed that the situation of the network in the municipality is not good and was decided that in the future to submit a list of demands, he also expressed readiness for cooperation and also found understanding about granting municipal orthophoto maps on a CD. Hani I Elezit municipality mayor invited 68

69 ZHVILLIMET NË KEDS gatishmërinë për bashkëpunim si dhe njëherësh gjetën mirëkuptim rreth dhënies së hartave ortofoto të komunës në CD. I pari i komunës së Hanit të Elezit e ftoi Drejtorin Ekzekutiv të Rrjetit z. Mehmet Koç, që t i bëjë një vizitë komunës dhe disa vende në këtë komunë, ku është e domosdoshme të investohet dhe të bëhet riparim i rrjetit. Bashkëpunimi mes komunave është në interes dhe për të mirën e konsumatorëve dhe do të vazhdojnë edhe në të ardhmen. Investimet e KEDS-it, përmirësim për jetën e qytetarëve Bashkë me përfaqësuesit e KEDS-it, respektivisht Drejtorin Ekzekutiv Avni Alidemaj, kryetari Gazmend Muhaxheri mbajti një takim pune me qëllim të ngritjes së kualitetit të jetës së qytetarëve të Pejës. Marrë parasysh rritjen e numrit të konsumatorëve me energji elektrike dhe nevojave jetësore të çdo familje, në takim u paraqitën dhe u diskutuan projektet dhe investimet që KEDS do t i aplikojë për këtë vit. Falë këtyre projekteve, lagjja Dardania I, Dardania II dhe Karagaçi do të pajisen me trafo dhe rrjet të ri. Pastaj do të bëhet ndërrimi i shtyllave dhe rrjeteve elektrike në rrugët: Eliot Engel, Wesly Clark dhe Jabllanica e Leshanit. Kurse fshatrat Bogë, Shkrel e Dubovë, do të përfitojnë nga kjo marrëveshje me ndërtimin e trafostacioneve të reja. Bashkëpunimi me KEDS-in do të vazhdojë, në mënyrë që konsumatorët të kenë një furnizim të sigurt dhe kualitativ me energji elektrike. Faleminderit për besimin dhe mbështetjen! problem. Dok je na sastanku sa predsednikom Junika, prvi u opštini potencirao da je stanje u mreži u ovoj opštini nije najbolje i na sastanku je odlučeno da u budućnosti pošalje jedna lista sa zahtevima, takodje je izrazio spremnost za saradnju i ujedno naišli smo na razumevanje oko pružanja ortofoto mapa opštine u CD. Prvi u opštini Elez Hana pozvao je Izvršnog Direktora u Mreži g. Mehmet Koc, da poseti opštinu i nekoliko mesta u ovoj opštini, gde je neophodno da se investira i uradi popravka mreže. Saradnja između opština je u interesu i za dobro potrošača i biće nastavljene i u budućnosti. Investicije KEDS-a, poboljšanje za život građana Zajedno sa predstavnicima KEDS-a, tačnije Izvršnog Direktora Avni Alidemaj, danas je predsednik Gazmend Muhaxheri, održao jedan radni sastanak u cilju podizanja kvaliteta života građana Peći. Uzimajući u vidu povećaanje potrošača električne energije I životnih potreba svake porodice, na sastanku su predstavljene I diskutovona projekti I investicije koje će KEDS primeniti ove godine. Zahvaljujući ovim projektima, naselje Dardanija I, Dardanija II I Karagač će biti opremljene sa trafom I novom mrežom. Posle će biti promenjeni stubovi električna mreža u ulicama: Eliot Engel, Wesly Clark i Jablanica kod Lešana. Dok sela Boga, Škrelj i Dubovo, će imati koristi od ovog sporazuma u izgradnji novih trafostanica. Saradnja sa KEDSom će se nastaviti, na način da potrošači imaju jedno bezbedno I kvalitetnije snabdevanje električnom energijom. Hvala na poverenju I podršku! the Executive Director of Network z. Mehmet Koc to visit the municipality and some areas in this municipality, where it is necessary to invest and repair the network. Cooperation between municipalities is in the interest and for the benefit of consumers and will continue in the future. KEDS Investments, improvement of life quality of the citizens Together with representatives of KEDS, namely Executive Director Avni Alidemaj, today Mayor Gazmend Muhaxheri has held a work meeting that had as a topic the increase of life quality of Peja citizens. Taken into account the number of electricity consumers and life needs of every family, in the meeting were presented and discussed the projects and investments to be applied by KEDS for this year. Thanks to these projects, the neighborhoods, Dardania I, Dardania II and Karagaqi will be equipped with substation and new network. Then it will be performed the replacement of poles and electrical grids in the streets: Eliot Engel, Wesly Clark and Jabllanica e Leshanit. While the villages Bogë, Shkrel and Dubovë will benefit from this agreement with construction of the new substations. Cooperation with KEDS shall continue, in order that the customers have a safe and quality supply of electricity. Thank you for your trust and support. 69

70 KEDS ZËVENDËSON 10 TRANSFORMATORË TË STËRVJETËRUAR KEDS ZAMENJUJE 10 ZASTARELIH TRANSFORMATORA KEDS REPLACES 10 OLD TRANSFORMERS ZHVILLIMET NË KEDS Janë 10 transformatorë të rinj që KEDS-i po vendos nëpër vendbanime ku më së shumti kanë nevojë. Projekti ka për qëllim që në lokalitetet ku janë zëvendësuar transformatorët, të evitohen mbingarkesat dhe të rritet siguria e furnizimit me energji elektrike. Ndërrimet e para u bënë në nënstacionet në komunën e Shtimes, Xërxë të Gjakovës dhe në fshatin Piranë. Aty u vendosën transformatorë të tensionit të mesëm 8MVA ( Megavolt Amper) dhe u hoqën transformatorët e trashëguar që 10 novih transformatora KEDS postovlja po naseljima gde najviše ima potrebe. Projekat ima za cilj da u lokalitetima gde se zamenjuju izbegnu preopterećenja I poveća bezbednost snabdevanja električnom energijom. Prve zamene su izvršene u podstanicama u opštimana Štimlje, Zrza I Gjakovica I u selu Pirana. Tu su postavljeni transformatori srednjeg napona 8MVA ( Megavolt Amper) I otklonjeni su nasleđeni transformatori koji su bili stari godine. Novi trafoi su opremljeni There are ten new transformers that KEDS is installing in the areas with the highest need. The project s purpose in these locations where the tranformers are replaced is to omit overload and offer stable energy supply. The first replacements were done in the substations in the regions of Shtime, Xerce and in the Piranë village. In these locations were placed new transformers of medium tension 8MVA and replaced old transformers which were 40 and 50 years old. The new transformers are of the latest technology. 70

71 ZHVILLIMET NË KEDS ishin të vjetër vjet. Trafot e reja janë të pajisura me stabilimentet më moderne. Gjithçka është duke shkuar sipas planit dhe nga ky investim do të rritet siguria e furnizimit për një pjesë të madhe të konsumatorëve të këtyre anëve. Me vendosjen e këtyre transformatorëve, rritet besueshmëria e sistemit dhe zgjidhet çështja e furnizimit për atë rajon për më së paku edhe 10 vjet, thotë Korab Zymeri, Menaxher i koordinimit të Mbrojtjes Rele në KEDS. Përfitimi nuk është vetëm i konsumatorëve të këtyre zonave, por në këtë rast përfitojnë edhe konsumatorë që janë furnizuar nga trafo tjerë më të afërt që kanë ngarkesë dhe rënie të tensionit. Këto investime do të gëzojnë të gjithë konsumatorët e këtyre zonave të cilët do të përfitojnë shërbime kualitave të furnizimit me energji elektrike. KEDS edhe më herët ka bërë ndërrimin e trafove dhe do të vazhdojë me këto investime në të gjithë Kosovën, derisa të përmbushë misionin për përmirësimin e furnizimit me energji elktrike dhe të jetë sa më afër konsuamtorëve. sa modernim postrojenjima. Sve teće po planu I od ove investicije će se povećati bezbednost snabdevanja za jedan veliki deo potrošača ovog dela. Sa postavljanjem ovih transformatora povećava se stabilnost sistema I rešava se pitanje snabdevanja u tom region za najmanje 10 godina, kaže Korab Zymeri, Menadžer koordiniranje Relejske Zaštite u KEDS. Korist nije samo za potrošače ovih zona, ali ovim slučajem koristi će imati I potrošači koji su se snabdevali iz ostalih najbližih trafoa koji imaju opterećenje I pad napona. Ove investicije će obradovati sve potrošače ovih zona koji će imati koristi u kvalitetnijim uslugama snabdevanja električnom energijom. KEDS je I ranije izvršio zamenu trafoa I nastaviće sa ovim investicijama na celom Kosovu dok ne ispuni misiju za poboljšanje snabdevanje električnom energijom I da bude što bliže potrošačima. Everything is going according to the plan and this investment will increase the stable energy supply for a large number of customers in these areas. With installation of these transformers we ensure more reliability in the system and we solve the energy supply problems in this region for at least next ten years, said Korab Zymeri, coordinator of this project at KEDS. The direct beneficiaries are the inhabitants of the immediate areas but also those who live nearby since these new transformers will affect positively also them. These investments are welcomed by the citizens who will be benefiting from high quality service and reliable energy supply. KEDS has continuously replaced transformers and will continue to do so in the future all over Kosovo, with the objective to fulfill its mission in replacing the old network, to ensure reliable energy supply and offer high quality service for its consumers. 71

72 KEDS VENDOS NJË MEGATRAFO PËR FABRIKËN E UJIT NË SHKABAJ KEDS POSTAVIO JEDAN MEGATRAFO ZA FABRIKU VODE U ORLOVICU KEDS INSTALL ONE MEGA SUBSTATION FOR WATER FACTORY IN SHKABAJ ZHVILLIMET NË KEDS KEDS ka vendosur një megatrafo të re prej 8 MVA (Megavolt amperësh) në nënstacionin e Mazgitit, rreth 10 kilometra nga Prishtina. Ky stabiliment prej 18 mijë kilogramësh është vendosur për t i paraprirë fabrikës në ndërtim në Shkabaj, e cila pritet të lëshohet sivjet në punë për ta furnizuar Prishtinën me rrethinë me ujë. Trafoja është vendosur pas kërkesës së KUR Prishtina për 5 megavatë shtesë dhe KEDS ka reaguar menjëherë. Ujësjellësi e ka mirëpritur këtë investim, përderisa nuk ka asnjë pengesë për furnizim me energji elektrike për fabrikën e re. Trafo do të lidhet në linjat 35 kv (kilovolt) dhe do të sigurojë shpërndarjen në standardet më të larta të energjisë elektrike. Kjo, sepse tashmë kapacitetet në nënstacionin 35/10 kv të Mazgitit janë shtuar në 24 MVA dhe pos fabrikës së ujit, rritet siguria dhe kualiteti i shërbi- KEDS je postavio jedan novi megatrafo od 8 MVA (Megavolt ampera) u podstanici Mazgit, oko 10 kilometara od Prištine. Ovo postrojenje od 18 hiljada kilograma je postavljeno u bazamentu kao bi služio fabrici u izgradnji u Orlovicu, koja se ocekuje da bude puštena u rad da bi snabdevala Prištinu i okolinu sa vodom. Trafo je postavljen nakon zahteva KUR Priština za 5 megavata dodatnih i KEDS je odnah reagovao. Vodovod je dobro docekao ovu investiciju, dok nema nikakve smetnje za snabdevanje elektricnom energijom za novu fabriku. Trafo ce biti povezana u linijama 35 kv (kilovolt) i obezbedice distribuciju u najvišim standardima elektricne energije. Ovo, jer sadašnji kapaciteti u podstanici 35/10 kv u Mazgitu su povecani na 24 MVA i osim fabrike vode, povecana je bezbednost i kvalitet usluga elektricne energije i za okolini cetiri opštine, tacnije KEDS has installed one mega substation of 8 MVA (Megavolt ampere) in substation of Mazgit, around 10 kilometers from Prishtina. This switchgear of 18 thousand kilograms was installed in foundation to precede the factory under construction in Shkabaj, which is expected to be put in operation this year to supply Prishtina and its surroundings with water. Substation was placed after KUR Prishtina request for 5 additional megawatts and KEDS has reacted immediately. Water supply company has welcomed this investment, while there is no obstacle for new factory electricity supply. Substation will be connected in 35 kv (kilovolt) lines and will provide the distribution in highest electricity standards. 72

73 ZHVILLIMET NË KEDS meve të energjisë elektrike edhe për rrethinat e katër komunave, përkatësisht lokaliteve përreth Mazgitit ku përfshihen fshatrat deri në periferi të Prishtinës, pastaj fshatrat e Obiliqit, Vushtrrisë dhe të Podujevës. Projektet që po realizohen çdo ditë tregojnë përkushtimin e KEDS-it në praktikë për përmbushjen e premtimeve me rastin e privatizimit dhe vendosmërinë e kompanisë që të jetë përkrah qytetarit dhe të mbështesë me të gjitha forcat aty ku është nevoja, duke u dhënë prioritet të lartë projekteve që përmbushin nevojat jetike, siç është ai i furnizimit me ujë. Kjo trafo hyn në kuadër të projekteve të KEDS-it për zgjerim dhe përforcim të rrjetit që po bëhen anekënd vendit. Pos Mazgitit, vetëm gjatë vitit 2016 KEDS ka vendosur trafo të tilla edhe në Gjilan, Shtime, Shterpcë, Xerxë, Piranë të Prizrenit, Dragash dhe Gjakovë. Në disa prej tyre, duke përfshirë edhe Mazgitin janë vendosur nga dy trafo. Pra, për rreth 3 muaj janë vendosur 10 megatrafo që tregojnë vendosmërinë për zgjerim dhe përforcim të Rrjetit Distributiv anëkend vendit, për tu ofruar konsumatorëve shërbime sa më kualitative. lokalitetima oko mazgita gde su obuhvacena sela do periferije Prištine, potom sela u Obilicu, Vucitrnu i Podujevu. Projekti koji se realizuju svaki dan pokazuju posvecenost KEDS-a u praksi u ispunjavanju obecavanja prilokom privatizacije i odlucnost kompanije da bude pored gradana i podrži sa svim snagama tamo gde je potreba, dajuci visoki prioritet projektima koji ispunjavaju životne potrebne, kao što je snabdevanje vodom. Ovaj transformator je deo projekata KEDS-a za proširenje i ojačanje mreže koji se naveliko odvija na svim delovima zemlje. Osim Mazgita, samo u 2016 godini KEDS je postavio slične transformatore i u Gnjilanu, Stimlju, Štrpcu, Zrza, u Prizrenskoj Pirani, Dragašu i u Djakovici. U nekim od njih, obuhvatajući i Mazgit postavljena su po dva transformatora. Dakle, samo u toku tri meseca postavljeno je 10 mega-transformatora čime se dokazuje odlučnost za proširenje i ojačanje mreže u čitavoj zemlji kako bi se potrošačima pružile što kvalitetnije usluge This because now capacities in substation 35/10 kv of Mazgit are added 24 MVA and except water factory, is increased safety and quality of electricity services also for surroundings of four municipalities, respectively locations around Mazgit where are included villages up to periphery of Prishtina, afterwards villages of Obiliq, Vushtrria and Podujeva. Projects that are being realized every day are showing KEDS commitments to fulfill its promises made on the occasion of privatization and company s determination to support citizens and give support with all forces where is needed, by giving high priority to projects that fulfill vital needs, like the one of the water supply. Beside Mazgit, only in 2016 KEDS has established such transformers in Gjilan, Shtime, Strpce, Xerxë, Pirana of Prizren, Dragash and Gjakova. In some of them, including Mazgit were installed two transformers. So, for around 3 months there are installed 10 megatrafos that shows the commitment for expansion and reinforcement of Distribution Network across the country, to offer consumers better quality services. PUNONJËSIT E KEDS-it PËR HERË TË TRETË DHUROJNË GJAK RADNICI KEDS-a PO TREĆI PUT DARUJU KRV KEDS EMPLOYEES TAKE PART IN A BLOOD DONATION INITIATIVE Është hera e tretë me radhë që punëtorët e kësaj kompanie solidarizohen me njerëzit që kanë nevojë për gjak. Më 22 janar aksioni vullnetar për grumbullimin e gjakut u organizua nga Departamenti i Komunikimeve të KEDS-it dhe Qendra e Transfuzionit të Gjakut në Prishtinë. Treći put za redom radnici ove kompanije su se solidarisali sa gradjanima koji imaju potrebu za krvi. Dana 22 januara dobrovljna akcija za prikupljavanje krvi organizovana od strane Departmana za Komunikacije u KEDS-u i Centra za Transfuziju Krvi u Prištini. This is the third year that KEDS workers are solidarizing with the people who are in need of blood. On January 22nd, voluntary action for blood donation was organized by the Department of Communications of KEDS and Blood Transfusion Centre in Prishtina. 73

74 ZHVILLIMET NË KEDS Punëtorët e KEDS-it edhe një herë treguan gatishmërinë e tyre t i përgjigjen kësaj ftese që u organizua në ndërtesën qendrore të KEDS-it në Prishtinë, ku 40 pjesëtarë të kompanisë u bënë pjesë e kësaj iniciative. Kryesisht dhuruesit kanë qenë ata të cilët kanë dhuruar edhe më herët, por në mesin e tyre pati edhe nga ata që për herë të parë kanë dhënë gjak. Bujar Arifi nga Departamenti për Kontroll dhe Investime ka dhuruar për herë të parë gjak. Është hera e parë që dhuroj gjak, por besoj që nuk do të jetë e fundit. Besoj që sadopak kam kontribuar për të ndihmuar njerëzit që kanë nevojë, thotë ai. Dr. Safete Maliqi- Qormemeti nga Qendra e Transfuzionit është ndarë e kënaqur me numrin e dhuruesve. Çdo gjë ka rrjedhur siç është më së miri. Gjak dhuruan të dy gjinitë duke grumbulluar gjak nga të gjitha grupet. Numri i dhuruesve po vjen duke u rritur çdo vit e më shumë dhe falënderojmë punëtorët e KEDS-it dhe stafin për mikpritjen që na bënë, tha Qorrmemeti. Ky aksion humanitar tanimë në KEDS është bërë traditë dhe tradita do të vazhdojë. Radnici KEDS-a su izrazili spremnost da odgovore ovom pozivu koji je organizovana u centralnoj zgradi KEDS-a u Prištini. Broj darivalaca je bio znatan, oko 40 radnika radnika u zgradi. Uglavnom darivaoci su bili oni koji su darivali i ranije, ali megju njima je bilo i oni koji po prvi put dali krv. Bujar Arifi iz Departmana za Kontrolu i Investicije dao je krv po prvi put. Prvi put je da dajem krv, ali ne i zadnji. Verujem da sam donekle doprineo da pomognem ljudima koji imaju potrebe, rekao je on. Dr. Safete Maliqi- Qormemeti iz Centra za transfuziju je bila zadovoljna sa brojem darivaoca. Sve je teklo kako je najbolje. Krv su darivali oba pola sakupljajući krv iz svih grupa. Broj darivaoca se povećava svake godine sve više zahvaljujemo radnike KEDS-a i osoblje na gostoprimstvu, rekla je Qormemeti. Ova humanitarna akcija sada je u KEDS postala tradicija i tradicija se nastavlja. KEDS workers responded positively to this invitation that was organized in the central building of KEDS in Prishtina. The number of donors has been considerable, where about 40 employees in the building took part in this initiative. Donors were mainly those who have donated before, but among them there were also first time blood donors. Bujar Arifi from Investment and Control Department who has donated blood for the first time said: It is the first time I am donating blood, but it will not be the last. By donating blood I believe I have helped people in need for blood. Dr. Safete Maliqi - Qormemeti from Transfusion Centre was satisfied with the number of donors. Everything went perfect. We were able to collect blood from both men and women and from all blood types. The number of donors is increasing every year and we thank KEDS workers and staff for their contribution, said Qormemeti. This humanitarian action of KEDS has become a tradition and this tradition will continue. 74

75 keds-energy.com kesco-energy.com

76 RRUGËTIMI I KEDS ACADEMY III HOD KEDS ACADEMIJE III JOURNEY OF KEDS ACADEMY III KEDS ACADEMY KEDS ka përzgjedhur studentë e nxënës me profile të ndryshme nga shumë qytete të Kosovës për edicionin e tretë të Akademisë së KEDS-it. Gjithçka filloi me përgatitjen e studentëve si të komunikojnë me konsumatorët. Konsumatori është mbret dhe pjesa më e rëndësishme e kompanisë., porositi Sabri Tërnava, Menaxher për Konsumatorë në KESCO. KEDS je izabrao studente i učenike sa raznim profilima iz mnogih gradova Kosova za treću ediciju Akademije KEDS-a. Sve je počelo sa pripremom studenata kako da komuniciraju sa potrošačima. Potrošač je kralj i najvažniji deo kompanije., poručio je Sabri Ternava, Menadžer za Potrošače u KEDS. KEDS has selected students with different profiles from many towns of Kosovo. This new group of students started by taking lectures on communication with costumers. The customer is the king and the most important part of the company -said Sabri Trnava, manager for consummators at KEDS. Preparing tomorrow s leaders is the goal of KEDS Academy. Erandë Reçica, Fakulteti Ekonomik KEDS Akademia është progami më i mirë në të cilin kam fatin të jem pjesë edhe unë. Ligjëratat janë interaktive me shumë projekte e detyra që po i përfundojmë me sukses. Erandë Reçica, Ekonomski Fakultet KEDS Akademija je najbolji program nakojem sam imala sreću da ućestvujem. Predavanja su interaktivna sa mnogim projektima i zadatcima koje zavšavamo sa uspehom. Erandë Reçica, Faculty of Economics KEDS Academy is the best program in which I was fortunate to be part of. The lectures are very interactive, where everyone can express their opinion, with many projects and tasks that we complete successfully. 76

77 KEDS ACADEMY Përgatitja e atyre që do të jenë udhëheqësit e së nesërmes është edhe pikësynim i Akademisë së KEDS-it. Kjo gjeneratë vjen shumë e përgatitur dhe për mua është kënaqësi të punoj me ta, tha Teuta Ukshini, pjesë e menaxhmentit të KEDS-it. Studentët morën pjesë edhe në ligjerata rreth tregtimit të energjisë, me theks të veçantë tregtimin e energjisë në KESCO. Temën e ka ligjëruar para studentëve Nermin Arapi, Drejtoreshë në Departamentin e Bilancit Eenergjetik në KESCO, e cila theksoi se KESCO si furnizues publik, ka për detyrë t i furnizojë të gjithë konsumatorët vendorë pandërprerë me energji elektrike. Gati 97% i prodhimit vendor është nga termocentralet dhe për shkak të njësive jofleksibile optimizimi i sistemit elektroenergjetik është i vështirë.për të mbuluar kërkesën, paraqitet nevoja e shitblerjes së energjisë, porositi ajo studentët. Për të qenë menaxher i suksesshëm, në botën moderne duhen njohuri të theksuara edhe nga fusha e teknologjisë informative. Kështu menaxhmenti i IT-së shpjegoi në detaje si funksionojnë rrjetet kompjuterike të KEDS-it. Sistemi informatik i KEDS-it është sistem kompleks për përpunimin dhe bartjen e informatave, i dizajnuar për të rritur sigurinë e informatave, disponueshmërinë e tyre dhe shfrytëzueshmërinë e pajisjeve të IT, duke aplikuar teknologjinë e virtualizimit të sistemeve dhe aplikacioneve, ka Priprema onih koji će biti rukovodioci sutrašnjice je i cilj Akademije KEDS-a. Ova generacija dolazi mnogo pripremljenija i za mene je zadovoljstvo raditi sa njima, rekla je Teuta Ukshini, deo menadžmenta KEDS-a. Studenti su učestvovali na predavanjima oko trgovanja energijom, sa posebnim naglaskom trgovanje energijom u KESCO. Temu je predavala pred studentima Nermin Arapi, Direktor u Departmanu za Energetski Bilans u KESCO, koja je naglasila da KESCO javni snabdevać, ima zadatak da snabdeva sve domaće potrošače neprestano električnom energijom. Oko 97% domaće proizvodnje je iz termoelektrana i zbog nefleksibilnih jedinica optimizam elektroenergetskog sistema je težak. Da bi pokrio potražnju, dolazi do potrebe kupoprodaje energije, poručila je ona studentima. Da bi bio uspešan menadžer, u modernom svetu trebaju naglašena znanja i iz oblasti informativne tehnologije. Tako je menadžment IT objasnio u detalje kako funkcionišu kompjuterske mreže u KEDS-u. Informativni sistem u KEDS-u je kompleksan sistem za preradu i This generation is very interested in learning new things, and for me it is a pleasure to work with them, said Teuta Ukshini part of the KEDS management. Students also gained knowledge about energy trading, with particular emphasis on energy trading in KESCO. Topics were lectured by Nermin Arapi, Director at the Department of Energy Balance in KESCO, who stressed out that KESCO as public supplier is obliged to supply all local customers with electricity. Almost 97% of domestic production is from power plants and due to inflexible units, power system optimization is difficult. To meet the demands for energy supply, energy trading becomes a very important factor. she told to students. To be a successful manager in modern world, you need to have significant knowledge in the field of information technology. Thus, KEDS s management lectured in detail how computer networks function in KEDS. KEDS Information System is a complex system for processing and transferring the information, designed to enhance the security of information, their availability and accessibility of IT equipment, applying technology of virtual systems and applications, said Valdet Haxhimusa manager of this department, who lectured for KEDS Academy. Albulena Syla, Shkolla e Mesme Gjin Gazuli Është nder për ne që të kemi ligjërues kaq profesionistë. Metodat e ligjërimit janë mjaft të avancuara dhe janë gjithmonë të gatshëm të na përgjigjen për çfarëdo paqartësi. Albulena Syla, Srednja Škola Gjin Gazuli Čast je za nas da imamo ovako profesionalne predavaće. Metode predavanja su veoma unapređena i uvek su spremni da nam odgovore za svaku nejasnoću. Albulena Syla, Gjin Gazuli School It is an honor for us to have such professional lecturers. Methods of lecturing are quite advanced and they are always ready to reply and clarify any issues that we do not understand. 77

78 KEDS ACADEMY thënë Valdet Haxhimusa, menaxher në këtë departament, i cili ligjëroi para pjesëmarrësve të KEDS Akademisë. Edhe në gjeneratën e tretë, e veçanta që fuqizon Akademinë e KEDS-it janë ligjëruesit nga Universiteti Bogaziçi i Stambollit. Për profesorin Mahmut Ekşioğlun është viti i tretë me radhë që po ligjëron për studentët e KEDS Akademisë dhe thotë se edhe pse është ende herët të flitet për këtë gjeneratë, shihet që vullnetin dhe interesimin për mësim e kanë të madh. Nuk kam dyshim që do të jenë më të mirët - shprehet ai me entuziazëm. Studentët kanë marrë njohuri për sfera të ndryshme të cilat i përgatisin ata për një karrierë më të suksesshme. prenos informacija, dizajniran da poveča bezbednost informacija, njihovu raspoloživost i korišćenost opreme IT, primenjujući tehnologiju virtualnosti sistema i, rekao je Valdet Haxhimusa, menadžer u ovom departmanu, koji je predavao pred učesnicima KEDS Akademije. I u trećoj generaciji, posebnost koja osnažuje Akademiju KEDS-a su predavaći iz Univerziteta Bogaziçi iz Istambula. Za profesora Mahmut Ekşioğlu je treća godina za redom da predaje za studente KEDS Akademije i kaže da je iako je rano da se govori za ovu generaciju, vidi se volja i interesovanje za učenje je veliko. Nema sumnje da će biti najbolji - izražava on sa entuzijazmom. Studenti su dobili znanja u raznim sferama koje će ih pripremiti za jednu uspešnu karijeru. Even in its third generation, what empowers KEDS Academy are lecturers from Bogazici University from Istanbul. For Professor Mahmut Eksioglu this is the third consecutive year that offers his lectures for KEDS Academy students and says that although it is still early to talk about this generation, it is obvious that they show great interest in lessons. There are no doubts that they will be the best generation, - says professor Eksiogly with excitement.students gain knowledge in different areas that prepare them for a more successful career. Studentët mbajnë ligjërata edhe në ambiente relaksi Studentët e Akademisë së KEDS-it në kuadër të programit kaluan edhe një vikend në Bogë. Mision kryesor i udhëtimit ishte mësimi përmes relaksimit dhe familjarizimi me punën në grup përmes lojërave të ndryshme. Qëllimi ynë është që studentët të mësojnë punën ekipore përmes metodave më ndryshe, duke thyer rutinën e mësimeve që ata kanë në shkollë dhe universitet., tha Zafer Yilmaz, Drejtor i Shërbimeve të Përbashkëta KEDS-KESCO. Kuptuam se për të fituar duhet respektuar idenë e secilit, tha Mimoza Feraj, studente e akademisë. Udhëtimi dyditor ka familjarizuar studentët edhe më tepër mes vete. Ky vikend në Bogë është një organizim i qëlluar pasi që është krijuar një mundësi të njihemi më mirë mes veti, tha Rina Sahatçiu, studente. Studenti održali predavanja i u relaksirajučem ambijentu Studenti Akademije KEDS-a u sklopu programa proveli su jedan vikend u Bogi. Glavna misija putovanja je bila učenje preko relaksiranja i upoznavanje sa radom u grupi preko raznih igara. Naš cilj je da studente naučimo ekipnom radu preko raznih metoda, menjajući rutinu učenja koju oni imaju po školama i univerzitetima., kaže Zafer Yilmaz, Direktor Zajedničke Službe KEDS-KESCO. Razumeli smo da bio dobio poštovanje treba da se poštuje ideja svakog, rekla je Mimoza Feraj, student akademije. Dvodnevno putovanje je približilo studente još više među sobom. Ovaj vikend u Bogi je jedno dobro organizacija pošto je stvorena jedna mogućnost da se bolje upoznamo među sobom, kaže Rina Sahatçiu, student. Students attend lectures also in a relaxed environment KEDS academy student spent a weekend in Boge. Main objective of this trip was to learn about the importance of learning through playing and team building. Our goal is to learn team work through different methods, breaking the routine of lessons that they have in school and university. -said Zafer Yilmaz, Director of Joint Services in KEDS-KESCO. We learned that if we want to win, everyone s idea should be respected said Mimoza Feraj, a student of the academy. The two-day trip has further familiarized students with each other. This weekend in Boga is a fantastic event because it has given us an opportunity to become better acquainted with each other, said Rina Sahatçiu, a student. 78

79 Burimi i energjisë jeni ju! keds-energy.com 05

80