JÖKLARANNSÓKNAFÉLAG ÍSLANDS

Transcription

1 Society report JÖKLARANNSÓKNAFÉLAG ÍSLANDS Skýrsla formanns á aðalfundi 25. febrúar 2014 Árið 2013 voru töluverð umsvif hjá félaginu. Unnið var að breytingum og endurbótum bæði í Jökulheimum og á Grímsfjalli, rannsóknastarf var með nokkrum blóma með vorferð, mælingum á Mýrdalsjökli og sporðamælingum, Jökull kom út að venju og félagslíf að öðru leyti með þokkalegasta móti. Árið var laust við umtalsverð umbrot í jöklum. Breytingar urðu í samstarfi við Landsvirkjun vegna vorferða og hafið var samstarf við Neyðarlínuna um rekstur nýrrar og öflugrar rafstöðvar og bætt fjarskipti á Grímsfjalli. Rekstur félagsins er sem fyrr í járnum en á það er að horfa að fjárhagurinn er traustur, nokkur varasjóður er til, skuldir engar auk þess sem verulegar framkvæmdir voru kostaðar af tekjum og styrkjum ársins. Aðalfundur fór fram í Öskju 24. febrúar. Tómas Jóhannesson var fundarstjóri og Finnur Pálsson fundarritari. Verkaskipting stjórnar var ákveðin á fyrsta fundi eftir aðalfund, í byrjun mars, auk þess dregið var um röð varamanna. Að venju voru mánaðarlegir stjórnarfundir en fundahlé yfir sumarið. Stjórn JÖRFÍ 2013 Magnús Tumi Guðmundsson, formaður Magnús Hallgrímsson, varaformaður Valgerður Jóhannsdóttir, gjaldkeri Þorsteinn Þorsteinsson, ritari Árni Páll Árnason, meðstjórnandi. Varastjórn: Hallgrímur Þorvaldsson, Hálfdán Ágústsson, Þóra Karlsdóttir og Vilhjálmur S. Kjartansson. Nefndir JÖRFÍ: Rannsóknanefnd: Magnús Tumi Guðmundsson (formaður), Alexander Jarosch, Björn Oddsson, Bryndís Brandsdóttir, Eyjólfur Magnússon, Finnur Pálsson, Guðfinna Aðalgeirsdóttir, Hálfdán Ágústsson, Hrafnhildur Hannesdóttir, Magnús Hallgrímsson, Oddur Sigurðsson, Steinunn S. Jakobsdóttir, Tómas Jóhannesson og Þorsteinn Þorsteinsson. Bílanefnd: Árni Páll Árnason (formaður), Eiríkur Lárusson, Garðar Briem, Sigurður Vignisson og Hallgrímur Þorvaldsson. Skálanefnd: Ragnar Þór Jörgensen (formaður), Gunnar Antonsson (varaformaður) Aðalsteinn Svavarsson, Alexander Ingimarsson, Ástvaldur Guðmundsson, Grétar Þorvaldsson, Guðbjörn Þórðarson, Leifur Þorvaldsson, Snæbjörn Sveinsson, Stefán Bjarnason, Sverrir Hilmarsson, Vilhjálmur S. Kjartansson og Þorsteinn Kristvinsson. Ferðanefnd: Sjöfn Sigsteinsdóttir (formaður), Árni Páll Árnason, Hlynur Skagfjörð og Magnús Tumi Guðmundsson. Ritstjórar Jökuls: Bryndís Brandsdóttir, Þorsteinn Þorsteinsson, Gréta Björk Kristjánsdóttir og Snævarr Guðmundsson. Ritnefnd Jökuls: Christopher J. Caseldine, Fiona S. Tweed, Gifford H. Miller, Haraldur Sigurðsson, Helgi Björnsson, Karen L.Knudsen, Karl Grönvold, Kristján Sæmundsson, Robert S. Detrick, Tómas Jóhannesson og William H. Menke. Skemmtinefnd: Anna Líndal, Ágúst Þór Gunnlaugsson, Baldur Bergsson og Guðfinna Aðalgeirsdóttir. Valnefnd: Jón E. Ísdal, Stefán Bjarnason og Oddur Sigurðsson. Fulltrúi í SAMÚT: Björn Oddsson, Árni Páll Árnason til vara. GJÖRFÍ-nefnd: Þóra Karlsdóttir (formaður), Ástvaldur Guðmundsson og Jósef Hólmjárn. JÖKULL No. 64,

2 Eins og á síðasta ári sjá Jóhanna Katrín Þórhallsdóttir, Valgerður Jóhannsdóttir og Alexander Ingimarsson um félagatalið, auk þess sem Alexander lítur eftir geymslunni í kjallara húss FÍ í Mörkinni 6. Björn Oddsson sá um erlendar áskriftir. FÉLAGATAL Skáðir félagsmenn um síðustu áramót voru alls 622. Þar af eru heiðursfélagar 16, almennir félagar 475, fjölskyldufélagar 18, námsfólk 70, og fyrirtæki, stofnanir og fréttastofur 43. Erlendir áskrifendur Jökuls eru nú rúmlega 50. Sigfús J. Johnsen, heiðursfélagi JÖRFÍ, lést á árinu. Sigfús var einn þekktasti jöklafræðingur heims, hlaut margar alþjóðlegar viðurkenningar og verðlaun, meðal annars hinn virta Seligman kristal Alþjóðlega Jöklarannsóknafélagsins. Sigfús var kjörinn heiðursfélagi á aðalfundi JÖRFÍ 2010 og var veitt jöklastjarnan og heiðursskjal á sérstakri alþjóðlegri ráðstefnu sem haldin var honum til heiðurs í ágúst það sama ár. Sigfúsi þótti mjög vænt um viðurkenningu JÖRFÍ og hún kom honum á óvart enda var hann maður lítillátur, en bæði kátur og skemmtilegur félagi, hvort heldur sem sem var á uppi á jöklum eða á fundum í erlendum stórborgum. Sigfús J. Johnsen ( ), jöklafræðingur og heiðursfélagi JÖRFÍ. Sigfús J. Johnsen ( ), glaciologist and honorary member of JÖRFÍ. RANNSÓKNIR Rannsóknir sem Jöklarannsóknafélagið kom að með beinum hætti á árinu voru á Vatnajökli og Mýrdalsjökli auk sporðamælinga sem unnar eru víða um land af sjálfboðaliðum. 1. Afkomumælingar á Mýrdalsjökli. Farin var ferð til mælinga 9. maí en þá varð frá að hverfa vegna þungs færis. Viku seinna, þann 15. maí gekk betur. Vitjað var um stikur þann 5. september. Þá birtist í 63. hefti Jökuls grein með niðurstöðum mælinganna en þær hófust vorið Vorferð 31. maí 7. júní. Verkefnin gengu vel. Ágætt veður var framan af og undir lokin, en slagveðursrigning á mánudag og þriðjudag. Unnið var að hefðbundnum verkefnum, s.s. afkomumælingu í Grímsvötnum og víðar, mælingu á vatnshæð Grímsvatna, botnhæð í Skaftárkötlum og lónum í Kverkfjöllum, auk áframhaldandi rannsókna á gosstöðvum og jarðhita í Grímsvötnum. Að auki voru sett út ný GPS tæki og skjálftamælar á sker í jöklinum, á Káraskeri í Breiðamerkurjökli og Húsbóndanum. Eru þessar auknu mælingar liður í hinu stóra FUTUREVOLC verkefni sem snýst um bætta vöktun íslenskra eldstöðva, og þar eru eldstöðvar í Vatnajökli mikilvægar. 3. Sporðamælingar. Vitjað var um jökla á 46 stöðum haustið 2013 en ekki var hægt að mæla á 10 þeirra vegna lóns, snjóþekju eða annarra óviðráðanlegra aðstæðna. Þar sem tókst að mæla hopuðu jöklar á 33 stöðum, einn stóð í stað og einn gekk fram. Mest var hopið í Heinabergsjökli, tæpur kílómetri, en sá sporður liggur í lóni. Afkoma jökla er því áfram erfið, þó leysing hafi verið minni en oft hefur verið undanfarin sumur. Ekki er fjallað hér um miklar jöklarannsóknir sem stofnanir hér á landi og erlendir háskólar og rannsóknaraðilar stunda. Sumt af þeim mælingum er þó unnið með stuðningi af húsum félagsins. FUNDIR Fundir voru þrír allir haldnir í sal 132 í Öskju, náttúrufræðahúsi Háskóla Íslands. Aðalfundur 2013 var haldinn 26. febrúar. Ólafur Ingólfsson flutti erindi um jöklunarsögu Svalbarða og Barentshafs, en þar hefur hann stundað rannsóknir um áratuga skeið. Á fundinn mættu 50 manns. 148 JÖKULL No. 64, 2014

3 Jöklarannsóknafélag Íslands Nýjungar á Vatnajökli, Í vorferðinni vann Bergur H. Bergsson á Veðurstofu Íslands að því að setja upp fastan jarðskjálftamæli á Húsbóndanum austan Pálsfjalls. Installment of a new permanent seismic station at Húsbóndinn, east of Pálsfjall. Ljósmynd/Photo. Magnús T. Guðmundsson. Vorfundur 30. apríl. Guðfinna Aðalgeirsdóttir sagði frá mælingum á Fletcher Promontory á Suðurskautslandinu og Oddur Sigurðsson sýndi myndir af íslenskum smájöklum á hverfanda hveli. Fundinn sóttu um 45 manns. Haustfundur 22. október. Á fundinum var kynnt bók sem út kom á árinu, mikið rit með tugum höfunda: Náttúruvá á Íslandi. Freysteinn Sigurðsson sagði frá vá af völdum eldgosa á Íslandi og Bjarni Bessason frá vá vegna jarðskjálfta. Eftir hlé sýndi Magnús Tumi myndir af eldstöðvum og eldgosum í jöklum á Íslandi. Á fundinn mættu 80 manns. Heftið er verulegt að vöxtum, 152 bls., þar af 40 bls. af innlendu efni auk sjö ritrýndra vísindagreina. Jökull fer heldur stækkandi og áhugi á að birta í honum fer vaxandi. Fjárhagur útgáfunnar er ekki eins traustur, því styrkir frá ráðuneytum fara mjög minnkandi og fékkst aðeins styrkur upp á 150 þús. frá menntamálaráðuneyti en enginn frá umhverfisráðuneytinu. Róðurinn við útgáfuna þyngist því, þar sem þessi styrkur dugar aðeins fyrir um tíunda hluta útgáfukostnaðarins. Aðalritstjóri Jökuls er sem fyrr Bryndís Brandsdóttir og á hún ásamt samritstjórum sínum, sem taldir voru upp hér framar í skýrslunni, miklar þakkir skyldar fyrir óeigingjarnt starf. ÚTGÁFA JÖKULS FRÉTTABRÉF OG VEFSÍÐA Jökull 62 kom út í ársbyrjun, mikið hefti helgað minningu Sigurðar Þórarinssonar í tilefni af því að 2012 voru 100 ár liðin frá fæðingu hans. Þessa heftis er getið í ársskýrslu síðasta árs. Jökull 63 kom út í árslok. Eins og undanfarin ár komu þrjú fréttabréf á árinu á hefðbundnum tímum undir öruggri ritstjórn Hálfdáns Ágústssonar. Hann sá einnig um vefsíðuna ásamt Jóhönnu Katrínu Þórhallsdóttur. JÖKULL No. 64,

4 SKEMMTIFERÐIR Sumarferð féll niður vegna slæms veðurs helgina sem fara átti í ferðina. Ætlunin var að fara í Húsafell og ganga á Okið en ljóst er að enn á félagið eftir að komast yfir jökulinn á Okinu, en fregnir af heilsu hans og sennilegu andláti eru ískyggilegar. GJÖRFÍ Gönguhópurinn GJÖRFÍ hefur starfað allt árið þar sem nokkur hópur félagsmanna hittist og fer í lengri og styttri gönguferðir samkvæmt dagskrá sem auglýst er í fréttabréfinu og á vefsíðunni. SKÁLAMÁL Skálanefnd félagsins er öflug, heldur reglulega fundi og hefur staðið í verulegri vinnu undanfarin ár í Jökulheimum. Því starfi var haldið áfram á þessu ári. Sett var upp ný eldhúsinnrétting í nýja skálanum, alfarið smíðuð af nefndarmönnum, gólf voru tekin í gegn, slípuð og lökkuð. Samhliða þurfti að lagfæra gas- og rafmagnslagnir í húsinu. Jafnframt var skipt um vindrafstöð. Nokkrar ferðir voru farnar á Grímsfjall til að gera við rafstöðina, en hún hefur verið töluverður höfuðverkur undanfarið. Í maí var gengið frá samningi við Neyðarlínuna um samstarf um rafstöð á Grímsfjalli. Keypt var ný og öflugri stöð og er hún sameign JÖRFÍ og Neyðarlínu. Landsvirkjun og Vatnajökulsþjóðgarður styrktu kaupin á nýju stöðinni. Vinnuferð var farin á Grímsfjall í byrjun október með Neyðarlínunni þar sem nýja rafstöðin var sett upp, komið fyrir Tetra sendi í vélageymslunni og smíðaður nýr pallur fyrir olíu- og bensíntunnur austan hennar. Með þeim aukna rafeindabúnaði sem Miklar endurbætur hafa verið unnar í stærri skálanum í Jökulheimum síðustu misseri. The renovations of the new hut in Jökulheimar. Ljósmynd/Photo. Snæbjörn Sveinsson. 150 JÖKULL No. 64, 2014

5 Jöklarannsóknafélag Íslands fylgir Tetra sendinum er ekki lengur forsvaranlegt að geyma eldsneyti inni og tekur pallurinn alfarið við því hlutverki hér eftir. Byrjunarörðugleikar í uppsetningu sendisins og fjarskiptanna urðu til þess að vélin fór ekki að virka fyrr en núna í febrúar. Í sömu ferð og þegar vélinni var komið fyrir var gert við gluggahlera, gluggar lakkaðir að innanverðu og andyrið slípað upp og lakkað. Í stuttri ferð í lok ágúst í Kverkfjöll var borin viðarvörn á húsið. Unnið var að því að koma á bókunarkerfi fyrir skálana á vef félagsins og er það kerfi nánast tilbúið. BÍLAMÁL Bílamálin eru í hefðbundnum farvegi. Ford bíll félagsins nýtist vel í rannsóknar- og vinnuferðir og gegnir þar mikilvægu hlutverki. Bílanefndin sér um bílinn og sinnir viðhaldi eins og þarf. Nefndin á hrós skilið fyrir ráðdeild og útsjónarsemi í allri umsýslu um bílinn samhliða því að hafa hann jafnan kláran í þau erfiðu verkefni sem leysa þarf í jöklaferðum. SAMSTARF VIÐ LANDSVIRKJUN Félagið hefur um áratuga skeið átt mjög gott samstarf við Landsvirkjun um vorferðir. Gengið var frá samningi um þetta samstarf á árinu, en meginefni hans er að Landsvirkjun styrkir félagið um verulega upphæð til að það geti haldið uppi öflugu rannsóknastarfi og haldið skálum við. Upphæðin nú var 2,3 millj. króna. Verulegur hluti hennar fór í að borga leigu fyrir snjóbíl og hluta flutningskostnaðar í vorferð, en Landsvirkjun hefur allt frá 1976 lagt til snjóbíl í ferðirnar. Á móti hefur Landsvirkjun aðgang að rannsóknagögnum félagsins og getur nýtt skála þess í mæliferðum sínum. KÚNSTIR NÁTTÚRUNNAR Í tilefni af aldarafmæli Sigurðar Þórarinssonar kom út skömmu eftir áramót vegleg askja með hljóðdiski og mynddiski auk bæklings. Félagið stóð að útgáfunni ásamt Ferðafélagi Íslands og Náttúrufræðifélaginu en hita og þunga af útgáfunni átti hópur tónlistaráhugamanna með tengsl við Sigurð og félögin, en í hópnum var m.a. Halldór Ólafsson. Askjan/diskarnir hafa síðan verið til sölu innan félagana og víðar og er nú að mestu búið að ná upp í kostnaðinn. Á diskunum eru sungin mörg lög Sigurðar og sýndir sjónvarpsþættir sem til eru um Sigurð og sönglög hans. ÁRSHÁTÍÐ Árshátíð JÖRFÍ fór fram Húnabúð í Skeifunni 16. nóvember eftir fordrykk á Jarðvísindastofnun Háskólans í Öskju. Hátíðin tókst vel að venju en hana sóttu um 60 manns. Magnús Tumi Guðmundsson Vélageymslan eftir að búið var að hreinsa af henni snjó og ís í lok vorferðar. The engine/steam bath/toilet house on Grímsfjall after the snow had been cleared from it. Ljósmynd/Photo. Magnús T. Guðmundsson. JÖKULL No. 64,