PEMETAAN KEPEKATAN OKSIGEN TERLARUT DALAM TASIK REKREASI TAMAN TASIK TAIPING, PERAK

Transcription

1 PEMETAAN KEPEKATAN OKSIGEN TERLARUT DALAM TASIK REKREASI TAMAN TASIK TAIPING, PERAK Nasir Nayan *, Mohamad Suhaily Yusri Che Ngah, Mohmadisa Hashim, Yazid Saleh, Kamarul Ismail & Nurhamizah Shaharudin Jabatan Geografi dan Alam Sekitar, Fakulti Sains Kemanusiaan Universiti Pendidikan Sultan Idris, Tanjong Malim, PERAK. Abstrak. Kualiti air tasik kini semakin mendapat perhatian kerana kebolehan untuk sesuatu ekosistem melangsungkan kehidupannya bergantung kepada kualiti airnya yang boleh menampung kehidupan dengan salah satu daripada parameternya ialah oksigen terlarut. Artikel ini akan membincangkan perubahan kepekatan oksigen terlarut (Dissolved Oxygen-DO) dalam tasik rekreasi yang melibatkan 22 stesen kajian bagi empat buah kolam yang terpilih di Taman Tasik Taiping. Data primer digunakan iaitu melibatkan pencerapan air sampel di lapangan. Tahap minimum DO yang digariskan oleh Jabatan Alam Sekitar mengikut National Water Quality Standards For Malaysia (NWQSM) bagi Kelas IIB untuk aktiviti rekreasi yang boleh bersentuhan dengan air adalah 5 mg/l hingga 7 mg/l. Data DO dikutip dari lapangan dengan mengambil sampel air bagi setiap stesen dan menguji kandungan DO menggunakan kaedah in-situ oleh alat YSI 556 Multi Parameter. Statistik deskriptif digunakan untuk menerangkan dapatan. Keseluruhan nilai DO bagi empat kolam yang dicerap dengan nilai tertinggi diperoleh adalah 9.74 mg/l dan nilai minimum adalah 6.63 mg/l dengan purata nilai pada 8.38 mg/l. Nilai DO tertinggi diperoleh dari kolam D (9.74 mg/l) dan nilai terendah dalam kolam B (6.63 mg/l). Purata nilai kolam A adalah 7.9 mg/l, kolam B adalah 8.6 mg/l, kolam C pada nilai 7.9 mg/l dan kolam D pada nilai 9.2 mg/l. Kesemua kolam menunjukkan nilai purata yang melebihi piawaian NWQSM iaitu 7 mg/l. Ini menunjukkan yang kelangsungan hidup organisma tidak bermasalah dalam tasik cumanya aktiviti rekreasi yang bersentuhan dengan air perlu dijalankan dengan berhati-hati. Dengan menggunakan kaedah pemetaan ini kawasan berisiko tercemar boleh dikenal pasti dan secara tidak langsung menyarankan langkah-langkah rawatan, pemeliharaan serta pemuliharaan bagi kawasan tersebut. Kata Kunci. Tasik rekreasi, oksigen terlarut, kualiti air tasik Abstract: Lake water quality has increasingly gaining more attention because of the ability of an ecosystem to sustain life is depends upon the quality of the water, in which one of the parameters is dissolved oxygen (DO). This article will discuss the changes in the dissolved oxygen concentration in the recreational lake involving 22 sampling stations from the four selected ponds in the Taman Tasik Taiping. Primary data derived from the water samples collected from fieldwork will be used. The minimum level of DO suggested by the Department of Environment according to the National Water Quality Standards For Malaysia (NWQSM) for Class IIB which is suitable for recreational activities with body contact is in the range of 5 mg/l to 7 mg/l. Water samples in each stations were collected and the DO concentration were made in-situ using YSI 556 Multi Parameter probe. Descriptive statistics were used to describe the result of the study. The overall DO concentration for the four ponds has a highest value of 9.74 mg/l and the minimum value is 6.63 mg/l with an average value of 8.38 mg/l. The highest value of DO obtained is from pond D (9.74 mg/l) dan the lowest value is from pond B (6.63 mg/l). The average value of DO for pond A is 7.9 mg/l, pond B is 8.6 mg/l, pond C is 7.9 mg/l and pond D is 9.2 mg/l. All ponds have an average value that is higher than the standard NWQSM, which is 7 mg/l. The results show that the survival of living organism in the lake is not under threat, however any recreational activity involving body contact with the water should be carried out with caution. By using the mapping technique, the highly risk contaminated areas can be identified and indirectly suggested the treatment measures, preservation and conservation of the area. Keywords: Recreational lake, dissolved oxygen, lake water quality PENGENALAN Kualiti air diakui sebagai suatu ciri yang amat penting terhadap keseimbangan alam sekitar dan perkembangan ekologi (Mohamad Suhaily Yusri, 2005; Jamaluddin, 1995; Wan Ruslan et al., 2012). Penilaian kualiti air bagi tasik rekreasi sangat penting kerana tasik rekreasi merupakan tempat tumpuan masyarakat menjalankan aktiviti riadah. Jika kualiti air berada pada tahap sangat tercemar ia boleh menjejaskan kesihatan hidupan manusia dan hidupan akuatik kerana kelompok ini dikategorikan sebagai pengguna (Ahmad & Ahmad Badri, 1994). Tasik * nasir.nayan@gmail.com 75

2 rekreasi boleh dikategorikan kepada tasik semula jadi dan tasik buatan manusia. Menurut JPBD (2005) kewujudan sebuah tempat rekreasi awam biasanya dipengaruhi oleh tebus guna tanah lombong kepada kawasan tanah lapang berair. Di Malaysia kebanyakan tempat rekreasi awam terhasil daripada peninggalan guna tanah lombong dan dibangunkan semula menjadi kawasan tasik rekreasi. Sebagai contoh, Taman Tasik Perdana, Taman Tasik Titiwangsa, Taman Tasik Permaisuri, Tasik, The Mines, Tasik Rekreasi Subang Jaya dan tidak terkecuali Taman Tasik Taiping (NAHRIM, 2010). Sememangnya kawasan tasik merupakan kawasan tumpuan pengunjung tetapi pada masa yang sama tasik rekreasi turut tidak dikunjungi kerana tasik tersebut mengalami banyak masalah seperti pencemaran bau, warna, air dan tiada kemudahan infrastruktur serta persekitaran tasik tidak lagi selamat untuk dijalankan sebarang aktiviti riadah. Namun begitu, perkara penting dalam menilai keadaan tasik adalah dari segi perubahan kualiti air. Hal ini kerana jika air tasik bersih ia sebagai satu jaminan keselamatan kepada pengguna. Jaminan kualiti air adalah berdasarkan kepada jumlah kandungan oksigen sebagai petunjuk kepada kelestarian tasik tersebut. DO di dalam badan air juga merupakan petunjuk kepada mutu kualiti air tercemar atau pun tidak. Selalunya jika kepekatan DO rendah di dalam air, ini menandakan wujud pencemaran organik (Ahmad & Ahmad Badri, 1992). SOROTAN LITERATUR Pencemaran yang berlaku pada kualiti air tasik adalah sangat berbeza dengan pencemaran yang dialami oleh lain -lain badan air tawar. Ekologi tasik boleh diklasifikasikan sebagai tercemar apabila mengalami masalah pencemaran bau, perubahan warna dan rasa tetapi masalah utama yang dihadapi oleh kebanyakan tasik adalah pengayaan nutrien atau pun eutrofikasi. Fenomena eutrofikasi berlaku disebabkan oleh pertumbuhan alga yang banyak dalam badan air dan ia merupakan salah satu ancaman kepada badan air sehingga boleh mengurangkan kandungan oksigen di dalam air. Menurut Shaw et al., (1993) Terdapat tiga fasa keadaan tasik menjadi eutrofikasi iaitu fasa pertama tasik dikenali sebagai oligotrofi, fasa kedua tasik mesotrofi dan fasa terakhir adalah tasik eutrofi. Pengelasan bagi ketiga-tiga jenis tasik ini adalah berbeza antara satu sama lain khususnya dari segi keadaan sifat dan ciri tasik. Sebagai contoh, sebuah tasik oligotrofi secara perlahan-lahan bertukar kepada mesotofi dan kemudiannya menjadi eutrofi di mana pada peringkat terakhir ini tasik tidak lagi sesuai bagi menjalankan sebarang aktiviti rekreasi. Masalah air tercemar dengan tumbuhan ini sangat aktif khususnya di kawasan perairan pantai dan tasik di seluruh dunia. Sumber utama yang mempercepatkan pertumbuhan ini membiak adalah berpunca daripada fosforus dan nitrogen melalui kegiatan aktiviti pertanian, penternakan haiwan dan air larian permukaan (Sam & Peter, 2010). Sebagai contoh tasik Uluabat, Turkey mengalami masalah eutrofikasi peringkat eutrofi yang mana pada peringkat ini tasik telah menunjukkan pertumbuhan alga yang sangat produktif sehingga berlaku kekurangan oksigen dan kepupusan ikan serta secara tidak langsung keadaan ini telah menyebabkan tasik Uluabat mengalami masalah pencemaran bau dan warna (Naime et al., 2010). Hal ini dipengaruhi oleh tindakan aktiviti manusia yang paling dominan menyumbang peningkatan nutrien ke dalam tasik ini seperti saliran yang terhasil daripada air sisa dan kumbahan daripada kawasan perumahan, kedai-kedai dan bandar. Seterusnya, isu kualiti air tasik rekreasi Erie tercemar pada tahun 1960 an dan telah diisytiharkan mati. Fenomena ini disebabkan oleh tasik Erie mengalami masalah eutrofikasi dan pertumbuhan alga yang berlebihan di dalam tasik Shaw et al., (1993). Manakala, keadaan tasik rekreasi di Malaysia yang diperoleh daripada pihak NAHRIM (2010) mendapati bahawa daripada 90 buah tasik yang terdapat di Malaysia, sebanyak 52 buah tasik atau 62 peratus berada dalam keadaan tercemar (eutrofik) dan selebihnya adalah di antara sederhana sehingga mesotrofik. Antara contoh tasik rekreasi yang mengalami masalah eutrofikasi kritikal adalah Tasik Ampang Jaya, Selangor kerana kedudukan tasik ini berdekatan dengan kawasan perumahan dan kawasan setinggan serta pembinaan lebuh raya. Seterusnya Tasik Aman di Petaling Jaya, Selangor disebabkan oleh aliran masuk kumbahan domestik daripada kawasan perumahan di sekitarnya (Sulaiman et al., 1991). Oleh hal yang demikian masalah yang dihadapi oleh kebanyakan tasik adalah kekurangan bekalan oksigen berpunca daripada kadar pergerakan aliran air yang perlahan, peningkatan dalam proses pereputan, tiada aktiviti fotosintesis serta kegiatan manusia yang sangat mempengaruhi bekalan oksigen berkurangan saban hari. Seterusnya, pengurangan oksigen berlaku apabila jasad air tercemar teruk kerana tiada proses pernafasan di dalam air tersebut dan juga dipengaruhi oleh aktiviti biologi. Sebagai contoh di taman tasik rekreasi, kandungan oksigen yang terlalu rendah boleh membunuh kehidupan akuatik seperti ikan, mikroorganisma dan plankton. Hal ini berpunca daripada aktiviti pembangunan yang kian pesat membangun di sekitar taman tasik rekreasi. Tambahan pula apabila kawasan rekreasi menerima impak untuk dijadikan sebagai tempat membuang sisa-sisa toksik, sisa kumbahan, dan sisa pepejal daripada kegiatan aktiviti manusia. Oleh itu, impak langsung hasil daripada pembangunan ini bukan sahaja menjejaskan kandungan oksigen air malahan telah menyebabkan kuantiti sumber air tawar turut terjejas (Riebsame et al., 1994). 76

3 Justeru disebabkan oleh kandungan DO di dalam air penting sebagai keperluan utama kepada hidupan akuatik, tumbuhan, mikroorganisma dan tidak terkecuali kepada manusia untuk meneruskan kelangsungan hidup. DO juga merupakan medium terpenting di dalam badan air bukan sahaja untuk kelangsungan hidup sesuatu organisma dan hidupan akuatik tetapi turut membantu dalam menilai tahap kualiti air oleh Nasir et al. (2012a). Manakala, menurut USGS (2013), oksigen terlarut (DO) merujuk kepada jumlah oksigen di dalam air. Oksigen ini adalah penting kerana oksigen yang terlarut dalam air berfungsi kepada kehidupan akuatik dalam menjalankan kehidupan biologi seperti fotosintesis dan respirasi. Oksigen yang wujud di dalam air berpunca daripada tumbuhan air dan atmosfera. Tahap minimum oksigen terlarut yang digariskan untuk mengekalkan kehidupan biologi dalam air adalah 2 mg/l (Krueger & Hrabik, 2005). Di samping itu, menurut Koh et al. (2008), DO merupakan pembolehubah paling penting dalam analisis kualiti air di mana ianya petunjuk terhadap tahap kesihatan hidupan akuatik di dalam air. Semakin rendah kepekatan DO di dalam air, semakin besar kesan buruk terhadap hidupan akuatik di dalam air. Salah satu faktor yang menyumbang kepada kandungan DO rendah dalam air adalah akibat daripada aktiviti bahan buangan organik seperti pembuangan sisa-sisa industri berasaskan pertanian dan organisma pereput seperti bakteria dan kulat (Nasir et al., 2009). Bahan pereput merupakan salah satu bahan buangan yang menggunakan kandungan oksigen yang banyak dan ini meninggalkan kandungan oksigen yang sedikit untuk kegunaan hidupan akuatik oleh Koh et al. (2008). Selain itu mengikut Ahmad & Ahmad Badri (1994) menjelaskan kandungan DO di dalam badan air bergantung kepada beberapa faktor seperti suhu air, tekanan atmosfera, kepekatan garam terlarut dan aktiviti biologi di dalam air. Semakin rendah suhu air, semakin banyak kandungan DO di dalam air tersebut. Manakala menurut Ahmad & Ahmad Badri (1994) juga, pada masa yang sama, kandungan DO mempunyai hubungan terus dengan tekanan atmosfera dan kepekatan garam terlarut. Kepekatan DO yang semakin menurun boleh menyebabkan berlakunya pencemaran berbau air tasik. Menurut Schindler et al., (2000) air yang mempunyai kandungan bekalan oksigen tinggi tidak akan menghasilkan bau tetapi sebaliknya bagi keadaan air yang mengalami kekurangan bekalan oksigen. Penghasilan bau air disebabkan oleh tasik mengalami pencemaran kandungan organik yang tinggi. Bau yang dihasilkan adalah ancaman kepada kesejahteraan dan keselamatan pengunjung. KAWASAN KAJIAN Kawasan kajian adalah Taman Tasik Taiping (TTT) yang terletak di kedudukan 4º51`18.99 Utara dan 100⁰44`52.09 Timur dari Bandar Taiping seperti dalam Rajah 1. Perjalanan untuk sampai ke TTT lebih kurang 96 kilometer ke selatan Pulau Pinang dan 263 kilometer dari Kuala Lumpur dengan menggunakan lebuh raya Utara-Selatan. Menurut Yazid (2010) Bandar Taiping turut dikenali sebagai Bandar Warisan pada kurun ke 19 kerana faktor perkembangan hasil daripada sektor perlombongan. Oleh itu, kewujudan taman tasik ini merupakan sebuah taman warisan awam yang terawal hasil daripada peninggalan aktiviti lombong bijih timah dengan keluasan mencapai 62 hektar dan dibuka pada tahun 1880 (JPBD, 2000) dan taman tasik yang pertama dibina di Malaysia bagi tujuan memberi kemudahan rekreasi kepada komuniti yang tinggal di kawasan bandar. Menurut Laporan Rancangan Kawasan Khas Warisan Bandar Taiping (RKK) (2010), taman tasik ini merupakan sebuah legasi seni bina dan alam semula jadi yang telah meningkatkan kualiti persekitaran bandar serta menjadi tarikan pelancong kerana kualiti visual dan reka bentuk taman ini adalah taman kolonial atau lebih dikenali sebagai borrowed landscape. Manakala, menurut Norasikin et al. (2013) TTT ini mempunyai bentuk landskap unik dan identiti tersendiri yang mana keindahan reka bentuk tasik ini dikelilingi oleh deretan pokok jenis spesies Samanea saman yang membentuk avenue yang mencecah ke gigi air tasik dan berlatarbelakangkan pemandangan daripada Bukit Larut dan menawarkan aktiviti air seperti Ferry, Swan Boat, Couple Boat, kayak itik dan sampan. Dengan ini, aktiviti sebegini boleh menjejaskan kandungan perubahan kualiti air tasik dari segi parameter kimia, fizikal dan biologi serta peningkatan kepekatan logam berat seperti Zink (Zn), Kadmium (Cd), Ferum (Fe), Magnesium (Mg), Merkuri (Hg), Plumbum (Pb) dan Kuprum (Cu). 77

4 DATA DAN METODOLOGI Rajah 1: Kawasan kajian Taman Tasik Taiping Dalam sesuatu penyelidikan data dan kaedah kajian merupakan sesuatu perkara penting untuk mencapai matlamat dan objektif kajian. Data yang digunakan dalam penyelidikan ini adalah data primer dan sekunder serta metodologi kajian yang digunakan seperti kajian lapangan, tinjauan awal ke lapangan dan analisis makmal. Data - Kajian ini melibatkan data primer dan data sekunder. Data primer bagi kajian ini dijalankan di lapangan atau pun pengukuran insitu yang melibatkan 22 stesen untuk empat buah kolam iaitu kolam A, kolam B, kolam C dan kolam D. Pemilihan ujian kandungan DO dijalankan di empat buah kolam, di mana kolam ini merupakan kawasan tumpuan pengunjung menjalankan aktiviti rekreasi dan sukan air. Pengukuran DO bagi kedudukan 22 stesen titik pensampelan ditentukan secara rawak iaitu di bahagian tepi dan tengah tasik. Kedudukan bacaan untuk setiap stesen diperoleh dengan menggunakan Global Positioning System (GPS). Teknik bacaan DO di rekod sebanyak tiga kali bacaan menggunakan YSI 556 Multi Probe System dan dipuratakan kesemua bacaan untuk mendapatkan nilai sebenar DO dalam bentuk milligram per liter (mg/l). Teknik bacaan DO adalah dengan menenggelamkan alat bacaan YSI 556 Multi Probe sedalam satu kaki daripada permukaan tasik. Jangka masa untuk cerapan kandungan DO bagi air tasik dijalankan seawal pagi iaitu bermula dari 8 pagi hingga 11 pagi. Tujuan pengukuran DO dijalankan seawal pagi adalah untuk mendapatkan bacaan pagi sebelum cuaca di kawasan tasik mengalami perubahan panas terik. Lazimnya suhu akan mempengaruhi bacaan kandungan DO di dalam dan atas permukaan air tasik. Penilaian kelas untuk DO berpandukan kepada standard piawaian Indeks Kualiti Air (IKA) yang dikeluarkan oleh pihak JAS (2011) serta data tambahan yang boleh menyokong dapatan data primer seperti peta guna tanah untuk mengetahui punca-punca aktiviti yang mempengaruhi tahap penurunan nilai DO air tasik, prosiding, laman sesawang, jurnal, latihan ilmiah dan dokumen-dokumen dari Majlis Pembandaran Taiping (MPT). Analisis Data - Analisis DO hanya melibatkan statistik deskriptif sahaja yang digunakan untuk menerangkan dapatan bagi nilai maksimum, nilai minimum dan purata nilai DO sahaja. Perisian peralatan dalam menentukan nilai ini hanya menggunakan perisian Microsoft Office Excel 2007 dan hasil perolehan DO ini ditentukan berdasarkan piawaian standard (NWQSM) oleh JAS untuk mengkategorikan kelas. Setelah dapatan kelas dan nilai bacaan DO diperoleh kaedah interpolasi digunakan untuk memetakan serakkan dan memplotkan hasil dengan mengambil kira punca-punca yang menyumbang kepada kualiti air tasik. 78

5 DAPATAN DAN PERBINCANGAN Hasil pengukuran DO bagi kualiti air Taman Tasik Taiping dengan merujuk kepada Jadual 1, keseluruhan nilai DO (mg/l) bagi empat kolam yang dicerap dengan nilai tertinggi diperoleh adalah 9.74 mg/l dan nilai minimum adalah 6.63 mg/l dengan purata nilai pada Kolam yang mengalami nilai DO tertinggi adalah kolam D (9.74 mg/l) dan nilai terendah pada kolam B (6.63 mg/l). Purata nilai kolam A adalah 7.9 mg/l, kolam B adalah 8.6 mg/l, kolam C pada nilai 7.9 mg/l dan kolam D pada nilai 9.2 mg/l. Oleh itu, tahap minimum DO (mg/l) yang digariskan oleh Jabatan Alam Sekitar mengikut National Water Quality Standards For Malaysia (NWQSM) bagi Kelas IIB untuk aktiviti rekreasi yang boleh bersentuhan dengan air adalah 5 mg/l hingga 7 mg/l. Dengan ini, kesemua kolam menunjukkan nilai purata yang melebihi piawaian NWQSM iaitu 7 mg/l. Berdasarkan laporan NWQSM (JAS, 2011) menunjukkan jika nilai DO melebihi 7mg/l berada pada kelas I yang mana air tersebut sesuai untuk bekalan air minuman dan hampir tiada rawatan air diperlukan. Malahan air tersebut mempunyai kandungan oksigen yang tinggi bagi kehidupan akuatik dan bersih. Ukuran DO merupakan elemen yang terpenting kerana ianya adalah keperluan asas kepada hidupan akuatik. Kandungan DO tinggi bergantung kepada keadaan pergerakan air, contoh sungai di kaki bukit dan tasik yang besar mempunyai kandungan DO yang tinggi berbanding air yang statik. Di samping itu kekurangan oksigen di dalam air pula berhubung kait dengan kandungan bahan organik, suhu, peningkatan spesies alga dan penggunaan oleh organisma. Jadual 1: Hasil Pengukuran Parameter Insitu di lapangan Stesen Kolam Longitud Latitud DO (mg/l) Kelas DO 1 A I 2 A I 3 A I 4 A I 5 A I 6 A I 7 B I 8 B I 9 B I 10 B I 11 B I 12 B I 13 B I 14 B I 15 B I 16 B II 17 C I 18 C I 19 C I 20 D I 21 D I 22 D I Kandungan kepekatan DO merupakan sesuatu keperluan yang penting kepada semua jenis hidupan yang tinggal di dalam badan air. Semakin tinggi kandungan kepekatan DO di dalam air ia menggambarkan kualiti air berada dalam keadaan yang sangat baik. Oleh itu, JAS dan KKM telah menetapkan standard kandungan DO air tasik Kelas IIB yang menjalankan aktiviti rekreasi sukan adalah 5 mg/l hingga 7 mg/l. Hasil kajian menunjukkan kandungan DO tertinggi adalah 9.74 mg/l iaitu di Stesen 20 yang terletak di Kolam D (Swan Lake). Keadaan ini menunjukkan aras kepekatan DO berada pada tahap yang sangat baik. Manakala, kandungan kepekatan nilai DO terendah pula adalah 6.63 mg/l iaitu di Stesen 16 di Kolam B (West Lake). Namun begitu, kepekatan kandungan DO di stesen ini adalah baik. Berdasarkan standard INWQS kandungan DO bagi keseluruhan tasik ini berada pada Kelas I dan Kelas II iaitu sangat baik dan baik. Manakala, dari segi purata kandungan DO bagi Kolam A (South Lake) adalah 7.9 mg/l, Kolam B (West Lake) adalah 8.6 mg/l, Kolam C (Jungle Lake) pada nilai 7.9 mg/l dan Kolam D (Swan Lake) 79

6 pada nilai 9.2 mg/l. Kesemua kolam menunjukkan nilai purata yang melebihi INWQS iaitu 7 mg/l dan ke atas seperti Jadual 1. Terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi nilai peningkatan dan kemerosotan kandungan DO. Kemerosotan kandungan DO kemungkinan berpunca daripada kehadiran bahan-bahan pencemar seperti bahan organik dan bahan kumbahan serta industri, suhu, kemasinan dan juga tekanan daripada ruang atmosfera (USGS, 2013). Berdasarkan Rajah 2 (a) menunjukkan kelas bagi kandungan nilai DO. Terdapat dua kelas sahaja kelas I dan Kelas II. Manakala, Rajah 2 (b) menunjukkan peramalan kepekatan kandungan nilai DO tinggi di bahagian tengah tasik iaitu di Kolam B (West Lake) dan Kolam D (Swan Lake). Terdapat beberapa faktor yang mempengaruhi nilai peningkatan dan kemerosotan kandungan DO. Salah satu faktor yang menyumbang kepada kandungan DO rendah dalam air adalah akibat daripada aktiviti bahan buangan organik seperti pembuangan sisasisa industri berasaskan pertanian, penternakan dan organisma pereput seperti bakteria dan kulat. Bahan pereput merupakan salah satu bahan buangan yang menggunakan kandungan oksigen yang banyak dan meninggalkan kandungan oksigen yang sedikit untuk kegunaan hidupan akuatik. (a) (b) Rajah 2: (a) kawasan kelas dan (b) peramalan DO di TTT Sememangnya maklumat adalah sesuatu yang paling berharga dalam setiap kali membuat keputusan yang dibuat oleh manusia sama ada individu atau pembuat dasar yang lain. Maklumat yang tepat memungkinkan keputusan yang boleh menyelamatkan nyawa atau sebaliknya. Begitu juga dengan maklumat kandungan DO dalam tasik rekreasi ini yang memungkinkan pembuat dasar untuk mengenal pasti kawasan yang bermasalah yang diterjemahkan dalam bentuk pemetaan berbantukan analisis interpolasi GIS. Berdasarkan pada dapatan-dapatan dalam kajian pemetaan mendapati terdapat banyak kepentingan yang membantu agensi kerajaan dan bukan kerajaan atau pihak yang dilantik sebagai salah satu usaha menyelesaikan masalah yang berkaitan dengan ruangan alam sekitar Misalnya, Patts et al., (2010) telah menggunakan data satelit Lansat TM dan perisisan GIS untuk mengenal pasti tindak balas air larian akibat daripada perubahan guna tanah. Keputusan yang diperoleh menunjukkan aktiviti pertanian, penebangan hutan, pembalakan dan pembersihan kawasan hutan telah menjejaskan kualiti air sungai di lembangan Nzoia, Kenya dan secara tidak langsung telah menyebabkan paras air dalam tasik Victoria berkurangan. Peningkatan kadar pencemaran yang tinggi dalam lembangan ini telah membimbangkan kerajaan Afrika Timur kerana tasik Victoria berfungsi sebagai kawasan tadahan hidroelektrik, bekalan air, rangkaian jalan pengangkutan, pertanian dan pelancongan. 80

7 Akibat daripada masalah ini telah menyebabkan kandungan DO di dalam air turut terganggu dan secara tidak langsung telah menjejaskan keperluan oksigen untuk hidupan akuatik di dalam air tasik. Selain itu, sebarang perubahan yang berlaku di atas permukaan bumi ini merangkumi skala ruang kecil, sederhana dan besar sehingga mendatangkan kesan kepada hidupan, pencemaran, kepupusan habitat dan penghijrahan bagi satu jangka masa panjang boleh diterjemahkan dalam bentuk pemetaan. Justeru, menurut Miller et al., (2004) trend global kini mengenal pasti sesuatu kejadian berdasarkan pada data dan kemajuan bidang spatial. Melalui kajian Stephen et al., (2007) membandingkan dua daerah tasik bagi satu tempoh jangka panjang, berbeza kedudukan di mana satu di sekitar kawasan bandar dan satu lagi di hutan serta kualiti air tasik turut dinilai melalui pengaruh daripada kegiatan aktiviti guna tanah. Keseluruhan kajian beliau mendapati kualiti air tasik di kawasan bandar lebih merosot berbanding di hutan. Hal ini kerana kedudukan tasik sangat terdorong dengan tren iklim kemarau, gangguan sistem saliran dan guna tanah sehingga menjejaskan kawalan kandungan DO. KESIMPULAN Secara keseluruhan, keperluan oksigen terlarut (mg/l) bagi taman tasik Taiping berada pada keadaan belum tercemar teruk. Tetapi kemungkinan akan berlaku pencemaran jika aktiviti-aktiviti pembangunan seperti pembinaan perumahan, perindustrian, perhotelan dan rekreasi dijalankan sekitar kawasan berdekatan dengan taman tasik ini. Pemantauan secara berterusan serta perancangan pembangunan sekitar kawasan tasik seharusnya dikaji semula oleh pihak MPT jika memberi kesan buruk ke atas status kualiti air tasik dalam jangka masa yang panjang. Di samping itu, pihak MPT hendaklah menjaga kepelbagaian biologi yang terdapat di dalam tasik ini untuk keperluan generasi akan datang dengan mengambil kira aspek kualiti air tasik ini kekal bersih dan membolehkan aktiviti sukan berasaskan air dapat dijalankan mengikut permintaan pengunjung. Seterusnya, kajian ini memberi manfaat kepada penjagaan awal tahap kemerosotan penurunan kandungan DO kepada sangat tercemar. Dengan menggunakan kaedah ini pengawalan DO bagi keseluruhan kawasan tasik rekreasi ini mampu dikawal selia secara berperingkat dan mengenal pasti perkaitan dengan punca pencemar. PENGHARGAAN Penghargaan terima kasih kepada Pusat Pengurusan dan Inovasi (RIMC) Universiti Pendidikan Sultan Idris dan Kementerian Pengajian Tinggi kerana menyediakan geran bagi menjalankan penyelidikan di bawah Dana Pembudayaan Penyelidikan (RAGS) kod: untuk tujuan penyelidikan yang dijalankan dalam artikel ini. RUJUKAN Ahmad Ismail & Ahmad Badri Mohammad (1994). Ekologi Air Tawar. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Ahmad Ismail, & Ahmad Badri Mohammad. (1994). Ekologi air tawar. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Ahmad Ismail. (1994). Tumbuhan-tumbuhan dan persekitaran: satu perspektif geografi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Jabatan Alam Sekitar (2011). Laporan tahunan Di peroleh pada 20 April Putrajaya: Penerbit Jabatan Alam Sekitar, Kementerian Sumber Asli & Alam Sekitar. Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Perak Darul Ridzuan (2000). Draf Rancangan Struktur Negeri Perak Ipoh: Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Perak Darul Ridzuan. Jamaluddin Md. Jahi. (1995). Kualiti alam sekitar. Dalam Hairi Abdullah (Ed.). Titian warna sejarah pembangunan dan perubahan citra Kuala Lumpur: Kuala Lumpur: Penerbit Sejarah. JPBD (Jabatan Perancangan Bandar dan Desa) (2005). Garis panduan dan piawaian perancangan kawasan tasik. Kuala Lumpur: Penerbit Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan. Koh Hock Lye, Lee Hooi Ling, Teh Su Yean, Saw See Keong & Md Ismail Ahmadi Izani (2008). Malaysian Journal of Mathematical Science, 2(1): 2-4. Krueger, D. M., & Hrabik, T. R. (2005). Food web alterations that promote native species: The recovery of cisco (Coregonus artedii) populations through management of native piscivores. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 62, Miller, J. R., Turner, M. G., Smithwick, E. A. H., Dent, C. L. & Stanley, E. H. (2004). Spatial extrapolation: The science of predicting ecological patterns and processes. BioScience. 54,

8 Mohamad Suhaily Yusri Che Ngah. (2005). Kepentingan dan kepenggunaan prinsip asas ekologi dalam memelihara dan memulihara alam sekitar. Dalam Mohmadisa Hashim & Mohamad Suhaily Yusri Che Ngah (Eds.). Pembangunan dan alam sekitar (hlm.57-70). Tanjong Malim: Penerbit Universiti Pendidikan Sultan Idris. NAHRIM (The National Hydraulic Research Institute of Malaysia). (2010). Managing lakes and their basins for sustainable use in Malaysia. Lake brief Report Series No.1. Naime Arslan, Ozlem Ayak & Yalcun Sahin. (2010). Diversity and Structure of Chironomidae (Diptera) Limnofauna of Lake Uluabat, a Ramsar Site of Turkey, and their Relation to Environmental Variables. Turkish journal of fisheries and aquatic sciences 10: Nasir Nayan, Mohamad Suhaily, Mohmadisa Hashim, Mohd Hairy Ibrahim, Yazid Saleh, Azmi Ahmad Baharom & Zahid Mat Said (2012a). Sebaran Kualiti Air Untuk Aktiviti Rekreasi Sukan Air di Tasik YDP, Slim River, Perak. Dlm. Isu persekitaran dan kesihatan di Malaysia. Haliza Abdul Rahman (pnyt) Batu Pahat: Universiti Tun Hussien Onn. Nasir Nayan, Mohmadisa Hashim, Mohd Hairy Ibrahim & Mohamad Suhaily Yusri Che Ngah (2009). Perubahan Gunatanah dan Tahap Kualiti Air Sungai di Bandaraya Ipoh, Perak. Malaysian Journal of Environmental Management 10(2): Norasikin Hassan, Dasimah Omar, Norizan Mt Akhir & Siti Nabilah Mohd Shaari (2013). Taman Tasik Taiping: Kajian Terhadap Kesedaran dan Kesediaan Pengguna Terhadap Pengiktirafan Tasik Warisan Dunia (UNESCO). Prosiding Persidangan Kebangsaan Geografi & Alam Sekitar Kali Ke-4: Rancangan Kawasan Khas Kawasan Warisan Bandar Taiping (RKK) (2012).Diperoleh daripadahttp://epublisiti.townplan.gov.my/muat_turun/status%20kemajuan%20rancangan%20kawa san%20khas_jun2012.pdf pada 27 April Riebsame, W. E., Parton, W. J., Galvin, K. A., Burke, I. C., Bohren, L., Young, R., & Knop, E. (1994). Integrated modeling of land use and cover change. BioScience. 44, Sam Ekstrand, & Peter Wallenberg. (2010). Climate change impact on nutrient loss in regions with pronounced winter seasons. Journal of Water and Climate Change, 1 (3), Schindler, D. E., Geib, S. I. & Williams, M. R. (2000). Patterns of fish growth along a residential development gradient in north temperate lakes. Ecosystems. 3, Shaw, B. H., Mechenich, C., & Klessing, L. L. (1933). Understanding lake data. Diperoleh padah 15 Jun 2013 daripada Stephen, R. C., Barbara, J. B., Reinette, B., Jonathan, W., Chipman, J. A., Foley, S. A. G., Roger, B. H., Paul, C. H., Pieter, T. J., Johnson, A. M., Kamarainen, T. K., Kratz, R. C., Lathrop, K. D., Mcmahon, B. P., James, A. R., Christopher, T. S., Emily, H. S., Monica, G. T. M. Jake, V. Z., Chin, H. W., & Hengliang, Y. (2007). Understanding regional change: a comparison of two lake districts. BioScience. Vol. 57(4), Sulaiman, A. H, Salleh, A., & Arshad A. H. H. A. (1991). Preliminary studies on eutrophication of three lakes near Kuala Lumpur, Malaysia. In Symposium, Inland aquatic environmental stress monitoring, 43, pp Biotrop Special Publications. The United States Geological Survey (2013). USGS Surface Water Information Pages. Diperoleh daripada pada 2 Mei Wan Ruslan Ismail, Mohamad Adam Omar, Sumayyah Aimi Mohd Najib, Muhamadin Lasaleh & Mohamad Nasir Abd Razak. (2012). Penilaian kualiti air sungai-sungai di Pulau Pangkor, Perak. Malaysian Journal of Environmental Management 13 (1), Yazid Saleh (2010). Pengenalan Pemuliharaan Bandar. Apakah Pemuliharaan Bandar. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. 82