ғана дилерлік орталық салынған. Ол «Рено» және «Тайота» орталықтары.

Transcription

1 Қаздауысты Қазыбек: Сөздің атасы бірлік, анасы шындық 1931 жылдың 4 қазанынан бастап шығады Газет 2007 жылы Қазақстан Журналистика Академиясының «Алтын жұлдыз» сыйлығымен марапатталды. Қарағанды облыстық қоғамдық-саяси газеті СЕНБІ, 31 НАУРЫЗ, 2018 жыл 35 (22 487) Газет 1981 жылы Еңбек Қызыл Ту орденімен наградталған. Жерімізге күн шуағының жылуын ала келген, жаратылыс біткенге жан бітіріп, жұрт көңіліне мейірімділік ұялатқан Наурыз мерекесіне орай Жезді кенті Мәдени-сауық орталығында біршама іс-шаралар өтті. Мерекеге жиналған қауым салт бойынша төс қағыстырып, ұлттық тағам Наурыз көжеден ауыз тиіп, мәре-сәре болды. Мерекелік іс-шараның бірінші бөлімінде салт-дәстүрімізге байланысты ұйымдастырылған сахналық көрініс қойылды. Ортаға жүгіріп шыққан тазша бала тақпақтап жарапазан айтып, ауылға Қыдыр атаның келе жатқанын хабарлады. Қыдыр ата төрден орын алып, ауыл жастарының атынан Р.Смайлова «Елге сәлем» әнінен шашу шашты. Әрі қарай қазақтың салт-дәстүрлерінің бірі дүниеге келген жас нәрестені қырқынан шығаруды «Ақ әжелер» ансамблінің мүшесі Сараш Оспанова әже қырық қасық суға «нәресте күмістей таза, ауырмасын» деп күміс білезік, сақина салып ырымдап шомылдырса, баланы бесікке салу рәсімін Зәуре Орынбаева әже қызықты көрсете біліп, бесік жырын орындап берді. Көрер мен балалардың бесікке салу рәсіміндегі шашылған кәмпиттерге таласа жүгіргендерін көргенде өзіміз таң-тамаша болдық. Көріністі тамашалағаннан соң өнерсүйер қауымды мерекелік іс-шараның екінші бөлімі «Наурыз айы туғанда» атты концерттік бағдарламаны көруге көрермендер залына жүргізуші Ж.Кушекова шақырды. Сахнаның шымылдығын «Көркем» бишілер тобының мың бұралған бишілері «Наурызға шашу» биімен ашса, Жезді кентінің әкімі С.Есенғалиев мерекелік құттықтау сөз сөйлеп, А.Байгоринаны «Күміс алқамен» марапаттады. Елордамыз Астана қаласының 20 жылдығына орай ұйымдастырылған «Арайлы таңдай сұлу Астана!» тақырыбындағы «Жездінің болашақ жұлдыздары» атты балалар шығармашылығы (ән, би, күй) байқауындағы «Күміс қоңырау», «Әнші балапан», «Жұлдыз-2018» кезеңдерінің бас жүлде иегерлері Н.Жұмабек «Ассалаумағалейкум», Е.Амантай «Елбасы», Ә.Шәкей «Байтақ елім, қазағым» әндерін орындаса, «Шаттық» би тобы «Көктем» биін биледі. «Ақ әжелер» ансамблі «Қазақы дастарқаным», «Илигай» әндерін тарту етті. Іс-шарамызды жаттықтырушы Б.Алшынбек ересектер арасында «Наурыз нұры» атты «Арқан тартыс», «Желке тартыс», «Оқтау тартыс», «Кір тасын көтеру» сынды ұлттық ойындардан сайыс өткізіп, кент тұрғындарын бір серпілтіп тастады. «Қош келдің, мерейлі әз Наурыз» атты жасөпірімдер арасында Ғ.Жеңсікбаева ұлттық ойындардан сайыс өткізіп, жеткіншектеріміздің көңілдерін көтерсе, мерекелік іс-шаралар «Наурызым лала гүлім» атты ретро кешіне ұласты. Кент тұрғындары жылдардағы әндерге би билеп, жақсы көңіл-күйде тарасты. Алма ҚАДЫРОВА, Жезді кенті Мәдени-сауық орталығының көркемдік жетекшісі. ҰЛЫТАУ ауданы. Жоғалған балықшы табылды Балқаш қаласының құтқарушыларына мотоциклімен балық аулауға шығып, хабар-ошарсыз кеткен ер адам туралы хабарлама келіп түскен еді. Бұл ретте, іздестіру жұмыстарына Қарағанды облысы Жедел құтқару жасағы бөлімшелерінің күші бағытталды. Сөйтіп, наурыздағы Сарсығұм айлағы Аққұм айлағы Томар айлағы Корс мүйісін қамтыған іздестіру жұмыстары жалпы аумағы 159 шаршы шақырымды құрады. Нәтижесінде, 29 наурызда сағат да жоғалып кеткен балықшы Корс мүйісінің қыстағынан табылып, кейін Балқаш қаласына жөнелтілді. Оған алғашқы дәрігерлік көмектің қажеті болмады. Өз тілшімізден. Құрметті Қарағанды облысының тұрғындары! «Қазпошта» АҚ Қарағанды облыстық филиалы 2018 жылдың 2 сәуірінен бастап пошта байланысының барлық бөлімшелерінде 2018 жылдың екінші жарты жылдығына газеттер мен журналдарға жазылу басталғанын хабарлайды. Сіздердің назарларыңызға Қазақстан және Ресей Федерациясының және басқа каталогтар бойынша отандық және шетелдік газет-журналдардың 6 мыңнан астам түрі ұсынылады жылдың екінші жарты жылдығына жазылудың аяқталу мерзімдері: ресейлік басылымдарға 2018 жылдың 5 маусымы; республикалық басылымдарға 2018 жылдың 25 маусымы; жергілікті басылымдарға 2018 жылдың 25 маусымы. «Қазпошта» АҚ газеттер мен журналдарға жазылудың ең ауқымды мүмкіндігі! Қосымша ақпаратты «Қазпошта» АҚ ҚОФ кез келген пошталық байланыс бөлімшесінен немесе 8(7212) (ішкі 24091) телефондары арқылы ала аласыздар. Қызғалдақ АЙТЖАНОВА, Бұйырса, германиялық «BMW», жапондық «Subaru» және корейлік «Hyunday» көлігін қарағандылықтар шекесінен шертіп жүріп алатын болады. Дәлірек айтқанда, жаңадан тұрғызылатын үш автоорталық Қара ғандыда «BMW», «Subaru», «Hyunday» автокөлік маркаларын ұсынбақ. Бұдан бөлек, Қарағандының Солтүстік-Шығыс бөлігінде орналасатын автоорталық шаһардың тыныс-тіршілігін одан әрі өркендетеді деп күтілуде. Үш бірдей нысан бірінен соң бірі тұрғызылатын жер телімі ендігі берілген. Мәселе тек техникалық рұқсаттық құжаттардың жеделдігіне байланысты болып тұр. Ол электр қуаты, жылумен жабдықтау және сумен қамту, кәріз желісі. Алдағы уақытта жергілікті билік аталған мәселелердің оң шешімін табу үшін міндеттемелерді мойнына алып отыр. «Eurasia Motors Karaganda» ЖШС-нің бұл жобасының құны 1,2 млрд. теңге. Қаржыландырылуының 90 пайызы жарғылық капитал негізінде. Құрылтайшысы «Кристал авто» ЖШС Ростислав Ключников орталықтың заманауи қажеттілік екенін айтады. Жобаның мақсаты Қарағандыда автокөліктің түрлі моделімен, сапалы қызмет көрсету, тұпнұсқа қосалқы бөлшекпен қамту. Сол арқылы жаңа жұмыс орындарын құрып, бюджетке салықтық түсімдер молаймақ. Мемлекеттік қолдауға келсек, «Сарыарқа» ӘКК ҰК АҚ-ның құрамына ену. Ал, автокөліктің нарығында әлемдік брендке айналған көліктер концернінің талабына сай орталық бүгінгі таңда Қарағандының басында саусақпен санарлық қана екен. Нақтыласақ, концерн стандартына сай екі Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 6 желтоқсандағы 250 өкіміне сәйкес Қазақстанда жыл сайын «Мерейлі отбасы» Ұлттық конкурсы өткізіледі. Конкурсты дайындау және өткізу жөніндегі ұйымдастыру комитеті 2018 жылғы «Мерейлі отбасы» Ұлттық конкурсын жариялайды. Конкурс 3 кезеңде өтеді: бірінші кезең аудандық (қалалық), екінші кезең облыстық, үшінші кезең ұлттық. Конкурсқа қатысуға өтінімдер тиісті құжаттар қоса тіркелген арнайы нысан бойынша аудандық (қалалық) комиссияларға 2018 жылғы сәуірдің 1-нен 30-на дейін беріледі. Толық ақпаратты сайтынан алуға болады. Ауданымызға қарасты Түгіскен ауылдық округінің тұрғындары көптен күткен қуанышқа қол жеткізді. «Балапан» бағдарламасы аясында шалғайдағы елді мекенде 50 балаға шақталған «Еркетай» бөбекжайы ашылды. Бала тәрбиелейтін орынның салтанатты ашылуына аудан әкімі Юржан Бекқожин арнайы қатысты. Мерейлі сәтте сөз алған аудан басшысы тәрбие ошағының табалдырығын аттаған өскелең өрендерге жарқын болашақ тілеп, ауыл тұрғындарын ортақ қуанышпен құттықтады. Қазіргі заманға сай қалыпқа келтірілген мекемеде балғындар үшін мектепке дейінгі сапалы біліммен ғана дилерлік орталық салынған. Ол «Рено» және «Тайота» орталықтары. «Жобаның бастамашысы «Eurasia Motors Karaganda» ЖШС, біздің серіктесіміз «Astana Motors» ЖШС болып табылады. Әрбір бренд үшін жеке орталық тұрғызуды автокөлік өндірушілері неге талап етеді? Өйткені, әрбір орталықтың жеке дербес салынуы брендтің тұжырымдамасы дайындалып, әр брендтің штаб-пәтерінде бекітілген», дейді Ростислав Ключников. Құрылтайшының айтуынша, бірінші кезекте, «Hуunday» дилер ор та лығы тұрғызылмақ. Себебі, «Hyunday» маркасы бүгінде елге танымал бренд. Қазақстандықтар өзімізде құрастырылатын құйындай жүйткіген «Hyunday» тұлпарын тақымға басқанды қолай көреді. Оған қоса, бұл брендтің Қостанайда жиналуы да, сонымен қатар, Қазақстан даму банкінің түпкілікті тұтынушы үшін субсидиялап, 4 пайызбен несиеге алуына мүмкіндік беретіні де орталықтың бірінші болып бой көтеруіне ықпал етпек. Қазіргі уақытта компанияға құрылыс үшін жер телімі берілген. Алдымен, «Hyunday» автоорталығын 2019 жылы іске қосамыз дейді. Инвестициялық жобаны жүзеге асыру арқылы 30 жұмыс орны ашылмақ кө рінеді. Үш орталық қосылғанда 60 қарағандылық жұмыспен қамтылмақшы. Ал, мамандардың біліктілігін басты назарда ұстамақ компания. Ол үшін мамандарының ұдайы біліктіліктерін көтеруге мүдделі екендіктерін жеткізді. Жалақылары да қомақты болмақ екен. Жобаны іске қосу мерзімі жылдар. «Roboland 2018» басталды Аяулым СОВЕТ, Кеше Қарағандыда IV халықаралық робототехника, бағдарламалау және инновациялық технологиялар фестивалі басталды. Бағдарламасы жылда жаңаратын фестивальге ұйымдастырушылар биыл жоғары талап қойып, күрделі тапсырмалары бар санаттар қосты. Сондай-ақ, әлемдік беделді спикерлерді шақырып, аталымдар санын 32-ге дейін арттырған. Биылғы фестивальге 771 команда қатысады, оның ішінде 754-і Қазақстаннан, 13-і Ресейден, 1-еуі Қырғызстаннан, 3-еуі Польшадан. Ал, қонақтар Ресей және Грекиядан шақырылған. Халықаралық робототехника, бағдарламалау және инновациялық технологиялар фестивалі туралы кеңейтілген ақпаратты газетіміздің келесі санынан оқитын боласыздар. тағылымды тәрбие алуға мүмкіндік мол. Бұрын бастауыш сынып мектебі болған ескі нысанды қалыпқа келтіруге ауданның қазынасынан 10 миллионнан астам қаржы бөлінді. Ал ғимаратты жабдықтауға 7 миллион теңге жұмсалған. Балабақшаға ыстық және суық су да тартылған. Балдырғандардың жатын бөлмесі де жылы. Заманауи асхана мен отыратын орындықтары ыңғайлы. Мекеме қажетті құрал жабдықтармен толық қамтамасыз етілген. Мұнда балалардың игілігі үшін әзірге екі топ жұмыс істейді. Есігін елге айқара ашқан бөбекжайдың арқасында жергілікті 20 адам еңбекке тартылды. Индира АСАМИДАНОВА, аудан әкімінің баспасөз хатшысы. ЖАҢААРҚА ауданы. Елбасымыздың ономастикалық атауларды ретке келтіру, идеология лық тұрғыдан ескірген, қайталанатын көше атауларын өзгерту қажеттігі жайлы тапсырмасына сай, Қарағанды қаласының көше атауларына сараптама жасалды. Қарағандының құрылу тарихы ерекше. Кезінде бірнеше жұмысшы ауылдарынан құралған көшелерге берілген атаулар бүгінде ескірген. Еш тарихи маңызы жоқ әлі күнге дейін сол атауларымен аталып келе жатқан көшелер көп кездеседі. Мәселен, Пахотная, Аптечная, Санаторная, Узловая, Рыбная және тағы да басқалары. Сонымен қатар, қаламыздың көше атауларын сараптау кезінде аты-жөні нақты анықталмаған адамдардың атына берілген көшелер де кездеседі. Мысалға П.Лебедев ғалым ба әлде әскери қолбасшы ма, Коцюбинский украиндық жазушы немесе КСРО батыры ма, белгісіз. Осындай атының берілуі тарихы беймәлім көше атаулары жиі кездеседі. Жалпы алғанда облыс орталығындағы көше атауларының 47% идеологиялық тұрғыдан ескірген атаулар болып табылады. Осы атауларды ұлттық танымға жақын дәстүрлі атаулармен өзгерту бүгінгі күні алдыға қойған маңызды мәселе. Осы орайда, қала тұрғындарының қолдауы өте маңызды. Дегенмен, қала тұрғындарының тарапынан жаңашылдыққа деген ұмтылыстан, қорқыныштың басымырақ екенін байқаймыз. Қаламыздың көшелерінің атауын заманауи, ұлттық нақыштарымыз бен нышандарымызды айқындайтын атаулармен қайта атау ұсынысы өз ретімен әуелі қоғамдық кеңес қарауына ұсынылып, кейін көпшілік тыңдалымдары ұйымдастырылады. Соған орай, 2018 жылдың 3 сәуірінде Одақтар үйінде сағат де бірқатар идеологиялық тұрғыдан көнерген көше атауларын өзгерту мәселесі көпшілік тыңдалымда талқыланатынын болады. Қаламыз дың тарихы мен ұлттық сананы жоғары қоятын, елін сүйетін қарағандылықтарды аталмыш бастамаға қолдау білдіруге шақырамыз. Айнұр ТОПАЕВА, Қарағанды қаласының мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің бас маманы. Жарнама бөлімінің телефоны мен электрондық поштасы: ortalyk.reklama@mail.ru

2 2 Қабылдау Облыс әкімінің жұмыс сапары Қарағанды облысы әкімінің есептік кездесуінде тұрғындар көктемгі уақытта Федоров су қоймасының маңындағы саяжайларды еріген қар суы басып кететінін айтып, шағымданған болатын. Аймақ басшысы Ерлан ҚОШАНОВ саяжай иелерімен кездесіп, мәселені өз көзімен көрді. Ресми Қазақстан Республикасының ж. 234 «Бухгалтерлік есеп пен есептілік туралы» Заңының 19 бабы және Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қаржылық есептілік депозитарийін құру жөніндегі шаралар туралы» ж Қаулысы негізінде жария мүдделі ұйымдар үшін қаржылық есептілік депозитарийі құрылғанын білеміз. Аталған заңнамалардың негізі Мемлекет басшысының әр жылдардағы Қазақстан халқына Жолдауында айтылатын еліміздің даму бағыттары мен оның экономикасының жаһандық бәсекеге қабілеттілігін арттыру барысындағы шараларға бағытталған. Сәйкесінше, елімізде кәсіпкерліктің мәдениетін қалыптастыру және кәсіпорындардың бәсекелестігін жоғарылату мақсатында мемлекеттік ұйымдардың қызметтері бәсекелі ортаға жүйелі түрде жіберілуде. Қарағанды облысының әкімі Ерлан Қошанов облыс тұрғындарымен, оның ішінде, жыл сайын өтетін есептік кездесуде сұрақ қойғандармен кездесті. Сол кезде аймақ басшысы көтерілген мәселелерді облыс әкімдігінде өтетін өзінің жеке кездесуінде тағы бір мәрте талқылауға уәде берген болатын. Бүгінгі басқосуда көбінесе тұрғын үй, мешіт құрылысы, кері талап төлемдері және қорық құру мәселелері туралы әңгіме қозғалды. Евгений Архипов бастаған кері талап қоюшылар тобы әкімнің қабылдауына келіп, өз проблемаларымен бөлісті. Олардың айтуынша, «АрселорМиттал Теміртау» компаниясы сот шешімдерін орындамай және кері талап төлемдерін өтемей жатқанын жекізді. Жуырда ғана кеншілердің көтеріліске шығу толқыны өтті, талаптар тізімінде жалақыны көбейту туралы шарт болған еді. Ол айлық көтеру жайты кері талап төлемдерінің де ұлғаюына әсерін беруі керек-тін. Алайда, бізде ешнәрсе өзгерген жоқ, сома сол беті қалып отыр, деді Евгений Архипов. Әкімдікте өткен қабылдау барысында айтылған мәліметтерге сай, ондай төлемдерді екі мыңға жуық регрессші кеншілер алуы тиіс. Олардың отызында сот шешімі бар, ол шешімге сай компания бұл сомаларды ұлғайтуы тиіс. Регрессшілерді тыңдап болған соң, Ерлан Қошанов облыс әкімінің орынбасары Жандос Әбішев бастаған жұмыс тобын құруды тапсырды. Екі апта аралығында жұмыс тобы барлық ақпаратты зерттеп шығуы тиіс. Егер сіздердің қолдарыңызда сот шешімі болса, «АрселорМиттал Теміртау» компаниясы оны төлеулері тиіс, деді аймақ басшысы. Ақсақал Әбіл Базықов әкімнің қабылдауына Қарағандыда мешіт құрылысына арналған жер телімін беруін өтініп келген екен. Қарағандыда үш мешіт қызмет етеді. Олардың екеуі Оңтүстік-Шығыста және біреуі Майқұдықта орналасқан. Бізге тағы бір мешітті қала орталығында немесе Михайловкада салу керек. Алайда, құрылыс үшін алдымен жер телімі бөлінуі қажет, деп түсіндірді ақсақал. Қабылдауға қатысқан Қарағанды қаласының әкімі Нұрлан Әубәкіров 2017 жылы Сұрыптау станциясы мен Пришахтинск шағын ауданында мешіт салуға арналған жер телімдері бөлінгенін жеткізді. Сонымен қатар осындай Үкіметтің ж Қаулысымен бекітілген «Қаржылық есептілікті депозитарийге беру туралы» Қағидасының 4 тармағына сәйкес, жария мүдделi ұйымдар жыл сайын есептіден кейінгі жылдың 31 тамызынан кешіктірмей депозитарий жүргізу жөніндегі қызметті жүзеге асыруға айқындаған ұйымға Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен есептілік туралы заңнамамен белгіленген тәртіппен жасалған жылдық қаржылық есептілікті өткізуі міндеттелген. Қайтадан құрылған ұйымдар тіркелген сәттен бастап сол жылдың 31 желтоқсанын қоса алғандағы кезең үшін жылдық қаржылық есептілікті ұсынуы тиіс. Осыған қоса, Қазақстан Республикасының заңнамаларымен аудит міндетті болып табылатын ұйымдардың қаржылық есептіліктері аудит қорытындысымен нақтылануы қажет. құрылысқа лайық жерлер Михайловкада, хайуанаттар бағының маңайы мен Майқұдықта да бар екенін айтты. - Егер мешіт салуға дайын демеушілер табылып жатса, біз қажетті жер телімдерін береміз, деді ақсақалға Ерлан Қошанов. Ербол Әбілов әкімнің қабылдауында Бұқар Жырау ауданында қорық салу мәселесін көтерді. Ол туристік бағытты дамытуға септігін тигізері Федоров су қоймасының жанында сегіз қауымдастық бар. Соңғы жылдары саяжайлардағы үйлер мен бақшаларды көктемгі уақытта үнемі су басып қалады. «Наука» саяжай қауымдастығының төрағасы Любовь Рыбинаның айтуынша, 2015 жылы бақшалардағы судың деңгейі 2,5 метрге дейін барған. Себебі Соқыр өзеніндегі бұталар өсіп кетіп, еріген қар суы арнамен ағып кете алмайды. Қарағанды облысы әкімінің тапсырмасы бойынша Соқыр өзенінің бойында 800 метр бөгет жасалып, арнаның бойымен өтетін 1000 метр бөгет жөнделген. 11 су өткізгіш құбырлар орнатылып, 2 шақырым қашықтықта тал тоғайлары кесілген. Мұның барлығы «Благоустройство» КММ және ішкі әскердің көмегімен жүзеге асырылды. Бес учаскеде жедел шаралар қолданылды. Бүгінгі таңда су ағып кетіп жатыр, саяжайларды су баспайды, деп мәлімдеді Қарағанды қаласы әкімінің орынбасары Сәбит Оспанов. Әкім орынбасарының сөзін растаған саяжай иелері қар мен мұздың еру кезінде өзендегі судың деңгейі 15 сантиметрден Қаржылық есептiлiктi ұсынудан бас тарту немесе белгiленген мерзiмдi бұза отырып ұсыну не оны дәлелді себепсіз ұсынбау Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық Кодексінің 239 бабына сәйкес жауапкершілік қаралған. Осы тәрізді аталған Кодекстің 250 бабына сәйкес, әкімшілік жауапкершілік мiндеттi аудит жүргізуден жалтару не оны жүргiзуге кедергi келтiру бойынша да қаралған. Алайда, құқық бұзушылық Кодексінің аталған баптарының қолданылуын болдырмаудың түрлі шаралары қолжетімді ақпарат құралдары арқылы барынша насихатталғанымен, оның деңгейі айтарлықтай өзгермеуде. Атап айтқанда, Қарағанды облысы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті өзінің құзіреті шегінде жоғарыдағы талаптардың орындалмауы салдарынан 2016 хақ. Облыс әкімі бұл мәселені Қарағанды облысының Табиғи ресурстар жіне табиғатты пайдалануды реттеу басқармасына зерттеуді тапсырды. Қабылдауға келген қарағандылықтардың қойған барлық сұрақтары бойынша Ерлан Қошанов өз орынбасарлары мен басқарма басшыларына жеке тапсырмалар берді. Қарағанды облысы әкімінің баспасөз қызметі. аспағанын айтты. Ендігі мәселе «Наука» аялдамасынан саяжайға қарай өтетін көпірдің ескіруі. Облыс әкімі көпірді қайта қалпына келтіруді, кеңейтіп, көтеруді және автокөліктер мен жаяу жүргіншілер жүретіндей етіп, екіге бөлуді тапсырды. Жөндеу жұмыстары осы жазда қалалық бюджет есебінен жасалатын болады. Қарағанды облысы әкімінің баспасөз қызметі. жылы жалпы сомасы 6 577,2 мың теңгеге 15 хаттама толтырған болса, 2017 жылы жалпы сомасы 9 302,9 мың теңгеге заңды немесе жеке тұлғаларға 17 хаттама толтырып, жауапкершілігін қарауға міндетті болған. Сонымен қатар, тараптардың өтініші негізінде жылдары осы мәселелер бойынша 15 хаттаманы қарау сот мекемелеріне жөнелтілген. Жоғарыдағы мәліметтерді жариялай отырып, жария мүдделі ұйымдар үшін заңнамалармен белгіленген талаптардың бақылауда болатынын, оның орындалу мүмкіндігі тек лауазымды тұлғалардың жауапкершілігіне қатысты екенін жеткіземіз. Қарағанды облысы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті. Баспасөз мәслихаты Салтанат ИЛЬЯШОВА, Көлік инфрақұрылымын дамыту әлеуметтік әрі экономикалық маңызды мәселе екені даусыз. Тіпті, қала жағдайын автомобиль жолдары арқылы да бағамдауға болады. Қарағанды қаласында соңғы екі жылдың өзінде 10 млрд.467,9 млн.теңгеге 140,8 шақырымды құрайтын автомобиль жолдарының 98 учаскесіне жөндеу жұмыстары жүргізілген екен. Ал, биылғы жылы 91,6 шақырымдық 70 учаске жөнделеді дейді Қарағанды қаласының әкімі Нұрлан ӘУБӘКІРОВ Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз мәслихатында. Қала әкімінің айтуынша биыл Приканальная көшесі бойындағы автомобиль жолының құрылысы аяқталатын болады. Жобада 6 жолақты автомобиль жолымен қатар, велосипед жолдары, техникалық және жаяу жүргіншілер жолдары, көлік қоятын орындар да қарастырылған. «Нұрлы Жол» баяғдарламасы аясында Н.Әбдіров даңғылынан Әлиханов көшесіне дейінгі учаскеге жылу магистралін алмастыруды есепке ала отырып, іргелі жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Сондай-ақ, Майқұдық, Пришахтинск, Михайловка, Федоровка, Узенка, Оңтүстік-Шығыс секторларындағы жолдар да жоспарда. Айта кету керек, қалалық бағыттағы 1 (Вагонная, Паровозная көшелері), 16 (Күнгей), сонымен қатар, Терешкова, Л.Чайкина, Библиотечная, Гудермесская, Охотская және Мұқанов көшелеріндегі жолдарға жөндеу жұмыстары тұрғындардың, тасымалдаушылардың шағымы мен жол полициясы қызметкерлерінің ұсыныстары негізінде қалыптастырылған. Мердігер ұйымдар сәуір айының аяғында жұмыстарын бастайды деп күтілуде. Сондай-ақ, 7 магистраль мен Карл Маркс-Магнитогорская көшелеріне күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілмек. Қала көшелерінен өзге, республикалық бюджет есебінен Қарағанды-Теміртау автожолын қайта жөндеу жұмыстары аяқталуда. «Орталық-Оңтүстік» халықаралық дәлізінің бір бөлігі болып табылатын, Қарағанды қаласын Солтүстік-шығыс арқылы айналатын жол құрылысына қаражат бөлінген болатын. Аталған жобаның маңыздылығы барлық транзиттік көліктер айналма жолмен жүретіндіктен, қаладағы орталық көшелердегі қозғалыс айтарлықтай азайып, жолдар тозбайтын болады. Қазіргі уақытта Қарағанды қаласындағы автомобиль жолдарында асфальтбетон жабындарына арналған сұйық нығыздағыштар пайдаланыла бастаған. Жолдардағы ойықтарды болдырмау, жабынның тозуын баяулату мақсатында пайдаланылатын бұл технология жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде материалдың аз жұмсалуын қамтамасыз етеді. Қарағанды қаласында осындай нығыздағыш шаршы метрді құрайтын 6 жолға құйылатын болады. Жөндеу жұмыстарын жүргізумен қатар, оны өз деңгейінде ұстап тұруда «Благоустройство» кәсіпорнының да жұмысы ауқымды. Ол үшін 3 млрд. теңге бөлініп, нәтижесінде қала төңірегінен қар уақытылы шығарылуда, дейді қала басшысы. Жөндеу жұмыстарымен қатар, жол полициясының ұсынысы бойынша 800 жол белгісі орнатылған, 1404 қисық сызықты брустар, 3 бағдаршам нысаны орнатылып, бұрынғыларының шамдары жарықдиодты шамдармен алмастырылған. Республика бойынша алғаш рет 15 магистральда роликті қоршаулар қойылды. Металл қоршауларға қарағанда соққыны өзіне қабылдайтын кореялық технология жол өткелдерінде, шұғыл бұрылыстарда жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Ал, биыл 1000 жол белгісі, 5 бағдаршам орнату, 5 жаяу жүргіншілер жолын салу жоспарда. Жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін «Ақылды бағдаршам», «Бейнеаналитика», «Автомобиль легін анықтау жүйесі» сияқты заманауи жүйелер енгізу жұмыстары қарастырылатын болады. Нұрлан ӘУБӘКІРОВ, Қарағанды қаласының әкімі: Көшелердің жағдайын өзіміз де көріп жүрміз. Жолдарды жөндеуге облыс бюджетінен қосымша ақша да бөлінуде. 100 жол учаскесіне жөндеу жұмыстары қажет ететінін тілге тиек еткен кезімізде, облыс әкімі ұсынысымызды қолдап, қосымша ақша да бөлінді. Ал, күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізуге аз қаражат кетпейді. Тіпті, тұрғындардан «...жол үшін қыруар салық төлейміз, сол ақша қайда кетеді?» деген наразылықтарды да естуге тура келеді. Айта кету керек, көлік құралдарынан түсетін салық көлемі жыл сайын 1 миллиард 900 миллион теңгені құраса, жолдарды дұрыс жағдайда ұстап тұру үшін бізге 3 миллиард теңгеден астам қаражат жұмсауға тура келеді. Ал, жолдарға орташа жөндеу жұмыстарын жүргізуге кем дегенде 6 миллиард теңге көлемінде қаржы қажет. Форум Жәнібек ӘЛИМАН, Қарағанды экономикалық университетінде «Сыбайлас жемқорлықсыз болашаққа» атты жастар форумы өтті. Қарағанды қаласының әкімдігі мен мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қарағанды облысы бойынша департаменті ұйымдастырған форумда «Адал жол» марафоны жолға шықты. Қазір Қазақстан көлемінде жүргізіліп жатқан сыбайлас жемқорлыққа қарсы «Адал жол» марафоны облыс орталығы Қарағандыдан басталып отыр. Форум барысында Қарағанды қаласы, Қазыбек би ауданының әкімі Татьяна Шатохина аталған марафон кітабын Теміртау қаласының әкімі Ғалым Әшімовке салтанатты түрде табыстады. Өз кезектерінде сөз алған екі әкім де Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауын тілге тиек ете отырып, өздері басшылық жасап отырған аудан, қалалардағы сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніне тоқтала кетті. Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы ісқимыл агенттігінің Қарағанды облысы бойынша департамент басшысының орынбасары Талант Медет тақырыпты былай түсіндірді. «Елбасы осы жолғы Жолдауында тиімді басқаруға көшу, барлық бизнес-процесстерді, соның ішінде мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру және оңтайландыру, сыбайлас жемқорлықпен күрес және заң үстемдігін қамтамасыз етуді жалғастыру секілді дамудың жаңа мүмкіндіктерін ашатын өзекті трендтерді тілге тиек етті. Аталған міндеттерді қоғамның барлық топтарын сыбайлас жемқорлыққа қарсы жалпы қозғалысқа қатыстыру арқылы жүзеге асыруға болатындығы белгілі. Осы мақсатта сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты шалғай аймақтарда да жүргізіп, онда қоғамды жаппай қатыстыру мақсатында Қарағанды облысында «Адал жол» сыбайлас жемқорлыққа қарсы марафонын бастап жібердік. Марафон әртүрлі іс-шаралар нысанында өткізіледі. Ең бастысы, марафон іс-шараларының мақсаты қоғамдағы барлық топ өкілдерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін арттыруға бағытталуы тиіс. Қарағанды қаласынан бастау алған марафон облыстағы қала, аудандардың бәрінде ұйымдастырылатын болады» деді ол сөзінде. Сонымен қатар, форум барысында студенттер арасында күні бұрын жемқорлық тақырыбында жарияланған эссе байқауының жеңімпаздары марапатталды. Жемқорлық жегі құрт Қарағанды облысының құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы 2017 жылдың 30 қарашасында Қарағанды облысының сәулет және қала құрылысы басқармасының Қарағанды облысының құрылыс басқармасына қосылу жолымен қайта құрылды. Қарағанды облысының құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы әлеуметтік-мәдени-тұрмыстық маңызы бар нысандарды, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым және қоршаған ортаны қорғау нысандарын салу және қайта жаңарту бойынша бюджеттік бағдарламаларының әкімгері болып табылады. Құқық қолдану практикасы көрсеткендей, құрылыс саласы мемлекеттік сатып алуда сыбайлас жемқорлық көріністеріне ұшырауы мүмкін. Осыған байланысты 2017 жылы мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру ережесіне өзгерістер енгізілді, мемлекеттік сатып алу шарттарын орындау кезінде (қабылдау-тапсыру актісі, орындалған жұмыстар актілері, шот-фактура) электрондық формада ресімделеді. Жеткізуші веб-портал арқылы тапсырыс берушіге бекітілген электрондық - цифрлық қолтаңбасымен тауарларды қабылдау-беру актісін, орындалған жұмыстардың, жұмыстар мен қызметтер тауарлары туралы мәліметтерді толтыра отырып, көрсетілген қызметтердің актілерін жібереді. Қабылдаған жағдайда, тапсырыс беруші веб-порталда электрондық-сандық қолтаңба (ЭСҚ) арқылы орындалған жұмыстар актісін бекітеді немесе, дәлелденген негіздеме көрсете отырып, жұмыстарды қабылдаудан бас тартады. Ережеге енгізілген өзгерістер құрылыс саласындағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерді төмендетеді және актілерге қол қою фактілерін және орындалмаған жұмыстарға төлемдерді болдырмайды, себебі шартты орындау бойынша мердігермен ұсынылған құжаттар веб-портал арқылы беріледі, бұл құрылыс процесінің ашықтығын арттырады жылы Қарағанды облысы «Мемлекеттік сатып алуды қазынашылық сүйемелдеу» жобасын іске асыратын үш облыстың біріне кірді. Осы жоба аясында ағымдағы жылы Теміртау қаласында 600 орынды мектептің құрылысы басталды. Бұл жоба онлайн режимінде мердігерге ақшаны аударудан бастап құрылыс материалдары мен құралдарын сатып алу, салықтарды төлеуге дейін бюджеттік қаржылардың қозғалыстарын толық қадағалау мүмкіндігін береді. Жобаны енгізгеннен кейін бюджет қаражатын мақсатсыз пайдалану күрт қысқарады, бұл объектілерді пайдалануға берудің орындалмау тәуекелдерін қысқартуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, аталмыш жоба инжинирингтік қызметтерді қолдана отырып, жаңа бақылау әдісі Супервайзерді қарастырады, яғни, ол авторлық, техникалық қадағалау және қаржылық есептерді растау функцияларын біріктіретін жобаны басқаруды жүзеге асырады. Қазіргі кезде Қарағанды облысында жүзеге асырылатын «Мемлекеттік сатып алуды қазынашылық сүйемелдеу» пилоттық жобасына қосымша ірі нысандарды қосу мәселесі қарастырылып жатыр. Жобаны іске асыру қамтамасыз етеді: төлемдердің ашықтығын; салықтардың толық төленуін; құрылыс сапасының мониторингісін арттыру; бюджеттік қаржыны мақсатты пайдалану; сыбайлас жемқорлық тәуекелдері азаяды; қазақстандық мазмұнға бақылау жасау. Болашақта бақылау тиімділігін арттыру үшін Супервайзер қызметін қолдану практикасын неғұрлым ерте кезеңдерде ТЭН мен ЖСҚ әзірлеуге мемлекеттік тапсырысты беру ұсынылады. Қазақстан Республикасының жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама нормаларын сақтау мәселесі бойынша жемқорлыққа қарсы және көлеңкелі экономикаға қарсы стратегиясын орындау үшін Қарағанды облысының құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасымен келесі жұмыстар жүргізілді. Тоқсан сайын сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама нормаларын сақтау мәселесі бойынша семинарлар жүргізіледі. Басқарманың интернет ресурсында сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағытталған құқықтық ақпаратқа елдің кең қолжетімділігі үшін қарастырылған арнайы тарауын қалыптастыру қамтамасыз етілді. Сайтта «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңынан үзінді бекітілген жадынама орналастырылған, сондай-ақ, Жемқорлыққа қарсы іс-қимыл Ұлттық бюросының Саll-орталық сенім телефоны көрсетілген ақпараттық стенді, басшы мен оның орынбасарларының жеке қабылдау кестесі, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасаған тұлғалар туралы ақпаратты орналастыруға арналған стенд, «Құрмет тақтасы», жеке және заңды тұлғалардың хаттары мен өтініштері үшін пошта жәшіктері бар. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманы, мемлекеттік қызмет туралы заңнаманы орындау бойынша жұмыстар және басқарманың мемлекеттік қызметшілерінің этикалық нормаларды сақтауы тұрақты бақылауда. Ж.Мырзағали, Қарағанды облысының құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы басшысының орынбасары.

3 3 Кеше қаладағы М.Әуезов атындағы 31 кітапхана-филиалында Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВТЫҢ «Тәуелсіздік дәуірі» атты кітабы бойынша таныстырылым ұйымдастырылды. Тәуелсіз еліміздің негізі қаланған күннен бергі атаулы әрі айтулы оқиғалары Нұрсұлтан Назарбаевтың «Тәуелсіздік дәуірі» атты кітабында топтастырылған. Кітап тарихи публицистика жанрында жазылған. Қазақ және орыс тілдерінде жарыққа шықты. Жаңа туындыда егемен елдің құрылған сәтін кезең-кезеңімен сипаттап, Тәуелсіздіктің 26 жылы ішінде орын алған елеулі оқиғалары мен фактілері жан-жақты талданып, баяндалады. Тәуелсіздік шежіресін барынша қамтыған кітап төрт бөлімнен тұрады. Әуе лі Мемлекетіміздің дүниеге келуі. Қазақстанның бірінші жаңғыруы жылдарды қамтиды. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы елдегі жағдай, саяси ахуал, көпшіліктің көңіліндегі күдік, халық жағдайының нашарлауы айқын келтіріледі. Ұлы бетбұрыс. Қазақстанның екінші жаңғыруының басталуы бөлімі еліміз даму бағытын айқындап, елдің ішінде және одан тыс нақты шараларды қолға алған уақытты сипаттайды жылдан 1999 жылға дейінгі аралықты қамтитын негізгі оқиғалар топтастырылған. Үшінші - Қияға құлаш сермеу. Қазақстанның екінші жаңғыруы бөлімінде жарқын болашаққа қарай қадам басып, дамуға белін бекем буған еліміздің тарихы барынша қанық әрі әсерлі беріледі. Біздің бүгінгі жетістігіміздің бастауы болған Қазақстанның үшінші жаңғыруы, яғни, Қалыптасқан мемлекет болуымыз кітаптың төртінші бөліміне айтылады. Біз де оқырмандарымыз ды осы тарихи туындымен тұрақты түрде таныстырып келеміз. Себебі, тұрақты оқыр мандармен қатар, жаңадан келетін оқушылар, студент жастар мен үлкендеріміз бар. Еліміздің бүгінгі биігіне жеткенге дейінгі тарихы: қайғысы, қызығы мен қуынышы, әлемге әйгілеген жаңалықтары және тағы басқасы осы кітаптың ішінде жазылған. Еліміз үшін тәуелсіздік алған осы 26 жылымыз талай ғасыр жүгі мен ата-бабамыздың аманатын арқалаған ерекше «Адамның басшысы ақыл, жетекшісі талап, шолғыншысы ой, жолдасы кәсіп, қорғаны сабыр, қорғаушысы мінез» деп қазақ халқы текке айтпаған. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауын Қазақстанның азаматы ретінде мен де оқып шықтым. Президент биылғы Жолдауында әлемнің дамыған елдерінің қатарына қосылу үшін Қазақ елі атқаруға тиісті 10 міндетті нақтылап берген екен. Бәрі де туған еліміздің жарқын болашағына мүмкіндік береді. О баста ғылым саласының адамы болғандықтан, қай нәрсеге де жоспарлы көзбен қарап үйренгем. Өте жылы қабылдадым. Кейін Елбасының жоспарлы Жолдауы біздің бүгінгі атқарып жатқан істерімізбен қабыса ма деген көкейге сұрақ туды. Білім саласында 20 жылға жуық тер төгіп жүргендіктен, Жолдаудағы ерекше назарымды аударып, «Жетінші Адами капитал жаңғыру негізі» бөліміндегі «Білім берудің жаңа сапасы» туралы айтқандары ерекше көңілге қонды. Алдымен Нұрсұлтан кезең ретінде құнды. Еліміздің тәуелсіздігі мен мемлекеттілігінің орныға түсуінде, экономикамыздың жедел қарқынмен дамуында, Қазақстан халықтарының өз болашағына деген берік сенімі, қазіргі замандағы өркениетті елдердің қатарына қосылғанымыз Елбасының саясаткерлігі, білгір басшылығы арқасында екені анық. Тәуелсіздігіміздің арқасында ел экономикасы да жыл санап нығайып келеді. Халықтың хал-ахуалына мемлекет тарапынан көңіл бөлінеді. Халықаралық аренадағы еліміздің орны айшықталып, әлем танитын, мойындайтын, санасатын елге айналды. Оның қарапайым ғана мысалы, былтыр Астана төрінде өткен ЭКСПО көрмесі, оған әлемнің әр түпкірінен түрлі мемлекеттердің қатысуы. Бұл біздің еліміздің үлкен жетістігі, абыройы болды. Соның барлығы халықтың қолдауы нәтижесіндегі Елбасы еңбегінің жемісі. Бірақ, соған жетпес бұрын талай тар жол-тайғақ кешуді бастан өткерген еліміз өз тарихын білсін, мемлекеттің қалыптасуын ұғынсын дейді Елбасы. «Біздің азаматтарымыз, əсіресе жастарымыз бағдарымыздың не үшін жəне қалай айқындалғанын, тəуелсіз Қазақстанның қандай жағдайда өмірге келіп, құрылғанын, оны қалыптастыруда қандай адамдардың маңызды рөл атқарғандығын, сол кезде қандай оқиғалар болғанын білуге тиіс» дегенді айтады Елбасының өзі. Осы орайда, кітаптың құндылығы мен маңыздылығына тоқталған кітапхана меңгерушісі Т.Алексеева келген оқырмандарға Елбасының бұл туындысын оқып шығуға кеңес берді. Шара барысында арнайы кітап көрмесі ұйымдастырылып, келушілер Елбасының басқа да еңбектерімен танысты. Алдағы уақытта осындай насихаттау кештері жалғасын табатын болады. Айжан МЕРЕЙХАНҚЫЗЫ, кітапханашы. Әбішұлы қазақстандық оқушыларға берілетін тапсырмалардың көлемін азайтуды тапсырды. Кейін президент орта білім беру саласының жаңартылған білім беру мазмұнына көшкенін, мұғалімдер жалақысы мен зейнеткерлердің зейнетақысы өсетінін жеткізді. Қазақстандықтардың болашағы қазақ, орыс және ағылшын тілдерін еркін меңгеруінде екенін де атап айтты жылдан сыныптардағы жаратылыстану ғылымының жекелеген пәндерін оқытуды ағылшын тіліне көшіру басталатын болады. «Нәтижесінде, біздің барлық түлектеріміз елімізде және жаһандық әлемде өмір сүріп, жұмыс істеуі үшін қажетті деңгейде үш тілді меңгеретін Қазақстан халқы Тәуелсіздігінің 26 жылында саяси экономикалық, мәдени әлеуметтік дамуда зор табыстарға жетіп, халықаралық абыройы асқақтап, әлемдік беделді ұйымдарға мүше болды. Бейбітшілік пен достастықты, барлық мемлекеттермен өзара берекелі ынтымақтастықты, бітімгершілікті мақсаткерлікпен жүзеге асырып келе жатқан гүлденген еліміздің жаңа астанасы Астана қаласының салынғанына да 20 жыл толды. Әлемдік ең озық технологиялық жетістіктерге негізделген инновациялық өндіріс пен өнеркәсіп салаларының өркендеуі, экономикамызға инвестиция тарту, кәсіпкерлікті дамыту, экспорт көлемін ұлғайту, бәсекеге қабілетті өнімдер өндіру, білікті де білімді, заманауи қабілетті мамандар даярлау, жұмыспен қамту, мәдениетіміз бен жұртымыздың рухани кемелденуі еліміздің күш-қуатының, дәулетінің жыл сайын қарқынды, қарыштап дамуына серпін, әр азаматтың тұрмысы мен тіршілігінің жақсаруына лайықты жағдай жасады. Қазақстан дамыған 50 елдің қатарынан ойып тұрып орын алды. «Қазақстан 2050» стратегиялық жоспарын жүзеге асырудың бір белесі болып табылатын Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа Үндеуі Қазақстан халқының еліміздің жарқын болашағына деген сенімін нұрландырған, сезімдерін қуаныш шуағына бөлеген, әлеуметтік руһани әсері ерекше маңызды, ырысты да аса игілікті мемлекеттік шара, Елбасымыздың халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту мақсатында жасаған кешенді бастамасы, ізгі қамқорлығы. Әрбір отбасына баспана алудың жаңа мүмкіндіктерін беруді көздеген бірінші бастама бүгінгі таңда баспанасыз жүрген миллиондаған қазақстандықтардың « » бағдарламасы бойынша ипотекаға баспана алудың қолжетімді мүмкіндігін арттырады. Несие өсімінің мөлшері 7 пайыздан, бастапқы жарнасы 20 пайыздан аспайды, несие алушының ай сайынғы төлемін азайту үшін төлем мерзімін Әлеуметтің көкейіндегі басты мәселелер Елбасының бес әлеуметтік бастамасында жатыр. болады. Сонда ғана нағыз азаматтық қоғам құрылады», деді, Елбасы. Бүгінде Рухани жаңғыруға бағыттайтын Жолдаудың тараулары болашақ жоспарымыздың айнасы іспетті, көз алдыңа елестетіп, нәтижесін көре алатындай. Жолдауда «Орта мектеп пен колледждер және жоғары оқу орындары үздік оқытушыларының видеосабақтары мен видеолекцияларын Интернетте орналастыру керек», депті. Бұл әрине қуантарлық игі іс. Қазіргі таңда білім берудегі интеграция ның дамуы дәстүрлі сабақ жүргізу тәсілдерін басып озды. Бұрынғыдай өзара сабаққа қатысу әдісін шектеп, оның орнына өзіміздің пәндеріміз бойынша сабақ үлгілерімін 25 жылға дейін ұзартады. Бұл бағдарламаны жүзеге асыру барысында тұрғын-үй құрылысына зор серпін беріледі, оның нәтижесінде жаңа жұмыс орындары ашылып, мыңдаған адам жұмыспен қамтылады, орта және шағын бизнестің қанат жаюына, экономиканың дамуына тың жол ашады. Жалақысы төмен жұмысшылардың еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту екінші бастаманың үлесінде. Ол бойынша 2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап ай сайын ең төменгі есептік көрсеткіштің 25 еселенген көлемінен аз жалақы алатындардың салық жүктемесі 10 есеге азайып, оларға 1 пайыз ғана табыс салығы салынады. Бұл жеңілдік арқылы олардың жалақысының мөлшерінің көбеюіне мүмкіндік туады. Сонымен бірге Елбасы бұл бастама Елбасының Үндеуінде айтылған бес әлеуметтік бастама жастарға бағыттаған деп айтуға болады. Елімізде баспанаға қолы жетпей жүрген жас отбасылар қаншама. Тіпті, көп жағдайда баспана мәселесі жас отбасылардың шаңырағын шайқалтып та жатады. Олардың әлеуметтік мәселесін шешуде Елбасы ұсынған « » бағдарламасы көп көмек болмақ. Жалақысы төмен жұмысшылардың еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту мәселесі негізінен жастарға жасалған мүмкіндік. Себебі, оқу бітіріп келген жас маманға ешкім де жоғары жалақы төлейтін жұмыс ұсынбайды. Ал, салық жүктемесін азайту оларға жаңа мүмкіндік береді. Жастар қауымы әсіресе, Елбасының мемлекеттік гранттар санын 20 мыңға дейін арттыру туралы берген тапсырмасына айрықша қуанды. Білім аламын деген жастардың талабына қанат байлады. Оның ішінде, техникалық мамандықтарға басымдық берген Елбасы ел дамуына қажетті мамандарды даярлауға көңіл бөліп отыр. Сәйкесінше, жастарымыз да еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықты игеріп шығып, жұмысқа орналасу мәселесінен қиындық көрмейтін болады. Шағын несие беру мәселесі де айтарлықтай өзекті. Бүгінгі таңда шағын несие алып, өз ісін бастағысы келетіндердің көбісі жастар. Әуелде білім, біліксіз келсе де арнайы үш айлық курстан өтіп, қажетті машықты жинағаннан кейін өз ісін дөңгелетіп алуына жағдайлар әлеуметтік желіге жүктейтін болсақ, бір-біріміздің уақытымызды үнемдеу үшін де, әдіс алмасу үшін де тиімді, әрі білім мен құзыреттілікке қол жеткізуге жол ашады. Ғылым мен білім турасында Елбасы: «Жас ғалымдарымызға ғылыми гранттар аясында квота бөліп, оларды қолдаудың жүйелі саясатын жүргізуіміз керек. Білім беру саласына өзінің инвестициялық жобалары мен экспорттық әлеуеті бар экономиканың жеке саласы ретінде қарайтын кез келді», деп, салиқалы ой қозғапты. Бүгінде, ғылым, білім саласында жасалған ғылыми жобалар үшін қыруар қаржы бөлініп гранттар жариялануда. Біз өзімізді шектеп, күнделікті арқылы Үкіметтің табыс салығының прогрессивтік шкаласын енгізу керек екенін атап өтті. Жоғары білім алудың қолжетімдігі мен сапасын арттырып, студент жастардың жатақханадағы жағдайын жақсарту мақсатында көтерілген үшінші бастама жастардың бәсекеге төтеп бере алатын, әлемдік стандарттарға сай жоғары білім алуларына және тұратын жеріне жағдай жасауды көздейді. Үшінші бастама бойынша жыл сайын жоғары білім алуға бөлінетін 54 мың грантқа оқу жылында тағы 20 мың грант қосылады. Оның 11 мыңы техникалық білім алуға бөлінген, оның себебі бар, өйткені біздің елімізде заманға сай техникалық жоғары және орта білімді маман кадрлардың жетіспеушілігі ту ындап отырғанын Елбасымыз бұрынғы халыққа Жолдаулары мен қарастырылған. Бұл бағдарламаға әсіресе, ауыл жастарын тарту ауылдың әлеуметтік жағдайын жақсартуға мүмкіндік берер еді. Елімізді газбен қамту халықтың көптен бері күткен, әлеуметтік мәселесі. Оның игілігін барша халық көретін болады. Экологиялық ахул жақсарып, ең алдымен келешекте дені сау ұрпақ тәрбиелеуге мүмкіндік беріледі. Айналып келгенде мұның барлығы еліміздің тірегі, ұлт болашағы жастарымызға жасалып жатқан жағдайлар. Нұржан ЖЕТПІСБАЕВ, «Жас Отан» жастар қанаты Қарағанды облыстық филиалының атқарушы хатшысы. тіршілік айналасында қалып қоймай, айналамызда болып жатқан жаңалықтарға атсалысып, өзіміз жаңа жоба жасауға қатысуымыз қажет. Жоба деген бір адамның идеясы аясында бірнеше оқушы мен мұғалім біріге отырып, жоспарды жүзеге асыру. Тасарал жалпы білім беретін орта мектепте ғылыми жобалардың жүзеге асуына жол ашық. Өйткені, білім беру мекемелерімен салыстырғанда мектебімізде гумантарлық білім беру бағыты бойынша да, жаратылыстану бағыты бойынша да оқушыларға өзіндік тәжірибе алмасу үшін, шығармашылық топ жұмыс жасауда. Біз баланың болашақ мамандық таңдау қабілеті мектепте қалыптасатынын ескеріп, соған күш салудамыз. Әбу Насыр Әл-Фараби «Білімді болу деген сөздің мағынасы белгісіз нәрсені ашуға қабілетті болу» деген екен. Ендеше, осындағы әр ұстаздың қандай жобаны болса да жүзеге асыруға мүмкіндігі мол. Мария БЕЙСЕКЕЕВА, Тасарал жалпы білім беретін орта мектебінің мұғалімі. АҚТОҒАЙ ауданы. үндеулерінде айтқан болатын, оның негізінде оқу жылынан бастап кәсіптік техникалық білім беру жүйесінде тегін білім беру жүзеге асырылды. Бұл бастама бойынша 2022 жылдың соңына дейін студенттерге арнап кемінде 75 мың орындық жатақхана салынып, студенттердің жатақханамен қамтамасыз етілуі тү бегейлі шешілуі жоспарланған. Жастарға мемлекет қамқорлығының айқын көрінісіндей осы шаруаны тыңғылықты ету жоғарғы және арнаулы орта білім берудің санын да сапасын да арттырары кәміл. Төртінші бастамада шағын несие беруді көбейту керек екені айқындалады. Жаппай кәсіпкерлікті дамыту ел экономикасы мен халықтың әлеуметтік тұрмыстық хал ахуалының көтерілуіне екпін беретін тетік саналады. Шағын және орта кәсіпкерлікті қаржылай қолдауда жеңілдетілген шағын несие беруді көбейтудің рөлі ерекше. Елбасымыз бұл бастамасында 2018 жылы шағын несиенің жалпы сомасын 62 миллиард теңгеге жеткізуді тапсырды, оның нәтижесінде шағын несие алатындардың саны 2 есеге артып, 14 мың адамға жетпек. Кәсіпкерлікті ауыл аймақта барынша дамытуға айрықша көңіл бөлінеді, мыңдаған азаматтар жұмыспен қамтылады. Бесінші бастама елді газбен қамтамасыз етуді жалғастыруға арнал ған. Елдің 9 облысы газбен қамтылғанымен, солтүстік және орталық облыстарға әлі газ құбыры жетпеген еді, бұл халықтың 50 пайызы газбен қамтылмай отыр деген сөз. Отын ретінде көмірді тұтыну жыл сайын ауаны мыңдаған тонна улы газбен ластап, адамдардың денсаулығына зиянын тигізіп, экологиялық зардаптарға ұшыратуда. Көмірдің қымбаттығы мен жетіспеушілігі тұрмысқа да тиімсіз. Бесінші бастама бойынша Қызылорда облысындағы Қараөзектен Жезқазған Қарағанды Теміртау Астана бағытында магистральды газ құбыры салынады, оның құрылысы жылға дейін толық аяқталып, Сарыарқа өңірі газбен қамтамасыз етіледі. Қазақстан Республикасы Президентінің экономикалық- әлеуметтік аса маңызды бес бастамасының жүзеге асуы еліміздің миллиондаған тұрғындарының әл-ауқатының жақсаруына, жастардың сапалы білім алуына, кәсіпкерліктің өркендеуіне, адамдардың денсаулығы мен экологияның сауығуына, өнеркәсіп пен өндіріс салаларының көбейіп, жетіле түсуіне қол жеткізеді. Қазақстан халқынан риясыз қолдау тапқан Елбасының жаңа бес бастамасы халқымыздың бұлжымас мәңгі ынтымағы мен бірлігінің, жасампаз тірлігінің, ертеңгі жарқын өмірге деген сенімі мен құштарлығының жемісі, ел қуатының құтты жеңісі деп білеміз. Ғазым ЖАРЫЛҒАПҰЛЫ, «Құрмет» орденінің иегері, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген мәдениет-спорт қызметкері, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жаттықтырушысы, Жаңаарқа ауданының Құрметті азаматы, облыстық мәслихат депутаты. Елбасы Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВТЫҢ халқымызға жылда жолдайтын дәстүрлі Жолдаулары көпшіліктің көңілін көтеріп, жігерін жанып, сенімін орнықтыратын, егемен еліміздің бағытбағдарын айқындайтын тарихи құжаттар екендігін барша жұрт айтып та, жазып та жүр. Биылғы Жаңа жылдағы кезекті Жолдаудың тақырыбы «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» деп аталған. Осы ізгілікті істің жалғасы ретінде наурыз айының басында Елбасының «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа Үндеуі жарияланды. Үндеуді оқып, үндемей қалу мүмкін емес. Халыққа керегі әлеуметтік жағдай. Өмірдің өзегі, тіршіліктің тіреу-тірегі болатын да осы. Бірінші бастама: «Әрбір отбасына баспана алудың жаңа мүмкіндіктерін беру» делініпті. Халық даналығында «Өз үйің өлең төсегің», «Үйі жоқтың күйі жоқ» дейді. Баспана басты тақырып. Әр кезеңде де толық шешілмей жататын түйінді мәселе. Үндеу айтады: «2017 жылы 11,2 миллион шаршы метр тұрғын-үй пайдалануға берілді. Бұл рекордтық көрсеткіш. Дегенмен, оның өзі жеткіліксіз, әлі күнге дейін көптеген отбасы баспанасыз жүр. Бұл айрықша әлеуметтік маңызы бар мәселе. Оның шешімін тұрғын-үй ипотекасының қалың көпшілікке жаппай қолжетімділігін арттыру арқылы табуға барлық жағдай жасау керек. Жұмыс істейтін әрбір адам несиеге пәтер сатып алып, оны отбасылық бюджетінің мүмкіндіктері аясында төлей алатындай болуы үшін арзан ресурстар ұсынатын тетіктер қажет». Мұның жауабы ретінде « » бағдарламасын ұсынған. Үш цифрдың айтарлықтай жеңілдіктері бар екен. Бұрынғыдай несие өсімі емес, енді жылына 7 пайыздан аспайды. Банктегі бастапқы жарна баспана құнының пайызы емес, 20 пайызы. Несие ұзақтығы бұрынғы жыл емес, енді 25 жылға дейін. Бірінші бастама үйсіз, күйсіз жүрген талай адамның бағын ашып, тұрмысын жеңілдетейін деп тұр. «Қолжетімді баспана» деген қолайлы ұғым осы болса керек. Бұл аспандағы арман жерге қонар сәт. Ал, екінші, үшінші, төртінші, бесінші бастамалар осы үкілі үмітті толықтыратын игі қадамдар. Бүгінгі алмағайып, ауыр заманда, жаһандану үрдісінде ұлттық кодымызды сақтап қалу үшін де мұндай маңызды бастамалар қажет-ақ. Бұл бастамалар бәрімізге жасалған жақсылық, көрсетілер көмек, ортақ қуаныш. Ендеше, Елбасымыздың нұрлы Наурызда ырым қылып бастаған осынау игі бастамалары ұлтымызға, әр қазақстандыққа зор сенім, соны серпін сыйлап, жағдайларын жақсарта түсері сөзсіз. Жалпы алғанда, әлеуметтік жағдайдың жақсарғаны адамзат үшін бақ пен бақыт. Әлімжан ЖАҚАН, Е. Бөкетов атындағы Қар- МУ-дің журналистика кафедрасының аға оқытушысы.

4 4 Облыстық мәслихатта Рауан ҚАБИДОЛДИН, Бейсенбі күні аймақ басшысының орынбасары Жандос ӘБІШЕВТІҢ, облыстық мәслихат хатшысы Серік ӨТЕШОВТІҢ қатысуымен Қарағанды облыстық мәслихатының кезекті XIV сессиясы өтті. Сессия жұмысына 16 Комсомол сайлау округінің депутаты Марат ИБАТОВ төрағалық етті. Сессия жұмысына 31 мәслихат депутаттары, облыс әкімінің орынбасарлары, құқық қорғау органдарының басшылары, қала және аудан мәслихаттарының хатшылары, облыстық департаменттер мен басқармалардың басшылары, облыстық қоғамдық кеңес, бұқаралық ақпарат құралдары өкілдері қатысты. Ең алдымен, 22 Шахан сайлау округінің депутаты Игорь Ахмеев, 33 Рудник сайлау округінің депутаты Еркін Жұмабеков, облыстық мәслихат аппаратының бөлім басшысы Наталья Вольф алтыншы шақырылған облыстық мәслихаттың он төртінші сессиясының хатшылығы құрамына сайланды. Сонымен қатар, 29 Театр сайлау округінің депутаты Бекзат Алтынбеков, 24 Токарев сайлау округінің депутаты Еркін Ахметов, 13 Магнитогор сайлау округінің депутаты Марат Миргаязов алтыншы шақырылған облыстық мәслихаттың он төртінші сессиясының есеп комиссиясы құрамына сайланды. Мұнымен қоса, облыстық мәслихаттың кезекті XIII сессиясы кезінде сайланған облыстық мәслихатының кезекті XIV сессиясының редакциялық комиссия құрамындағы депутаттар да аталды. Алтыншы шақырылған облыстық мәслихаттың он төртінші сессиясының күн тәртібіне келесі мәселелер енгізілді: 1. «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың жылдарға арналған бағдарламасын» Қарағанды облысында 2017 жылы іске асыру барысы туралы. 2. Облыстық мәслихаттың тұрақты комиссияларының 2017 жылы атқарған жұмыстары жөніндегі есебі туралы. Сонымен қатар, кезекті сессияның күн тәртібіне енгізілген өзге де маңызды мәселелер талқыланды. Ең алдымен облыстық сайлау комиссиясының төрағасы Ерқара Аймағамбетов «2018 жылғы 25 наурыздағы 9 Теміржол сайлау округі, 15 Шығыс сайлау округі бойынша облыстық мәслихаттың депутаттарын сайлау қорытындылары туралы» хабарлама жасады. Бұл ретте, аталған мәліметті тыңдай келе облыстық мәслихат құрамы бұл хабарламаны назарға алу туралы шешім етті. Сондай-ақ, облыстық мәслихаттың тұрақты комиссиясы құрамына өзгерістер енгізілді. Нәтижесінде, жаңадан сайланған 15 Шығыс сайлау округінің депутаты Дмитрий Чернов облыстық мәслихаттың заңдылық және азаматтардың құқықтары жөніндегі тұрақты комиссиясының құрамына енгізілсе, 9 Теміржол сайлау округінің депутаты Айдос Майқыбеков облыстың мәслихаттың құрылыс, көлік және коммуналдық шаруашылық жөніндегі тұрақты комиссиясының құрамына өзгерістер енгізілді. Күн тәртібіндегі келесі мәселе Қарағанды облыстық мәслихатының 2016 жылғы 25 наурыздағы І сессиясының 20 «Нұр Отан» партиясының облыстық мәслихаттағы депутаттық фракциясын тіркеу туралы» шешіміне өзгерістер енгізу туралы болатын. Айта кетерлігі, алтыншы шақырылымның бірінші ұйымдастыру сессиясында «Нұр Отан» партиясының депутаттық фракциясы құрамы бекітілген еді. Өткізілген қосымша сайлауға байланысты, өз өкілеттігін тапсырған депутаттар фракция құрамынан шығарылып, олардың орнына жаңадан сайланған депутаттар енгізілді. «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың жылдарға арналған бағдарламасын» Қарағанды облысында 2017 жылы іске асы- ру барысы туралы облыс әкімінің орынбасары Жандос Әбішев баяндады. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты халықты нәтижелі жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және азаматтарды кәсіпкерлікке тарту. Облыс әкімі орынбасарын баяндамасын тыңдай және талқылай келе облыстық мәслихат депутаттары «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың жылдарға арналған бағдарламасын» іске асыруға жауапты Жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы мен өзге де мемлекеттік органдар тұрақты жұмыс орындарын көбейту, азаматтарды оқыту және қайта оқыту, сондай-ақ, жаңа жобаларды іске асыру үшін кредиттер бөлу бойынша белгілі бір жұмыстар жүргізіліп отырғанын атап өтті. Аталған бағдарламаны іске асыруға өткен жылы 7,228 млрд. теңге бөлініп, оның 7,197 млрд. теңгесі немесе 99,6%-ы игерілді. Жалпы алғанда, бағдарламаның 2017 жылға жоспарланған индикаторларына қол жеткізілді. Бүгінгі таңда еңбек нарығындағы жағдай тұрақтанған. Жұмыссыздық деңгейі өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда төмендеп, 4,7%-ды құрады (2016 ж. 4-тоқсанда 4,9%). Жұмыссыздар саны 2,4 мың адамға азайды (2016 ж. 4-тоқсанда 34,6 мың адам, 2017 ж. 4-тоқсанда 32,2 мың адам). Және өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар 51,4 адамға азайды (2016 ж. 4-тоқсанда 62,8 мың адам) жас аралығындағы жастар арасында жұмыссыздық деңгейі төмендеп, 4,9%-ды құрады (2016 ж. 4-тоқсанда 5%), әйелдер арасындағы жұмыссыздық азайып, 5,7%-ды құрады (2016 ж. 4-тоқсанда 5,9%). Жыл қорытындысы сүйенсек, аталған бағдарламаның қатысушылар құрамына адам енгізілді. Оның ішінде адам жұмыссыздар, 2054 адам өзінөзі жұмыспен қамтығандар, техникалық және кәсіптік оқытуға жіберілген мектеп бітірушілер саны 700. Бағдарламаның бірінші бағыты «Бағдарламаға қатысушыларды техникалық және кәсіптік біліммен және қысқа мерзімді кәсіптік оқумен қамтамасыз ету». Жоғарыда айтып өткеніміздей, еңбек нарығының қажеттілігін есепке ала отырып, техникалық және кәсіптік білімі бар мамандарды даярлауға 700 адам жіберілді немесе жылдық жоспар 100%-ға орындалды. Бағдарламадағы бірінші бағыттың міндеттерін әске асыруды қамтамасыз ету мақсатында жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқыту, кәсіпкерлік бастамаларды қолдау, ауылдарда микрокредиттерді кепілдеу жүргізілді. Бағдарламаның бұл бағытын іске асыру, сонымен қатар, «Бастау Бизнес» оқыту жобасының Қарағанды облысының кәсіпкерлік палатасына 82,2 млн. теңге бөлініп, ол 100% игерілді. Жоба шеңберінде облысымызда 1313 тыңдаушы оқытылып, жоспар 100%-ға орынбарлық өңірлерде комиссиялар құрылды. Оның құрамына қала, аудан әкімі аппаратының, білім, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімдерінің, жұмыспен қамту орталығының басшылары енгізілді. Бағдарлама бойынша оқуға ниет білдіргенді нақты анықтау және 2017 жылы оқумен қамтылмай қалғандарды есепке алу мақсатында елді мекендердің әкімдігі жанында 207 жұмылдыру тобы құрылды. Оның құрамына полиция қызметінің, жергілікті білім және жұмыспен қамту органдарының, волонтерлер және жастар ұйымдары мен оқу орындарының өкілдері енгізілді. Өз кезегінде жұмылдыру топтары ақпараттық жұмыстар, аулаларды аралау және кәсіптік бағдар беру бағытындағы қызметтерді атқарды. Сұранысқа ие және басым жұмыс мамандықтары бойынша 25 колледж мен 18 мамандық тізімі анықталды. Ол бағдарламаны іске асыру жөніндегі өңірлік үйлестіру комиссиясының отырысында бекітілді. Сонымен қатар, бағдарлама шеңберінде қатысушылар санаты анықталды. Оның қатарында 9-11 сынып бітірушілер, оқу орындарына түсе алмағандар, жұмыс іздеушілер, өмірде қиын жағдайға душар болғандар және аз қамтылған отбасы мүшелері, сондай-ақ, 29 жасқа дейінгі жастар мен халықты жұмыспен қамтудың қай орталығына тіркелгеніне қарамастан жұмыссыздар және өзінөзі жұмыспен қамтығандар бар. Бұл бағдарламаны қаржыландыруға республикалық бюджеттен 138,831 млн. теңге бөлінді. Оның ішінде, оқуға 65,333 млн. теңге, бір мезгіл ыстық тамаққа 26,572 млн. теңге, стипендияға 46,925 млн. теңге, жол ақысына 4 АЕК (2269 теңге) қарастырылды. Игерілгені 138,775 млн. теңге немесе 99,9%. Оқу мерзімі 10 айдан 3 жылға дейін. Жұмысшы кадрларды даярлаудың келесі сатысы еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптер мен дағдылар бойынша жұмысшы кадрларды қысқа мерзімді кәсіптік оқыту болып табылады. Аталған жұмыс кадрларды даярлаудың дуалдық модель элементімен 63 білім мекемесінде ұйымдастырылды. Бағдарламаға сәйкес, қысқа мерзімде кәсіби кадрларды даярлау уақыты кәсіп (мамандық) ерекшелігіне байланысты 6 ай мерзімді құрады. Еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптер мен дағдылар бойынша жұмысшы кадрларды қысқа мерзімді кәсіптік оқытуға жоспарға сай 5957 адамнан 7257 адам жіберілді немесе жоспар 122%-ға орындалды. Бағдарламаның келесі бағыты «Жаппай кәсіпкерлікті дамыту». Оның аясында «Бастау Бизнес» далды. Оның ішінде 1039 адам (79,1%) өз бизнес жоспарларын қорғады. Оның 395-і (38%) іске асырылған жобалар. Бұл ретте, аталған 395 адамның 361-і («Ауыл шаруашылығына қаржылық қолдау көрсету қоры» АҚ, «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ) қаржы алды. 24 тыңдаушы жобасын өз қаржысына іске асырса, 10 тыңдаушы аудан әкімдерінің грантын иеленді. Кәсіпкерлік бағдарламаларды қолдау бойынша селолық елді мекендерде, моноқалаларда шағын және өзге де қалаларда бизнесжобаларын іске асырған немес іске асыруды жоспарлаған бағдарлама қатысушыларына 827 шағын несие берілді. Бағдарламаның үшінші бағыты саналатын «Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және еңбек ресурстарының ұтқырлығы арқылы еңбек нарығын дамыту» шеңберінде бос жұмыс орындарына бағдарламаға қатысушы орналастырылды. Өз кезегінде баяндамашы «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың жылдарға арналған бағдарламасын» Қарағанды облысында іске асырудың 2018 жылғы жоспарымен де бөлісті. Мәселен, биыл Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасын іске асыруға теңге бөлініпті. Өткен жылға жоспарланған бағдарлама индикаторларына қол жеткізілгеніне қарамастан, әсіресе қалаларда жаппай кәсіпкерлікті дамыту бойынша бағдарламаның екінші бағытын іске асыруда белігі бір проблемалар бар. Мәселен, қалаларда барлық бағдарламалар екінші деңгейлі банктер арқылы қаржыландырылады. Бағдарламаның жұмыссыздарды кәсіпкерлікке тарту жөніндегі әлеуметтік бағытына қарамастан, қалаларда жұмыссыздарды екінші дәрежелі банктер арқылы қаржыландыру ерекшеліктері ескерілмеген. Мысалға, екінші деңгейлі банктердің несие беру кезіндегі бірінші талабы кірісті растайтын зейнетақы аударымдарының болуы. Ал, жұмыссыз жүрген адамда мұндай аударымдар болмайтыны белгілі. Сондай-ақ, екінші деңгейлі банктердің стартап жобаларды несиелендіруден бас тарту фактілері бар. Бұған себеп кәсіпкер бағдарламаның барлық критерийіне сәйкес келіп, кепілдемесі болса да, жобаның табыстылығы мен қаражат қайтарудың жоғары тәуекеліне байланысты болып отыр. Өз кезегінде, екінші деңгейлі банктерге жұмыс жасап жатқан кәсіпкерлермен, яғни, қаржы айналымы бар бизес тұлғасымен істеген ыңғайлы. Бұл ретте, өткен жылы Абай қаласында «Апельсин» атты отбасылық демалыс орнын ашқан Елена Сутягинаның стартап жобасын тілге тиек етуге болады. Мінберде сөз сөйлеген абайлық кәсіпкер нақ осы Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы аясында өз бизнесін бастаған екен. Кәсіпкер стартап жобасын бастауға банктен несие алам деп 5 банкты аралап, 6 ай уақытын сарп еткен. Оның айтуынша, әр банктың кепілдікке қатысты тәуекелді таразылауы әрқилы. Бір жылжымалы мүліктің өзін әртүрлі бағалау жайты орын алған. Қаржылық институттар мемлекеттің несие бойынша кепілдік құралын пайдалануға мүдделі емес. Себебі, кәсіпкердің бастамасы ойдағыдай өрбімеген жағдайда несиені жүзеге асыру және өтеу жылдамырақ болатын «жанды» кепілдікпен жұмыс істеу әлдеқайда қолайлы. Өз кезегінде, облыстық мәслихат депутаттары мемлекеттік органдар мен ұйымдардың «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың жылдарға арналған бағдарламасын» іске асыру жөніндегі жұмыстарының тиімділігін арттыру мақсатында бірқатар нақты шешімдер қабылдады. Күн тәртібінде қаралған бұл мәселе бойынша облыстық мәслихаттың депутаты Айман Түкбаева да баяндама жасап, бағдарламаны жүзеге асыру барысындағы артықшылықтар мен кемшіліктерге тоқталып өтті. Сессия жұмысында облыстық мәслихаттың тұрақты комиссияларының 2017 жылы атқарған жұмыстары жөнінде де сөз етілді. Облыс мәслихатта барлығы 5 тұрақты комиссия жұмыс жасайды. Өз кезегінде, тұрақты комиссия депутаттары өткен жылы облыстық мәслихаттың 7 сессиясына қатысып, 125 мәселені талқыға салған еді. Сонымен қатар, 37 мәрте комиссия отырысын өткізіп, нәтижесінде 87 қаулы қабылданды. Сондай-ақ, депутаттар 254 рет сайлаушылармен кездесу ұйымдастырып, 412 азаматты қабылдады. Бұл қабылдаулар кезінде 1500-ден астам адам қатынады. Есеп беру кезеңінде 17 мәселе бойынша іссапар ұйымдастырылып, орналасқан жеріне байланысты түйткілді мәселелердің түйінін тарқату жұмыстары атқарылды. Күн тәртібінде қаралған «Қарағанды облысындағы жер үсті көздеріндегі су ресурстарын пайдаланғаны үшін 2018 жылға арналған төлемақы мөлшерлемелері туралы» және «Қарағанды облыстық мәслихатының 2017 жылғы 30 наурыздағы VIII сессия- сының 163 «Приозерск қаласы шекараларындағы Балқаш көлінің учаскелерінде ортақ су пайдалануға тыйым салуды белгілеу туралы» шешімін алып тастау туралы» екі мәселе бойынша облыстың табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Руслан Төлепбаев баяндама жасап, облыстық мәслихат депутаттары аталған екі мәселеге қатысты өз шешімін шығарды. Сондай-ақ, облыстық мәслихатының кезекті XIV сессиясының күн тәртібінде жоғарыда аталған мәселелерден бөлек тағы 13 мәселе қаралды. Соның ішінде, дәрі-дәрмек заттарды қосымша беру, Қарағанды қаласының әкімдігі «Қарағанды қаласының білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «41 жалпы орта білім беретін мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесіне атау беру, Қарағанды облысының кейбір әкімшілік-аумақтық бірліктері мен елді мекендердің құрамдас бөліктеріне атау беру және қайта атау туралы бірқатар мәселелер талқыланды. Жоғарыда тілге тие етілген барлық мәселелер бойынша облыстық мәслихаттың депутаттары өз шешімдерін шығарды. Суреттерді түсірген Д.КУЗМИ- ЧЕВ.

5 5 Бекболат НҮСІПБЕКОВ, Е.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті физика-техникалық факультетінің деканы, профессор: Ірі ғалым, «Ғасыр адамы» Темірғали ӘБІЛДАҰЛЫНЫҢ есімі Е.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетімен етене жақын. Өнегелі өмірі осы қарашаңырақпен біте қайнасқан. Осыған орай, ҚарМУдың физика-техникалық факультеті деканы, профессор Бекболат НҮСІПБЕКОВПЕН аз-кем сұхбаттасқан едік. Бекболат Рақышұлы, әңгімені Темірғали ағамен таныстығыңыздан бастасаңыз... Темірғали Әбілдаұлын танығаныма 40 жылға жуық уақыт болыпты. Ағаның ғибратты ғұмыры бізге үлкен сабақ. Жалпы, Темірғали Әбілдаұлының 1972 жылдан кейінгі өмірі біздің елімізде жаңадан ашылған Қарағанды мемлекеттік университетімен тығыз байланыста болды. Университеттің бірінші ректоры, академик Ебіней Бөкетовтің арнайы шақыруымен осы оқу орнының қатты дене физикасы кафедрасының меңгерушісі қызметіне ауысып, жаңадан ашылған физика факультеті мен аталмыш кафедрасының құрылуы, қалыптасуы мен дамуы жолында ерен еңбек етіп, жеке дара үлесін қосты. Мәселен..? Ғалым ағамыз үшін 1989 жыл басқарушылық қызметінің жаңа, әрі маңызды белестерінің бірі. Басшылықтың ұсынысымен университеттің физика факультетінің деканы қызметіне тағайындалды. Факультеттегі ғылыми бағыттарға ғана емес, оқу-тәрбие жұмыстарына жіті мән берді. Өз әріптестерімен біріге отырып, қазақ бөлімдерін ашуға мұрындық болды. Ол уақытта мұндай қадам жасау басын бәйгіге тігумен пара-пар еді. Ауылдан келген жастар үшін өз тілінде білім алу, өз тілінде ғылымды сөйлету керемет көмек болғаны шындық. Осылайша, Темкең қазақ тілінің мәртебесін еселеп арттыруға зор үлес қосты. Ағамыздың ұлт руханиятының жанашыры ретіндегі еңбектерін ел жақсы білсе керек. Еліне, жеріне, ана тіліне деген сүйіспеншілігінен туған бастамаларды әлі де жиі көтеріп келеді. Ғалымның ел аузында жүрген мектебі жайлы бірер сөз... Әрине, халық Темкеңнің тұтас мектеп қалыптастырғанынан да хабардар жылдар аралығында ҚарМУ-дың ғылыми жұмыс жөніндегі проректоры қызметін жемісті атқарған Темірғали Әбілдаұлы кристалдар физикасы бойынша ғылыми зерттеулер жүргізді. Кейіннен «Көкетаев мектебі» деп аталып кеткен ұжымды қалыптастырып, қатты дене физикасы кафедрасын 2007 жылға дейін үздіксіз басқарды. Ғалымның бұдан кейінгі еңбек жолы да академик Ебіней Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің физика, кейіннен физика-техникалық факультетімен тығыз байланыста. Бастысы, «Көкетаев мектебі» көптің игілігіне айналды. Енді, Темірғали Әбілдаұлының жеке қасиеттері, бәлкім, ел білмейтін қыры жайлы айтсаңыз... Ерекше қасиеті адамгершілігі. Негізі, ғалым адам аңғал, аңқылдақ келеді. Мұны неге айттыңыз? Әлі есімде, 2002 жылдың 4 желтоқсаны. Темкең «Ғылым мен техниканың дамуына қосқан аса зор үлесі үшін» Қазақстан Републикасының мемлекеттік стипендиясын алды. Алған сыйақысын ақшасын тең бөліп, құттықтап барған бізге, дос-жаран, қызметтестеріне таратып берді. «Жоғарғы оқу орнының үздік оқытушысы» грантының иегері атанғанда да дәл солай істеді. Ол валюталарды ырымдап, күні бүгінге дейін сақтап келемін. Жарасымды-ақ екен. Айтпақшы, Темкеңнің мына бір күлдіргені ойыма түсіп отыр. Ертең Күлкі күні ғой, айтайын жылдың сәуір айында Темірғали Әбілдаұлына Жаңаарқа ауданы автокөлік мінгізді. Өзіміз көрші тұрғандықтан, сыйлас болғандықтан, Темкеңмен жұмыстан бөлек уақытта да жиі кездесеміз. Бірде аулада жүрсем, ғалым ағамыз сол көлігінің арғы жағына бір, бергі жағына бір шығып, айналып жүр. Жолығып, не болғанын сұрадым. Қолындағы көліктің пультын көрсетіп «Мынаны бассам да, есігі ашылмайды. Жолап кетсем, көлік шиқылдап ала жөнеледі. Мұнысы несі екен?» деп аң-таң. Сөйтсек, әлгі пульттың батарейі отырып қалған екен. Шағын ғана әңгімеміз соңында мерейтой иесіне деген тілегіңіз қандай? Тағылымды тұлғаға факультет ұжымы мен шәкірттерінің атынан қажырлы қайрат, зор денсаулық тілеймін! Сұхбаттасқан Қуаныш АМАНҚҰЛОВ. Ерсін МҰСАБЕК, «Ғылымда ақиқаттан артық авторитет болмауы керек. Біз әрқайсымыз Кеплерге, Галилейге, Декартқа ескерткіш орнатып, оның түбіне: «Платон досым, Аристотель досым, бірақ ең жақын досым ақиқат» деп жазып қойсақ, кейінгіге жақсы өнеге болар еді». НЬЮТОН. Әлемдегі физик атаулының ұстазы саналатын ұлы ғалым Ньютонның осы бір нақылынан мен қарағандылық профессор, «Ғасыр адамы» Темірғали Көкетайдың тағдырын танығандаймын. Өйткені, ол ақиқатты бәрінен биік қояды. Рас, ол ақиқатқа тік қарай алатын, ақиқатсыз бойына ас батпайтын ғалым. Біз өзіміздің ғылыми тұжырымдарымызды физикалық формулаға бағындыруға барынша тырысатын фанаттармыз. Ал, өмірдің заңы формулаға бағына ма? Әлемдегі ғылыми жетістіктер мен соны жаңалықтардың барлығы адам ізденісінің жемісі, әрине. Ал, өмірдің формуласына Алла мөр басқан. Сондықтан, Алла ғана ақиқат, дейді өзі. Иә, Темірғали Әбілдаұлы Көкетай Оксфорд университетінде дәріс оқыған тұңғыш қазақ. Қазақты Әлемге танытты. Бірақ, қазақ әлі Темкеңді танымай келеді. Әйтпесе, өзінің дара дарынымен, әлем ғұламаларынан қара үзген қарымымен ағылшынды абдыратып, жапондарды жалындырып, үндістерді үздіктіріп, қытайларды қызықтырып жүрген «Ғасыр ғұламасын» алақаннан түсірмейтін жөніміз бар ғой... Қазақ ғалымын әлем таныды. Мойындатты. Әлем ғалымдарының ашқан жаңалығы мен жасаған тұжырымдарына бес жыл бойы сараптама жүргізілген. Жүз жылдықтың (ХХ ғасыр) дарынды ғалымын анықтау үшін жылы Темірғали аға Кембриджден хат алады. Онда «Сіз Кембридждегі Халықаралық Биографиялық Орталық жүргізген рейтинг бойынша «ХХ ғасырдың Ғұлама адамы» атағына ұсынылған үміткерлердің бірісіз» делінген. Сенген жоқ. Хаттың қайда қалғанын да білмейді. Арада екі ай уақыт өткенде қайтадан хат келеді. Темкең болса, алғашқы хатқа «Жауап жаздыңыз ба?» деп сұраған қызына «Маған оның керегі не?» деген жауап береді. Қызы ағылшын тілін жетік меңгерген болатын. Еркін сөйлеп, еркін жазады. Атақ-даңққа мүлде қызықпайтын әке болмысын жақсы білетін ол болашақ «Ғасыр адамының» «Қатты дененің абсолюттік спектроскопиясы» атты еңбегін ағылшын тіліне аударып, Кембриджге жолдайды. Жүйрік уақыт жүйткіп жатыр. Бұл хаттар туралы ұмытыла бастаған жылдың шілде айында «Сіз «ХХ ғасырдың Ғұлама адамы» атағына лайықты деп танылдыңыз» деген сүйіншілі хабар жетеді. Темкеңнен басқа біреу болса, ректордың терезесін шағып, министрдің есігін сындырар еді. Ал, тумысынан қарапайым Темағам әлгі хатты тағы жоғалтып алған. «Неге немқұрайды болдыңыз? Әлде, менсінбедіңіз бе?» деген сауалымызға «Атақты тапсыру рәсіміне шақырыпты. Оған баратын ақшам қайда?» деген жауап алдық. Әйтеуір, қазақ үшін қанқұйлы ғасыр болған ХХ ғасырдың соңғы күндерінде Англиядан Арқаға абырой келді-ау. Посылкамен жетті. Салмағы 300 грамм болатын таза күміс медалі мен «Ғасыр адамы» мәртебелі атағының дипломы. Сөйтіп, қазақ ғалымының ашқан жаңалығы ғасыр жаңалығына баланып, атағы аспандады. Бірақ, атақ иесі Темірғали аға ортамызда жүр. Аспандаған да жоқ, асқақтаған да жоқ. Осындай кейін Темірғали Әбілдаұлына қолқа салу көбейді. Әлемнің танымал университеттері студенттеріне емес, профессорларына дәріс оқуға шақырады жылы Халықаралық конференцияға барған. Жапония физика ғылыми институтының бір ғалымы: «Сіз Темірғали Көкетаевсыз ба?» деді. Танып келіп тұр. Сонда білді өзін «Ғасыр адамы» атағына ұсынған Жапония ғалымдары екенін. Темірғали Көкетайды әлемнен бұрын таныған бір адам бар. Ол академик Ебіней Бөкетов. Ұлыны ұлы ғана танып, ұлылар ғана бірін-бірі мойындаса керек. Ебіней Арыстанұлы Темкеңді қадірлеп өтті, ал, Темкең Ебіней ағасын пір тұтады. Темкеңнің Эстонияның Тарту университетінде тағылымдамадан өтіп, сонда академик Чеслав Лущиктің жетекшілігімен кандидаттық диссертация қорғағаны (1970 ж.) туралы үнемі жазып жүрміз. Ал, жас ғалымның «Мыс пен күміс иондарының сілтілі-галоидтық кристалдардағы люминесценция орталықтарының табиғаты» атты ғылыми жұмысы өз жетекшісінің ғұмыр бойы зерделеп-зерттеген идеясына түбегейлі қарсы бағытта болғанын білмейді екенбіз. Чеслав Брониславович басында келіспеген сыңай танытады. Бірақ, шәкіртінің тұжырымдары тұщымды екеніне көзі жеткеннен кейін ғана тәуекел етіп, қорғауға жіберген. Жетекші мен аспирант арасында мұндай жағдай бұрын-соңды болмаған екен. Сол ұстазы шәкірті «Ғасыр ғұламасы» атанғанда телефон шалып, ағыл-тегіл жылайды. Қызғаныштан емес, әрине. «Ломоносовты тудырған ұлы орыс халқының өзі мұндай атаққа қол жеткізіп, Оксфордта дәріс оқыған жоқ. Сен Оксфордта дәріс оқыған тұңғыш қазақсың!» деген қолтаңбасы бар кітабын сыйға тартыпты. Оксфордта дәріс оқуының өзі бір тарих. Әлемнің таңдаулы университеттерінің 70 профессоры қазақ ғалымының дәрісін тыңдауға жиналды. Темкең болса, «Дәрісті қазақ тілінде оқимын» деп, Оксфордты аяғынан тік тұрғызған. Әттең, ілеспелі аударманың мүмкіндігі болмай, физика ғылымындағы қазақша-ағылшынша тәржімәнің бір жүйеге келмеуі себеп болып, Темкең амалсыз орыс тілінде дәріс оқиды. *** Тектілік қанында бар. Тұлпар мінез топырақтан дарыған бойына. Темірғали Көкетай Сәкен туған топырақтың төлі. Нияз батырдың алтыншы ұрпағы. Иманақтан әлемнің алпауыт елдеріне жол шығарған Темкең 1938 жылы 25 наурызда Жаңаарқа ауданы Жеткіншек (қазіргі Сәкен ауылы) ауылында дүниеге келді. Алдында туған балалары шетіней берген Әбілда ақсақал Ұлыстың ұлы күнімен жапсарлас дүние есігін ашқан ұлына Темірғали деп ныспы беріп, ауыл болып қуанады. Ағайын болып осы баланың тілеуін тілеп, ауыл болып алқанға салады. Шетелдік әріптестерімен Бірақ, ол кезде ешкім «Ғасыр ғұламасын» әлпештеп жүргендерін білген жоқ. Темкең мектепке барар жылы әкесі жұмыс бабымен «Қызылағаш» бөлімшесіне қоныс аударады. Бөлімше деген аты, шынтуайтында шалғайдағы отгон. Бірақ, бұл жердің тарихы терең. Арқа төсіндегі «Жақсылардың соңы Телғозының Шоңы» атанған әйгілі Шоңкеңнің Қызылағашы. Осындағы бастауыш мектепте сауатын ашады. Соғыстың соңғы жылдары ғой, ел еңсесі еңкіш тартып, жүдеу тірлік жүйкені жұқартып тұрған. Оқуға ниет болғанмен, оқытуға жағдай жоқ. Бастауыштың төрт класында 8-ақ бала оқиды. Әйтеуір, қара танып шықты жылы Алматыда тұратын ағасы келген. Әбілда ақсақалдың «өлгенде көрген» Темірғалиының тағдыры әңгіме болса керек, Алматыға алып кететін болып шешім қабылданыпты. Сөйтіп, оқу жылында Алматыдағы 18 мектеп-интернатқа қабылданды. Жасы бойынша 5 класқа барған. Оларға ілесе алатын түрі жоқ. Тіпті, мұғалімнің «Пионерсің бе?» деген сұрағына жауап берейін десе, пионердің кім екенін білмейді. Сөйтіп, «5 класс бағдарламасын меңгере алмайды» деген желеумен мектеп әкімшілігі болашақ «Ғасыр ғұламасын» 3 класқа отырғызады. Бала кезінен мінезді еді, бұған көнбеді. Оқудан бас тартты. Мектеп басшылары ағасын шақыртқан, бұл «ауылға қайтамын, оқымаймын» деп кесіп айтты. Әбігер болған директор мен ағасы ақыры Темірғалиды 5 класс емес, 4 класс партасына отырғызу туралы ұйғарым жасады. Намысқа тырысты. 4 класс бағдарламасына ілесіп кетті. Екі тоқсаннан кейін бәрінен озды да. Кейін 12 мектеп-интернатқа ауысып, 1957 жылы бітіріп шықты. Сол жылы Мәскеу мемлекеттік университетіне (МГУ) барған. Барлық емтиханнан «5» алды. Алайда, оқуға қабылданбады. Хрущевтің «Жоғары оқу орындарына екі жылдық еңбек өтілі бар талапкерлер ғана қабылдансын» деген қаулысы жолын кесті. Ашуланды. Ректорға кірді. «Екі жыл жұмысқа жегілгенде, миымда физиканың қай формуласы қалады?» деп, МГУ-дің ректорын ықтырды. Ректор жас талапкердің білімге деген құштарлығына риза болды. Емтихан парағын сұратып алып, шекесіне «Екі жылдан соң емтихансыз қабылдансын!» деп бұрыштама соғып берді. Өзіне БАМдағы Бүкілодақтық комсомол құрылысына қатысуға кеңес берді. БАМ-ға жүрейін деп тұрған жерінен тағы да ағасы алып қалды. «Ауылға бар, әкеңе көмектес» деді. Амалсыз келісті. Сөйтіп, Сәкен ауылында бір жыл қой бақты, бір жыл жылқы бақты. Жылқы соңында жүргенінде кеудесіне суық тиіп, қатты ауырды. Екі жыл емделіп, МГУ-ға емтихансыз қабылдану мүмкіндігінен айырылды. Бұйырғаны Абай атындағы Қазақ педагогикалық институты (қазіргі Абай атындағы Қазақ мемлекеттік педагогикалық университеті) болды. Елден 13 жасында кеткен, араға 21 салып, 1972 жылы оралды. Ебіней Бөкетовтің ықпалымен. *** Мерейтойы қарсаңында сұхбаттасуға келіскенмін. Үш жарым сағат әңгімелестік. Әлем мойындаған, қазақты әлемге танытқан ғалым ғой, тағдыры күрделі, өзі туралы айтары мол ғой деген дәмем бар еді. Өзі туралы әңгімеге жарытпады. Қазақтың болашағын айтып қамықты, Ақселеу досын айтып жабықты. Тағдыры тәлкекке түскен қазақтың тілін айтты, өзегіне құрт түскен ділі мен дінін жырлады. Физиктер мен лириктерде ұқсастық бар ма, жүрегі жұмсақ. Ақселеу досын айтса кемсеңдеп, тілді ойласа түңіліп кетеді. Мен көп физиктің бірі ғанамын. Ал, Ақселеу ұлы тұлға. Мені қайтадан қазақ қылған Ақселеу. Әйтпесе, мен физикалық формуладан басқа ештеңені ойламаған, ойламайтын фанат едім. Менің ғұрпым да, ұлтым да физика болып кеткен екен. Ақселеу мені қазақы қалпыма ғана емес, адам қатарына алып келді, деді де, ауыр күрсінді. Сонда, ғылым жолындағы тағдырыңызға өкінесіз бе? Жоқ, ғылымға арнаған ғұмырыма өкінбеймін. Бірақ, өз ұлтыма қызмет ете алмағаныма өкінемін. Мүмкін емес! Сіз қазақты әлемге таныттыңыз. Одан артық қандай қызмет етуіңіз керек еді? Мен физик болмай, тарихшы болғанымда, қазір сол қалпы өтірік жазылып жатқан тарихтың бұрмалануына қарсы тұрар едім. Тіліміздің осынша мүшкіл халге түсуіне жол бермейтін едім. Ұлттық құндылықтарды қызғыштай қорып, рухқа қызмет етер едім... Әңгіменің осы тұсына келгенде, ағамның жанарына жас іркілді. Неткен шынайылық! Ұлтқа деген дәл мұндай дәрежедегі сүйіспеншілік сирек кездесетін құбылыс. Тәнті болдым. Қазақ ұлы халық! Мұндай ұлы халықтың рухсыз күйге түсуін көру қасірет. Ал, мүлде жойылып кетуі мүмкін емес! Әңгіменің осы тұсына келгенде, ағам рухтанып, қыннан суырылған қылыштай жарқылдады. Мен болсам, «ХХ ғасырдың Ғұламасымен» емес, ХVIII ғасырдың һас батырымен кездесіп отырғандай әсерге бөлендім. Мен әлемнің бірқатар елдерінде болдым. Әртүрлі аудиторияда дәріс оқыдым. Әр елдің салт-дәстүріне, ұлттық болмысына көңіл аударасың. Жапондардың ұлттық идеологиясын, ағылшындардың ақсүйектік болмысын көргенде, өзімнен-өзім қорланатын сәттерім көп болды. Өзінің ана тілінде білім алып, өз елінің тарихын оқыған ұлттың ғана ұрпағы шексіз бақытқа кенеледі. Осы тұрғыдан алғанда, біз дүбәра ұрпақ тәрбиелеп жатырмыз ба деп қорқамын. Әңгіменің осы тұсына келгенде, ағамның түнерген жүзінен түңілу байқалды. Мен де үрейленіп кеттім. Маған берген бір сұхбатында «Ақселеу адал досым болды. Одан айырылған күні өзімді бос кеңістікке айналғандай сезіндім. Сол 2009 жылдың қыркүйек айынан бері қаңырап қалған әлеммін», деп еді. Осы сөзі ойыма оралуы сол екен, бойым тітіркеніп кетті. Ағамның жалғызсырап жүргенін сездім. Сол жаныма батты. Сөйтіп, мен ұлы физикпен емес, жортуылдағы жоқшымен әңгімелесіп қайттым. Иә, Темірғали аға нағыз жоқшы. Дүниенің боғын емес, ұлтының жоғын іздеп жүр. Сексеннің сеңгіріне дәл Темкең сияқты семсердей жарқылдап жеткен кім бар екен?! Алла қуат берсін, Аға!...ҚарМУ-дің физика факультеті орналасқан ғимараттан екеуміз бірге шықтық. Көлігін оталдырып, «Сұржекейіне» (75 жасқа толғанда Жаңаарқа ауданы сыйға тартқан көлігінің түсі сұр) қамшы басты. Бас ғимараттың алдындағы бағдаршамның қызылына тоқтаған жоқ. Көлденең жолдан кедергі жоқ, өйткені. Ұлттың жоғын іздеген жоқшыларға жиі жанатын қызыл шам ғой ол. Бәрі осылай Темкең секілді тоқтамай өтсе, шіркін... Менің ішегім шұрқырады. Түскі астың уақыты өтіп барады екен. Бірақ, Темірғали ағамен әңгіме барысында рухани аштықты сезінгендіктен бе, сол күні тамақ іздемедім. Жоқшы ағамның жолы болса екен! Темірғали Әбілдаұлы КӨКЕТАЙМЕН мен Қарағанды университетіне бір мезгілде келдім, міне, оған 46 жыл болыпты. Темкең жаңадан ашылған Қарағанды университетіне келгенде ғылым кандидаты, доцент. КазПИ-де кафедра меңгерушісі болып қызмет істеп те үлгерген, тіс қаққан, тәжірибелі маман. Темкеңді Ебіней ағамыз жақсы қарсы алып, бірден мамандығына сәйкес, қатты денелер физикасы кафедрасын ашып, кафедра меңгерушісі етіп тағайындады. Мені ҚазССР жоғары және орта арнаулы білім министрлігі аспирантураны бітірісімен университтетің математика факультетінің математикалық анализ кафедрасына аға оқытушы етіп жіберген болатын. Математика мен физика факультеттері Гагарин алаңындағы оқу ғимаратында 1978 жылға дейін бірге болды, 1997 жылдан күні бүгінге дейін тағы да біргеміз. Алғашқы декандарымыз Тасболат Сматов пен Қанапия Арғынғазин ағаларымыз, екі факультетті мерекелік шаралар мен жексенбілік серуендерде де бірге араластырып жүруге тырысатын. Біз осылайша күнделікті жұмыс кездерінде де, жұмыстан тыс кездерде де жиі жүздесіп жүрдік. Қарағанды мемлекеттік университеті тарихындағы ең бірінші ғылыми мақалалар жинағы «Математические и физические исследования» деген атпен математика және физика факультеттері ғалымдарының ғылыми мақалаларынан құралды. Темірғали Әбілдаұлы осы жинақтың жауапты шығарушы редакторы, мен жауапты хатшысы болып, университет өмірінде тарихи маңызы бар ғылыми жинақты 1974 жылы бірге құрастырып шығарыстық. Темкең келген мезеттен бастап лаборатория жарақтап, ғылыми жұмыстар жүргізе бастады. Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтында бірге оқыған курстасы Мұқатай Құрманов досына сеніп, облыстық деңгейдегі номенклатуралық тізімде тұрғанына қарамастан, Көкшетаудағы бар жұмысын тастап, осы лабораторияға келіп кристалдар өсіріп, ғылыми жұмыстарын бастап кетті. Физика факультетіне жолдамамен келген жас мамандар мен ғылым кандидаттары, студенттер Темкеңнің төңірегіне топтасып, университетіміздің белсенді ғылыми ұжымына айналды. Осы ұжымнан бірнеше ғылым докторлары шықты. Жарты ғасырға жуық уақыт ішінде кафедра меңгерушісі, декан, университет проректоры қызметтерін атқарған Темкең ұжымның жасы үлкен ағасына айналды. Қазақы мінезі мен ұлт мүддесіне бола жүрегі ауыратын қасиеті үшін жұртқа қадірлі жылдан көрші тұрдық, өмір бойы бір шатырдың астында қызмет жасағандықтан, сыйластықта болып, бір-біріміздің шаңырағымыздан дәм татысып келеміз. Өткен жылдардың барлығында кітап, пластинка алмасып, қазақ тарихы мен өнері тақырыбында пікірлес болдық. 80 жасқа келіп отырған Темірғали Әріптестер арасында Әбілдаұлы ғалым ретінде де, қайраткер ретінде де Арқаға ғана емес, бүкіл Қазақ еліне мәшһүр, сыйлы азамат. Балалары мен немере-шөберелерінің ортасында, дені сау болып, осы қадір-қасиетімен 90 асып, 100-ге жетсін деп тілек білдіремін. Есмұханбет СМАИЛОВ, физика-математика ғылымдарының докторы, профессор.

6 6 АЗАТПЫН МӘҢГІ Азатпын бүгін, бұрын да азат болғанмын, Керегем күміс, уығы алтын Ордамның. Тәңірім көкте, тағдырым Қыпшақ даласы, Оғыздан қалған оғланмын! Білегім батыр, жүрегім ақын жұрт едім, Бабаларымның балбал тастағы тұрқы едім. Тамырым түркі, түлігім жылқы жезқанат, Кіндігім менің Күлтегін! Толағай тұлғам, дулыға сыймас бас тұрқым, Атыма талай аспанның астын бастырдым. Антына адал, салтына салқын қарамас, Арғы анам менің қасқыр-тын! Қайсармын содан, қаныма тартқан сырттанмын, Мысымнан менің Мысырдағы ел де ыққан-тын Жебемді тартсам жел тұрғызатын далаға, Байрағым бұйра бұлттан-тын! Жырғасып жаумен, тартысқам талай тақпенен, Сыйласа білсе, сырласа білдім жатпенен. Шежіре жазып, шекара сызғам найзамен, Әлемді шарлап атпенен! Қазақ руханиятына жаңаарқалық Қирабай әулетінің салған олжасы орасан. Сүйегіне сөз сіңіп, жүрегіне жыр дарыған әулет. Академик Серік Қирабаев сынды сөз зергері бір әулеттің ғана емес, тұтас ұлттың сөз өнеріндегі көсемі. Осы Секеңнің туған ағасы Жаман ақсақалдың да сөзге берен, іске ерен болғанын жақсы білеміз. Сол Жәмкеңнен туған Хамит (Жаманов) ақынның жырларын күні бүгінге дейін жаңаарқалықтар жатқа айтып жүр. Ал, бүгін назарларыңызға өлеңдер топтамасы ұсынылып отырған ақын Төлеген Жаманов мұқым қазақ баласына айтыс өнерімен танымал болған, Қарағандының қанжығасына қаншама рет олжа салған ақбереннің нақ өзі. Төлеген Нұрланұлы Жаңаарқаның шұрайлы пұшпағы Қараағашта туып, Ақтүбекте атқа мінді. Алматыда жоғары білім алып, Қаражалда қызмет етті. Мемлекеттік қызметте шыңдалып, ғылымда бағын сынады. Тарих ғылымдарының магистрі. Халық аманатын арқалап, Қарағанды облыстық мәслихатының депутаты болды. Қайда жүрсе де, қолынан қасиетті қара домбырасы мен қаламы түскен жоқ. Бүгін «Туған жерге туын тігіп», ата-бабасының қонысында шаруашылық ашқан. «Поэзия да, тазалық та қабағы түксиген қалада емес, жазиралы далада» деп, дала өркениетін өрістету ниетінде жүр. Ертең туған күні. «Қамал бұзар» 40 жасқа толып отыр. Айтыс өнерінде Алаштың аймаңдайына, жазба поэзияда жарық жұлдызға айналған Төлеген ақынға шығармашылық табыс пен өмір шуағын тілеп, рухты һәм сыршыл өлеңдерін бірге оқиық, қадірлі оқырман! РЕДАКЦИЯДАН. Мәні бітпес мағынасыз майданда, Дерттің сырын денемдегі айтам ба? Мен де өзіңдей бейшараның бірімін, Шарасыздық танытатын шайтанға. Емін таппай есеңгіреп бұл дерттің, Айсыз түнде айдалаға үрмекпін. Кішік болып кішірейіп жүргенде, Күшік болып кеткенімді білмеппін. Айыра алмай аласа мен асқақты, Асқазанға ас табумен бас қатты. Есектердің есебіне жүгініп, Тұлпарлардың тұяғына тас батты. Өмірден де көңілден де күй кетті, Көкпар қылып көктөбеттер сүйретті. Бөрілердің бөлтірігі болсам да, Қаншық өмір қыңсылауды үйретті. КӨК ӨЛЕҢ Көгершін көңіл көктемге ғашық, Кетейін таңба өткенге басып. Мереке шуағы Асаумын әлі, азатпын әлі, арда едім, Жұлдызға қарап жортатын ылғи жолда едім. Бұғауда болған күндерім болса аздаған, Қалғыған кезім ол менің! Көшпенді елмін, көшемін алға бөгелмей, Көшпесем егер, көшеде күнім өтердей. Бағамды менің берем деп бекер қиналма, Сауытым түгіл садағымды да көтермей. Тарихым солай, тамырым Ғұннан тарқаған, Шекарам шексіз шығып та кеткем картадан. Ал, бүгін тағы азаттығымды айшықтап, Астана салдым Арқадан! Ғарыш-Абай Бабаның келем мекендеп, Бағзыдан қалған сарайын. Түнімен шығам елеңдеп, Әлемнің іздеп Абайын. Дүрліккен мына дүние, Даналық іздеп далбаса. Бес күнге мәңгі кім ие, Ақылы Абай болмаса. Тасбауыр тағдыр сазарып, Тұрғанда қайдан дес берсін, Тектілік түбі тазалық- Абайсыз ұрпақ ескерсін! Рухани жаның жүдемей, Иманға илан тегінде. Жүрекке Абай түнемей, Жүгіну қиын сенімге Асылды туған дана қып, Даланың заңы-ай даланың. Қалғанда мұңға қамалып, Абайдан арна табамын. Абызға келіп тоқтады, Ұрлаған ойлар түнімді. Абайдың қалған соқпағы Адамзат жолы бүгінгі. Сағат тілі Шеңберіне шыр айналған сағаттың, Ойға баттым оңашада қарап мың. Есептеулі уақытты ескермей, Құбылаға қанша күнді қараттым. Есіл уақыт, енді білдім құныңды, Сырғанаумен сен ұрлапсың сырымды. Тілдеріңді шегергенмен бәрібір, Күндерімді қайтармайсың бұрынғы. Өлшеулі екен ойнағаным, күлгенім, Уысымда тұрмасыңды білмедім. Сыртылдаған сағат сенің тіліңде Соңғы сөзім, соңғы демім тұр менің. Қара шалдың қазасы Атам Жаман Қирабайұлының рухына «Жаныңды жырлар тербесе, Жырымды оқы ендеше. Өлгендер қайтып келмейді, Көргендер айтып бермесе. Көмгендер айтып бермесе». Жылқы жылы. Қаңтар айы қан жұтқан, Шымыр аяз шыныларды шаңғытқан. Тіршілікке тұсау салып қойғандай, Қара жердің қара жонын қар тұтқан. Қаһарына шыдап күн де зорға тұр, Тоңған тоғай ыңырсиды ол да құр. Жамбасына жайлы төсек салдырып, Қараша үйде, хал үстінде шал жатыр. Қосылмасын сезіп қайта қатарға, Жарлық күткен Жаратқаннан жатарда. Абыройы алпыс атқа жүк болған, Атақты шал аттанбақшы сапарға. Айтарымды кетем бе деп үлгермей, Қалама деп сөйлеуге де тіл келмей. Келгендерді бөлмесіне кіргізіп, Сырқатты шал сөз бастады сыр бермей. Ал, ағайын, келсе кетер кезегім, Өкініш жоқ, өртенбейді өзегім. Бақұлдасып барлығыңмен кетпекпін, Бетім бері қарамайды, сеземін. Қайтып енді келе алмаймын қалпыма, Қалдырайын екі ауыз сөз артыма. Ырзамын мен тұғырына көтеріп, Қадірлеген, қастерлеген халқыма. Көрсетпеймін құдіретке қарсылық, Жасағаным жамағатқа жақсылық. Өшірмейтін ошағымның оттарын, Бауырларым, балаларым баршылық. Сендерге енді соңғы сөзім, тыңдаңдар, Айтарымды ауызымнан бұрмаңдар. Мен өлгенде көз ісіріп, көп жылап, Алла ісіне күпіршілік қылмаңдар. Төрт көз түгел отырсыңдар осында, Бәріңе ана Бәден жарым қасымда. «Бесмаршалдың» топырағы бұйырсын, Жетпіс үшке қараған бұл жасымда. Бейітімді көтермеңдер күмбездеп, Ізетімді білдірмейді ізді өрнек. Келер күнді, келешекті ойлаңдар, Келе бермей, көр басына күнде іздеп. Бір болыңдар, бірлік жайын біліңдер, Тату тәтті ұзақ ғұмыр сүріңдер. Шілдедегі шіл тезегі сияқты, Шал өлді деп шашырамай жүріңдер. Қадірлеңдер, бір-біріңді қорғаңдар, Үлкеніңді үлгі тұтып қолдаңдар. Ата санап алыстатпай араны, Болмашыға бөлінуші болмаңдар. Үлкендердің көп болады көргені, Жасын сыйла, басын сыйла төрдегі. Кішілікпен, кісілікпен өтіңдер, Көшкендерді күңірентпей көрдегі. Осы айтарым әлім кетпей тұрғанда, Бәрің өзім, бөтенің жоқ бұл маңда. Шаңырақты аманаттап барамын, Кемпірім мен кенже ұлым Нұрланға. Деді дағы тоқтағандай тынығып, Жанарынан жас үзілді тығылып. Жан жағына қарады да соңғы рет, Кірпіктері кетті төмен жығылып. Жылаған жұрт, құлаған ту көңілден, Жұлдыз ақты жоғарыдан көрінген. Қадірімен қалың елді күйзелтіп, Қара шал да қайтты солай өмірден. P.S Кеудедегі көшкендей боп кермек күн, Тіршіліктің тал бесігін тербеп күн. Қара шалдың ұмыттырып қазасын, Қараша үйде дүниеге мен кеппін. КӨК БӨРІНІҢ КӨЗ ЖАСЫ Ахат Құрмансейітовке Жоны жолақ жолбарысы Кеңгірдің, Тегі қайда денеңдегі теңбілдің? Азуыңа ат байлайтын шақта бұл, Азығына айналмақсың сен кімнің? Көк тұман басқан күндерде келем, Көк мұздан кемем өткелдер ашып Көк атты тағдыр көлденең деген, Көк сияменен өлмеген өлең. Көк сауыт киіп, көк байрақ алып, Көкпарға түсем көк дөненменен. Көк Тәңір болса көктегі Құран, Көкжалдар үшін Көкбөрі ұран. Көктасты көрсем көнеден жеткен, Күлтегін бабам өткенін ұғам. Көкірек шерлі кешегі күнге, Көшіңмен бұлттар көшеді бірге. Көкайыл өмір кезекпен келген, Көк етік киген көшеді кімге. Көлеңке іздеп көк теректерден, Көксерек күндес көк төбеттермен. Көрікті қыздың келбетін ашқан, Көгілдір көйлек көкжелектенген. Күрең күз келіп қуанғам мен де, Көкорай шалғын қуарған белде. Көкжөтел қысып күшейді күркіл, Көк түтін жұтып уланған кеуде. Көк дауыл күшті, көнетін емес, Көзімнің жасы кебетін емес. Көкжиек жақтан көз алмай жүрмін Күткенім бірақ, келетін емес. Кірпігі күннің көтерілгенде, Күлімдеп нұрын төгетін көлге. Күндердің күні керуенге еріп, Келмейтін жаққа кетемін мен де. Қалалық «Балапан» балабақшасының ұжымы Наурыз мейрамын жоғары деңгейде атап өтті. Мерекелік шаралар жоспары құрылып, бөбекжайда қазақтың ұлттық тағамдары ұсынылды. Бүлдіршіндер Наурыз жайында өлеңдер айтты, педагогтермен «Сиқырлы сандық» шеберлік сабақтарын өтті. Ата-аналар мен балаларды киіз үйдің қасында педагогтер тәттілермен қарсы алып, киіз үй туралы кеңінен мәлімет берді. Наурыз кейіпкерлері Алдар көсе, құлыншақ және Мыстан кемпір балалармен ұлттық ойындар ойнап, көңіл-күйлерін көтерді. Сонымен қатар, тәрбиеленушілер ұлттық ойындарға қатысып, жан-жақтылықтарын көрсете білді. Наурыз мейрамы аясында қалалық «Үздік жас тәрбиеші» байқауының екінші кезеңі «Алтын сақа» балабақшасында өтті. 13 қатысушы байқаудың 2-кезеңінде видеосабақ және шығармашылық тапсырма орындады. Байқау мектепке дейінгі білім беру мекемелері жас тәрбиешілерінің өзін-өзі танытуы және шығармашылық әлеуетін арттыруды көздеді. Педагогикалық мамандықтың беделін және әлеуметтік қажеттілігін жоғарылатуға, кәсіби қарым-қатынастың жаңаша түрлерін анықтау, педагогикалық идеялармен, жобалармен, педагогикалық шығармашылықтың нәтижелерімен алмасу мақсатында өткізілді. «Балақай» балабақшасының жас маманы Калимат Жұманбай І орын иегері атанды. Педагог байқауға балаларды мейірімділікке тәрбиелеу мақсатындағы жобасын ұсынды. Анар ЖАЙЛАУБАЕВА, «Балақай» балабақшасының тәрбиешісі. Сандаған тарихи ескерткіштер мен мыңдаған мінәжатханалардың мекені, әлемнің барлық елдерінен жыл бойы ағылып жататын миллиондаған туристердің әйгілі демалыс орны, қашан да гөзал Анталья шаһары қандас бауырларды құшақ жая қарсы алды. Өркениет көшінде аты озған түрік ағайындар бұл жолы да биік мәдениет пен қошеметтің үлгісін көрсетті. Қапысыз дайындығымен, қалтқысыз қызметімен тәнті етті, риза етті. Халықаралық Наурыз саммиті 7 тәуелсіз академиялық симпозиумнан тұратын көп ұлтты, сан салалы зияткерлік іс-шаралар кешені. Саммитте әлеуметтік ғылымдар, оның ішінде тіл, тарих, әдебиет, мәдениет, өнер және әлеуметтану тақырыбында жазылған түрлі таңдаулы шығармалар талқыға түсті. Саммит аясында ұйымдастырылған симпозиумдар Түркі әлемінің түрлі елдерінің аталған салада жинақталған бай іс-тәжірибесін біріктіру, теоретик ғалымдары мен практик мамандарының ілім-білімін үйлестіру, шығармашылық тұлғаларының елеулі еңбектерін паш етуге бағытталған екен. Осы тараптағы білікті, озық үлгілі жұмыстар көптеп таныстырылған академиялық сессиялар мен ой-талқы отырыстарға қосымша, саммиттің тағы бір тағылымды мақсаты тамыры бір тарихи және мәдени байланыстарымызды бұдан да берік бекемдей түсу болып табылады. Саммит аясында мынадай симпозиумдар ұйымдастырылды: Дада Қорқыт атындағы түрік, Абай атындағы қазақ, Шыңғыс Айтматов атындағы қырғыз, Әлішер Науаи атындағы өзбек, Бақтияр Вахабзаде атындағы әзірбайджан, Мақтұмқұлы Фраги атындағы түркімен, Мифтахетдин Ақмолла атындағы башқұрт тарихы, мәдениеті мен әдебиетіне арналған іс-шаралар. Пленарлық мәжілістер барысында өз топырағында сұрыптан өтіп келген салиқалы баяндамалар сарапқа түсті, жылы шырайлы отырыстарда кең ауқымды әңгімелер өрбіді. Ғалым-мамандар емен-жарқын пікір алмасты, ой бөлісті. Ежелден ежеттес халықтардың бірлігін Ұлыстың Ұлы күні Наурыз мейрамы, наурыз күндері Анталья қаласында Түркия Республикасының Мәдениет және туризм министрлігі мен Экономикалық даму және әлеуметтік зерттеу институтының (IKSAD) ұйымдастыруымен Халықаралық Наурыз саммиті болып өтті. Оның жұмысына жер жаһанның әр қиырынан арнайы келген түбі бір түркі тілдес халықтардың өкілдері көптеп қатысты. бағалау, ынтымағын нығайту тұрғысындағы ұсыныс-тілектерін ортаға салысты. Саммит жұмысына Ресей Ғылым академиясының академигі, философия ғылымдарының докторы Вахид Хумидұлы Ақаев (Ресей, Шешенстан), ғылым докторы, ғалым, жазушы Рашид Шавхатұлы Хакимов (Ресей, Татарстан), ғылым докторлары Айман Ақынбекова (Қырғызстан), Сенрана Хасими (Әзірбайжан) белгілі ғалым мамандар Надежда Канзычакова (Хакасия), Лейсян Ахмадуллина (Башқұртстан), Салтанат Төлегенқызы Айбергенова (Қазақстан) сынды есімі елге кең танымал тұлғалардың қатысуының өзі оның жоғары деңгейін көрсетсе керек. Қазақ тілді симпозиумға еліміздің жоғары оқу орындарынан отыздан астам ғалым мамандар ат салысты. Үш күнге созылған шаралар шеңберінде «Қазіргі қазақ прозасындағы Алаш идеясы», «Абай және әдебиеттегі «көлеңке» архетипі», «Қазақстандық студент жастардың жаңашылдық сапасын қалыптастырудың педагогикалық негіздері», «Қазақстан Республикасындағы инклюзивтік білім беру», «Білім сапасын арттыруға жаңа технологияларды қолдану» сияқты бүгінгі таңда аса өзекті, проблемалық мәселелер талқыға түсті. Түркі тілдес халықтардың басын біріктірген алқалы басқосуға қазыналы Қарағандыдан мұндай мазмұндағы ісшаралардан қашанда қалыс қалмауға тырысатын «Болашақ» академиясы ғана үн қосқан екен. Симпозиумда академия ректоры, философ-ғалым Құралбай Меңлібаевтың «Бұқар жырау шығармаларындағы әлеуметтік-философиялық ой-толғамдар» және ғалым Елеужан Серімовтің «ХІІ ғасыр ғалымы әз Замахшари және оның «Мұқадиммат әл-адаб» сөздігі жайында» атты баяндамасы жоғары бағаланды. Әсіресе, биылғы жылы көмекей әулие, ұлы жырау Бұқар Қалқаманұлының 350 жылдығы кең көлемде аталып өткелі жоспарланып отырғанын ескерсек, оның өмірі мен шығармашылығының осындай жоғары деңгейде, оның үстіне Ұлыстың ұлы күніне орай арнайы сөз болуы аса қуанарлық, құптарлық қадам болды деп білеміз. Спикердің сөз түйініндегі: «Қазақ халқын ұлттық жолға салған, ұлт-азаттық күресінің дабылын қағып, туын қолында ұстаған, біртұтас қазақ мемлекеттігінің рухани көсемі болған бабамыздың теңдессіз толғаулары, ғибратты өсиеттері егемен ел болған мына алмағайып кезеңде де аса құнды, өз мәнін жойған жоқ. Бұқар жыраудың сөздері ХVІІІ ғасырдағы қазақ тіршілігінің энциклопедиясы. Бұл күнгі стратегиялық мақсат Ұлт көшбасшысы Н.Назарбаев айтқандай, егемен ел болу, тәуелсіздіктің саяси, рухани, экономикалық негіздерін нығайту. Демократия күшімен, елдің жасампаз ісімен алға баса беруіміз керек» - деген толғамды сөзі көпшілік көңілінен шықты. Сондай-ақ Е.Серімовтің баяндамасы да бұрын ешкім түрен салмаған тың тақырып ретінде қызығушылық туғызып, зерттеушінің бұл тараптағы ілкімді ізденісі лайықты бағасын алды. Бір айта кетерлігі, Наурыз мейрамын түрік ағайындар біздегідей кең көлемде атап өтпейді екен. Тіпті, мерекелік қызыл даталар санатына да енгізілмеген. Есесіне мұнда Құрбан айт ерекше тойланады, халыққа 10 күн демалыс беріледі екен. Осы олқылықтың орнын жер-жерден жиналған түркі тілдес ағайындар толтырды. Саммит бағдарламасына сәйкес «Наурыз байрам» да өз мәнінде атап өтілді. Алдымен жиналғандар алдында белгілі ғалым Афаг Садыгова (Әзірбайжан) «Наурыз мейрамының спецификалық ерекшеліктері» жайында баяндама жасады. Содан соң әр ұлт өкілдері кезегімен сөз алып, ойға ой қосты, мерекелік тілектерін білдірді. Қазақ Африкада да қазақ! Той-думан десе бір бүйрегі бұрылып тұратын біздің ағайындар, әсіресе алматылық азаматтар тас түйін дайындықпен келген екен. Ақылдаса, бірлесе келіп, осынау көл-көсір мерекені ұйымдастыруға ұйықты болған Мұстафа бейағзам бастаған бірнеше түрік азаматының иығына қазақы жолмен шапан жаптық. Бір бұрышқа ұлттық дәм-тұзға толы дастарқан орнап қалған екен. Қонақтар өздері үшін таңсық жұқа нан, бауырсақ, қазы-қарта, жал-жая, құрт, ірімшік, тағы басқа ас мәзірлерінен дәм татып, қымыз, шұбатпен сусын басып, кәні болды да қалды. Бірнеше халық әні шырқалып, мерекелік көңіл-күй орнады. Қиуадан қиысып, «Қара жорға» ортаға шықты. «Қызыл өрік» те қалыс қалмай, баршаның қанын қыздырды. Бауырлардың бұл бастамасы мен бірлігіне осы толайым іс-шараның басы-қасында жүрген Бауыржан Ботақараев, Қалдыгүл Әділбекова бастаған Түркия жеріндегі ағайындарымыз дән разылық танытты. Жыл бойы қызуы бір басылмайтын Жерорта теңізінің жағалауы, бес күн бойы ғажайып сәулеті мен сән-салтанатына таңдай қағудан жалықтырмаған Анталья төрі түбі бір түркі бауырлардың ортақ қызық-қуанышына шомылып, ерекше нұрланып тұрды. Сөз жоқ, түркі тілдес халықтар арасында Түркия елінің сарабдал мемлекеттік саясаттың арқасында оқ бойы озып кеткені еріксіз мойындатады. Қайда барсаң да, қайда болсаң да тәртіп пен мәдениет, кішіпейілділік пен ілтипат андағайлап алдыңнан шығады. Бір еркіндікті, кеңдікті, жылы шырайды жақсы сезінесің. Барлық пен байлықтың баршасы қалың бұқараның игілігіне, байыпты тыныс-тіршілігіне жұмсалып жатқаны анық көрініп тұр. Дүниеде түптес туыстар мен мұраттас достардың кездесуінен өткен не ғанибет бар?! Біз Ел Түріктің де, Ер Түріктің де ежелгі бесігі кіндік Азиядан барған едік. Баршамызға ортақ мүбәрак Қорқыт Атамыз бен Қожа Ахмет Яссауи данамыз жатқан киелі топырақтан келген едік. Жалпы қуанышқа ізгі тілегіміз бен ыстық сәлемімізді қалыпты жеткізе білдік. Мұндай басқосулардың беретін әсері, алатын тағылымың мол. Көңілге түрлі ой салады. Міне, ширек ғасырдан астам уақыт өтті біз тәуелсіз елміз. Азаттықтың дәмін таттық. Тәуелсіздігімізбен бірге келген демократия, өркениетті экономика мен рухани дамудың арқасында алыс-жақын шет елдерге еркін шыға бастадық. Соның ішінде тарихы тамырлас, келешегі мұраттас түркі жұрттарының біз үшін орны ерекше. Оған осы басқосу барысында көзіміз әбден жетті. Бір туған Әзірбайжан, Қырғыз, Түркімен, Өзбек, Қазақ елдері ұзақ жылдардан бері жұптарымыз жазылмай, бірге келеміз. Ақыл қосысып, күш біріктірудеміз. Түркі мемлекеттері мен қауымдастықтарының достық, туысқандық және ынтымақтастығын паш еткен мына саммит те соның айқын куәсі болды. Жыл өткен сайын сарапқа салар мәселелеріміз салиқаланып, ұйғарымдарымыз ұтқырланып келе жатқаны байқалады. Саясатта да, экономикада да, тіл мен мәдениетті дамытуда да бірге талқылайтын күрделі мәселелер бар. Сол тұрғыда бұл жиынның да ұйтқымызды күшейтіп, қатарымызды нығайтқаны кәміл. Әрі тәуелсіз мемлекетіміздің мерейі үстем бола түскен сайын жалпы түркі әлемінің абыройы аспандай түсері анық. «Төсекте басы, төскейде малы қосылған елдердің ордалары көбейген сайын одақтастығы нығая түскей, жаратқан өзара жарастығымыздан, өзгелерге шарапаттылығымыздан айырмағай!» - деген ортақ мәмілеге келіп, баталасып тарастық. Саммиттен біз түйген түйін де осы. Жомарт ОСПАН, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, өлкетанушы. Қарағанды Анталья Қарағанды. СУРЕТТЕ: «Наурыз байрам» саммитіне қатысушылардың бір тобы.

7 7 ЖАҢАРТЫЛҒАН БАҒДАРЛАМА УАҚЫТ ТАЛАБЫ Елбасы Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында айтып өткендей, білімнің салтанат құруы жалпыға ортақ дүние болып саналады. Бұл ретте, ұзақ жыл қызмет етіп келе жатқан ұстаздар мен жас буын мамандардың білімін жетілдіруде «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалының қосар үлесі орасан. Бұл Қарағанды облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты өңіріміздегі педагог мамандарды заман талабына сай білім нәрімен сусындатып, заманауи, жаңаша көзқарастағы, жаңаша оқыту әдіс-тәсілдерін меңгерген ұстаздарды қайта даярлауда. Соған сай курстар өткізілуде. Мәселен, кафедраның аға оқытушысы Жұлдыз Сәбит орыс тілі және әдебиеті пәндері бойынша 35 мұғалімнен құрылған топқа дәріс беріп, тәжірибемізді толықтыруға зор үлесін қосуда. Жас та болса өз ісінің һас шебері, білімді де білікті оқытушы қазіргі орыс тілі және орыс әдебиеті сабақтарын жоспарлауда, уақыт талабына сай топтық, жұптық жұмыстарда кездесетін мәселелерді шешуде барынша ықпал етеді. Курстың негізгі мақсаты жаңартылған білім беру бағдарламасына өту арқылы, жаңа әдістерді, стратегия ны қолдануды, оқытудың спиральдік моделін, ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді бағдарламаларды жоспарлауға бейімдеу. Соны мен қатар, нәтижеге жетуді жаңаша бағалауға жетелеу. Бүгінгі жас ұрпаққа білім беруде ұстаз еңбегі өлшеусіз. Сондықтан, әр білім ошағында мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құруға, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа жүйеге талпынуға, жаңа қарым-қатынасқа өтуге қажеттілік туындайды. Ендеше, жаһандану дәуіріндегі сабақ үдерісінде жаңа инновациялық технологияларды қолдана отырып сабақ өткізу оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырары сөзсіз. Елімізде дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында білім берудің жаңа жүйесі құрылуда. Білім беруді дамыту негізінде жалпы оқыту үрдісіне жүктеліп отырған жаңаша талап, міндеттер мектеп мұғалімдеріне де қойылуда. Сондықтан, мұғалімнің іс-әрекетін жаңа талап тұрғысынан ұйымдастыру бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады. Президент бір сөзінде «Табысты болудың ең іргелі, басты факторы білім екенін әркім терең түсінуі керек. Жастарымыз басымдық беретін межелердің қатарында білім әрдайым бірінші орында тұруы шарт. Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді» деген еді. Олай болса, оқытудың жаңа технологиясын тиімді пайдаланып, еліміздің жарқын болашағы саналатын жастарымызға білім нәрін себу бүгінгі ұстаздар мойнындағы парыз болмақ. А л м а Қ А Б Ы Л Д А Қ Ы З Ы, 65 ЖОББМ-нің мұғалімі. Соңында қалған сөзіне, ел аузындағы абыройлы ісіне көз жүгірте келе, Бұқар жырау бабамыздың сол кездің өзінде-ақ аталық, рулық санадан ұлттық санаға көтеріле білгенін байқар едік. Ол тұтас бір ұлттың әлеуметтік жай-күйін, елдік мәселесін тілге тиек етіп, өзіндік пікірін, ұстамды билігін айтады. Өзіне дейінгі жыраулардың жыршылық дәстүрін жалғастырып, оны жаңа бір биікке көтерді. Сондықтан, оның тұстасы Үмбетей жыраудың: Өткіздік тоғыз ханды толғауменен, Шештің талай түйінді болжауменен. Іс болса қиын-қыстау сен сайыстың, Қылыш қып-қызыл тілді қорғауменен, деп үлкен баға беруі де тегін емес. Бала жастан танылған Бұқар бабамыз ақылман ойшылдығының, «отауызды, орақ тілді» шешендігінің, тереңнен толғайтын жыраулығының, «бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ» дегенді ұстанған, қын түбінде жатпайтын алмас қылыш секілді өткірлігінің арқасында елге танылды. Ол аз десеңіз, ханға, оның төңірегіндегілерге сөзін өткізе алатын, айтқан болжамдарына иландырып, тоқтау сала білетін ақылманға айналды. Жорыққа аттану, ел ішіндегі дау-шар, маңызды елдік мәселелер дейсің бе, бәрі-бәрі жыраудың қатысуымен шешіліп отырған. Сөзіне құлақ асқан. Ақыл-кеңесіне ден қойған. Ол өзі өмір сүрген дәуірдің шын мәнісінде ұраншысына айналған. Бүгінгі тілмен айтсақ, бас идеологы болған. Бұқар бабамыз ел билеген басшысы әділ, жайлы, халқына жақын болса дегенді көксейді. Ер-айылдың батқанын, Иесі білмес, ат білер. Немесе Ханның жақсы болмағы, Қарашының елдігі. Қарашы халық сыйласа, Алтыннан болар белдігі, дегенде, ел билеушісі халқын ойламаса, оның тыныштығын, ауызбіршілігін сақтап, уыздай ұйытып, ұйыстыра білмесе, оның зардабын түптің-түбінде тартатын, қиналатын қарапайым халық дегенді білдіріп отыр. Елді дұрыс жолға бастайтын да, әлеуметтің тұрмысын жақсартатын да, бір ту астына жинап, «бір анадан туғандай етіп», мықты мемлекет жасайтын да, дұрыс жолға бастайтын да ел басшысы. Жырау өмір сүрген хандық дәуірде де ру-руға бөлінудің белең алғанын, «алты бақан алауыздықтың» салдары сыртқы жауларға талануға, мемлекеттілікті нығайтуға көп кері әсерін тигізгенін тарихтан білеміз. Сондықтан, Бұқар бабамыз да Абылай ханмен тізе қосып, елдің болашағы үшін күресті. Хан мен ел билігіндегілер қанша биікпін, асқақпын деп, өзім білемге салынып, ел тағдырын шешу өзімнің қолымда десе де, абыз жырау халық қаһарланса ханды да тағынан тайдыратынын үнемі ескертіп, айтып, астамшылықтан сақтандырып отырған. Оған тағы да жыраудың жырлары дәлел. Өтіңменен жарылма! Өкпеңменен қабынба! Орыспенен соғысып, Басына мұнша көтерген, Жұртыңа жаулық сағынба, дейді. Бұқардың осы сөзінен кейін Абылай райынан қайтып, орыспен соғысу, өз елінің батырларына, әлсіз руларына соқтығысу ойынан бас тартқаны, тарихтан бізге белгілі. Бұл жерде хан Абылайдың дипломат болғанын көреміз. Қанша қатты айтса да, ханмын демей, ақиқат сөзге құлақ түріп, ақылына тоқтап отыр. Жалпы, хан Абылай әр жорыққа аттанар алдында, маңызды бір шешімдер қабылдар алдында Бұқар жырауды алдырып, ақылдасып, кеңескен. Бұдан сол кездердің өзінде-ақ ел басқаруда дала демократиясының билік құрғанын Ұлтты ұйыстыру жолында Ұлы даланың ұмытылмас ұланына айналған ұлық тұлғаларымыз аз ба еді? Бүтін бір елдің бірігуі үшін барын салған сондай сайыпқырандарымыздың бірі һәм бірегейі биыл туғанына 350 жыл толған Бұқар жырау ҚАЛҚАМАНҰЛЫ. Жас кезінен-ақ алғырлығымен танылып, ханның қабырғалы биі дәрежесіне дейін жеткен, сөз маржанын түйдегімен төккен шешен, «көмекей әулие» атанған абыз жырауды Алаш жұртына таныстырып жатудың өзі әбестік. Десе де, аз-кем айтарымыз да жоқ емес. анық аңғаруға болады. Бұл пікірлер алуандығы да болғандығының бір дәлелі. Осы айтқандарымыз, бізде бұрын демократия болмаған деп жүргендерге берілетін нақты жауап деп білеміз. «Көмекей әулие» хан мен оның төңірегіндегілерді үнемі сынай бермей, орынды жерінде елі, халқы үшін жасаған олардың игі істерін де айтып, дұрыс баға беріп отырған. Сондықтан, елдің бейбіт, тыныш өмір сүруі, ауызбірлікте болуы, ел билеген ханның әділ болуы, ал, ақ киізге көтеріп, өзі сайлаған халықтың ханға бағынуы оның басты арманы болды. Бұл ретте жырау: Сірә, бір кеңес құрыңыз, Бірауызды болыңыз, Айнала алмай ат өлсін, Айыра алмай жат өлсін, Жат бойынан түңілсін, Бәріңіз бір енеден туғандай болыңыз! дейді. Бұқардың осы айтқандары, сан ғасырлар армандаған тәуелсіздігімізге қол жеткізген бүгінгі шақта айна-қатесіз келгеніне еріксіз таң қаласың. Өзі таңдап, сайлаған дана басшысының арқасында қазақ елі әлемге танылған, әлемдік өркениет көшіне ілескен, ілесіп қана қоймай, дамудың, қарыштап алға басудың үлгісін көрсетіп келе жатқан, «Мәңгілік Ел» болуға ұмтылған мемлекетке айналды. Дүние жүзіне танылды. Аузын айға білеген АҚШ, Ұлыбритания, Қытай, Жапония, Франция, Ресей сынды елдермен үзеңгі қағыстырып, өзге де көптеген мемлекеттермен терезесі тең жағдайда отырып сөйлесетін, олар бізбен санасатын дәрежеге жеттік жылы дүниежүзіндегі дамыған 30 ірі мемлекеттің қатарына кіруге қам жасап жатырмыз. Көптеген мәселелерде тіпті бізден үлгі алатын болды. Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік кеңесіне Орта Азия елдері арасынан тұңғыш рет сайланған тұрақты емес мүшесі болсақ, бұл да бейбітшілік сүйгіш саясат жүргізіп келе жатқан біздің елімізге берілген үлкен баға деуге тұрады. Жер шарында қан-төгіс болып, халқы жазықсыздан-жазықсыз құрбандыққа шалынып жатқан мемлекеттер қаншама. Тұңғыш Президентіміз, дана саясаткер Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың бастамасымен елімізде әлемдегі ең ірі ядролық сынақ полигоны жабылды. Бір-бірімен дүрдараз болған елдерді татуластыру үшін араағайын болып келеміз. Бір-бірімен бітіспейтіндей болып көрінетін түрлі діндерді келісімге келтіріп, Астанаға жинап, дінбасыларының Дүниежүзілік съезін өткіздік. Еліміз уыздай ұйып, бірлікте, тату-тәтті, бір шаңырақтың астында, бір атаның балаларындай бейбіт өмір сүруде. Күні кеше, Ұлыстың ұлы күні Наурыз мейрамын мерекелеу қарсаңында Орта Азиядағы бес мемлекеттің басшылары ел жүрегі Астанаға келіп, бас қосып, кеңес өткізіп, тату көрші, бауырлас мемлекеттердің қандай болуы керектігін үлгі етті. Осы жүздесі абыз жыраудың «Бәріңіз бір анадан туғандай болыңыз» деген дана сөзінің куәсындай. Бұл XVІІІ ғасырда өмір сүріп, артына өлмес, өшпес асыл мұраларын қалдырып кеткен абыз жырау армандарының орындалғаны емей немене?!! Елбасы өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында «Абайдың даналығы, Әуезовтің ғұламалығы, Жамбылдың жырлары мен Құрманғазының күйлері ғасырлар қойнауынан жеткен бабалар үні сияқты ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда, ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуы тиіс» деген еді. Бұл ретте, Абылай хандық құрған дәуірде өмір сүріп, халқының мәңгілік ел болуы, оның бірлігі, тыныштығы, азаттығы үшін күресіп, толғап өткен Бұқар жырау Қалқаманұлының мәңгілік өлмес, өшпес, тот баспас асыл мұраларының бүгінгі дәуір, болашақ ұрпақ үшін де маңызы зор деп түсінуіміз керек. Бұқар жыраудың толғауларынан тәлім алатын тұстар аз емес. Оның тағы бір ерекшелігі мәмілегерлік, бітістірушілік қасиеті. Ол хан Абылай мен батырлар, қараша халық арасындағы дау-дамайды, талас-тартысты, келіспеушілікті насырға шаптырмай, бейбіт реттеп отырған. Оған мысал да көп. Соның бірін айтар болсақ, қалмақты қырып, қытайды елінің шетіне дейін қуып тастап, батырлардың мәртебесі биіктегеннен кейін, Абылай хан үш батырдың қолын тегіс жинап, Шимойын деген жерде үлкен той жасайды. Той болардың алдында, екі айға созылған соғыстың соңғы күндерінің бірінде Наурызбай қолы түн ішінде қытай әскерлеріне шабуыл жасап, оңаша жемделіп байлауда тұрған жүз қаралы жылқының үстінен түсіп, оларды айдап келеді. Бұл әскер басылары мінетін аттары болатын. Наурызбай солардың ішінен бес боз арғымақты ұстатып алып, ноқталатып, мұны Абылай ханға сыйға жібереді. Бұл сыйлықтың аяғы ушығып, хан мен екі қолбасының арасы қатты шиеленіседі. Оқиға былай болады. Абылай хан бес боз арғымақты әбден қарап, сонан соң екі арғымақтың біреуін Қабанбайға, біреуін Бөгенбайға жетектетіп жібереді. Сонымен, ханның бұл сыйына екеуі де риза болады. Бір аптадан кейін Абылай хан жеңісіне той өткізіп, Бұқар жырау болса топтан топқа жүріп, жыр толғайды. Абылай хан жеңісі мен батырларды дәріптейді. Шаршы топ алдында ханнан сый алып тарқасқан сәтте, хан сыйлаған ақбоз атқа мінген Бөгенбай: Сенің атың қайда? деп сұрайды Шапырашты Наурызбайдан. Міне, деп Наурызбай торы ала атын көрсетеді. Әңгімелесе келе, екі батырдың да мінгені Наурызбай қолға түсірген ат екенін білген соң, Қабанбай өзі мінген ақбоз аттан түсіп, Абылай хан алдына келіп: Әділетсіз берілген сыйыңды алмаймын, Наурызбай мұны жаудан түсіреді, ал сен Бөкең екеумізге сыйлайсың. Мұндай әділетсіздікті мен көтере алмаймын, деп дүрсе қоя береді. Бөгенбай да қатты кетіп: Хан қара емес, қате қарадан кетеді, хан әділетінен тайса, қара болады, дейді. Екі батыр да екі ақ боз аттың ер-тұрманын сыпырып алып, жігіттерінің атының біріне өңгертіп жібереді. Найзасына талай дұшпанының басы шаншылған, қаһарына мінген Қара керей Қабанбай мен Қанжығалы Бөгенбай Абылайдың өзін шауып алмақшы болып, ашудың ақыры насырға шаба жаздайды. Хан мен батырлар арасындағы ақ боз аттар дауы Бұқар жырауға да жетеді. Іс насырға шауып бара жатқанын байқаған абыз жырау үш батырға батыра айтып, оларды елдің тыныштығы, бірлігі, тұтастығы үшін, сөзге тоқтап, мәмілеге келуге, Абылай ханмен татуласуға шақырады. Бұқар жырау Қабанбай батырды иліктірген соң, енді Бөгенбайды қолға алады. Сөйтіп, райынан қайтарады. Бұдан кейін Бұқар жырау сөздің бетін Наурызбайға бұрады. Үшеуін бір тоқтамға келтіргеннен кейін: Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шапырашты Наурызбай! Бүлдірмеңдер ел ішін, Болғанда жаңа сау, мұздай! Ханда да қателік. Айтпай оны не етелік. Ішкі дауды қойыңдар, Жау түбіне жетелік....үшеуіңде құт-береке, Қазақтың бүркіт түлегі! Жауға салса жарағы, Күреске салса білегі! Ала болсақ өзіміз, Қалмақ сонда бүледі. Бүлдіріп бәрін, тұлдыр қып, Ыржалаңдап күледі. Сақта қазақ бірлігін! Тоқсанға келген қарт Бұқар, Осы соңғы тілегі, деп, ел үшін ұрыскеріс, дау-дамай, реніш-өкпені ұмытып, тұтасуға шақырады. Тоқсанға келген қарт баба сөзінен кейін барлығы орнына келіп, батырлар сабасына түсіп, хан қатесін түзеп, қазақтың үш батыры бұдан кейін үнемі Абылайдың төңірегінен табылып, хандық мемлекетті нығайтып, ішкі, сыртқы жаулардан бірігіп қорғануда ауызбірлікті болуда туған халқы үшін қалтқысыз қызмет етеді. «Көмекей әулиенің» осындай мәмілегерлік өнегесін бүгінгі заманның өзі қажет етіп, елімізде медиация туралы заң қабылданып, іске асып жатса, баба жыраудың асыл мұраларының үш ғасыр өтсе де маңызын жоймаған бүгінде де өзектілігін көреміз. Түрмесіз-ақ бұзықтарын тезге сала білген, екі жақты бітістіре білген ұлтымыздың ұлылығын танимыз. Баба жыраудың сол кездері-ақ болжап айтып, сақтандырып кеткен керемет көрегендігіне таң қалмаса болмайды. Ойлама шортан ұшпас деп, Қарағайға шықпас деп. Күнбатыстан бір дұшпан Ақырда шығар сол тұстан. Күншығысқа қарайды, Шашын алмай тарайды. Құдайды білмес, діні жоқ, Жамандықта міні жоқ, Өзі сынды пір кәпір, Жаяулап келер жұртыңа!...жебірлерге жем беріп, Ел қамын айтқан жақсыны, Сөйлетпей ұрар ұртына. Бауыздамай ішер қаныңды, Өлтірмей алар жаныңды, Қағазға жазар малыңды, Есепке салар барыңды, Еліңді алар қолыңнан, Әскер қылар ұлыңнан!...тексізді төрге шығарып, Істетер сұмдықты ұйғарып. Немесе Еліңе қауіп төнгенде, Ата ұрпағың құл болар. Қараларың қас болар, Қаскөйлерің бас болар. Өзісары, өзі көк, Орыстар келер ғалым боп. Әулиедей көрінер, Діндәрінің аты поп. Поптары бар сазандай, Кітабы болар қазандай. Ақыретке барғанда Ақсүйекті қор тұтқан, Орыстарды пір тұтқан, Сорлы болған қазағым, Тартарсың сосын жазаңды-ай! деп айтқан болжамдары айнымай келіп, үш ғасырға жуық отарлық қамытын киіп, кеңестік дәуірдің жетпіс жылдық тоталитарлық режимінде өмір сүріп, талай зобалаңды бастан кешкенімізді, дінсіз қоғам орнатып, имандылықтан айрылғанымызды, туған тілімізден мақұрым қалып, «шүлдірлеп» кеткенімізді, ұлттық болмысымызды жоғалтқанымызды, «қызыл қырғынға» ұшырағанымызды, «аузы қисық болса да, бай баласы сөйлесін» дегеннің кері келгенін, елімізді ұрлық-қарлық жайлап, жемқорлықтың етек алғанын ұлы дала данагөйінің осыдан үш ғасыр жарымдай бұрын болжап, ескертіп кеткен керемет көрегендігіне таң қалып, еріксіз басыңды иесің. Елбасымыз Н.Назарбаев өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында «Біз жаңғыру жолында бабалардан мирас болып, қанымызға сіңген, бүгінде тамырымызда бүлкілдеп жатқан ізгі қасиеттерді қайта түлетуіміз керек» десе, рухани құндылықтарымызға оралу, рухани асыл мұраларымызға жаңаша тыныс беру, жандандыру, қастерлеу, оларды жас ұрпақтың санасына сіңіріп, мәңгілік ел болу жолында, ауызбіршілігімізді арттырып, ынтымағымызды нығайтып, «өлгенімізді тірілтіп, өшкенімізді жандырып», жоғалтқандарымызды қалпына келтіру, ұлттық болмысымызды (ұлттық кодты) сақтау, ұлы бабаларымыздың қалдырып кеткен ұлағаты мен тәлімін, тот баспас асыл сөздерін бүгінгі ел басқару ісіне, жас ұрпақ тәрбиесіне ұтымды пайдалану дегенді аңғартса керек. Бұл тұрғыда Ұлы дала данагөйі, абыз Бұқар жырау Қалқаманұлының асыл мұрасы да Мәңгілік Ел идеясына үндеп тұрған, жас ұрпақ санасында жаңғыртуды қажет ететін баға жетпес құндылығымыз екенін әр кез естен шығармағанымыз дұрыс. Болат СӘРСЕМБАЕВ, Қарағанды экономикалық университетінің экономикалық және құқықтық зерттеулер ҒЗИ аға ғылыми қызметкері. Аяулым СОВЕТ, Сәрсенбі күні 102 мектепгимназиясында Білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағы облыстық комитеті және облыстық білім басқармасының ұйымдастыруымен XI кәсіподақтық спартакиада өтті. Шара Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында кәсіподақ мүшелігіне ынталандырып, кәсіподақ ұйымдары арасында салауатты өмір салтын насихаттады. Салауатты өмір салтын қолдаған ұстаздар қауымы спартакиадаға қатысып, жас ұрпаққа жақсы үлгі көрсетті. Спорттық шаралар жылдан жылға білім қызметкерлерінің өмір салтында үлкен мағынаға ие болып, спартакиада өткізу дәстүрге айналды. Командалар биыл он бірінші рет волейбол, үстел теннисі, шахмат және тоғызқұмалақ бойынша сайысты. Спартакиаданың бірінші кезеңіне, аудандық, қалалық спартакиадаларға 12 мыңға жуық білім қызметкерлері қатысты. Ал, қалалық 102 мектеп-гимназиясы және 23 орта мектебінде өткен мәрелік сайысқа 500-ге жуық маман қатысты. Аудан және қалалық командалар үшін екі айналым ұйымдастырылды. Спартакиада салтанатында Қарағанды, Шахтинск, Саран, Теміртау қалаларынан және Абай, Бұқар жырау, Қарқаралы, Нұра, Осакаров аудандарынан келген қатысушыларды облыстық кәсіподақтардың аймақтық бірлестігінің төрағасы Б.Жұмабеков, облыстық білім және ғылым қызметкерлері кәсіподағының төр айымы Т.Самойлюк құттықтады. Білім әрқашан қоғам өміріндегі анықтаушы салалардың бірі болса, білім қызметкерлері мемлекеттің көркеюін, оның әлемдік қоғамдастықтағы дамуын нығайтатын күш екенін атап өтті. Сондай-ақ, білім қызметкерлерінің әлеуметтік мәртебесі қоғам назарында жүруге тиіс міндет екенін айтты. Сайыстар тартысты өтті. Қалалық командалар арасында бірінші орынды Қазыбек би ауданы мен Октябрь ауданы өзара бөлісті. Ал, үшінші орынды Теміртау қаласы иеленді. Аудандар арасында бірінші орын Қарқаралы ауданына бұйырса, екінші орынды Абай ауданы, үшінші орынды Нұра ауданы жеңіп алды. Барлық қатысушылар мен жеңімпаздар дипломдармен, құнды сыйлықтармен марапатталды. Сөйтіп, сайыстарға қатысушылар келесі жылғы дәстүрлі спартакидаға дайындықты биылдан бастап кетті.

8 8 әлеумет Мерей ҚР Еңбек сіңірген қайраткері, баритон үнді опера әншісі Амантай ИБРАЕВТЫҢ Қарағанды академиялық музыкалы комедия театрының басшысы болғанына 20 жыл болса, өнердегі шығармашылық жолына 30 жыл толды. Амантай Ибраев сахнадағы 30 жылдық ғұмырында Римде, Ашхабад пен Одессада, Краснодарда өткен опера мен оперетта, мюзикл әншілерінің халықаралық байқауларының түрлі жүлделерін жеңіп алған. Сахнада жарқ ете қалатын түр-тұлғасы келіскен, құлаққа жағымды қоңыр баритон дауысты Амантайдың орындауындағы ұлттық, әлемдік классикалық опера мен оперетталардағы ариялар Еуропаның, Ресей мен Беларусь, Украинаның талғампаз тыңдармандарын талай баурады. Ол еліміздегі бірден-бір музыкалық комедия театрының үлкен ұжымын ұршықтай үйіріп, түрлі гастрольдер мен фестиваль, байқауларды шебер ұйымдастыра білетін, театр жанынан түрлі студия, балет мектебін ашқан іскер басшы. Амантай Аршалы аулында туып өсті. Ол жасынан арманшыл, қиялшыл еді, мектепте оқып жүргенде-ақ әнші бала атанды. Аршалының мектебінде вокалды инструменталды ансамбльдің бас гитарасы Амантайдың қолынан түспейтін. Қара жолдың топырағын таптап, саз балшығын илеп өскен ауылдың қара сирақ баласы жапан далада айқайлап ән салса, құрдастары тұра қалып тыңдайтын. Енесінің соңынан өріске бет алған бұзауларды бағып, асықтың қызығына кірген қара домалақтардың назарын даланы жаңғыртқан Амантайдың қуатты, бояуы қанық жуан қоңыр даусы бірден аударатын. Ол кезде даусының баритон екенін басқа түгілі Амантайдың өзі де білмейтін. Концерт, спектакль дегендерді тек телевизордан көретін. «Мен кәдімгі қарапайым ауыл баласымын. Отбасында өнерге жақын ешкім болмады. Бірақ біздің мектепте вокалдық аспаптар ансамблі бар еді. Сонда бас гитарада ойнай жүріп, телевизордан көрсететін өнер әлеміне қызығып өстім жылы орта мектепті бітірген соң кәсіптік-техникалық училищеге немесе Теміртаудағы музыка училищесіне түссем бе деген таңдау тұрды. Мен екіншісін қаладым» дейді балалықтың бал күндерін еске алған Амантай Темірбайұлы. Алайда, ол музыка училищесінің бірінші курсын бітірер-бітірместен Отан алдындағы борышын өтеуге әскерге алынып, Қиыр Шығыстан бір-ақ шықты. Бақытына орай, ол Қызыл тулы Тынық мұхит флотының ән-би ансамбліне тап болды. Әскердегі осы екі жыл Амантай Ибраевтың әнші боламын деген арманына апарар алғашқы баспалдақ еді. Тынық мұхит флотының ән-би ансамблінде консерватория бітірген бірқатар түлектер мен студенттердің қатар қызмет еткені Амантайды опера әншісі боламын деген мақсат-мұратына жақындатты. Әскерден соң, училищедегі оқуын жалғастырған жылы республикалық конкурсқа қатысқан теміртаулық баритон үнді бозбаланың табиғи дарынына белгілі ұстаз Кәукен Кенжетаев назар аударып, өз класына шақырады. Көп ұзамай училищені бітірген соң Алматы консерваториясының студенті атанды. Амантай Шахимардан Әбіловтің класында оқыды. Ол Құрманғазы атындағы Консерваторияны бітіргенде Қазақстан Тәуелсіздігіне қол жеткізген кезең болатын. Қолына диплом алған Амантайды консерваторияның ғылыми кеңесі Италияның Озима қаласына шығармашылық тәжірибеден өтуге қысқа мерзімді курсқа оқуға жібереді. Италия тәрізді опера Отанындағы осы бірнеше ай Амантайдың болашақ шығармашылық жолына қатты әсер етіп, опера әлемінің қыр-сырын тереңнен танып білді. Италияның опера вокалистерін шыңдайтын бельканто (ән айту шеберлігі) мектебі осылайша Амантайдың табиғи талантын ұштап берген еді. Тоқсаныншы жылдардың басында отбасылық жағдаймен Қарағандыға келді. Еуропада тәжірибеден өткен, вокалистердің Халықаралық конкурстарының лауреаты болып үлгерген опера әншісі Амантай Ибраевтың Қарағандыда бірер жылдай жұмыссыз жүруіне де тура келді. Облыстық филармонияның мерекелік түрлі мәдени шараларында «в лесу родилась елочка» деп ән салды, музыка училищесінде сабақ та берді. Тек 1994 жылы музыкалық комедия театрына шақырылып, опера емес, оперетта жанрымен осында танысқан Амантай Темірбайұлы өзінің кең тынысты қоңыр баритон даусымен қарағандылық тыңдарманға бірден таныла бастады. Бұл күнде Амантай ән өнерінің оперетта, музыкалық комедия жанрын ең бір әдемі, болашағы зор келісті музыка саласы деп біледі. Арқаға Астана көшкен алғашқы жылдары К.Бәйсейітова атындағы Астана опера театрында, Алматы опера театрларына қаншама рет шақырылып, бірде «Тоска» операсында барон Скарпианың ариясын шырқаса, енді бірде Риголеттоның ариясын, «Травиатада» Жермон болып сахнаға шықты. Астана мен Қарағандының арасында түн қатып жол жүрген көп күндері болды. Қазақстанның көптеген қалалары мен елімізден тыс аймақтарда, Кремльдің Колнналар залында, Санкт Петербург сахналарында Арқаның алтын баритоны шырқаған ариялар, әлемдік классикалық Дж. Россинидің «Севиль цирюльнигі» мен «Фигароның тойы» операларында Фигаро, И.Штраустың «Цыган бароны» опереттасында Баринкай, И.Кальманның «Сильва» опереттасында Эдвин сияқты басты кейіпкерлердің күрделі партиялары, ұлттық опера жауһарлары М.Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсында Жанбота ариялары Амантайдың орындауында тыңдарман жүрегіне жол тапқан рухани құнды шығармалар. Театрға келгеніне небәрі 4 жыл болғанда Амантай Темірбайұлына ұжымды басқару міндеті жүктелді. Қаржы-шаруашылық саласынан мүлде хабарсыз болатын. Бірақ театрдың кадрлық әлеуетін күшейте жүріп, үйренді де маңайындағыларды да үйретті. Ол қазір әкімшілік басқару-ұйымдастыру жұмыстары мен сахнада көрерменге қызмет етуді бірбірінен бөліп қарамайды. Жалпы Қазақстанда үш опера және балет театры бар, олар Алматыдағы Абай атындағы опера және балет театры, Астана опера театры, Шымкенттегі облыстық опера және балет театры. Заңдық тұрғыда елімізде корей, ұйғыр және біздің академиялық музыкалы комедия театрымызды қосқанда үш музыкалы комедия театры жұмыс істейді. Осылардың ішінде Қарағанды академиялық музыкалы комедия театры шын мәнінде оперетта және мюзикл жанрында жұмыс істейтін бірден-бір театр. Оның ерекшелігі де, басқа өнер шаңырақтарына ұқсамайтын айырмашылығы да осында. Соңғы жылдары театр балет пен опера жанрын да игере бастады. Ал негізінде театр репертуары классикалық оперетта мен мюзикл бағытын ұстанады. Опера мен оперетта Амантай академиялық музыкалы комедия театрының тізгінін қолына алған 90-шы жылдардың ортасы Тәуелсіздік алған жас мемлекеттің аяққа тұруға талпынған күрделі кезеңі, қиын жылдар еді. Геокеңістікте әлемдік өзгерістер орын алды, соған орай 1973 жылы алғаш Теміртауда құрылған музыкалы комедия театрының негізгі шығармашылық құрамы Мәскеуден, Харьковтен, Петербургтен консерватория бітіріп келген вокалистер мен солистер, хордың әншілері, оркестрдегі музыканттардың көпшілігі өз елдеріне қайтып кетті. Театрдың тоқтап қалу қаупі туды. Қалай болғанда да театрды ұстап қалудың жолдарын ойластырып, Тәттімбет атындағы өнер колледжінде воклаистер даярлайтын бөлімнің ашылуына барлық күш-жігер жұмсалды. 20 жыл бойғы басшылық қызметте Украина мен Ресейдегі, Беларустағы әріптестерімен тығыз шығармашылық қарым-қатынас, достық байланыстар орнатты. Бұл күнде Қарағанды музыкалы комедия театрының өнерімен Татарстан, Башқортстан елдерінің көрермендері жақсы таныс, Санкт-Петербург, Қазан, Алматы, Астана сахналарында оперетта мен мюзиклдарға көрермендер әрдайым қошеметпен қол соғады. Гастрольдерді ұйымдастыру іскер басшының ілкімді шараларымен ұштасып жатады жылы Теміртаудағы музыкалы комедия театры Қарағандыға көшірілгені белгілі. Кеншілердің Мәдениет сарайына қапталдастырып салынған театрда балет залдары, өндірістік кешен, репетиция залдары болғанымен, театрға Кеншілер сарайының сахнасы жеткілікті болады деген шешім қабылданған екен. Кезінде солай болып келді де, ал заман ағымы өзгерген уақытта Кеншілер сарайының жекенің қолында кеткен уақыты мен коммуналдық шаруашылық болып құрылған кезінде сахна мәселесі осы күнге дейін үнемі қиын-түйін болып қала беруде. «Опера мен опереттаның құрылымы мен қойылымында айырмашылық жоқ, екеуінде де оркестр, хор, балет, ариялар, дуэт, квинтет, торцеттер» дейді Амантай Темірбайұлы. «Дегенмен де операны опереттадан ерекшелендіретін бір ғана музыкалық айырмашылық бар, опера о бастан драмалық оқиғаға құрылады, кейіпкерлері бірін бірі өлтіруі мүмкін, улауы мүмкін, сөйтіп шиыршық атқан тартыс, күрес жүріп, трагедиямен аяқталып жатады, Ал ариялардың үзілісінде музыка фонында көркем сөзбен (речитатив), оқиғаның барысы баяндалса, оперетта дегеніміз мереке, той жанрында соңы «happy end»-пен аяқталатын көңілді музыкалық қойылым. Опереттада әндердің арасында речитативтің орнына әңгіме түрінде оқиға желісі баяндалады. Ал форма жағынан алғанда опереттаны ресми түрде шағын опера деп атайды» деп тәптіштеп түсіндіреді опереттаны жанындай жақсы көретін алтын баритон кейіпкеріміз. Амантай Ибраев опера мен оперетта жанрында әлемдік классикамен қатар ұлттық классикадан М.Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсында Жанбота, «Абай» операсында Абайдың партиясынан бастап, үш бірдей партияны, Е.Брусиловскийдің «Дударай» операсында Думанның ариясын Алматы, Астана опера және балет театрларының сахналарында асқан шеберлікпен шырқаған баритон. Сағат БАТЫРХАН, Халықаралық деңгейдегі журналист. Мағжан ЖҰМАБАЕВТЫҢ туғанына 125 жыл Наурыздың 29 күні Қарағандыны Мағжан ЖҰМАБАЕВ жырларының жалыны жылытты. Ақын жырларындағы асқақтық пен сыршылдықты меңзегендей, күн де солай көтеріліп, тамылжыды. Ұлы Мағжанның 125 жылдық мерейтойын алғашқылардың бірі болып басқа емес, Қарағанды гуманитарлық колледжі бастады. Жәнібек ӘЛИМАН, Дәйім дәстүрлі игіліктер мен рухани құндылықтарды насихаттап отыратын Қарағанды гуманитарлық колледжі осы жолы да сол үрдісінен танбады. Мағжан өлеңінде «Күннен туған баламын, жарқыраймын жанамын» дегеніндей, оқу орны білім алушыларының санасына ұлттық тәрбиенің жарығын сіңіріп-ақ келеді. Білікті ғана емес, ұлтының уызына жарып өскен басшы билеген жер ғана осындай болса керек-ті. Ақын шығармашылығына арналған нағыз әдеби кеш өтті мұнда. Мағжанды білмейтіндер танитындай, бұрыннан білетіндер білімдерін арттыра түсетіндей шара. Кемі студент сахнаға кезек-кезек шығып, ақынның 2-3 өлеңінен жатқа оқыды. Поэмасынан үзіндіні жатқа соққан студенттер де болды. Оқу мәнерлері қандай келісті! Бірін-бірі қайталамайды. Жұмабаев шығармашылығына әдеби шолу жасалды. Аз ғана аялдап шығамыз деген біз кеш соңына дейін тапжылмай отырып қалдық. Колледж басшысы Есжан Әмірге разы болыстық. Жоғары лауазымға тағайындалатын бүгінгі басшылар Мағжан, Сәкен рухымен сусындаған осындай азаматтар болса, қане?! Ел қалай дамитын еді онда? Оқу орнына қатысы шамалы болса да, ақын мерейтойын өз мәнінде атап өтуде колледж. Күнделікті есеп пен қызмет, қағазбастылықтан шығып, жан азығын, адамдықты ойлауда мәселе. «Пайғамбар» деп жырлаған Мағжанның өзі жанмен ісі жоқтарды Тәңірісін табанына таптағандар демей ме? Тарихта Мағжан сөзін жазды дейтін әндер көп. Жеке әндері де бар ақынның. Солардың шығу тарихына байланысты қисынды деректер де айтылды. Ақын әндері шырқалды. Оны орындаушылар да аталған колледж студенттері. Сырттан тек ақын Серік Ақсұңқарұлы, Қазақстан Жазушылар одағы Қарағанды филиалының директоры, ақын, жазушы Серік Сағынтай, белгілі ақын Руслан Нұрбай, аймақтық «Арқа ақшамы» газетінің бас редакторы, ақын Жанат Жаңқашұлы, жазушы Алмаз Мырзахмет сияқты Қарағанды руханиятының қаймақтары бар. Дәл осы наурыздың 29-ы күні жыл сайын мұнда Серік Ақсұңқарұлының туған күнінде ақынмен кездесу өтетін. Биыл ол кісі өзінің жыр жолындағы атасы Мағжанның мерейтойына арнайы келіпті. Мағжаннан соң поэзияда Түркі, Алаш тақырыбына дендеп барып, қолтаңбаларын қалдырғандар шамалыақ. Бірі Темірхан Медетбек болса, бірі біздің Серік Ақсұңқарұлы ағамыз. Ақын атасына арнаған өлеңдері қандай! «Сен түрмеден Түркі рухын шығарсаң, Біз де мәзбіз шек-қарынды шығарып» дейді. Мағжанға мұңын осылай шағады Серік Ақсұңқарұлы. «Мен жастарға сенемін» деген Мағжан Алаш баласына азаттықтың түбі бір туарын білген ақын. Бүгінгі қазақ поэзиясының жоғары жетістіктерінің бәрі Мағжан мектебінің әсері. Алашшыл ақын «Мен жастарға сенемін» десе, Қасымның «Сен неткен бақытты едің келер ұрпақ» дегенінің өзі дәлел оған. Сондықтан, Мағжандар көксеп өткен азаттығымыз баянды болсын!» деді Ақсұңқарұлы. Қарағанды облысы әкімдігінің ҚАУЛЫСЫ 2018 жылғы «27» ақпандағы 08/02 Қазақстан Республикасының, Әділет Министрлігі Қарағанды облысы, Әділет департаменті Нормативтік-құқықтық акті 2018 жылғы 19 наурыздағы нормативтік-құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне 4656 болып енгізілді. «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентін бекіту туралы «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 15 сәуірдегі Заңына, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2017 жылғы 7 тамыздағы 396 «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын бекіту туралы» бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде болып тіркелген), Қарағанды облысының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. Осы қаулыға қоса берілген «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті бекітілсін. 2. Осы қаулының орындалуын бақылау облыс әкімінің жетекшілік ететін орынбасарына жүктелсін. 3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күннен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Е.Қошанов, Қарағанды облысының әкімі. Қарағанды облысы әкімдігінің 2018 жылғы «27» ақпандағы 08/02 қаулысымен бекітілген «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті 1-тарау. Жалпы ережелер 1. «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет (бұдан әрі мемлекеттік көрсетілетін қызмет) берушісі Қарағанды облысының жергілікті атқарушы органы болып табылады (бұдан әрі - көрсетілетін қызметті беруші). Мемлекеттік көрсетілетін қызмет өтініштерін қабылдау және нәтижесін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі арқылы жүзеге асырылады. 2. Мемлекеттік қызмет көрсету нысаны: қағаз түрінде. 3. Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі тегін тамақтандыруды ұсыну немесе бас тарту туралы еркін нысандағы шешім. Мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін беру нысаны: қағаз жүзінде. 2-тарау. Мемлекеттік қызметтер көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) іс-қимылы тәртібін сипаттау 4. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2017 жылғы 7 тамыздағы 396 «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондайақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын бекіту туралы» бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде болып тіркелген) «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондайақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының 9 тармағында көрсетілген құжаттардың бар болуы, мемлекеттік көрсетілетін қызмет бойынша көрсету рәсімнің (әрекеттің) басталуына негіз болып табылады. Көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының 9-тармағына сәйкес құжаттар топтамасын толық ұсынбаған және (немесе) қолданылу мерзімі өтіп кеткен құжаттарды ұсынған жағдайларда, көрсетілетін қызметті беруші өтінішті қабылдаудан бас тартады. 5. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінің құрамына кіретін әрбір әрекеттің (іс-қимылдың) мазмұны, оның орындалу ұзақтығы: 1-әрекет - көрсетілетін қызметті беруші кеңсесінің қызметкері 15 (он бес) минуттің ішінде көрсетілетін қызметті алушыдан өтініш және құжаттар топтамасын қабылдауды жүзеге асырады, оларды тіркейді және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына жолдайды; 2- әрекет - көрсетілетін қызметті берушінің басшысы 1 (бір) жұмыс күні ішінде жауапты орындаушыны анықтайды; 3-әрекет - жауапты орындаушы 7 (үш) жұмыс күні ішінде құжаттар топтамасының толықтығын тексереді, мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесінің жобасын әзірлейді және оны көрсетілетін қызметті берушінің басшысына жібереді. 4- әрекет - көрсетілетін қызметті берушінің басшысы 1 (бір) жұмыс күні ішінде түпкілікті мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін қабылдайды; 5- әрекет - көрсетілетін қызметті беруші кеңсесінің қызметкері 15 (он бес) минуттің ішінде мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін береді. 6. Құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің басшысының қарауына жіберу осы Регламенттің 5 тармағында көрсетілген 1-әрекет бойынша мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижесі болып табылады. Жауапты орындаушыны анықтау осы Регламенттің 5 тармағында көрсетілген 2-әрекет бойынша нәтиже болып табылады, бұл осы Регламенттің 5 тармағында көрсетілген 3-әрекеттің орындалуына негіз болып табылады. Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесінің жобасын әзірлеу және оны көрсетілетін қызметті берушінің басшысына жіберу осы Регламенттің 5 тармағында көрсетілген 3-әрекет бойынша нәтиже болып табылады, бұл 4-әрекеттің орындалуына негіз болып табылады. Түпкілікті мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін қабылдау осы Регламенттің 5 тармағында көрсетілген 4-әрекет бойынша нәтиже болып табылады, бұл осы Регменттің 5 тармағында көрсетілген 5-әрекеттің орындалуына негіз болып табылады. Кеңсенің мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін беру осы Регламенттің 5 тармағында көрсетілген 5-әрекет бойынша нәтиже болып табылады. 3-тарау. Мемлекеттік қызметтерді көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) өзара іс-қимылы тәртібін сипаттау 7. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне қатысатын көрсетілетін қызметті берушілердің, құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) тізбесін: 1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсе қызметкері; көрсетілетін қызметті берушінің басшысы; көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысы. 8. Мемлекеттік қызмет көрсетуге қажетті рәсімнің (іс-қимылдың) сипаты: 1) қабылдау, тіркеу, көрсетілетін қызметті берушінің басшысына жолдау (кеңсе қызметкері) он бес минуттің ішінде; 2) жауапты орындаушыны анықтау (көрсетілетін қызметті берушінің басшысы) бір жұмыс күні ішінде; 3) мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесінің жобасын әзірлеу (көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысы) - жеті жұмыс күні ішінде; 4) түпкілікті мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін қабылдау (көрсетілетін қызметті берушінің басшысына) бір жұмыс күні ішінде; 5) мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесін беру (кеңсе қызметкері) он бес минуттің ішінде. 9. Іс-қимылдардың сипаты осы регламенттің қосымшасына сәйкес мемлекеттік қызмет көрсетудің бизнес-процестерінің анықтамасында көрсетілген. 4-тарау. «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясымен және (немесе) өзге де көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл тәртібін, сондай-ақ мемлекеттік қызмет көрсету процесінде ақпараттық жүйелерді пайдалану тәртібін сипаттау 10. Мемлекеттік қызмет автоматтандырылмаған және «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы арқылы көрсетілмейді. «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік қызмет регламентіне қосымша «Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқоршылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну» мемлекеттік қызмет көрсетілуінің бизнес-процестерінің анықтамасы - мемлекеттік қызмет көрсетудің басталуы немесе аяқталуы; - қызмет беруші рәсімінің (әрекетінің) атауы; - келесі рәсімге (әрекетке) өту. Қарағанды облысы әкімдігінің ҚАУЛЫСЫ 2018 жылғы «13» наурыздағы 10/01 Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы», 2016 жылғы 6 сәуірдегі «Құқықтық актілер туралы» заңдарына сәйкес Қарағанды облысының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. Қарағанды облысы әкімдігінің кейбір қаулыларының күші осы қаулыға қосымшаға сәйкес жойылды деп танылсын. Қазақстан Республикасының, Әділет Министрлігі Қарағанды облысы, Әділет департаменті Нормативтік-құқықтық акті 2018 жылғы 19 наурыздағы нормативтік-құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне 4657 болып енгізілді. Қарағанды облысы әкімдігінің кейбір қаулыларының күші жойылды деп тану туралы 2. Осы қаулының орындалуын бақылау Қарағанды облысы әкімінің аппараты басшысына жүктелсін. 3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізілсін. Е.Қошанов, Қарағанды облысының әкімі. Қ а р а ғ а н д ы о бл ы с ы ә к і м д і г і н і ң ж ы л ғ ы «1 3» н а у р ы зд а ғ ы 10/01 қаулыға қосымша Қарағанды облысы әкімдігінің күші жойылған қаулыларының тізімі 1. «Қарағанды облысының өнеркәсіп және индустриялық-инновациялық даму басқармасы» мемлекеттік мекемесінің Ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 8 қазандағы 59/04 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 3477 болып тіркелген, 2015 жылғы 7 қарашадағы «Индустриальная Караганда» ( ), 2015 жылғы 7 қарашадағы (22068) газеттерінде, «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 10 қарашада жарияланған). 2. «Қарағанды облысының кәсіпкерлік басқармасы» мемлекеттік мекемесінің Ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 20 сәуірдегі 17/02 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 3214 тіркелген, «Индустриальная Караганда» газетінің 2015 жылғы 30 мамырдағы 77 (21828), газетінің 2015 жылғы 30 мамырдағы (21 976), «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 1 маусымда жарияланған). 3. «Қарағанды облысының энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы» мемлекеттік мекемесінің ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 22 мамырдағы 26/04 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 3225 болып тіркелген, «Индустриальная Караганда» газетінің 2015 жылғы 4 маусымдағы 79 (21830), газетінің 2015 жылғы 4 маусымдағы (21 979), «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 5 маусымда жарияланған). 4. «Қарағанды облысының тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы» мемлекеттік мекемесінің Ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 30 маусымдағы 35/05 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 3351 болып тіркелген, «Индустриальная Караганда» газетінің 2015 жылғы 13 тамыздағы ( ), газетінің 2015 жылғы 13 тамыздағы 128 (22 013), «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 14 тамызда жарияланған). 5. «Қарағанды облысының ветеринария басқармасы» мемлекеттік мекемесін құру және ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 4 ақпандағы 05/05 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2968 болып тіркелген, «Индустриальная Караганда» газетінің 20 (21771), газетінің 2015 жылғы 19 ақпандағы 25 (21910), «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 26 ақпанда жарияланған). 6. «Қарағанды облысының мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылауы басқармасы» мемлекеттік мекемесін құру және ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 4 ақпандағы 05/02 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2958 болып тіркелген, «Индустриальная Караганда» газетінің 2015 жылғы 17 ақпандағы 19 (21770), газетінің 2015 жылғы 17 ақпандағы 24 (21909), «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 18 ақпанда жарияланған). 7. «Қарағанды облысының жердiң пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау басқармасы» мемлекеттік мекемесін құру және ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 4 ақпандағы 05/04 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2959 болып тіркелген, «Индустриальная Караганда» газетінің 2015 жылғы 17 ақпандағы 19 (21770), газетінің 2015 жылғы 17 ақпандағы 24 (21909), «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 18 ақпанда жарияланған). 8. «Қарағанды облысының жұмылдыру дайындығы басқармасы» мемлекеттік мекемесін құру және ережесін бекіту туралы» Қарағанды облысы әкімдігінің 2015 жылғы 17 ақпандағы 07/02 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2993 болып тіркелген, «Индустриальная Караганда» газетінің 2015 жылғы 28 ақпандағы ( ), газетінің 2015 жылғы 28 ақпандағы (21916), «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылы 27 ақпанда жарияланған).

9 9 Құттықтаймыз! Қарқаралы қаласының тұрғыны, қадірлі, сыйлас досымыз Роза Әубәкірқызының 1 сәуір күні туған күні. Еліне елеулі, халқына қадірлі азаматша, мерейлі 70 жасыңыз құтты болсын! Арайлы атқан таң мен нұрландырып батқан күн тек игілігі мен көп жақсылығын, ырысы мен берекесін сыйласын. Жарқыраған нұрлы жүзіңізден қуаныш кетпесін, шаңырағыңыз шаттыққа толып, Алланың нұры жаусын. Құтты болсын 70 деген жасыңыз, Аман болсын жанұяңыз, басыңыз. Еңбегіңіз көпшілікке үлгі боп, Талай биік асулардан асыңыз. Ізгі ниетпен: достарың Рахима-Бақыт, Мейрамғали-Мәкіш, Тұрсын, Сағат-Мая, Нағима, Амангелді-Сәния, Сәуле, Әлиасқар-Мағира, Мейірхан-Ермек, Несіпхан-Сақып, Тілеу, Бақыт. О, Майдан- Құралай, Қарлығаш.Қ, Ира, Дүйсен-Бақыт, Совет-Оркен. Білім ошақтарында Мейірімділік әлемді құтқарады жарнама бөлімінің электрондық поштасы жарнама бөлімінің байланыс телефоны қабылдау бөлімінің байланыс телефоны Саят Қазтайұлы Қазтаев 2018 жылдың 28 наурызында Бұқар жырау ауданы, Үміткер ауылының тумасы, білім беру саласының ардагері Саят Қазтайұлы Қазтаев дүниеден озды. Саят Қазтайұлы 1945 жылы туған жылы Қарағанды педагогикалық институтының химия факультетін бітірген жж. Бұқар жырау ауданы, Төрткөл негізгі мектебінің директоры, жж. Үміткер орта мектебінің директоры, жж. Бұқар жырау ауданы оқу бөлімінің басшысы болып қызмет атқарды жж. Ақжар негізгі мектебінің директоры болды. Педагогикалық қызмет өтілі 45 жылдан астам. Ұстаздың шәкірттері аудандық, облыстық пән олимпиадаларына қатысып, жүлделі орындарға ие болды. Ұзақ жылғы жас ұрпақ тәрбиелеудегі еңбегі ескеріліп, облыс әкімінің грамотасымен, аудан әкімінің грамотасымен, көптеген Алғыс хаттармен, «ҚР білім беру ісінің үздігі» төсбелгісімен марапатталды. Саят Қазтайұлы жоғары адамгершілігімен, терең білімімен, өз ісіне деген адалдығымен ерекшеленді. Жас ұрпақ тәрбиелеу ісінде жоғары көрсеткіштерге қол жеткізіп, бірнеше буын түлектердің өмірден өз орнын табуға ерен еңбек сіңірді. Сонымен қатар, үлкен отбасының ұйытқысы, қамқоршысы, әулетінің жанашыры бола білді. Саят Қазтайұлының жарқын бейнесі жадымызда мәңгі сақталады. Қарағанды облысының білім басқармасы. Жарамсыз деп танылсын «Corporation KMS» жауапкершілішгі шектеулі серіктестігі нің мөрі жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын. 96. ЕСКЕ АЛУ Қарқаралы қаласының тұрғыны болған аяулы дос, асыл жар, ардақты ана Қарлығаш Мейірханқызы ҒАЗИЗОВАНЫҢ өзегімізге өкініш ұялатып, өмірден озғанына да биыл 3 сәуірде 10 жылдың жүзі болмақ. Бар ғұмырын бухгалтер болуға арнаған абзал азаматша есеп-қисапқа жүйрік болғанымен, адамзат баласының ала жібін аттамаған, адамгершілік биігінен бір төмендеп көрмеген, достыққа адал, үлгі тұтар жан еді. Айналасындағы адамдарды ақ пейілімен, пәк көңілімен баурап алатын бауырмалдығын қалай айтпай кетейік? Отыз жылдан астам дос болып, өмірдің ыстығы мен суығына қатар жылынып, қатар тоңа білген соң, бауырымыздан айырылғандай бауыр етіміз езіледі. Жанарымыз жасқа, жүрегіміз мұңға толып, елу бес жасында елінен, отбасы, ошақ қасынан ұзатып, тәнін жерге, рухын Тәңіріне табыстаған едік. Алланың ісіне айла бар ма? Қанатын қатайтып, буынын бекітем деген үш ұлының көз жасын кім құрғатпақ? Қамшының сабындай ғана ғұмыр-ай десеңші! Алла алдынан жарылқап, ақ бейіштің төрінен орын бергей! Жатқан жерің жайлы, топырағың торқа болсын! Қарлығаш, қанатың талды ма? Бардың ба Алланың алдына? Құрбым-ай, көкке ұшып кетті ғой, Қанатын бір қағып қалды да. Даладай кең еді жүрегің, Ана едің, әулеттің гүлі едің. Сен едің осынау жалғанда, Достықтың қадірін білетін. Өксіттің, бізді де жылаттың, Келеді бәрін де жұбатқым. Қарлығаш, қалықтап қона ғой, Төріне барып кең жұмақтың! Еске алушылар: жолдастары Бектеміс-Қорлан, Қанат-Алмагүл, Сайын- Бикен, Зейнолла-Гүлбану, Орынкүл, Амангелді-Айгүл, Талғат-Камила, Жетен-Пәнукеш, Қайыркен-Нағима, Қайыргелді-Бақыт, Боранбай-Нұрила, Сансызбай-Дәуреш, Гүлжахан, Ғафура, Баян, Рахила, Балтабай-Бақыт, Рахмет-Гаухар, Серік-Эльвира, Сайлаубек-Төлеужан, Рымхан-Жанат. 94. Дағыстанның халық ақыны Расул Ғамзатов «Өзіңді-өзің тану үшін кітап керек. Өзгені де тану үшін кітап керек», - деп құнды пікір қалдырған. Қазіргі техника мен ғылым қатар дамып келе жатқан заманда, оқушыларға кітап ұстату, кітап оқуға қызығушылықтарын арттыру ауқымды мәселе болып тұр. Адамзаттың алғашқы кітабы да «Оқы!!!» деген сөзден басталады емес пе?! Осы мақсатта қаламыздағы әлеуметтік жағдайы төмен отбасылар балаларына арналған 4 жалпы білім беретін мектеп-интернатында, яғни, қайырымды шаңырақта өзін-өзі тану пәнінен әдістемелік апталық өтті. Директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары, (осы жолдардың авторы) жас жеткіншектер мен балдырғандарға адам өзін-өзі тану үшін кітап оқу керектігін түсіндірді. Ең алдымен, сыныптар арасында «Қандай ғажап бұл ғалам» атты қабырға газеті сайысын ұйымдастырды. Сайысқа қатысқан балалар он саусағынан өнері тамған нағыз суретші екендіктерін дәлелдеді. Адамзаттың мекені болған жер шарының әсем көріністерін қағазға бейнелеп, оқушыларды таң қалдырды. Сонымен қатар, тілек ағашы ілініп, әр бала өз арман-тілектерін жазды. Шара олардың бір-біріне деген достық сезімдерін жандандырып, мейірімділік пен аңкөңілділік, жанашырлық қасиеттерін жоғарылатуға септігін тигізді. Еліміздің кемел болашағы жастардың қолында. Болашағымыз жарқын болып, дамыған ел қатарына қосылу үшін, ұрпағымыздың бойына адамгершіліктің жоғары қасиеттерін енгізіп, әдептілікке тәрбиелеу қажет. Осы мақсатты алға тұта отырып, ( осы жолдардың авторы) 5 сынып оқушыларымен «Адамгершілік қарым-қатынас әлемі» тақырыбында ашық сабақ өткізді. Сабақтың барлық кезеңдері бүге-шігесіне дейін ойластырылып, өз мақсатына жетті. Оқушылардың жұмысынан нәтиже көрінді, яғни, олар жақсы мен жаман қасиеттерді ажыратып, қай әрекеттің адамға пайдасы мол, ал қайсысы кері әсер ететіндігін талдап, талқылады. Мұғалімнің әдіс-тәсілдерді қолдануы мен сабақты ұйымдастыруында өте жоғары қарқын байқалды. Тапсырмалар балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып алынған, оқушылардың еңбегін бағалауда өзінөзі бағалау, өзара бағалау және мұғалім тарапынан бағалаудың бірнеше түрлерін қолданды. Мұғалімнің бүкіл сабақ бойына жеті модульді шебер енгізе білгендігі көрінді. Жаңартылған білім бағдарламасы бойынша түзілген үздік сабақ көрсетіп, балаларды сын тұрғысынан ойлауға ынталандырды. Білім алушы жастар жұптық және топтық жұмыстарды оңай, қызықты орындады. Топқа бөлудің ең қарапайым тәсілдері алынғандықтан, сыныптағы балалардың арасында түсініспеушілік туындаған жоқ. Бұл олардың әбден бейімделгендігінің дәлелі болды. Біздің оқушылар өмірінің басым бөлігін мектепте өткізетіндіктен, тәрбиешілердің жұмыстары үнемі басты назарда тұрады және баланың жан-жақты дамуына арнап құрылған жоспар жіті қаралып отырады. Баланы дұрыс тәрбиелеу мақсатында 8 сыныптар арасында тәрбиешілер «Өмір әдемі және таңғажайып», «Мейірімділік сағаты», «Отбасы және оның құндылықтары», «Менің бақытты отбасым» тақырыбында тәрбие сағаттарын ұйымдастырды. Онда халық ертегілері мен заманауи ертегілерден көрініс көрсету арқылы, ізгілік пен мейірімділікке бағытталған өсиеттер айтылды. Толыққанды отбасында өскен баланың көңіл-күйі мен болашаққа көзқарасы түзу болатындықтан, жастарға отбасы құндылықтарын түсіндіріп, оны орындаудың алтын ережесі ұсынылды. Сахналық қойылымдарға бастауыш сынып оқушылары белсенді қатысты, өздеріне және айналасындағыларға жоғары көңіл-күй сыйлай білді. Апталықтың соңында аса белсенділік танытқан сыныптар мен топтар салтанатты түрде марапатталды. Ақшабақ ӘБІШЕВА, 4 мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі. Ақмарал ТАШПУЛАТОВА, 4 мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары. ҚАРАҒАНДЫ қаласы. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Қарағанды облысы бойынша департаменті, индекс , Қарағанды қаласы, Әлиханова көшесі, 12, анықтама үшін телефондары: 8(7212) , , факс , ok.karaganda@nab.gov.kz, құқық қорғау қызметін жүзеге асыратын бос лауазымға орналасуға конкурс жариялайды: Балқаш аймағы бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ауданаралық бөлімі ауылдық аймақтарға қызмет көрсету тобының офицері, В-РКO-8 санаты бойынша (1 бірлік). Функционалдық міндеттемелері: жедел-іздестіру қызметін және анықтауды жүзеге асыру, сыбайлас жемқорлық көріністерін, сыбайлас жемқорлықтың жүйелі және ауқымды фактілерін анықтауға бағытталған жедел-іздестіру іс-шараларының әдістері мен жоспарларын әзірлеу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметті жүргізуге Қазақстан Республикасының заңдарына жататын қылмыстар мен құқық бұзушылықтарды анықтау, алдын алу және ашу бойынша басқа құқық қорғау және арнаулы органдармен өзара іс-қимыл жасау, жедел-қызметтік әрекетте анықталған бұзушылықтар мен кемшіліктерді жою бойынша шараларды әзірлеуге қатысу, сыбайлас жемқорлық фактілері туралы жеке және заңды тұлғалардың хабарламаларына (өтініштеріне) жедел әрекет ету бойынша шаралар қабылдау. Білім деңгейіне және мамандығына қойылатын талаптар: нақты лауазымның функционалдық бағыттарына сәйкес келетін жоғары кәсіби білім. Денсаулық жағдайына қойылатын талап: үміткерлерді медициналық куәландыру Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2010 жылғы 31 наурыздағы 132 бұйрығымен бекітілген Ішкі істер органдарындағы қызмет үшін адамдардың денсаулығы жай-күйінің сәйкестігіне қойылатын талаптарына сәйкес, «Құқық қорғау қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының негізінде жүзеге асырылады. Жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар: жұмыс тәжірибесі талап етілмейді. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексін, Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексін, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексін, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы», «Жедел-іздестіру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының заңдарын, сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Конкурс жарияланады қызметшілерінің әдеп кодексін білу. Полиграфологиялық зерттеу,мемлекеттік тілді білуі және жеке басының құзыреті бойынша тестілеуден міндетті түрде өту, дене шынықтыру даярлығы бойынша нормативтер тапсыру. Штаб (Басқарма) Кезекші бөлімінің офицері кезекші офицердің көмекшісі, В-РКO-8 санаты бойынша (1 бірлік). Функционалдық міндеттемелері: Нормативтік және қызметтік құжаттарды, жедел жоспарларды, байланыс және қорғау құралдарын, басқа да мүліктерді тиісті сақтауды қамтамасыз етеді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің әкімшілік ғимаратында өткізу және объектішілік режимдерін, Департаменттің әкімшілік ғимаратын және әкімшілік ғимараттың іргелес аумағын күзетуді қамтамасыз ету. Кезекші бөлімнің арнайы жоспарларын тәжірибеде қолдану, техникалық байланыс құралдарының дұрыстығын, сондайақ облыс прокуратурасымен, Ұлттық қауіпсіздік департаментінің, Ішкі істер департаментінің кезекшісімен байланыс тәртібін үнемі бақылау. Департаменттің әкімшілік ғимаратына қауіп төнген жағдайда және қарулы шабуыл жасалғанда арнайы жоспарға сәйкес қорғанысты, шабуылға тойтарыс беруді ұйымдастыру, басшылық және жеке құрамды құлақтандыру. Білім деңгейіне және мамандығына қойылатын талаптар: нақты лауазымның функционалдық бағыттарына сәйкес келетін жоғары кәсіби білім. Денсаулық жағдайына қойылатын талап: үміткерлерді медициналық куәландыру Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2010 жылғы 31 наурыздағы 132 бұйрығымен бекітілген Ішкі істер органдарындағы қызмет үшін адамдардың денсаулығы жай-күйінің сәйкестігіне қойылатын талаптарына сәйкес, «Құқық қорғау қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының негізінде жүзеге асырылады. Жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар: жұмыс тәжірибесі талап етілмейді. Конкурсқа қатысушыға қойылатын талаптар: Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексін, Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексін, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексін, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы», «Жедел-іздестіру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының заңдарын, сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызметшілерінің әдеп кодексін білу. Полиграфологиялық зерттеу,мемлекеттік тілді білуі және жеке басының құзыреті бойынша тестілеуден міндетті түрде өту, дене шынықтыру даярлығы бойынша нормативтер тапсыру. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы ісқимыл ұлттық бюросының (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметі) қызметкерлерінің лауазымдық еңбекақысы Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетті және Ұлттық Банкінің сметасы (бюджеті) есебінен қамтылған Қазақстан Республикасы органдары қызметкерлеріне еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесі туралы» 2004 жылғы 17 қаңтардағы 1284 Жарлығына сәйкес белгіленеді. Конкурсты өткізу қағидалары мен құжаттардың үлгілері Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 7 қазандағы 4 бұйрығымен бекітілген. Құжаттарды қабылдау мерзімі конкурс өткiзу туралы хабарландырудың соңғы жарияланған күнінен бастап 7 жұмыс күні. Құжаттар Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Қарағанды облысы бойынша департаментінің кадр жұмысын ұйымдастыру бөлімінде (Қарағанды қаласы, Әлиханов көшесі, 12, 204-бөлме) қағаз тасығыштары арқылы қабылданады, анықтама телефондары: 8(7212) , , факс , сондай-ақ электронды түрде ok.karaganda@nab.gov.kz электрондық поштасы арқылы. Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар тізбесі: Қағидаларға 1- қосымшаға сәйкес нысан бойынша өтініш; Қағидаларға 2 - қосымшаға сәйкес нысан бойынша сауалнама; Қағидаларға 3 - қосымшаға сәйкес нысан бойынша өмірбаян (өз қолымен жазылған); Қазақстан Республикасы азаматының жеке басын куәландыратын құжаттың түпнұсқасы мен көшірмесі; бiлiмі туралы құжаттардың түпнұсқасы мен көшiрмелері, сондай-ақ «Білім беру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, нострификациялау немесе танылу рәсімінен өткендігін растайтын құжат (шетелдік білім беру мекемелері берген дипломдар үшін); үміткер жұмыс істейтін мемлекеттік (құқық қорғау) органның кадр қызметтері растаған еңбек қызметін растайтын құжаттың түпнұсқасы мен көшірмесі; қызметтік тізім (құқық қорғау органдарының бұрынғы қызметкерлері ұсынады); құжаттарды тапсыру сәтінде тестілеу бағдарламасында көрсетілген мемлекеттік тілді білуін, Қазақстан Республикасының заңнамасын білуіне арналған тестілеуден өткені туралы шекті мәннен төмен емес нәтижелері бар сертификаттың түпнұсқасы және көшірмесі; конкурсқа қатысу үшін құжаттарды тапсыру сәтінде құқық қорғау қызметінің лауазымына қатысушының жеке құзыретін бағалаудан өтуі туралы қорытынды түпнұсқасы және көшірмесі; әскери қызмет өткергені немесе Қорғаныс министрлігінің мамандандырылған ұйымдарында әскери оқытылған резервті даярлау жөніндегі әскери даярлықтан өткені, сондай-ақ «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мерзімді әскери қызметке әскерге шақырудан босатылғанын немесе кейінге қалдырылғанын растайтын құжаттың түпнұсқасы мен көшірмесі; өлшемі 3х4 фотосурет (4 дана). 4), 5), 6), 8), 9), 10) тармақшаларда тізбеленген құжаттардың түпнұсқалары көшірмелермен салыстырылғаннан кейін үміткерге қайтарылады. Құжаттардың толық пакетін ұсынбау конкурстық комиссияның оларды қараудан бас тартуы үшін негіз болып табылады. Электронды пошта арқылы конкурсқа қатысу үшін құжаттарын ұсынған азаматтар 4), 5), 6), 8), 9), 10 тармақшаларда тізбеленген құжаттардың түпнұсқаларын салыстырып тексеру үшін ұсынады. Тізбеленген құжаттардың түпнұсқалары ұсынылмаған жағдайда, адам конкурстың кейінгі кезеңдеріне жіберілмейді. Конкурстық комиссия жұмысының ашықтығы мен объективтілігін қамтамасыз ету үшін оның отырысына байқаушылар шақырылады. Конкурстық комиссияның отырысына байқаушылар ретінде Қазақстан Республикасы Парламентінің және барлық деңгейдегі мәслихат депутаттарының, аккредиттелген бұқаралық ақпарат құралдарының, басқа мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің (үкіметтік емес ұйымдардың), коммерциялық ұйымдардың және саяси партиялардың өкілдері, мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органның қызметкерлері қатыса алады. Байқаушы ретінде конкурстық комиссия отырысына қатысу үшін адамдар әңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күнінен кешіктірмей, кадр қызметіне тіркеледі. Тіркелу үшін адамдар кадр қызметіне жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесін ұсынады. Байқаушылар әңгімелесу өткізу процесінде конкурсқа қатысушыларға сұрақтар қоймайды. Байқаушыларға конкурстық комиссия жұмысына кедергі келтіретін іс-әрекеттер жасауға, конкурсқа қатысушылардың жеке басының деректеріне қатысты мәліметтерді жариялауға, үміткерлер қатысатын конкурс рәсімдерінде олардың техникалық жазба құралдарын қолдануға жол берілмейді. Конкурс кезеңдері туралы ақпарат Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) Қарағанды облысы бойынша департаментінің жалпыға көрінетін жердегі ақпараттық стендтерінде, сондай-ақ anticorruption. gov.kz. интернет ресурсында орналастырылады. Спорт Әлібек ӘБДІРАШ, Ақтоғай ауданының орталығындағы спорт кешенінде жылғы жасөспірімдер мен қыздар арасында қазақ күресінен облыстық чемпионат өтті. Қарағанды облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасы ұйтқы болған айшықты аламанға 6 қала, 9 ауданнан қатысқан 174 балуан аудан әкімінің орынбасары Абылай Аманжолов пен белгілі балуан, еркін күрестен КСРО спорт шебері Жұмабай Жандығұлов сәттілік тілеген соң белді бекем буып, боз кілемнің шаңын қақты. Жанкүйер делебесін қоздырған жарыс қызықты әрі тартысты өтті. Жеті салмақ дәрежесінде күш сынасқан дүбірлі додада қыздар арасында: Қарқаралыдан Д.Дүйсенбекова, Ақтоғайдан Қ.Төлеутай мен Н.Сағындық, Жаңаарқадан Г.Зекен, Сәтбаевтан К.Даниярова мен Қ.Қамытова, Осакаровтан Х.Атбай, жасөспірімдер арасында: Бұқаржыраудан Т.Тергеубек, Абайдан Н.Ковтун, Қарағандыдан Ш.Алқуат пен Ж. Базарбек, Жезқазғаннан Н.Аханов, Ақтоғайдан І.Зәкен, Осакаровтан Е.Монтов жеңіс тұғырына көтерілді. Олар енді жуырда Жезқазған қаласында өтетін ел біріншілігінде өңір намысын қорғайды. АҚТОҒАЙ ауданы. Қарағанды облыстық мәслихаты Қаражал қалалық мәслихатының хатшысы Зәмзагүл Қажымұқанқызы Оспановаға жолдасы Құрақбай Ұзақбайұлының мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғыcына ортақтасып, көңіл айтады. Әлеуметтік әріптестік Жыл сайын 24 наурызда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының шешімі бойынша әлем бойынша Туберкулезге қарсы күрес күні аталып өтіледі. Бұл шара туберкулез туралы білімнің жоғарылауына, онымен бірге туберкулездің алдын алу және емдеу шараларын күшейтуге мүмкіндік тудырады. Туберкулез бұл инфекциялық ауру, қоздырғышы микобактериялар бізге Кох бацилласы деген атпен танымал. Бұл қоздырғыш көп жағдайда 80 пайызға дейін адам өкпесін, басқа ағзаларды 20 пайыз шамасында зақымдайды. Туберкулез бір адамнан екінші адамға ауа арқылы жұғады және өлім-жітім көрсеткіші бойынша АИТВ көрсеткішінен кейін екінші орын алады. Туберкулездің белсенді түрінің басты симптомдары: жөтел, кейде қақырықпен немесе қанмен, кеуденің ауруы, әлсіздік, арықтау, дене қызуының көтерілуі, түнде терлеу. Бұл белгілер бірнеше айға созылуы мүмкін. Бұл жағдай туберкулездің асқынуына және бактерияларды қоршаған адамдарға жұқтыруға әкеледі. Туберкулезбен ауыратын адам ауруын бір жыл ішінде жақын араласатын адамға жұқтыруы мүмкін. Егер ауру бастапқы кезеңде анықталса тубекулезден емделіп жазылуға болатындығы дәлелденген. Оған диагнозды да дұрыс қоюға болады. Туберкулезден болатын өлім-жітімді азайтуға болады, ол үшін ерте диагностика мен тағайындалған емді уақытында ұқыпты алу қажет. Жыл сайын туберкулезбен ауыратын миллиондаған адамдар емделіп жазылады. Тек адамның жазылуға деген ниеті болса болғаны. Бірақ, көбінесе науқастар өз-өздерін жедел респираторлық ауру деген диагнозбен «емдеп» дәрігерге уақытында қаралмай ауруды асқындырып алады. Қазақстанда науқастардың 70 пайызы асқынған туберкулезбен дәрігерге қаралып жедел түрде ауруханаларға жатқызылады. Бұл әрине, өкінішті жағдай. Азаматтардың өз денсаулығына деген жауапсыздығының көрінісі. Туберкулездің алдын алу шараларының ең бастысы емханаларда жүйелі турде қаралу. Бұл шара тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде ақысыз көрсетіледі. Қандай шаралар тегін және қолжетімді? Туғаннан кейін алғашқы күндері перзентханада жасалатын БЦЖ екпесі. 7 және 14 жаста БЦЖ-ның ревакцинациясы жасалады ( ағзаның реакциясын тексеру мақсатында алдын ала Манту сынамасы жасалады). Флюорографиялық скрининг (үлкендер үшін жыл сайын ), әсіресе, туберкулезге бейім топтар қант диабетімен ауыратындар, жас босанған әйелдер, жасөспірімдер үшін міндетті. Терапевтерге уақытылы қаралу. Қазіргі таңда дәрігерлер мен азаматтар бірлесіп салауатты өмір индустриясын және аурудың алдын алу шараларын қалыптастырулары қажет. Еліміздің денсаулық сақтау жүйесінің алдында тұрған басты мақсат әр азаматты өз денсаулығын сақтауға үйрету, аурудың алдын алу шараларының тиімділігін көрсету, азаматтардың салауатты өмірге деген көзқарасын өзгерту. Осы қойылған мақсатты орындау үшін әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры қаржыландырудың басым бөлігін аурудың алдын алуға арналған емдеу-диагностикалық шараларға бағыттап отыр. Естеріңізде болсын, уақытында анықталған, дәрігердің тағайындаған ем шаралары мен режимін тиянақты орындаған жағдайда туберкулез емделетін ауру. Ф.КОПОБАЕВ, Қарағанды облысы бойынша Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры филиалының директоры.

10 10 Құрылтайшысы: облыс әкімдігі МЕНШІК ИЕСІ: «Облыстық «Орталық Қа зақстан» газетінің ре дакциясы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Әріптестер әзілі Өзіміздің «Орталықтағы» журналист ағамызға бір нағашысы қолқа салыпты. Бабаларының рухына арнап берген асын газетке шығаршы деп. Газеттің жұмысы күнде қарбалас. Қандай да бір мақаланы бірден жарыққа шығарудың реті келе бермейді ғой. Арада біраз уақыт өткен соң әлгі адам редакцияға тағы да қоңырау шалады. Әріптесімізге «Материал қашан шығады? Кешіктіріп алған сияқтысың ғой» депті. Сосын бабасының батыр болғанын, жауға қарсы шапқанын «көпіртіп» айтса керек. Сөйтсе, журналист ағамыз «Бабаңызды, оның батыр болғанын, рухына арнап берілген асты жазамыз, әрине. Тек, тарихтан бабаңыз өмір сүрген жылдары болған соғысты таба алмай дал болып отырғаным» деген екен. Өткен жылы-ау деймін. Газет күні. Тілшілер Бас редактордың орынбасарының алдына кезек-кезек барып, қорытқан материалдарын оқытып жүреді. Басшының орынбасары материалдардың біреуін қарайды, екіншісін қарайды барлығы да соттың судьялары жазған материалдар болса керек. Өйткені, дәл сол уақытта елдегі Судьялар съезі өтейін деп жатқан болатын. Ертеңіне Бас редактордың орынбасары тілшілерден «Тыныштық па?» деп сұрайды. Әріптестеріміз «Неге бұлай сұрадыңыз. Бәрі де ойдағыдай сияқты» десе, «Қайдам, бәрің бірбір судъяның материалын ұстап алып зыр қақтыңдар ғой» деген екен. Ауылдың айтқыштары Ақтоғай ауданында Монаш есімді тракторист болған екен. Жаз шықса, сайын далада жүреді. Шөп шабады. Бірде Монаш ағамыздың жанына ауылдасы келіп «Тайыншамды жоғалтып жүр едім. Күніге даладасың ғой. Көзіңе түспеді ме?» деп сұрайды. Сөйтсе, трактор тізгіндеген ағай «Анау сайда рамасы жатқан» депті. Монаш ағамыздың өзімен бірге алып жүретін «тормозогын» күнде бір ит жеп кете берсе керек. Әбден ашуланған ағамыз бір күні жаңағы итті ұстап алып, мойнына «Иттің баласы, итіңе ие бол!» деген мәтіндегі хатты іліп жіберіпті. Кешіріңіз, Ержанов көшесі қай жақта екенін айтпас па екенсіз? Е, оның несіне кешірім сұрайсың. Білмейтін көшеңді сұрағаныңа сен айыпты емессің ғой. Адам кешірімді аңдаусызда өрескел қылық көрсетіп алса сұрайды. Айталық, сен мені көшеде байқамай қағып кеттің Кешіріңіз, ағай, мен асығып тұр едім Бұл жолы да орынсыз кешірім сұрап тұрсың. Сен асығып бара жатқаның үшін менің алдымда кінәлі емессің ғой. Егер сен мені өзіңнің бір танысың екен деп қалсаң. Жаныма жетіп келіп қалжағдайымды сұрап әңгіме айта бастасаң. Мен сол кезде саған «Мені біреумен шатастырып тұрсың», десем, сен ыңғайсызданып қалып кешірім сұрайсың. Міне, бұл жағдайда кешірімің орынды болар еді. Базар бардым бағымды сынайын деп еркесі-ай, Жақсы сыйлық өзіңе алайын деп еркесі-ай. Бағалары секіріп тұр, Саудагерлер лепіріп тұр, Әттең тонның келтесі-ай! Автобусқа бүгінде міну қиын еркесі-ай, Болмаған соң қалтаңда тесік тиын еркесі-ай. Кондукторлар кідіңдейді, Жоқ дегенді түсінбейді, Әттең тонның келтесі-ай! Шіркін, ешкім ауырмаса елімізде еркесі-ай, Дәрі алатын ақша жоқта емделуге еркесі-ай. Қымбат екен дәрілер де, Қатты өзгерген дәрігер де, Әттең тонның келтесі-ай! Қиын болды бәрінен де балаларға еркесі-ай, Балабақша сатылуда «мырзаларға» еркесі-ай. Сол бақшалар ішім сезеді, Дүкен болып өзгереді, Әттең тонның келтесі-ай! Бетті әзірлеген Қуаныш АМАНҚҰЛОВ Ағай, орынсыз кешірім сұрағаным үшін кешіріңіз. Шырағым-ау, сен өзі бір түрлі қызық екенсің. Адам кешірім сұрағаны үшін жазықты болмайды ғой. Кешіріңіз дегенім үшін кешіріңіз дегенің қалай? Мәселен, сен мені балағаттасаң, жазықсыз тілдесең. Соңынан өзіңнің қателігіңді түсінсең кешірім сұрауыңа болады. Ағай! Ау. Сіз қырт екенсіз. Немене? Қырт екенсіз деймін. Онда да жәй қырт емес, көк қырттың өзі екенсіз! Әй, шырағым, сен неге маған тіл тигізесің-ей! Ағай, кешіріңіз. Енді дұрыс болды ғой деймін ә? Ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан бай мұрамыздың бірі халық ауыз әдебиеті. Осы ауыз әдебиетін талай ғалымдарымыз көз майын тауысып зерттеді және әлі де зерттеп жүргендері қаншама?! Әйтсе де, бұл сала ғалымдарының бір әттеген-айы бар екенін ай туға тиіспін. Ол ауыз әдебиетінің кере мет жанры өсекті елемей жүргендері. Ешбірінің ойына кіріп шықпайды. Сондықтан да, мен осы олқылықтың орнын толтыруды мақсат етіп аталған жанрды жан-жақты зерттеген едім. Енді соны жамағат назарына ұсынғанды жөн көр дім. Ауыз әдебиетіндегі мақал-мәтел, аңыз, ертегі сияқты жанрлар қатарында өсектің де өзіндік орны бар. Оған анықтама берер болсақ: жүрген жерін өрт тигендей ойрандап өтетін, түймедей нәрсені түйедей етіп көрсететін, төбелес пен бітпес даудың дәнекері болатын өте өткір жанр. Халқымызда «Отыз тістен шыққан сөз отыз рулы елге та райды» дейтін мақал бар. Бұл жерде Мал дәрігерлік институтында емтихан жүріп жатыр. Профессор: Егер, мал жұқпалы аурумен ауырса, не істейміз? Студент: Етке салып жібереміз. Профессор: Шырағым-ау, сонда қалай? Ол малдың етін жеген адамдар ауруға шалдығады ғой. Студент: Бұл сұрақтың бізге қатысы жоқ деп ойлаймын. Профессор: Неге? Студент: Себебі, ауырған адамды біз емес, дәрігерлер емдеуге тиіс. түсіне білсек өсектің ролі жайында айтылып тұр. Шынында өсек шапшаңдығымен ерекшеленеді. Пошта атаулы болмаған ерте заманда ел арасында өсекшілердің тәп-тәуір беделі болған. Енді осы өсектің туу жолдары жайында айтайық. «Өсекті әйелдер арасындағы ерекше дарын қасиетке ие таланттары ойдан шығарып өрбітеді» дейді кейбір білгіштер. Бұл пікірдің есі дұрыс дей алмаймыз. «Жел болмаса шөптің басы қозғалмайды» деген мақалды халқымыз еріккеннен айтпаған. Демек өсек ойдан шығарылмайды. Сөзіміз дәлелді болуы үшін мысал келтірейік. Бір шенеунік пен әйелінің арасында мынандай әңгіме болған екен: Жаным, жақында сенің қызметің жоғарылайтын болыпты. Е, оны кім айтты саған. Бастық па? Кетші әрі, сенің бастығыңмен кездесіп жүр дейсің бе? Ауылда әйелдер сөз қылып жүр. Е, соларды қойшы. Мен жоғары жақта біреуден естіген екен десем. Расында да көп ұзамай әлгінің қызметі жоғарылап кетіпті. Енді бірде әйелі үйіне жылап келіпті: Ойбай, сен сотталатын болыпсың. Оны қайдан естідің? Әйелдер айтып жүр. Олар оттамасын! Расында да шенеунік шамалы күндерден кейін сотталып кетіпті. Бір күні түрмеге келіп әйелі «Жаным, жақында босайсың. Түрменің бастығы айтты» десе, әлгі байғұс «Әй, оны қойшы, одан да ауылда әйелдер не деп жүр соны айтсаңшы» деген екен. Ал, енді осыдан кейін өсекке сенбей Журналист пен қасқырды бір-біріне қатты ұқсатамын. Оларды аяқтары асырайды. Қазақтың «жүргенге жөргем ілінер» деген мақалы журналистің де, қасқырдың да өмірлік басты қағидасы. Қасқыр қой аңдиды, журналист ой аңдиды. Екеуі де жемтіктеріне жету жолында бастарын қатерге тігеді. Түсіндірді көріңіз. Өсек айта білудің өзі өнер. Кейбіреулер теориялық жағынан оқыпбіліп алмай, өсекке ерте араласып кетеді. Содан барып жанрдың беделіне нұқсан келеді. Әрбір өсекқұмар әйел өсекті түрлендіріп отырады. Сол арқылы олар шеберлігін байқатады. Осы түрлендірудің негізінде бір ғана өсектің бірнеше нұсқасы пайда болатынын көреміз. Мәселен ол мына мысалдан анық аңғарылады. Алғашқы нұсқа. Бықияш пен Бопыр әңгімелесіп отыр екен, жандарынан өтіп бара жатып жазған хат деген сөздерін естіп қалдым. Түрленген нұсқасы. Бықияш пен Бопыр әңгімелесіп отырғанда пәленше жандарынан өтіп бара жатып «жазған хатымды алдың ба» дегенді Бопырдың өз аузынан ес тіпті. Екінші түрленген нұсқасы. Бықияшқа Бопыр «Мен сені сүйемін, бұл фәниден қол ұстасып бірге өтейік деген хатымды алдың ба?» депті. Оны пәленше жандарынан өтіп бара жатып естіп қалыпты да, түгеншеге айтыпты. Міне, байқап отырсыздар әрбір өсекшіден өткен сайын өсек түрлене түседі. Ал шындығында Бықияш пен Бопыр Абай аталарының «Татьянаның Онегинге жазған хаты» деген өлеңін оқып отырған екен. Құрметті жамағат! Өсектің өркендеп келе жатқаны сондай қазіргі уақытта еркектер қауымы да бұған қатты қызығушылық таныта бастады. Бұл әрине, өте қуанарлық жәйт. Аялдама. Дірдек қағып, автобус күтіп тұрған халық. Бұл қалаға бірінші рет келген болуы керек, жолаушылардың бірі баратын жеріне қандай автобус жүретінін білмей көрінгеннен сұрап жүр. Аға, айтып жіберіңізші, «Қарағанды» қонақ үйіне немен баруға болады. Таксимен. Жоқ. Менің таксиге ақшам жетпейді. Қандай автобуспен барсам екен? Қызыл, сары немесе көк автобустармен бар. Жо-жоқ, сіз түсінбедіңіз. Мен нөмірін сұрап тұрмын. Нөмір дейсің бе? Әй, оны есте сақтау қиын ғой. Дегенмен, бірер автобустың нөмірін айтып көрейін. М АСМ немесе М АПТ. «Облыстық газеті редакциясы» ЖШС Директоры Бас редактор Мағауия Сланбекұлы СЕМБАЕВ Бас редактордың бірінші орынбасары Ерсін Кәрібайұлы МҰСАБЕК Бас редактордың орынбасары Қуаныш Сағынтайұлы АМАНҚҰЛОВ Жауапты хатшы Нұрқанат Нұрмұхамбетұлы ҚАНАФИН Телефондар: Директор Бас редактордың қабылдау бөл месі: Бас редак тордың бірінші орынбасары: Бас редак тордың орынбасары: Жауапты хатшы Кадр, қоғамдық ұйымдармен байланыс және жарнама бөлімі Экономика, саясат және өнеркәсіп бөлімі Білім, денсаулық сақтау, мәдениет және әдебиет бөлімі Ақпарат, құқық, жастар саясаты және бұқарамен жұмыс бөлімі Жарнама: ; бух галтерия: ; ; компьютер орталығы: Меншікті тілшілер: Бал қаш, Ақтоғай, Шет: ; Жезқазған, Қаражал, Сәтбаев, Жаңаарқа, Ұлытау: ; Қарқаралы: Га зет жеткізілмесе , те лефондарына ха бар ла сыңыздар. Тіркеу куәлігі Г (Қазақстан Респуб ли ка сы ның Мәдениет және ақпарат минис тр лігі 2012 жылғы 22 қарашада берген). Газет сейсенбі, бейсенбі, сенбі күндері шығады Мекен-жайымыз: , Қарағанды қ., Әлімхан Ермеков көшесі, 33 үй. Біздің сайт: Редакция 3 компьютерлік бет тен асатын көлемдегі қолжаз баларды қа ра майды. Жарияланған мақала ав тор ларының пікірлері ре дакция көзқарасын біл дір мейді. Жарнамалар мен хабар лан дырулардың маз мұнына жарнама беруші жауап береді. Газетте жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Суреттер интернеттен, редакция архивінен алынды. материалдың жа риялану ақысы төленген. Қолжазба мен фотосуреттер қай тарыл майды. «АТФ банк» АҚ ҚФ Есеп-шот: kz50826m0kztd , БИК ALMNKZKA БИН Таралымы дана 35 тапсырыс. Индекс Офсеттік басылым. Көлемі 5 баспа табақ. Электрондық пошта: ortalyk.kz@gmail.com ortalyk.kaz@mail.ru Жарнама бөлімі: ortalyk.reklama@mail.ru Бағасы келісім бойынша «Типография Арко» ЖШС баспаханасында басылды. Қарағанды қ., Сәтбаев к., 15. Газеттің компьютерлік орталығында теріліп, беттелген. Кезекші редактор Жәнібек ӘЛИМАН КОРРЕКТОрЛАР 2,6,9,10 О.ТӨЛЕУБЕКОВА 1,3,4,5,7,8 Ж.АХМЕТОВА