Маусымдағы пайыздық мөлшерлемелер жайы. - бет - бет - бет TENGE MONITOR

Transcription

1 Мүмкіндіктер аясы кең Маусымдағы пайыздық мөлшерлемелер жайы 5 ҚОҒАМ 6 ҚАРЖЫ 8 Ғылым-білім ұлттың өркендеуіне қызмет етуі тиіс - бет - бет - бет МӘДЕНИЕТ Газет 2006 жылдың 15 желтоқсанынан шыға бастады АЙТУЛЫ ШАРА АХҚО АЗИЯДАҒЫ ҮЗДІК ҚАРЖЫ ОРТАЛЫҚТАРЫНЫҢ БІРІНЕ АЙНАЛАДЫ ткен бейсенбі, 5 шілдеде елордамызда салтанатты жағдайда «Астана» халықаралық қаржы орталығы (АХҚО) ресми түрде ашылды. Жаңа қаржы орталығының жұмысын Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев бастап берді. ИСАТАЙ ҚАМБАРОВ Басты қаламыз Қазақстанның саяси және әлеуметтікэкономикалық орталығына айналды. Халық аралық қаржы орталығының ашылуы да осының жарқын айғағы. Ресми ашылу салтанатына 50 елдерден және ұйымдардан қонақтар келді, деді Н.Назарбаев ашылу салтанаты барысында. Назарбаев АХҚО тәуелсіз Қазақстан шежіресінің жаңа парағы және оны іске қосуымыз экономикамыздың дәйекті түрде және тиянақты дамуына жасалған маңызды қадам болып табылады деп атап к рсетті. Алғаш рет АХҚО-ны құру туралы мен 2015 жылы, жаңа жаһандық сын-тегеуріндерге жауап ретінде ұсыныс жасаған болатынмын, деп еске салып тті ол. ткен жылдар аумағында біз тиімді және тұрақты институттардың ұзақ мерзімді келешегінің қажеттілігіне к зіміз жетті, әлемдегі қаржылық орталықтарды құру, олардың жұмыс істеуі және дамуының әлемдік тәжірибесін мұқият зерттедік. Соның ішінде Дубай, Сингапур, Гонконгтағы және де басқа қаржылық орталықтарды да. АХҚО-ның қазақстандық үлгісі осы құрылымдардың ең үздік іс-тәжірибесін з негізіне алған. Орталық Қазақстан Республикасының резиденттерімен де, резидент еместермен де жұмыс істеуге даяр. АХҚО қатысушылары Қазақстанның ғана емес, жалпы алғанда бүкіл аймақтың капиталына кіруге мүмкіндік алады. Президент АХҚО-ның тұсаукесері Астананың 20 жылдығы қарсаңында тіп жатқанын символикалық оқиға деп атады. Елбасы Астана бүгінде «еуразиялық кеңістіктің таныл ған орталығы» екенін атап к рсетті. Бизнестің серпінді дамуы, кәсіпкерлерге жайлы жағдайлар жасалуы, инновациялар дамуы («Ақылды қала» концепциясы аясында) жаңа қаржылық орталықтың жұмысы үшін қажеттіліктің бәрі бар, сондықтан ол басқа жерде ашылуы тиіс емес, деп санайды президент. Осының бәрі АХҚО ісқимылын тиімді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Жағдайды пайдалана отырып, шетелдік және отандық бизнес кілдерін «Астана» халықаралық қаржы орталығының жұмысына қатысуға шақырамын. Мен шын к ңілден осы жердегі шараға қатысушы әріптестерді белсенді қолдаулары және біздің жобамызға қатысқаны үшін алғыс айтқым келеді. Астана аймақтың басты қаржылық хабына айналуы тиіс, ал келешекте Азияның үздік қаржылық орталықтарының қатарына кіреді, деп сенім білдірді Н. Назарбаев. Қаржы орталығын ашу бойынша атқарылған жұмыс туралы айта келе, Қайрат Келімбетов жаңа орталықты Астананы құрумен салыстырды жұмыс сондағыдай «н лден» бастап жүргізілуде, АХҚО бір кездердегі астананы к шірген сияқты, революциялық жоба. Және екі жоба да іске асырылуының алғашқы кезеңінде шүбә келтірген қарым-қатынастарда рбіді, деп қалжыңдады ол. Алайда, ашылу салтанатында скептицизм аңғарылған жоқ. Керісінше, барлық жоғары шенді қонақтар АХҚО ашып отырған жаңа мүмкіндіктер туралы мақтанышты пікірлер білдіріп жатты. Жаңа қаржылық орталығына құттықтауларын Халықаралық валюта қорының басқарушыдиректоры Кристин Лагард, Еуропалық қайта құру және даму банкінің президенті Сума Чакрабарти, Халықаралық к рмелер бюросының бас хатшысы Висенте Лоссерталес және басқалары жолдады. > [ 3 ] //12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ Бет қатталып жатқанда Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Ақмола облысының Бурабай кентіндегі «Визит-Центр» орталығына барды. Елбасына өңірдің туристік кластері, атап айтқанда Щучинск- Бурабай курорттық аймағы, «Абылай хан» алаңы, «Ақ бура» курорттық аймағы және басқа да нысандарды одан әрі дамытуға арналған жобалар таныстырылды. Ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қарағанды облысының әкімі Ерлан Қошанов пен өңір тұрғындарына алғыс хат жолдады. Хатта Елбасы Астананы көркейтуге қосқан үлесі үшін Қарағанды облысының әкімі мен өңір халқына шынайы ризашылығын білдірген. Қазақстанда кәсіпкерлік рухы сезіледі. Қазақстандықшвейцариялық бизнес-кеңес аясында БАҚ өкілдеріне берген сұхбатында Швейцарияның экономика, білім және зерттеу федералды департаментінің басшысы Йоханн Шнайдер-Амман осындай пікір білдірді. «Қазақтелеком» АҚ «Kcell» АҚ-пен жасасқан мәмілесіне қатысты Ұлттық экономика министрлігінің Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің шешіміне қатысты пікір білдірді. Қымызды бір кездері өткізе алмасақ, қазір ол табыс көзіне айналды. 100 биені автоматты түрде сауып, қымыз пісіп отырған ақтөбелік кәсіпкер Орынбай Жолмұратов осылай дейді. Ол өнімді сатып алушыға үш күннің ішінде жеткізіп береді. Индекстері KASE % FTSE % MSCI World % S&P % Dow Jones % Russel % Russel % 10 Шілде 2018 Тауарлар Мұнай % Мыс % Қорғасын % Мырыш % Никель % Алюминий % Уран % 10 Шілде 2018 Валюта нарықтары USDKZT % EURKZT % USDRUB % USDUAH % USDBYR % EURUSD % GBPUSD % 10 Шілде 2018 ЕҢБЕК НАРЫҒЫ: САЛЫҘ ЖАҢҒЫРТУ 3.0 Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар қанша төлейді? Мемлекет басшысы «Т ртінші неркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты халыққа Жолдауында еліміздегі жалпыұлттық жаңғырудың негізі әрбір жеке адамның жаңа сапалы дамуы екенін атап к рсетті. Осы тұрғыда білім берудің озық жүйесін, үздік денсаулық сақтау ісін, сапалы жұмыспен қамту және әлеуметтік қамсыздандырудың әділетті жүйесін қалыптастыру міндеттерін айқындап берді. РЫМТАЙ САҒЫНБЕКОВА леуметтік саясат азаматтарды толыққанды экономикалық мірге тарту арқылы жүзеге асырылатын болады. Осы мақсатта еңбек нарығының тиімділігін қамтамасыз етіп, әрбір адамның з әлеуетін іске асыра алуы үшін жағдай жасау бірінші кезектегі маңызды міндеттердің қатарында. Дамудың жаңа белесіне бет алған осы кезеңде шешімін күткен зекті мәселелердің бірі к птен бері айтылып жүрген зін- зі жұмыспен қамтығандар санатындағы азаматтардың жылдар бойы әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінен тыс қалып келгендігі, оларды к леңкеден шығарып, ресми айналымға қосу жайы болатын. Үкімет осы түйткілдің шешімін табу мақсатында бірқатар шараларды қолға алды. Күні кеше Үкіметтің баспас з орталығында ткен баспас з мәслихатында еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Нұржан лтаев «ҚР кейбір заңнамалық актілеріне бейресми жұмыспен қамтылғандардың қызметін заң дастыру мәселелері бойынша згерістер енгізу туралы» жаңа заң жобасында қарас тырылған жаңалықтар мен бірыңғай жиын тық т лем енгі- зудің қажет тілігі туралы айтып берді. Елбасы тапсырмасы бойынша министрлік қазіргі таңда бейресми жұмыспен қамтылған адамдарды немесе кәсіпкерлік қызметтің қандай да бір түрлерімен айналысатын, алайда ресми тіркелмеген азаматтарды к лең кеден шығаруға мүмкіндік беретін бірқатар құралдармен жұмыс істеп жатыр. Үкімет пен министрлік бұл адамдарды әлеуметтік қамсыздандыру құрылымына қосу үшін бірлесе жұмыс атқаруда. Алдағы уақытта ол адамдар зейнеткерлік жасқа жеткен кезде немесе ауырып қалған жағдайда, сондай-ақ бала күтіміне байланысты демалысқа шығатын әйелдер әлеуметтік т лемдер ала алмай қалуы мүмкін, деп атап тті Нұржан лтаев. > [ 4 ] Мұнай ағыны бас қаладан басқарылады ҚазТрансОйл жаңа жүйелерді енгізуде ҚазТрансОйл ұлттық операторы мұнайды қабылдау мен тапсыруды, Ақтау порты мен компанияның теміржол эстакадаларында мұнай құюды Бас диспетчерлік басқармасынан онлайн режимде қадағалайтын болады. Осы арқылы ҚТО диспетчерлік бақылау мен басқарудың SCADA жүйесін енгізу бойынша жобаны толық жүзеге асырып отыр. БОТАГ З БДІРЕЙҚЫЗЫ Елімізде магистральді мұнай құбырлары жүйесі бойынша мұнай ағынын басқару орталықтандырылып, салада сандық згерістер қарқын алды. > [ 5 ] ЖАРТЫЖЫЛДЫ НЕМЕН ТҮЙІНДЕЛДІ?...2 WHY DOES KAZAKHSTAN ATTACH PARTICULAR IMPORTANCE TO THE OBOR INITIATIVE?! (566) АПТАЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АҚПАРАТ ЖӘНЕ КОММУНИКАЦИЯ МИНИСТРЛIГIНIҢ БАЙЛАНЫС, АҚПАРАТТАНДЫРУ ЖӘНЕ БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАҚЫЛАУ КОМИТЕТIНДЕ ТIРКЕЛIП, 2017 ЖЫЛҒЫ 14 ЖЕЛТОҚСАНДА Г КУӘЛIГI БЕРIЛДI

2 2 БЕЙСЕНБІ БИЗНЕС&ЖАҢАЛЫҚ 12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ АПТА ТЫНЫСЫ ҮКІМЕТ: КЕЛЕЛІ МІНДЕТТЕР КӨШІНДЕ Туризм Қуатты экономиканың бір саласы Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Щучье Бурабай» курорт аймағындағы жаңа туристік нысандармен танысты. Сондай нысандардың бірі Щучье қаласындағы «Бурабай» халықаралық шаңғы базасы. Елбасы сапары кезінде жаңа шаңғы базасында 200- ден астам спортшылардың оқу-жаттығу жиыны тіп жатты. Қазақстанның трамплиннен секіру бойынша спорт шеберлері жаңа кешеннің сапалы екендігін здерінің шеберліктерімен к рсетіп берді. Елбасына «Щучье Бурабай» курортты аймағын дамыту бойынша атқарылып жатқан жұмыстар туралы Премьер-министрдің бірінші орынбасары А.Мамин, мәдениет және спорт министрі Елге сапар Қалаулылар халық арасында Мәжіліс депутаттары ңірлерге аттанып, халықпен және еңбек ұжымдарымен кездесуде. Алғашқы кездесулер Қарағанды, Батыс Қазақстан, Қызылорда облыстарында, сондай-ақ Астана мен Шымкент қалаларында тті. Цифрлық Қазақстан Гиноид София робопост кеңсесін ашты Қазпоштаның жаңа роботтандырылғын кеңсесі қазақстандық робототехниканы қолдау және дамыту үшін құрылған «Робополис» аумағында жұмыс істей бастады. А.Мұхамедиұлы және Ақмола облысының әкімі М.Мырзалин есеп берді. Қазақстанның к ркем жерлерін отандастарымызға ғана емес, шетелдіктерге к рсететін уақыт жетті. Ту ризмді қуатты экономика ның бір саласы деп есептеуіміз керек. Қазір «Щучье Бурабай» курортына бару-келуге барлық Парламент депутаттары халықты Мемлекет бас шы сының негізгі бағдарла малық құжаттары мен бастама ларын іске асыру үшін қабыл данған заңнамалық жаңалық тар туралы хабардар етті. А.Ералиев, Б.Смағұл және Жаңа кеңсенің ашылуына «Самұрық-Қазына» қорының басқарма т рағасы Ахметжан Есімов, вице-премьер Асқар Жұмағалиев, ақпарат және коммуникациялар министрі Дәурен Абаев және Қазпоштаның басқарма т рағасы Сәкен Сәрсенов қатысты. Біз отандастарымызға дәстүрлі қызметтерді мүлдем жаңа форматта алуға болатынын к рсеткіміз келеді. Жаңа офистің ашылуына Софияның қатысуы да кездейсоқтық емес. Қазір Үкімет тарапынан цифрландыру идеясын жанжақты қолдаудың арқасында біздің еліміздің осы салада алдыңғы қатарға қосылуға жан-жақты мүмкіндігі бар, деді Қазпошта басшысы. Іс-шараның қонақтарын жаңа робот-консультант Pepper қарсы алды. HDкамералар және сенсорлардың арқасында ол қоршаған ортасын танып, адам эмоцияларын біле алады. ТАҒАЙЫНДАУЛАР БАУЫРЖАН САРТБАЕВ Қазақстанның Ресейдегі сауда кілі болып тағайындалды жағдай жасалған. Енді Бурабай кентіне ішкі жолдар салып, демалушыларға қолайы жағдай туғызуымыз қажет. Жалпы Бурабайды ғана емес, Имантау, Шалқар, Баянауыл, Түркістанда туризмді дамытуды қолға алып, бұл бағытта ең бастысы инфрақұрылымды дамытуымыз керек, деді Елбасы з с зінде. Г.Шиповских секілді халық қалаулылары Қызылорда облысына жасаған сапары аясында Жаңақорған ауданындағы SKZ-U күкірт қышқылы зауытының қызметкерлерімен кездесті. Мұнда қоршаған ортаға зиян келтірмейтін алдыңғы қатарлы экологиялық қауіпсіз технология мен энергияны үнемдеу әдістері кеңінен қолданылуда. Зауыт жұмысының нәтижелерімен танысқан Мәжіліс депутаттары кәсіпорынның ел экономикасын дамытуға қосқан елеулі үлесін атап тіп, ндірілген німнің халық шаруашылығында кеңінен қолданылатынына сенім білдірді. Pepper кеңсе қонақтарына Қазпошта қызметтері туралы айтып, к ңілдерін к теріп, оларға экскурсия да жүргізе алады. Жаңа кеңседе дәстүрлі банкоматтар мен т лем терминалдарымен қоса гибридтік банкомат бар. Сондай-ақ клиенттерді сәйкестендіру саусақ іздері мен биометрия арқылы жүргізіледі. Премьер-министр Бақытжан Сағынтаевтың т рағалығымен ткен Үкімет отырысында биылғы 6 айдағы әлеуметтік-экономикалық даму мен республикалық бюджеттің атқарылуының қорытындысы шығарылды. Сондай-ақ І жартыжылдықта Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасының іске асырылу барысы баяндалды. БОТАГ З БДІРЕЙҚЫЗЫ Ұлттық экономика министрі Т.Сүлейменов мәлім еткендей, бірінші жартыжылдықтың қорытындысы бойынша ІЖ сімі 4,1%-ті құрады. Жалпы экономиканың сімі инфляциялық процестердің бәсеңдеуі мен инвестициялық белсенділіктің жоғарылауы нәтижесінде болып отыр. Инфляция біртіндеп т мендеп, жыл басынан бері 2,6%-тік деңгейді к рсеткен. Негізгі капиталға салынатын инвестицияларда жоғары сім үрдісі 25,8% дәрежесінде сақталған. неркәсіп ндірісі 5,2%-ке артып, бұл сала да су қарқынын ұстап отыр. Тау-кен ндірісі неркәсібі 5,5%-ке артты. ңдеу неркәсібі серпінінің тұрақты сімі байқалады. Жартыжылдықтың қорытындысы бойынша сім қарқыны 5,2% болды. Ауыл шаруашылығы німі 4%-ке артып, біртіндеп ұлғаюда. судің нығаюы мал шаруашылығының 4,2% озық қарқынмен суіне байланысты. Алты айдың қорытындысы бойынша құрылыс саласының су үрдісі 3,8%- ке дейін күрт артқан. сім тұрғын үй ғимараттарының, неркәсіптік және әлеуметтік нысандардың, магистральді газ құбырлары мен құбыр жолдарының, газ компрессорлық стансаларының құрылысы, Семей қаласындағы авток лік жолдарын, ұшу-қону жолағын реконструкциялау, Шымкенттегі мұнай-химия зауытын жаңғырту жұмыстарының артуына байланысты болды. Ұлттық экономика министрі тұтынушылық сұраныстың күшеюі мен экономиканың нақты секторындағы тұрақты іскерлік белсенділік ұсынылатын қызметтер саласының су драйверлері болғанын айтып тті. Оның сімі 3,8% құрады. Сауда мен к лік саласында дамудың қолайлы серпінінің 5,9% және 4,9% жеделдеуі тіркелді. Байланыстың су қарқыны 5,9%-ті құрады. Ал сыртқы сауда айналымы тұрақты түрде жоғары су траекториясында тұр. Ол І тоқсанда 24,3% немесе $21 млрд ұлғайды. Экспорт 27%-ке сті. Жоғары ндірістік белсенділік еңбек нарығының к рсеткіштеріне оң әсер етті. Осы жылдың басынан бері 178,7 мың адам жұмысқа орналастырылды. Сондай-ақ Т.Сүлейменовтің айтуынша, ңірлік б ліністе экономиканың Жартыжылдық немен түйінделді? барлық дерлік салаларында сімнің оң қарқыны байқалады. Қаржы министрі Б.Сұлтанов з баяндамасында бюджет деңгейіндегі кірістер сімін атап тті. ткен жылғы осы кезеңмен салыстырғанда мемлекеттік бюджет кірістерінің су қарқыны трансферттер есебінсіз 112%- ті құрады немесе 407 млрд теңгеге артық түсті. Республикалық бюджет кірістерінің сімі 114% 329 млрд теңге, жергілікті бюджеттерде 107,3% 77 млрд теңгені құрады. Үкімет басшысы Бақытжан Сағынтаев министрліктер мен ңірлерге ел экономикасының сімін одан әрі қамтамасыз етуге бағытталған шана тартылған. Олардың 243 мыңы жұмысқа, оның ішінде 158 мың адам немесе 66%-і тұрақты жұмыс орындарына орналасты. Бағдарламаның бірінші бағыты еңбек нарығында қажетті кәсіптер бойынша жаппай оқытуды к здейді. Бұл ретте былтырдан бастап алғашқы мамандықты алуға жоғары оқу орнына түспеген мектеп түлектеріне тегін техникалық және кәсіптік оқу мүмкіндігі берілуде. 1 қыркүйектен бастап тағы да 21 мың жастар колледждерде оқуын бастайды. Бағдарламаның екінші бағыты жаппай кәсіпкерлікті дамыту бойынша жыл басынан бері 3027 шағын несие берілді, оның ішінде стартап жоба- ралар қабылдауды тапсырды. Кейбір салаларда белгілі бір сім байқалса да, кейбір секторларда ткен жылмен салыстырғанда артта қалушылық болып отырғандығына тоқтала келе, Премьер-министр барлық орталық және жергілікті атқарушы органдар аталған міндетті шешу үшін жүйелі шараларды күшейтуі керектігін баса айтты. Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың жылдарға арналған бағдарламасының іске асырылу барысы туралы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі М. білқасымова баяндады. Сала басшысы бағдарлама еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптік дағдыларды және біліктіліктерді алу, жаппай кәсіпкерлікті дамыту және еңбек делдалдығының тиімді моделі арқылы еңбек ресурстарының сапасы мен әлеуетін арттыруға бағытталғанын атап тті. Биыл бағдарламаны іске асыруға 110,6 млрд теңге б лінген. Бұл 571 мың азаматты жұмыспен қамту шараларымен қамтуға мүмкіндік береді. Бірінші жартыжылдықтың қорытындысы бойынша 290 мыңдай жұмыссыз және нәтижесіз жұмыспен қамтылған азамат жұмыспен қамту шараларыларын қолдауға 1567 шағын несие, зәкірлік кооперацияның жаңа бағытын дамытуға 74 шағын несие және жеке бизнесті кеңейтуге 476 шағын несие берілді. Жалпы биыл 14 мыңнан астам адам шағын несиемен қамтылады деп күтілуде. Сондай-ақ бағдарламаның үшінші бағыты аясында халықтың әлеуметтік әлсіз топтарының жұмысқа орналасуына жәрдемдесу мен еңбек ресурстарының жұмылғыштығын қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік қолдау шаралары қарастырылған. М. білқасымованың айтуынша, биылғы жоспарға сәйкес әлеуметтік жұмыс орындары мен қоғамдық жұмыстарға 91,3 мың адам орналастырылады. Бүгінгі таңда цифрлық экономиканың талаптарын ескере отырып, жұмыс күшінің дағдылары мен құзыретіне де жаңа міндеттер қойылады. Осыған байланысты еңбек ресурстарын жаңа экономика талаптарына бейімдеу үшін еңбек нарығын жаңа сын-тегеуріндерге даярлау мен жаңғырту бойынша жұмыстар жүргізілуде. Соған сай министрлік бағдарлама құралдарының тиімділігін арттыру және жаңа шаралармен толықтыру үшін оған кешенді згерістер енгізуді ұсынып отыр. УАҘЫТ АҒЫМЫНДАҒЫ БІР СӘТ: БАС ҘАЛАНЫҢ КЕШЕГІСІ ЖӘНЕ БҮГІНГІСІ БАУЫРЖАН ОМАРБЕКОВ Түркістан облысы Т ле би ауданының әкімі болып тағайындалды Л ЗЗАТ ТАНЫСБАЙ «Нұр-Медиа» холдингінің бас директоры болып тағайындалды ЖАНАРБЕК ШІМЖАН «Ана тілі» газетінің бас редакторы болып тағайындалды Жоғарғы суретте: Қазіргі Астана қаласындағы Победа даңғылы Төменгі суретте: Целиноград (қазіргі Астана) қаласындағы Победа проспекті, 1985 жыл.

3 БЕЙСЕНБІ 12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ БИЗНЕС&ҚОҒАМ 3 АЙТУЛЫ ШАРА ӘЛЕМДІК АҘПАРАТ Реформалардың әлемге пайдасы тиді АХҚО Азиядағы үздік қаржы орталықтарының біріне айналады > [ 1 ] Жібек жолы қорының CEO (бас атқарушы директоры ред.) Ван Яньчжи былай деді: Бүгін те маңызды күн. Мен к птеген елдердегі достарыммен қатар жаңа Қаржылық орталықтың ашылуына қатысу мүмкіндігіне ие болдым. Қазақстанның тәуелсіздік алғаннан бастап айтарлықтай жетістіктерге жеткенін атап айту керек. Астана Қытай президенті Си Цзиньпиннің «Бір белдеу, бір жол» бастамасын тұңғыш рет жариялаған қала. Екі ел де біздің ынтымақтастығымызды дамыта түсетін АХҚО ашылуын қуанышпен тойлауда. Осы ретте мына маңызды мәселе АӨК: ҒЫЛЫМ ӨНДІРІСКЕ Органикалық шаруашылық таза өнім өндірудің негізі Осыдан бірер күн бұрын премьер-министрдің орынбасары ауыл шаруашылығы министрі мірзақ Ш кеев Алматы облысында арнайы жұмыс сапарымен болып, ауыл шаруашылығы саласына қатысты жұмыстармен жан-жақты танысты, зінің ой-пікірлерін, ұсыныстары мен алда тұрған міндеттер жайлы к кейкесті мәселелерді ортаға салды. Министр Қазақ егіншілік және сімдік шаруашылығы ғылымизерттеу институтында болғанында ғылыми тұрғыдағы жұмыстарында игілікті ізденістер жасап келе жатқан үлкен институт ұжымына шексіз ризашылығын білдірген еді. Міне, к п уақыт тпей-ақ осы ғылыми-зерттеу институты тағы да бір тағылымды табандылықтың тамаша үлгісін к рсетіп үлгерді. Ол Ауыл шаруашылығы ми нистрлігімен, Ұлттық аграрлық ғылымибілім беру орталығымен бірлесе отырып, «Органикалық ауыл шаруашылығы экологиялық таза німдерді ндірудің негізі» атты тақырыпта халықаралық ғылымипрактикалық конференция ткізудің ұйытқысы болды. Аталған іс-шараға тек Қазақстанның ғана емес, алыс-жақын шетелдердің кеңінен танымал ғалымдары мен ауыл шаруашылығы саласында молынан іс-тәжірибе жинақтаған білікті де шебер бесаспап мамандары қатынасты. Конференцияның ұйымдастыру комитетінің құрамында универ ситеттердің ректорлары мен сан-салалы ғылыми-зерттеу институттарының директорлары, барлығы 13 адам болды. Ал, халықаралық ғылыми комитеттің құрамынан, алыс-жақын шетелдерден барлығы 13 адамның қамтылуының зі конференция маңызының те зор болғанын к рсетеді. Қатарынан екі күнге созылған айтулы іс-шарада аталған тақырыптың шеңберінде экологиялық таза туралы да айта кеткен орынды. АХҚО басшысы Қайрат Келімбетов Жібек жолы қоры Қазақстанның инфрақұрылымдық жобаларына екі миллиард доллар инвестиция салуды жоспарлағанын жария етті. Бүгін бізде Шанхай қор биржасына жаңа акционерлер қосылды. Олардың арасында Жібек жолы қоры пайда болды. Бұл капиталы 40 миллиард доллар құрайтын «Бір белдеу бір жол» бастамасын жүзеге асырумен айналысатын аса ірі ұйым. Бүгін біз Қазақстандағы түрлі инфрақұрылымдық және инвестициялық жобаларға 2 млрд долларға жуық инвестициялауды бекіту туралы мәлімдемені тыңдадық, деді Қ. Келімбетов. німдерді ндірудің негізі түбегейлі әңгіме арқауына айналды десек, артық айтқандық болмас. Бұл халық мүддесі үшін жасалып жатқан жағдайдың барысына жан-жақты мән беру болып табылады. Бастапқы күні қатысушыларға Қазақ егіншілік және сімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының қол жеткізген ғылыми жетістіктері, к рмелері мен зертхана жүйелері, тұқым сақтайтын қоймалары, сонымен қатар барлық дақылдар бойынша жайқалып скен егістік алқаптары таныстырылып, әралуан тақырыптарға белгіленген пленарлық мәжілістер ткізілді. Келесі күні секциялық мәжілістердің де маңыздылығы зіндік ерекшелігімен назар аударды. Бес бағыттағы секциялық мәжілістер модераторлар, белгілі ғалымдар А.Иванов, Ф.Привалов, Р.Оразалиев, В.Кирюшин, С.Кененбаев, А.Сапаров, В.Надыкта, А.Сағитов, С.Кешуов, А,Грибановский, ғылыми хатшылар М.Есімбекова, К.Булатова, А.Хи - диров, Б.Дүйсенбекова, К.Бай мағамбетовалардың жетекші лігімен тті. Осынау мәжіліс терде органикалық ауыл шаруашылығы экологиялық таза нім ндірудің негізіне айырықша тоқталып, оның тиімділігі мен тигізер пайдалы мүмкіндіктерін тереңдеп ашуға барынша мән берілді. Осы орайда ғалымдар мен мамандар здерінің шегіне жеткен түйінді ойларын бүкпесіз ортаға салды. Оның ертеңгі күнге қажеттілігі және ескерілер жағы да баршылық. Бұл ортақ мақсатқа құлшындыра түседі. Конференцияның ашылу салтанатында модераторлық жасаған С.Кененбаев пен У.Тәжібаев ауыз толтырып айтарлық іс-шарадағы негізгі бағыттарды тілге тиек етіп отырды. Сондай-ақ Ұлттық ғылым академиясының президенті М.Жұрынов, Қазақ ұлттық аграрлық университетінің ректоры Т.Есполов, Белгород ауыл шаруашылығы ғылымизерттеу институтының директоры С.Тютюновтардың, тағы басқа шетелдік танымал тұлғалардың құттықтау с здері де сондай әсерлі болды. Қатысушылар пленарлық мәжілістегі баяндамаларға барынша ден қойды. Олардың арасынан Қазақ егіншілік және сімдік шаруашылығы ғылымизерттеу институтының бас директоры, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор, ҚР Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының және Моңғолия аграрлық ғылым академиясының академигі, ҚР Ұлттық ғылым академиясының Құрмет ті мүшесі Серік Кененбаевтың «Органикалық егіншілік Қазақстан дағы агробизнестің серпінді дамуының не гізі», В.В.Докучаева атындағы топырақ институтының директоры, РҒА академигі А.Ивановтың «Ресейдегі егіншілік экологиялық тұрақтылықта: жағдайы, проблемасы NASDAQ Inc. (жоғары технология лық компаниялардың акцияларымен жұмысқа мамандан дырыл ған, штаб-пәтері Нью-Йорктегі америкалық биржа ред.) компаниясы т рағасының орынбасары Сэнди Мейер Фручер з с зінде: Халықаралық банктер мен бизнес қауымдастығы кілдеріне арнап айтарым: АХҚО-ға сенім артыңыздар және оларды осыған шақырамын да. Осы қаржы институтына сеніңіздер, оның нарығына темпаз акцияларыңызды, з німдеріңізді енгізіңіздер және ісқимылдарыңызды жұмылдыры ңыздар, деп түйіндеді. Сонымен, ашылу салтанатының нақты орындалуына сахнаға АХҚОда тіркелген 50 компаниялардың кілдері шақырылды. Орталықтың жұмысы басталғанын білдіретін гонгты арнайы ұру құқы Қазақс тан Президенті Нұрсұлтан Назар баевқа ұсынылды. Мемлекетіміз бар-жоғы 27- ақ жаста, бұл тарих үшін қас-қағым сәт. йтсе де, халқымыз гүлденіп, даму болашағына зор қадам жасады деп ойлаймын. Мынау «Астана» халықаралық қаржы оталығы да осы мақсатқа қызмет істейтініне сенімдіміз. Біз з тарапымыздан орталықтың жұмысы бәріне бірдей қолайлы болып, бизнестері табыс әкелуі және одан Қазақстан да мол пайда табуы үшін барлық жағдай жасаймыз, деп қорытты Н.Назарбаев. мен шешу жолдары», Қазақ ұлттық аграрлық университетінің ректоры, ҚР ҰҒА академигі Т.Есполовтың «Қазақстандағы органикалық егіншілік жайы мен келешегі және оның дамуы», Омск аграрлық ғылыми орталығының бас ғылыми кеңесшісі, РҒА академигі И.Храмцовтың «Сібірдегі ауыл шаруашылығындағы органикалық дамудың ғылыми негіздері», сондай-ақ Қазақ егіншілік және сімдік шаруашылығы ғылымизерттеу институтының астық мәдениеті б лімінің бас ғылыми қызметкері, биология ғылымының докторы, профессор, академик Р.Оразалиевтың, Ресейдің К.А.Тимирязев атындағы геология және ландшафтану университетінің топырақтану кафедрасы меңгерушісі В.Кирюшиннің, К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ұлттық аграрлық университеті Қырғыз-Қытай ҒЗЛ меңгерушісі У.Качибековтың, сол сияқты Қытай, Моңғолия ғалымдарының жасаған баяндамалары мәселенің терең зерттелуімен, ткір қойылуы және байыптылығымен жиналған қауымның к ңілінен шықты. Осылайша Қазақ егіншілік және сімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында ткен халықаралық ғылыми-практикалық конференция қатысушылардың мерейін бір к теріп тастады. Қанат Т КЕБАЕВ, журналист Биыл Қытай реформалар мен ашықтық саясатының 40 жылдық мерейтойын тойлайды. Ал, нақ осы саясат тек Қытайдың халықаралық имиджін згертіп қана қойған жоқ, сонымен қатар бүкіл әлемге пайдасын тигізді. Бұл туралы Қазақстан Республикасы Тұңғыш президентінің қоры жанындағы лемдік экономика және саясат институтының маманы, «Еуразиялық зерттеулер» бағдарламасының жетекшісі Руслан Изимов атап к рсетті, деп хабарлайды Синьхуа агенттігі з сайтында. «Дэн Сяопин реформалар мен ашықтық саясатын бастаған 40 жылдан бері Қытай зі ғана згеріп қоймай, әлемді де згертті жылы реформалар мен ашықтық саясаты енгізілгеннен кейін қытайлық экономика шұғыл к теріле бастады, сонымен бірге к ршілес елдердің де, оның ішінде Қазақстан мен Орталық Азияның басқа мемлекеттері экономикаларының дамуына ықпал етті», дейді Р. Изимов. «Қазатомөнеркәсіп» ұзақ мерзімді шарт жасасты Қазақстандық уран ндіретін «Қазатом неркәсіп» ҰАК лондондық Yellow Cake Plc. компаниясына екіжақты келісім-шарт негізінде алғашқы німін ткізуді жүзеге асырды, деп хабарлайды сайтынан. Сондай-ақ «Қазатом неркәсіп ҰАК» АҚ Yellow Cake Plc. компаниясының акцияларын табысты орналастырғаннан кейін, 2018 жылдың 10 мамырында қол қойылған ұзақ мерзімді шарт бойынша, міндеттемелер орындалатынын растайды. Келісімнің талаптарына сай, «Қазатом неркәсіп ҰАК» АҚ компанияның 2018 жылы ндіргенінің т рттен бірін және әлемдік ндірістің бастапқы к здерінің (UxC болжамына сәйкес) 5%-дан астамын құрайтын 3100 тонна табиғи уранның бастапқы жеткізілуін қамтамасыз етті» деп қазақстандық атом компаниясының баспас з қызметі де мәлімдеді. Дамуға инвестициялық белсенділік ықпал етуде Осы сейсенбіде Қазақстан үкіметі ағымдағы жылдың 1-жарты жылдығындағы елдің әлеуметтікэкономикалық дамуының қорытындыларын жария етті, деп хабарлайды The Times of Central Asia басылымы ҚР премьер-министрінің ресми сайтына сілтеме жасап. Ұлттық экономика министрі Тимур Сулейменов ІЖ сімі бірінші жарты жылдықта 4,1% құрағанын мәлімдеді. Жалпы алғанда экономиканың қалпына келуі одан әрі жалғасын тапқан инфляциялық үрдістердің баяулауы және жоғары инвестициялық белсенділік жағдайларында жүзеге асуда, деді ол. Негізгі капиталға салынатын инвестицияның қарқынды су үдерісі 25,8% сақталуда. неркәсіптік ндіріс 5,2%-ға артып, сімін бірқалыпты сақтап келеді. Тау-кен неркәсібі де 5,5%-ға артқан. ңдеу неркәсібі де 5,2%-ға тұрақты сім танытып отыр, дейді The Times of Central Asia сайтынан. Батыр РАХМЕТУЛЛИН

4 4 БЕЙСЕНБІ БИЗНЕС&ҚАРЖЫ 12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ НАРЫҘ ЖАҢАЛЫҘТАРЫ «АСТАНА» ХҚО ҰЗАҚМЕРЗІМДІ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚҚА МҮДДЕЛІ Astana Finance Days форумы аясында «Астана» халықаралық қаржы орталығы мен Мемлекетаралық банк зара түсіністік туралы меморандумға қол қойды. Ынтымақтастықтың мақсаты АХҚО дамытуға жағдай туғызатын жағдайларды ынталандыру үшін аймақтағы қаржылық индустрияның мүмкіндіктерін жақсартатын сенімді негіз бен инфрақұрылымды қолдауға мүмкіндік жасау. Меморандумға сәйкес Мемлекетаралық банк нарықтық инфрақұрылымды дамыту мен халықаралық стандарттарға және озық тәжірибелерге негізделген инвесторлардың деректер базасын дамытуға қатысты АХҚО капитал нарығын дамыту ж ніндегі жоспарланған ісәрекеттеріне қатысты з құзыретінде кеңестер мен қажетті мәліметтерді ұсынады. Тараптар зара к мек пен тиімді қатынастарды нығайту мақсатында ұзақмерзімді ынтымақтастық тетіктерін қарастыратын болады. ҰЛТТЫҚ БАНК НЕГІЗГІ М ЛШЕРЛЕМЕ БҰРЫНҒЫ ДЕҢГЕЙДЕ ҚАЛДЫ 9 шілдеде Алматыда ткен брифингте Ұлттық банктің т рағасы Данияр Ақышев қаржы реттеушісі базалық м лшерлемені 9% деңгейде сақтау туралы шешім қабылдағанын хабарлады. Ұлттық банк +/-1% деңгейдегі пайыздық м лшерлемелер дәлізімен базалық м лшерлемені бұрынғы деңгейде сақтау туралы шешім қабылдады. тімділік беру мен алу операциялары бойынша м лшерлемелер тиісінше 10% және 8% деңгейде сақталған. Ресми қайта қаржыландыру ставкасы да базалық м лшерлеме деңгейінде сақталған 9%. Базалық м лшерлеменің деңгейін сақтау туралы шешім к п жағдайда инфляциялық тәуекелдерді іске асыруға ықпал ететін факторлардың әсеріне байланысты болды. Осындай тәуекелдер әсіресе сыртқы секторда және бюджет саясатында байқалады, деді Д.Ақышев. ҚАРЖЫ НАРЫҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗ ҚАЛАҒАН КЕЛІСІМ Ұлттық банк пен збекстанның Орталық банкі арасында Банктік қадағалау саласындағы зара ісқимыл туралы келісімге қол қойылды. Бұл екі ел арасындағы ынтымақтастық тарихында алғаш рет Қазақстан банктерінің збекстанның банк нарығына шығуына құқықтық негіз қалап, з кезегінде екіжақты банктік ынтымақтастықты нығайтуға мүмкіндік береді. Келісім екі елдің ұлттық заңнамаларына сәйкес банк секторына қатысты елеулі жаңалықтар мен згерістер, сондай-ақ нормативтік-құқықтық реттеу, бақылау мен қадағалау мәселелері бойынша ақпарат алмасуда ынтымақтастықты дамытуды к здейді. Атап айтқанда, Қазақстан банктеріне бас банкке арналған теңгемен баламада кемінде 100 млн еуро м лшерінде және трансшекаралық мекеме үшін 100 млрд сом м лшерінде жарғылық капиталының болуы, сондай-ақ халықаралық шәкіл бойынша шетел валютасымен Standard & Poor s рейтингтік агенттігінің «В»-дан немесе Fitch Ratings, Мооdy s берген осындай деңгейдегі рейтингтен т мен емес ұзақ мерзімдік кредиттік рейтингтің болуы секілді қажетті талаптарға сәйкес келген жағдайда збек елінің аумағында трансшекаралық мекеме құруға немесе иеленуге мүмкіндік беріледі. ЦИФРЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ ИННОВАЦИЯЛЫҚ Т ЛЕМ ЖҮЙЕСІ «Астана» халықаралық қаржы орталығы мен Mas ter card компаниясы«ахқо резидентінің картасын» таныстырды. Бұл шара АХҚО-ның 5 шілдедегі ресми тұсаукесері аясында тті. АХҚО-ның цифрлық технологиялар ж ніндегі директоры сел Жанасова: «Mastercard компаниясы АХҚО-ның басты серіктестерінің бірі болып табылады. Біздің ынтымақтастығымыз аясында дайындап шығарылған АХҚО картасының прототипі АХҚО қатысушыларына ұсынылатын негізгі німдердің біріне жатады. Біздің команда «Жұмыс жасауға толығымен дап-дайын компания» деген тұжырымдаманы жасап жатыр. Оған сәйкес АҚХО қатысушыларына бүкіл жағдай жасалып, оларға орталықта бизнес жүргізуге арналған қажетті ілеспе құжаттардың барлығы ұсынылады. Біздің ойымызша, АХҚО резидентінің картасы осы тұжырымдаманың басты б лігіне айналмақ», деп атап тті. Mastercard т лем жүйесі Қазақстан нарығына инновациялық т лем шешімдерін, технологиялық және німдік инновацияларды ендіру үшін ең ірі банктермен, сауда-саттық және қызмет к рсетумен айналысатын кәсіпорындармен, басқа да нарық қатысушыларымен ынтымақтаса жұмыс жасайды. Резидент картасы Mastercard және АХҚО арасындағы тығыз ынтымақтастықтың жарқын к рінісі болып табылады. Рымтай САҒЫНБЕКОВА ЕҢБЕК НАРЫҒЫ: САЛЫҘ Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар қанша төлейді? > [ 1 ] Вице-министрдің түсін діруінше, барлық қазақ стандық тар әлеуметтік жеңілдіктер алып, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің қатысушысы болуы үшін Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі зін- зі жұмыспен қамтығандар үшін Бірыңғай жиынтық т лемді енгізуді ұсынады. Бірыңғай жиынтық т лемді енгізу тіркеу ді оңайлатады және салық ауыртпалығын жеңілдетеді, М МС аясында медициналық қызмет алу құқығын береді және міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйе сінен әлеуметтік т лем дерді тағайындауға жол ашады. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің есеп теуі ҰЛТТЫҘ БАНК Теңгенің әлсіреуіне әсер еткен фактордың бірі ФРЖ-нің негізгі мөлшерлемесі кезекті рет көтерілді Алматыда Ұлттық банк кілдерінің қаржы сарапшыларымен д ңгелек үстел басындағы кездесуі тті. Кездесу барысында қаржы реттеушісінің ақша-кредит саясатына қатысты мәселелер, ақша және валюта нарықтарындағы ахуал, сондай-ақ теңгенің әлсіреуіне әсер еткен факторлар туралы айтылды. РЫМТАЙ САҒЫНБЕКОВА Д ңгелек үстел басындағы әңгімеде Ұлттық банктің зерттеулер және статистика департаментінің директоры Виталий Тутушкин қатысушыларға жылдық инфляцияның биылғы жылға межеленген деңгейде екендігін, қаржы реттеушісінің бағалауына сәйкес оның бұдан кейінгі серпіні 2018 және 2019 жылдардағы нысаналы дәліз шегінде қалыптасатыны туралы айтып берді. Алайда сыртқы сектор және бюджеттік саясат тарапынан инфляциялық тәуекелдердің қысқа және орта мерзімді перспективада іске асуының ықтималдылығы үстіміздегі жылғы ақша-кредит талаптарының жұмсару әлеуетін шектейді. Ұлттық банктің бағалауына сәйкес, инфляцияның т мендеу үрдісі жалғасып отыр. Маусымда жылдық инфляция 5,9%-ға дейін баяулады. Бұл 2015 жылғы қазаннан бергі кезеңдегі ең т мен деңгей. Биыл бірінші жартыжылдықта оның деңгейі ткен жылғы осы кезеңмен салыстырғанда (3,7%) барынша т мен (2,6%) болды. «Инфляция деңгейінің т мендеуіне ауыл шаруашылығы німдері мен азықтүлік нарығындағы үрдістердің барынша қолайлы мау сым дық ық палы және отандық нді рушілердің тұтыну тауарларына баға суінің баяулауы себепші болды. Қаңтар-маусымда су (жылдық к рсетуде) 3,4%-дан 1,9%-ға дейін баяулады. Ұлттық банктің бағалауы бойынша жылдың соңына дейін жылдық инфляция к рсеткішінің айтарлықтай баяулауы күтілмейді. Бұл ткен жылдың т мен статистикалық базасына байланысты. Былтыр үшінші тоқсанда инфляция деңгейі шамалы (0,5%) болған еді», деп атап тті В.Тутушкин. Ұлттық банк кілінің айтуынша, халықтың инфляциялық күтулері салыстырмалы орнықтылықты к рсетіп отыр. Бір жыл алға күтілетін инфляцияны сандық бағалау к рсеткіші маусымда биылғы ақпан және мамыр айларының деңгейінде, яғни 6,0% болды. Күтулердің наурыздағы (неғұрлым т мен) және сәуірдегі (неғұрлым жоғары) згеруі ағымдағы нарықтық жағдайлардың әсер етуін к рсетті. «Халықтың инфляцияны қабылдауы жақсаруда. Сауалнама нәтижесінде «тауарлар мен бойынша, БЖТ енгізу ар қылы шамамен 500 мың зін- зі жұмыспен қамтыған адам ресми тіркеледі. Қала тұрғындары үшін БЖТ қызметтердің ткен 12 айдағы бағасы бұрынғыға қарағанда, жылдамырақ сті» деп санайтын респонденттерінің үлесі маусымда бақылау жасалып отырған бүкіл кезең бойынша ең т менгі деңгейде, 44,2% болды. Тұтыну бағасының ткен жылға қарағанда т мендегенін немесе т мендеп отырған серпінін атап ткен респонденттердің үлесі ең жоғары тарихи мәнді 22,5%-ті к рсетіп отыр», деп хабарлады В.Тутушкин. Елде экономикалық белсенділік су үстінде. Қысқа мерзімді экономикалық индикатор қаңтар-мамыр аралығындағы кезеңде жылдық к рсеткіш бойынша 5,1%-ті құрады. Тау-кен ндіру және ңдеуші неркәсіп, байланыс, сауда, к лік және ауыл шаруашылығы секілді негізгі салалардың бәрінде де сім жақсы. Бұл ретте экономикалық су к рсеткіштері зінің әлеуетті мәндерінен жоғары. Олар тұтынушылық және инвестициялық ішкі, сол сияқты сыртқы жиынтық сұраныстың кеңеюімен қамтамасыз етілуде. Бұл экономикаға проинфля циялық қысым жасайды. «Тұтынушылық жиынтық сұраныстың кеңеюін ынталандыратын факторлардың бірі бюджет саясатының әлеуметтік бағыты болып қалады. Зейнетақы т лемдерінің ағымдағы жылғы 1 шілдеден бастап к терілуі халықтың әлеуметтік осал топтарына қолдау жасайды. Екінші жағынан алғанда инфляциялық аяның т мендеуін шектейді», деді Ұлттық банк кілі. Сыртқы нарықтағы ахуал түрлі м лшері бір АЕК болады, ал ауыл тұрғындары үшін 0,5 АЕК. Осылайша, түскен қаражаттың 10%- ы жеке табыс салығына, 20% сипатта болып отырғанын айта келіп, В.Тутушкин: «Мұнай бағасының згерісі оң әсерін жалғастыруда, бір баррель үшін баға орташа алғанда 70 АҚШ долларынан жоғары болып қалыптасты. Мұнайға әлемдік бағаның бұдан былайғы згерісіне қатысты сарапшылардың орташа жылдық болжамдары жақсы.маусым айында, жыл басынан бері алғаш рет әлемдік нарықта азық-түлік бағаларының т мендеуі байқалды. FAO бағалар индексі 1,3%-ке т мендеді, бұл елдер арасындағы сауда шиеленісінің күшеюіне байланысты. Нәтижесінде астық бағасының т мендеуі байқалды. Алайда тұтастай алғанда, негізгі дәнді дақылдар ндірісінің болашағы нашарлап отыр. Сарапшылардың пікірі бойынша, бұл инфляциялық аяны күшейтеді және индекстің одан әрі суіне ықпал етеді», деді. Орта мерзімді кезеңде сыртқы саудадағы негізгі әріптес елдерде инфляция деңгейінің күтілетін к терілуіне байланысты проинфляциялық қысымның болуы ықтимал. Сыртқы монетарлық талаптардың қатаңдауы жалғасуда. Мәселен, маусымда ФРЖ негізгі м лшерлемесі кезекті рет к терілді. Нәтижесінде әлемдік нарықтарда АҚШ долларының күтулі нығаюы байқалды. Дамушы нарықтардың валюталарынан капитал ағындары бағытының АҚШ долларына қарай згеруі байқалды. Дамушы нарықтардағы жалпы үрдіс Қазақстанға да қатысты болғанын атап ту керек. Атап айтқанда, Ұлттық банктің бейрезиденттердегі мемлекеттік міндетті әлеуметтік сақтандыру қорына, 30% зейнетақы т лемдеріне, 40% Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына түседі. Н. лтаев министрлік осыған ұқсас бағдарламаларды енгізудің халықаралық тәжірибесін зерттеп, зерделегенін айтты. Мәселен, осындай жұмыстың нәтижесінде жылдары Аргентинада тіркелген шағын бизнес субъектілерінің саны үш есе скен болса, жылдары Бразилияда тіркелген кәсіпкерлер саны 1,4 миллионға дейін артқан екен. Сондықтан алдымыздағы қыркүйек айында Мәжілістің қарауына салық және әкімшілікқұқықтық шаралар кешенін қарастыратын халық ты жұмыспен қамтуды рәсімдеу мәселелері туралы заң жобасы енгізіледі. қысқа мерзімді ноттарының к лемі биылғы наурыз-маусым аралығында ең к п деңгейден, 454 млрд теңгеден 241 млрд теңгеге дейін т мендеді. Бейрезиденттердің пайданы белгілеуі валюта нарығына тікелей ықпал етті. Бұл теңгенің әлсіреуіне әсер еткен факторлардың бірі болды. Ұлттық банк кілі жалпы алғанда ақша-кредит талаптары бейтарап деңгейде екенін атап тті. Орнықсыз сыртқы факторлар мен проинфляциялық тәуекелдердің іске асырылу ықтималдығы аясында инфляциялық күтулерді басқару мәселесі зекті болып қалуда. Осы орайда ақша-кредит талаптары сипатының барынша қатаңдана түсуі де жоққа шығарылмайды. «Соңғы екі жылда ақша-кредит саясатын жүргізуде операциялық бағдар болып табылатын TONIA индикаторы базалық м лшерлеменің пайыздық дәлізінің т менгі шегіне жақын тұрғанын ескере отырып, Ұлттық банк ақша-кредиттік реттеудің операциялық тиімділігін арттыру мүмкіндігін де қарастырады. Осы ретте Ұлттық банк екінші жартыжылдықта дәліздің шекараларын біртіндеп тарылту мүмкіндігін зерделейтін болады», деп түйіндеді с зін В.Тутушкин. Д ңгелек үстел басындағы әңгімені қорытындылай келіп, Ұлттық банктің кілдері сарапшылардың сұрақтарына жауап берді, қаржы реттеушісінің нарықпен және жұртшылықпен белсенді байланысты жолға қою саясаты аясындағы мұндай басқосулардың маңыздылығы атап тілді.

5 БЕЙСЕНБІ 12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ БИЗНЕС&ҚОҒАМ 5 ЖАҢҒЫРТУ 3.0 Мұнай ағыны бас қаладан басқарылады ҚазТрансОйл жаңа жүйелерді енгізуде > [ 1 ] Енді ҚазТрансОйл Астанадан тікелей Қазақстанның 11 аймағындағы мұнай ағынын басқара алады. «Самұрық-Қазына» Ұ Қ» АҚ басқарма т рағасы Ахметжан Есімов ұлттық оператордың жаңа бас диспетчерлік басқармасын ресми түрде іске қосты. ҚТО-дағы диспетчерлік басқарманың бұрынғы құрылымы т рт деңгейлі сатыдан: жергілікті, аудандық, орталық диспетчерлік пункттерден және Астанадағы бас диспетчерлік басқармадан тұратын. Ұзақтығы 5,4 мың км құрайтын мұнай құбырының барлық жүйесі бойынша мұнай тасымалын басқару кезең-кезеңмен, даму және SCADA жүйесін енгізу деңгейіне қарай жергілікті диспетчерлік пункттерден аудандық диспетчерлік пункттерге берілді. Ал соңғы жылдары басқару Атырау мен Павлодардағы орталық диспетчерлік пункттерден жүргізілді. Сонымен қатар мұнай ағыны Астанадағы бас диспетчерлік басқарманың бақылауында болды. Қазір құрылымда тек жергілікті диспетчерлік пункттер мен бас диспетчерлік басқарма ғана қалып, екі деңгей оңтайландырылып отыр. Ендігі жерде мұнай тасымалы толығымен елордадан басқарылады. Қара алтынды қабылдау мен тапсыру, оны барлық мұнай құбырлары бойынша құю бас басқарма диспетчерлерімен нақты уақыт режимінде жүзеге асырылады. Жаңа технологиялардың к мегімен мамандар мұнай құбырының барлық учаскелерінде операцияларды басқаратын болады. Технологиялық учаскелерге б лінген ҚТО-ның магистральді мұнай құбырының бүкіл жүйесі бас орталықтан басқарылады. Технологиялық процестің үзіліссіз мониторингіне жауапты мамандар тәулік бойы жұмыс жүргізеді. Компаниядағы сандық технологиялар қазақстандық мұнайды еліміздің мұнай ндеу зауыттарына жеткізуді, Қара және Балтық теңіздерінің порттары арқылы Қытайға және збекстанға экспорттауды басқаруға, сондай-ақ ресейлік мұнайды ҚХР мен збекстанға транзиттеуге тың мүмкіндіктер береді. Сонымен қатар Ұлттық әл-ауқат қорының басшысы бас диспетчерлік басқармадан цифрлық технологиялар арқылы Қазақстан-Қытай мұнай құбырлары жүйесінің даму жобасының екінші кезеңі аясында қайта жаңғыртылған Ақт бе облысындағы «Кеңқияқ» бас мұнай айдау станциясын іске қосты. А.Есімов жиналғандарды жаңа нысанның ашылуымен құттықтап, аталған жобаның еліміз үшін маңыздылығы жоғары екендігін атап тті. «Кеңқияқ» бас мұнай айдау станциясының іске қосылуы қазақстандық мұнайды Қытайға экспорттау к лемін ұлғайтуға, Батыс Қазақстан мұнайын отандық мұнай ңдеу зауыттарына тасымалдауды қамтамасыз етуге ықпал етеді. «ҚазТрансОйл» АҚ бас директоры Д.Досанов «Кеңқияқ» бас мұнай айдау станциясын қайта ж ндеу және Кеңқияқ-Атырау мұнай құбыры реверсі жобасын толық к лемде іске қосу арқылы қазақстандық мұнайдың Қытай Халық Республикасына экспорты артатынын, батысқазақстандық мұнайдың отандық мұнай ңдеу зауыттарына тасымалдануы қамтамасыз етілетінін жеткізді. Бұл еліміздегі М З-дер қайта жаңғыртылғаннан кейінгі отандық шикізаттың есебінен мұнай тұтынуды арттыру болжамын қанағаттандырады. Жалпы, қайта ж ндеу жобасы бұл отандық мұнайдың ішкі және экспорттық жеткізілуін ұлғай туда маңызды қадам, еліміздің неркәсіптік рлеуіне және оның транзиттік-экспорттық әлеуетінің дамуына қосып жатқан елеулі үлесі. Қазақстан-Қытай мұнай құбыры жүйесінің құрылысы екінші кезеңінің екінші кезегі жобасы мұнай ндірісін 20 млн тоннаға дейін арттыруға, мұнайды экспортқа ж нелтуге және әртараптандыруға бағытталған. Жаңа қуатты серпін мұнай экспортын тасымалдау аясын кеңейтуге елеулі септігін тигізіп, еліміздегі мұнай ңдеу зауыттарын отандық шикізатпен толтыруға жағдай туғызды. Осы жобаның аясында 2016 жылы Атырау облысында Шманов атындағы мұнай айдау станциясы қайта қалпына келтіріліп, кеңейтілген болатын. Ал биыл ж ндеу жұмыстары аяқталып отырған Кеңқияқта сыйымдылығы т/м3 болатын сұйыққойма паркі ж нделді. С йтіп, жылына 20 млн тонна мұнай айдауға мүмкіндік беретін екі магистральді сорғы агрегаты бар қондырғы орнатылған магистральді сорғы станциясы, қосымша үшінші сорғы агрегаты орнатылған тірек сорғысы іске қосылды. Сондай-ақ жиілік реттеуді қамтамасыз ететін және электрқозғауышты бірқалыпты жүргізуге жәрдем беретін кешенді қондырғы орнатылып, рт с ндіру станциясы, қауіпсіздік жүйесі, найзағайға қарсы қорған, мұнай айдау станциясының сенімді жұмысын қамтамасыз ететін зге де нысандар пайдалануға берілді. Ағымдағы жылы «Мұнайтас» батыс құбыр компаниясы «Кеңқияқ-Атырау» мұнай құбырының реверс жобасын іске асыруды жоспарлап отыр. НАРЫҘ ЖАҢАЛЫҘТАРЫ ЕҢБЕК НАРЫҒЫ СҰРАНЫСҚА ИЕ МАМАНДАР ДАЯРЛАНАДЫ Биыл алғашқы жартыжылдықта 158 мың адам тұрақты жұмысқа орналасты. Үкімет отырысында «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту» бағдарламасының іске асырылу барысы туралы баяндаған еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Мәдина білқасымова осы ретте биыл 110,6 млрд теңге б лінгендігін атап тті. Бұл 571 мың азаматты жұмыспен қамту шараларын іске асыруға мүмкіндік береді. ткен алты айдың қорытындысы бойынша 290 мыңдай жұмыссыз және нәтижесіз жұмыспен қамтылған азамат аталған шараларға тартылып, жоспар 101% орындалған. Олардың 243 мыңы жұмысқа орналастырылып, оның ішінде 158 мың адам (66%) тұрақты жұмыспен қамтылған. Бағдарламаның бірінші бағыты аясында 2017 жылдан бастап жоғары оқу орнына түспеген мектеп түлектеріне тегін техникалық және кәсіптік оқу мүмкіндігі жасалды. Биыл 1 қыркүйекте тағы да 21 мың жас колледждерде оқуын бастайды. Сондай-ақ колледждер мен оқу орталықтары базасында жұмыссыз және зін- зі еңбекпен қамтыған адамды оқыту жоспарланып отыр. Бұл мақсатқа 7,8 млрд теңге қарастырылған. Қатысушылар қажетті техникалық мамандықтар және қызмет к рсету салалары бойынша оқытылды. Министрдің айтуынша, тігінші, шаштараз, машинист, электр-газ дәнекерлеуші, кондитер, аспаз мамандары жоғары сұранысқа ие. БАЙҚОҢЫР БІРЛЕСКЕН ЗЫМЫРАН КЕШЕНІ ҚҰРЫЛАДЫ Қызылорда облысына іс-сапармен келген премьерминистрдің бірінші орынбасары Асқар Мамин Байқоңырда «Роскосмос» корпорациясының бас директоры Дмитрий Рогозинмен кездесті. Кездесу барысында ғарыш саласы мен Байқоңыр қаласын дамыту мәселелері талқыланып, туризмді дамытуға бағытталған жобалар таныстырылды. Қос тараптың бірлескен әрекетінің нәтижесінде ғарыш айлағы мен қаланың әлеуметтік-экономикалық даму мәселелерін шешуге нақты мүмкіндік туды. Мұнда «Бәйтерек» бірлескен зымыран кешені құрылады. Медицина мәселелері және бизнес-жобаларды жүзеге асыру ж ніндегі келісімдерге згерістер енгізіліп, АӨК: БАСЫМ БАҒЫТ Мүмкіндіктер аясы кең Инвестициялық әлеует таныстырылды Еліміздің ауыл шаруашылығы саласының алдында еңбек німділігін және ңделген нім экспортының к лемін 2,5 есеге арттыру туралы зор міндет тұр. Оны орындау үшін жалпы агро неркәсіп кешенінде жаңа к зқарасты қалыптастырып, биік талаптарды меңгеру қажет. БОТАГ З БДІРЕЙҚЫЗЫ Халықтың жартысына жуығының негізгі кіріс к зі болғандықтан, А К-тің экономи калық және әлеуметтік мәні орасан. Осы ретте еліміз үшін салаға тікелей шетел инвестицияларын тарту мен зара тиімді бірлескен кәсіпорындар құру еліміз үшін те маңызды. Жаңа Жібек жолының азық-түлік қауіпсіздігі талқыланған «Kazakhstan Global Investment Roundtable» д ңгелек үстелі аясында Премьер-министрдің орынбасары ауыл шаруашылығы министрі мірзақ Ш кеев инвесторларға Қазақстанның агро неркәсіптік кешеніндегі мол мүмкіндіктерді таныстырды. Cedar Meats, Agriprotein Technologies, Phoenix Global DMCC, Green Island трансұлттық компаниялары, Дүниежүзілік банк кілдері қатысқан алқалы шара еліміздің инвестициялық, экономикалық даму және бәсекеге қабілеттілік саласындағы саясатын талқылау тұрғысынан рбіді. Бүгінде Қазақстан ет німдері, сиыр және қой еті бойынша жоғары экспорттық әлеуетке ие. Еліміз қол жеткізген бәсекеге қабілеттілік деңгейін қолдау және одан әрі кеңейту үшін агро неркәсіптік кешенді мемлекеттік реттеудің тәсілдері арқылы ішкі нарықты қорғауға, сыртқы сауда нарығын кеңейтуге, сауда-логистикалық инфрақұрылымды дамытуға және агро неркәсіптік кешен субъектілерін қаржыландырудың қолжетімділігін арттыруға баса назар аударылуда. Соңғы 5 жылда аграрлық сектор 4,4 млрд доллар инвестиция тартты, ал осы жылдың бірінші тоқсанында 136 млн доллар инвестиция тартылған, бұл ткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 25%-ке артық. Ағымдағы жылдың 3 айында ауыл шаруашылығы німдерін экспорттау 47% -ке, оның ішінде ңделген німдердің экспорты 26%- ке сті. Сала басшысы біздің тарап қазақстандық ауылшаруашылық німін, оны ңдеуді алға жылжытуға, ндірістік процестерге, менеджмент пен маркетингке заманауи технологиялар тартуға қызығушылық танытқан шетелдік инвесторларға жан-жақты қолдау жасауға әзір екендігін жеткізді..ш кеев инвесторларды қазір экспорттық мүмкіндіктерді арттыру жұмыстары жүргізіліп жатқандығынан хабардар етті. Мысалы, Иранға тірі қойларды, мұздатылған және салқындатылған қойларды жеткізу үшін кедергілер жойылып, ткен жылы алғаш рет Иранға 4763 бас 129,5 тонна тірі қой мен 509,8 тонна қозы экспортқа шығарылды. Қазақстаннан сиыр етін импорттауға қойылатын талаптар келісіліп, тауық жұмыртқасын экспорттауға рұқсат берілді. Сауд Арабиясы мен Біріккен Араб мірліктеріне ірі және ұсақ мал жеткізуге шектеулер алынып тасталынды. Сонымен бірге Біріккен Араб мірліктеріне ет және ет німдерін, тауық жұмыртқаларын жеткізу үшін кедергілер жойылды. Қазірдің зінде Қытай нарығы Қазақстаннан импортталатын ауылшаруашылық німдеріне: мұздатылған сиыр және қой, балық, бал, тірі жылқылар, сондай-ақ бидай, кебек, соя, жоңышқа, рапс, ұн, сімдік майы німдерін тасымалдауға ашылды. ткен жылы Қытай Халық Республикасына ж нелтілген ауылшаруашылық німдерінің экспорты 34,3% -ке 134,5 млн доллардан 180,6 млн долларға дейін сті. Ауылшаруашылық німдерін экспорттауға 167 қазақстандық кәсіпорын шет елдердің реестрлеріне енгізілді. Мысалы, 150- ге жуық кәсіпорындар Қы тайға әртүрлі ауылшаруашылық німдерін экспорттауға құқылы болды, 17 балық ңдеу кәсіпорны Еуропалық одаққа балық німдерін экспорттауға рұқсат алды. Қазақстанның географиялық қолайлы орналасуына сәйкес, бірқатар ірі инфрақұрылымдық жобалар Қытай шекарасында Қорғас порты, Каспий теңізіндегі Ақтау порты, Батыс Еуропа Батыс Қытай халықаралық транзит дәлізі іске асырылуда. Қазіргі таңда к птеген шетелдік компаниялар еліміздің аграрлық секторындағы түрлі жобаларда тұрақты жұмыс істеуде. Олардың қатарында: сүт саласындағы «Danon» және «Lactalis» трансұлттық компанияларын, томаттар ңдеу бойынша жобаға қатысушы қытайлық «COFCO» ірі мемлекеттік компаниясын атап ткен орынды. Сонымен қатар ХІ Астана экономикалық форумы аясында министрлік ірі трансұлттық компаниялармен жалпы сомасы 106,5 млн долларды құрайтын келісімдерге қол қойғаны мәлім. леуетті инвесторлар тек здерінің капиталымен ғана емес, тың технологияларымен, әлемдік брендтерімен, менеджменттік тәсілдерімен, экспорттық нарықтарымен келуде. лбетте, шын ниетке, салмақты қарым-қатынасқа негізделген қызмет те міршең, табысты болатыны күмән тудырмайды. қаланың ұзақмерзімді даму бағдарламасы әзірленді. Роскосмостың қолдауымен әкімшілік қала аумағын абаттандыру, жолдарды ж ндеу, тұрғын үйлерді газдандыру жұмыстарын қолға алды. Облыс әкімдігі к ппәтерлі 5 үйдің құрылысын бастады. Мектептер мен ауруханаға к гілдір отын тартылып, коммуналдық меншікке ткен су құбыры мен кәріз жүйесі жаңғыртылуда. Кездесу барысында облыс әкімі Қырымбек К шербаев инвестиция тарту, қала экономикасын әртараптандыру және бизнесті дамыту үшін қолайлы жағдай жасау мақсатында «Байқоңыр» кешенінің аумағында ерекше экономикалық аймақ құру туралы арнайы үкіметаралық келісімге қол қою қажеттігін атап тті. ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ САУДА АЙНАЛЫМЫ $3 МИЛЛИАРДТАН АСТЫ Қазақстан мен Швейцария арасындағы сауда айналымы 3 млрд АҚШ долларынан асты. 10 шілдеде Ақтауда инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбектің Швейцарияның экономика, білім және зерттеу б лімінің басшысы Йоханн Шнайдер-Амманмен кездесуінде айтылғандай, бұл 2016 жылға қарағанда 14% жоғары. «Швейцария біз үшін Қазақстанның Еуропадағы стратегиялық және маңызды сауда-экономикалық әріптесі. Бүгінгі кездесу сауда-экономикалық байланыстарды одан әрі нығайтуға, зара мүдделі салалардағы қарымқатынасты кеңейтуге деген ұмтылысымыздың тағы бір дәлелі», деді Жеңіс Қасымбек. Соңғы 12 жылда Швейцариядан елімізге тікелей инвестицияның ағыны 20 млрд доллардан асты. Бүгінгі күні энергетика, к лік, инновация, медицина салаларында Швейцария капиталының қатысуымен 300-ден астам бірлескен кәсіпорын жұмыс істейді. Кездесу соңында қымбат металдар мен олардың німдеріне талдау белгілерін зара тану туралы келісім жасау ж нінде бірлескен мәлімдемеге қол қойылды. Бірлескен мәлімдемеге қол қойылғаннан кейін ішкі үйлестірудің қосымша рәсімі және Швейцария конфедерациясы Федералдық кеңесі мен Қазақстан Республикасының Үкіметі арасында бағалы металдарға және олардан жасалған бұйымдарға қатысты белгілерді зара тану туралы тиісті келісім рәсімделді. Рымтай САҒЫНБЕКОВА

6 6 БЕЙСЕНБІ БИЗНЕС&ҚАРЖЫ 12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ ШОЛУШЫ БАҒАНЫ Жетпісбай БЕКБОЛАТҰЛЫ, әл-фараби атындағы ҚазҰУ кафедра меңгерушісі Ислам қаржы институттарына жол ашық Қазіргі заманғы қаржы институттары кәсіпкерлік табыс табумен қатар қоғамға әлеуметтік пайда әкелуге де к ңіл б ле бастады. Бұл орайда ең алдымен ислам банкингі мен қаржысы ауызға оралады. Ислам қаржысының елімізге келуінің ширек ғасырға жуық тарихы бар. Республикамыз 1995 жылы Ислам ынтымақтастығы ұйымына қосылғаннан кейін Ислам даму банкінің мүшесі болды. Содан бері аталған қаржы институттары экономиканың басым секторларында, оның ішінде ауыл шаруашылығы сааласында, инфрақұрылымдық жобалар, сондай-ақ ғылым мен технологияларды дамыту бағыттарында зара тиімді ынтымақтастыққа негіз қалады. Ислам Даму банкі жылдары Қазақстанда зінің Тәуелсіз мемлекеттер достастығы аумағындағы алғашқы елдік стратегиясын жүзеге асырды, бұл ел экономикасына, атап айтқанда, сауданы қаржыландыру, жекеменшік секторды дамыту және сақтандыру салаларына шамамен 650 млн доллар қаржы тартуға жол ашты. Бүгінгі таңда банк жалпы сомасы 1,874 млрд долларды құрайтын 67 жобаны мақұлдады. Ислам Даму банкі жалпы операциялар сомасының 55,8 пайызын құрайтын к лік инфрақұрылымын дамыту, 23,3 пайызды құрайтын ауыл шаруашылығын дамыту, шағын және орта бизнесті және қаржы секторын дамыту (19 пайыз), білім беру (1 пайыз), денсаулық сақтау (0,8 пайыз), ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, санитарлық бақылау және қала қызметтері сияқты негізгі бағыттар бойынша қаржы салуда. Еліміздің Ислам Даму банкімен ынтымақтастығының кеңеюіне Елордадағы «Астана» халықаралық қаржы орталығының құрылуы себепкер болуда. Инновациялық қаржы технологияларын дамытуды к здейтін тиімді ортаны қалыптастыратын «Астана» халықаралық қаржы орталығының жұмысына қатысушылар үшін Қазақстанның ғана емес, сондай-ақ бүкіл әлемнің капиталы қолжетімді болады. Еліміздегі жетекші халықаралық қаржылық қызметтер орталығы үздік әлемдік тәжірибеге сәйкес жұмыс істейді. Осыған байланысты жалпы ағылшын заңдарының қағидаттарына негізделген тәуелсіз халықаралық сот жүйесі, негізгі халықаралық серіктестермен стратегиялық ынтымақтастық және басқа қаржы саласындағы халықаралық реттеу және бизнес стандарттары енгізілді. Қаржы орталығында посткеңестік кеңістікте баламасы жоқ, бұрын-соңды болмаған жағдайлар жасалған. Инвестицияларды тарту және елдің қор нарығын дамытуды іске асыру мақсатында «Астана» халықаралық қаржы орталығының биржасы құрылды. Бүгінгі таңда әлемдік капиталдандыру бойынша екінші орындағы Nasdaq. inc. америкалық қор биржасы және әлемдік капиталдандыру бойынша 4 орындағы Шанхай қор биржасы «Астана» халықаралық қаржы орталығы биржасының акционерлері болып табылады. Халықаралық қаржы орталығының Қытаймен және Солтүстік Америкамен стратегиялық әріптестігі жетекші әлемдік биржалармен инвестициялық тімділікке қол жеткізуге мүмкіндік береді, сонымен бірге Қазақстанның капитал нарығына инвестиция тарту арттырылады. «Астана» халықаралық қаржы орталығының биржасында Euroclear жүйесі арқылы есеп айырысу инвесторлар базасын кеңейтуге және мемлекеттік қарыз алу құнын т мендетуге ықпал етеді. Сондай-ақ инновациялық қаржы технологияларын дамыту мен ілгерілету үшін қолайлы экожүйе қалыптастыруға бағытталған жобалар ішінде «Астана» халықаралық қаржы орталығының цифрлық сот т релігі жүйесі e-justice, цифрлық криптобиржа, криптовалюталар үшін депозитарий, қаржылық супермаркет, киберқауіпсіздік орталығы, ислам қаржы технологиялары, халықаралық стартап бағдарламалары мен басқа да жобалар бар. «Астана» халықаралық қаржы орталығының негізінде Халықаралық ислам сауда-қаржы корпорациясының кілдігі ашылды. Аталған корпорацияға қосылу ұлттық экспортты және зара сауданы жетілдіруге жағдай жасап, сондай-ақ Ислам ынтымақтастық ұйымына мүше елдердегі жаңа құралдар мен тұрақты қаржы к здерін, нарықтарды ынтымақтастыққа тартады. Осы арқылы ұйым елдерімен зара сауда-саттықта құнды тәжірибе алуға, сонымен қатар Халықаралық ислам сауда-қаржы корпорациясының технологиялары мен жинақталған тәжірибесін дайын нім экспортын дамытуға бағыттауға жол ашылады. Мұнымен қатар жекешелендіру бағдарламаларына қатысу, инфрақұрылымдық қор құру, сондай-ақ қазақстандық компанияларды шетелдік капитал нарықтарына шығару мәселелері шешімін табады. Қазақстанның қаржы секторын дамыту стратегиясына сәйкес 2020 жылға қарай жиынтық исламдық банк активтерінің к лемі 3-5 пайызға жетуі тиіс. Елбасы 2020 жылға қарай Қазақстанды ТМД және Орталық Азиядағы ислам банкингінің орталығы ретінде қалыптастыру тапсырмасын алға қойып отыр. Берілген міндеттер мен мақсатты к рсеткіштерге қол жеткізу елде исламдық қаржы институттарының қызметі үшін тиісті шарттар жасалса ғана мүмкін болады. Осыған орай «Астана» халықаралық қаржы орталығының алаңында исламдық сукук бағалы қағаздарын шығару бойынша қызу жұмыс жүргізіліп жатыр. ШОЛУ Маусымдағы пайыздық мөлшерлемелер жайы Жаздың алғашқы айы еліміздегі банктердің халықты несиелендіру немесе олардың з ақшаларын түрлі депозиттерге орналастыруы бағытында белсенді кезең болған сияқты. Мұны Қазақстан қаржыгерлері ассоциациясының (ҚҚА) Талдау орталығы таратқан ақпарат та айқын аңғартады. ҚР Ұлттық банкінің зекті мәлі меттеріне (2018 жылдың 1 маусымына) сәйкес, мамыр айында барлық депозиттік ұйымдардың жиынтық депозиттері 158,8 млрд теңгеге (-0,9%), 16,9 трлн теңгеге дейін қысқарған, деп хабарлайды ҚҚА Талдау орталығы. Сонымен бірге мамырда теңгедегі салымдардың жиынтық к лемі шамалы 20,9 млрд теңгеге (+0,2%), 9,4 трлн тенгеге дейін скенін к рсетеді, ал шетелдік валютада салымдар ашық жағымсыз серпін аңғартып 179,4 млрд теңгеге (-2,3%), 7,5 трлн теңгеге дейін т мендегінін аңғартады. Осының аясында жалпы қоржындағы шетелдік валютадағы салымдар үлесі 45,0%-дан 44,4%-ға дейін қысқарған. Бұл ретте долларландырудың т мендеуіне жеке тұлғалардың валюталық депозиттерінің азаюы негізгі әсерін тигізген (-3,0%). Мамырда жеке тұлғалардың ұлттық валютадағы жұмылдырылған депо зиттері бойынша банктердің орта лшемді м лшерлемелерінің сый ақылары 9,9%-ды (сәуірде 10,3%) құраған, шетелдік валютада 1,8% (1,8%). Қорландыру қоры құнының баяу арзандауы кредиттеудің м лшерлемесіне оң әсерін тигізетінін атап айтқан ж н. Мамырдағы маңызды үрдістердің қатарынан Kaspi Bank-тің б лшек салымдарының суін (+12,5 млрд тенге) және салыстырмалы к рсеткіштерде олардың Qazaq Banki-де (-26%), АзияКредит Банкте (-19%) және Банк Астана-да (-17%) азайғанын атап к рсетуге болады. Сонымен қатар мамырдың қорытындысы бойынша корпоративтік салымдардың абсолюттік түрде мейлінше суі Сбербанк ЕБ-де (+46,7 млрд теңге; сәуірде салымдар қоржыны 91,0 млрд теңгеге т мендеген) байқалады. Базалық м лшерлеме мен ҚДКҚ (Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры ред.) жеке тұлғаларға депозиттер бойынша ең жоғарғы м лшерлеме сыйақыларының (12%-ға дейін) т мендеуінен кейін банктердің депозиттер бойынша тиісінше баға ұсыныстарын түзетулер байқалады. ларда теңгелік депозиттік німдер бойынша пайыздық м лшерлемелердің т мендеуі байқалады: Халық банкінде (бес депозиттік нім бойынша), Казкоммерцбанкте (барлық т ртеуі бойынша да), Цеснабанкте (бесеуі СЫРТҘЫ ФАКТОР 29 маусым 6 шілде аралығындағы жекелеген дамушы елдердің валюталары бойынша шолу* 6 шілдедегі сауда-саттық қорытындылары бойынша теңгенің нарықтық бағамы бір аптаның ішінде 0,7%-ға (343,38-ден) әлсіреп, бір АҚШ доллары үшін 341,08 теңге деңгейінде қалыптасты. Сыртқы валюталық нарық тұрғысынан 2018 жылғы 29 маусымнан 6 шілде аралығындағы маңызды оқиғалар АҚШ билігінің құны 34 млрд. АҚШ долларын құрайтын кейбір қытай тауарларына 25% м лшерде әкелу бажын енгізу және оған Қытай тарапынан жауап тарифтер, Ұлыбритания үкіметінің басты мүшелері Еуроодақтан шығу мәселелері ж ніндегі министр Дэвид Дэвистің және орынбасары Стив Бейкердің премьер-министр Тереза Мэймен келіспеушіліктерге байланысты отставкаға кетуі, халықтың жұмыспен қамтылуы бойынша), Сбербанк ЕБ-де (үшеуі бойынша), БЦК-да (үшеуі бойынша), RBK Bank-те (үшеуі бойынша), Еуразиялық-та (біреуі бойынша), Нұрбанкте (біреуі бойынша), Altyn Bank-те (біреуі бойынша), AsiaCredit Bank-те (үшеуі бойынша). депозиттік німдер бойынша м лшер лемелердің т мендеуі мына 1-таблица. Банктік кредиттер бойынша ағымдағы ең төменгі мөлшерлемелер ( ж.) Банк атауы Дамушы елдердің валюталары бағамдарының АҚШ долларына қарағанда згеруі, % (2018 жылғы 29 маусым 6 шілде) және ұзақ қолданыстағы тауарларға сұраныстың суі бойынша экономикалық деректердің жария етілуі болды. Осы факторлар әлемдік нарықтарда АҚШ долларының біраз әлсіреуіне әкелді. Дамушы елдердің валюта бағамдарының** АҚШ долларына қарағанда серпіні мынадай түрде қалыптасты: Кепілсіз тұтынуш. кредиті, %-бен а.ш/жтсм Кепілді берілген кредит, %-бен а.ш/жтсм (68,47-ден 68,88-ге дейін) әлсіреді; ( дан ке дейін) әлсіреді; 62,99-ға дейін) әлсіреді; дан 4,57-ге дейін) нығайды; Ипотекалық кредиттер, %-бен а.ш/жтсм Автокөлік алуға, %-бен а.ш/жтсм 1 Қазақстан Халықтық Банкі АҚ 30.0/ / Казкоммерцбанк АҚ 5.0/20.6 депозит бойынша %-ы *3% 8.0/ Цеснабанк АҚ 30.0/ / / Сбербанк АҚ ЕБ 27.0/ / / / АТФБанк АҚ 16.0/ / / / БанкЦентрКредит АҚ 22.0/ / / / ForteBank АҚ 20.99/ / / /7.5 мем. бағдарлама 8 KASPI BANK АҚ 17.99/ Bank RBK АҚ 25.0/ / / Еуразиялық Банк АҚ / Qazaq Banki АҚ / / / Нұрбанк АҚ 31.0/ / / / АЛЬФА-БАНК ЕБ АҚ 15.0/ / / Altyn Bank АҚ 22.99/ / / AsiaCredit Bank АҚ 17.0/ / ВТБ (Қазақстан) АҚ 24.0/ / /4.1 мем. бағдарлама қар жылық институттарда: Казкоммерцбанкте (0,5%-ға дейін), ForteBank-те 0,8%-ға дейін), Сбербанк ЕБ-де (0,02%-ға дейін) және Еуразиялық банкте (0,1%- ға дейін). Мамырда жаңадан кредиттер 983,1 млрд теңге (жыл басынан бері 4,7 трлн теңге) сомасында берілген. Қарыздық қоржынның сімі бойынша жетекшілікке мамырда Forte Bank (+38,7 млрд теңге) ие; жыл басынан банктің қарыздық қоры 34,2 млрд теңгеге сіпті. Дегенмен де, жыл басынан бергі қарыздық қордың сімі бойынша к шбастаушы Kaspi Bank (+77,2 млрд теңге) болып табылады. Мамырда заңдық тұлғаларға ұлттық валютада берілген кредиттер бойынша орта лшемді м лшерлемелердің сыйақылары 12,5% (сәуірде 12,2%), жеке тұлғаларға 19,3% (19,6%) құраған. Экономикадағы жағдайдың, с.і. инфляцияның одан әрі тежелуіне, жақсаруына (маусымда жылға шаққанда 5,9%-ға дейін т мендеген) орай біз б лшек кредиттер бойынша м л - шерлемелердің біршама т мен - дегенін аңғарамыз. Алайда, орташа шұғыл келешекте м лшерлемелердің айтарлықтай т мендеп кетуі неғайбыл. Банктік кредиттер бойынша ағым дағы м лшерлемелер негізінен, Казкоммерцбанктің ипотекалық кредиттерін есептемегенде, байырғы деңгейде қалған. С йтіп, бұл банк ағымдағы айдан бастап банктің теңгерімінен ғана жылына 8,0%-бен ипотека ұсынады, бұл айтарлықтай жақсы ұсыныс, йткені, ипотекалық німдер бойынша м лшерлеме 14% 33% аралығында белгіленеді (1-таблица). Қазіргі, теңгемен ұзақ мерзімді қорландыру әлі де болса шектеулі жағдайда, ал кейбір қарыз алушылардың т лей алу қабілеті қанағаттанарлықсыз күйінде қалып отырғанда, еліміздегі банктік кредиттеу соның ішінде қаржыландырудың іс жүзіндегі мемлекеттік бағдарламалары есебінен де қолдау тауып отырғаны рас. Бұл ретте жылдың екінші жартысынан бастап маусымда орталық банк бекіткен « рбір отбасы үшін тұрғын үй алудың жаңа мүмкіндігі» Тұрғын үйді кредиттеу бағдарламасын жүзеге асыру күтілуде екенін де атап айтқымыз келеді, дейді қаржылық сарапшылар. Редакциядан: М лшерлемелер бойын ша мәліметтер банктер ұсынған ресми ақпараттардан жинақ талған және олар, к рсетілген німдерге байланысты, барлық шығындарды толық түрде айқын дамауы да мүмкін. німдер бойынша нақты ақпарат алу үшін аталған банктерге тікелей хабарласқан абзал. Интернеттегі және банктердің ашық ақпарат к здерінен әзірлеген Иса ҚАМБАР ден 3,86-ға дейін) нығайды; елдік инвесторлар тарапынан Оңтүстік Африка Республикасының акцияларына сіп келе жатқан инвестициялар аясында 1,9%-ға (13,73- тен 13,47-ге дейін) нығайды, ол капиталдың мемлекеттік бағалы қағаздардан бұрынғы кетуінің орнын толтырды; президент сайлауында Лопес Обрадордың жеңісі аясында 4,4%-ға (19,91-ден 19,04-ке дейін) нығайды. * шолуды Қазақстан Республи касының Ұлттық банкі ашық де рекк здер дің негізінде апта сайын дайындайды ** АҚШ долларына қатысты к лемі жағынан неғұрлым к п сатылатын дамушы елдердің валюталары

7 БЕЙСЕНБІ 12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ БИЗНЕС&ҚОҒАМ 7 PATH TO RENEWAL Why does Kazakhstan attach particular importance to the OBOR initiative?! Western media keeps emphasizing that the President of Kazakhstan Nursultan Nazarbayev gets really excited when it comes to practical realization of the potential within the context of One Belt, One Road. What is particularly important to his nation lies in the possibility of setting up a high-speed transport route that run from China to Europe through Kazakhstan. And one thing: it s important not for only his own country, because the question at hand is the ongoing shift in global economic power and global economic trends. DANISH AZIM In his speech at the VIII Astana Economic Forum on May 22, 2015, President Nazarbayev presented a proposal to promote the land-bridge connecting South East Asia to Europe. According to him, Kazakhstan would be happy to support such an initiative. I propose creating a new, highspeed combined transport route - the Eurasian transcontinental corridor, he said. This transport line will connect not only China and Kazakhstan, but also Russia and Europe, and it will have access to the Central Asian countries. The Kazakh leader stated that the volume of trade between China and the EU amounted to nearly $600 billion and was projected to increase to $800 billion by So there s great value in a land route to Europe for a growing Asia. Furthermore, this path is much shorter than the sea route by nearly three times, he noted. During the three years since then, there have been effective, substantial and visible changes in the situation. The China-promoted Belt and Road initiative is continuing to provide exciting opportunities for the land-locked Central Asian states, used to feel themselves to be on the periphery of the international economic and financial system, marginalized from international trade and confronted with difficulties in establishing transit transport systems. The already ongoing realization of the idea of a New Silk Road, an intertwined set of economic integration initiatives seeking to link East Asia and Europe, gave a big boost to the development of a network of roads in Kazakhstan and to the growth in the volume of East-West and West-East shipments through the Kazakhstani corridor. This conclusion flows from the comparative statistics. Let s give them attention so we can gain some insight into the extent of recent changes in the situation. As is known, there are two main train routes which can be and are being used by the railroad shipping companies that transport goods from China to Europe. The northern one goes into Kazakhstan with a crossing at the Chinese city of Khorgos, then continues across its territory to Russia and Belorussia and then into Poland and Germany. The railway connecting Khorgos to Almaty, the largest rail hub in the nation, was put into commission in 4Q of Through that project, the train route running from China to Europe via the south-eastern part of Kazakhstan has decreased by about 500 km. The southern one goes across Kazakhstan to Aktau [a Kazakh city on the Caspian Sea], then crosses the Caspian Sea into Azerbaijan, continuing by rail into Georgia, Turkey and then the EU s south-eastern part via Bulgaria. The railway connecting Saksaulskaya in the Southern Kazakhstan to Beineu in Western Kazakhstan was put into commission in 2Q of Upon the completion of this project, the length of that route has been shortened by about 1000 km. These train routes are being actively used by by shipping companies. What are the results achieved heretofore in establishing the land-bridge connecting South East Asia to Europe in regard to the part concerning Kazakhstan? Euractiv, in an article by Georgi Gotev entitled China s Belt and Road initiative, explained by Kazakhstan and published on 4 July 2018, said on the matter the following: Roman Vassilenko, deputy minister of foreign affairs of Kazakhstan, met on Wednesday (4 July) with a group of international journalists from around the world to field questions about his country s development and the China-promoted Belt and Road initiative. The diplomat said he had received many questions in advance concerning the Belt and Road initiative, and made use of a map to offer explanations. A few figures mentioned by Vassilenko illustrate the exponential growth of container transport. In 2010, there were zero Chinese containers shipped via Kazakhstan to Europe. In 2011, 1,200 containers were shipped. In 2017, that number grew to 200,000 containers and this year, almost 400,000 containers are expected to cross Kazakhstan. He added that the number would double in each of the next two years, reaching 800,000 containers next year and 1.5 million in Overall, Kazakhstan expects to transit 2 million containers, including the north-south direction, by This would bring $5 billion in transit fees. The advantage for goods companies is that they are able to send their wares from China to Europe in 15 days. In comparison, transport by ship takes between 30 and 45 days, Vassilenko said He also explained that shipping by rail is less expensive than by air, but still more expensive than by sea ($2,000 by ship, compared to $6,000 by rail). The volumes are also telling, as only 1.5 million containers are transported by rail per year compared with 15 million containers via sea link. According to China s statistics, trains running from Xi an to Central Asia carried 170,000 tons of goods worth 1.3 billion yuan ($210 million) in About 75 percent of those goods went to Kazakhstan. It s noteworthy that much has already been done in the previous years. But more remains to be done. The works yet to be carried out in the context of One Belt One Road are enormous. The BRI agenda is quickly becoming a reality. This is an enormous undertaking. Economic and socio-economic dynamics of the BRI are opening up new horizons for reliable and modern investment in Kazakhstan s economy. The Kazakh leadership is well aware of this. Nursultan Nazarbayev when meeting with visiting Chinese Vice-Premier Zhang Gaoli on 18 April 2017, in Astana, capital of Kazakhstan, said the achievements Kazakhstan scored in recent years could not have been realized without China s strong support. Kazakhstan firmly supports China s domestic and international policy and the Belt and Road Initiative, he added. In a recent interview aired by China s CCTV-13 channel, Nursultan Nazarbayev stressed the importance of the state visit to Kazakhstan by Xi Jinping in It was then that the Chinese leader, in a speech at the Nazarbayev University, for the first time announced the global initiative to create the Silk Road Economic Belt. Kazakhstan s president said: Today we can say that it was a great idea. Because in 2012 the world did not get out of the [global economic] crisis and all countries faced difficulties. At that time, this initiative, this idea was a must. It was pitched for all states and they gladly picked it up as an idea that would help them overcome the remnants of the crisis. This stimulated us to adopt our program Nurly Zhol, because the way to Europe runs across Kazakhstan, Russia, and beyond. The particular importance attached to the development of the transcontinental two-way routes linking Europe to East Asia via Kazakhstan is because it fits into two larger trends: first, that the economical center of the world is quickly shifting towards China, and second, that Central Asia s economy is heating up. With regard to the first of these trends, it should also be noted that Central Asia is becoming the core of the differences between the various actors in a globalizing world economy, as rival great powers seek to stamp their forms of economic and political organization on the region and the world. Even India needs Central Asia for accessing European market. As to the second of these trends, Kazakhstan has reached, according to foreign experts, the limits of its development based almost exclusively on oil and raw materials. And now, it is time for the nation to find new incentives for domestic and foreign investments. The Kazakh government understands that the OBOR initiative can provide a lot of opportunities in this respect and generate great potential and create multiplier effects in the Central Asian countries in terms of generating wealth and dynamism. НАРЫҘ ЖАҢАЛЫҘТАРЫ НҰРЛЫ ЖЕР БЕС ЖОБА ҚОЛДАУ ТАПТЫ Ақмола облысында «Нұрлы жер» бағдарламасы аясында биыл жоспарға сәйкес 464,7 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға беріледі. Облыстық құрылыс басқармасының басшысы Марат убәкіровтің айтуынша, «Нұрлы жер» бағдарламасы қолға алынғаннан бері ңірде барлығы 426 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға беріліп, 8 шақырым инженерлік желі ж нделген. Биыл тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі есебінен жалдамалы және несие арқылы берілетін баспана тұрғызу жоспарланып отыр. Осы ретте жалпы аумағы 29 мың шаршы метр жалдамалы 14 тұрғын үй, ал «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша аумағы 464,7 мың шаршы метр баспана құрылысын аяқтау к зделген. Жыл басынан бергі бес айдың ішінде 212 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. «Жекеменшік тұрғын үй құрылысын дамыту» бағыты аясында 14 елдімекенде инженерлік инфрақұрылымы бар жер телімдері әзірленіп, 2,5 мың жер телімі инфрақұрылыммен қамтамасыз етіледі. Жекеменшік құрылысшыларға жеке үйлерді салуға басымдық берілуде. Облыс әкімдігі жанындағы ңірлік үйлестіру кеңесі тарапынан биыл жалпы құны 1,7 млрд теңге болатын 5 жобаны субсидиялау қолдау тапты. Бағдарламаны одан әрі жүзеге асыру үшін инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым және жалдамалы тұрғын үй салу бойынша жалпы құны 11,4 млрд теңге болатын жылдарға арналған жоспар бекітілді. ХАЛЫҚ КІЛЕТТІГІ ЗЕКТІ М СЕЛЕЛЕР ДЕРБЕС БАҚЫЛАУДА ңірлерге аттанған Мәжіліс депутаттары халықты Мемлекет басшысының негізгі бағдарламалық құжаттары мен бастамаларын іске асыру мақсатында қабылданған заңнамалық жаңалықтар туралы хабардар етті. Депутаттар халықты Мемлекет басшысының негізгі бағдарламалық құжаттары мен бастамаларын іске асыру мақсатында қабылданған заңнамалық жаңалықтар туралы хабардар етті. Кездесулерде Президенттің бес әлеуметтік бастамасын іске асыру тетіктері ерекше с з болды. Мәселен, Мәжіліс депутаттары Гүлнар Бижанова мен Серік Сәпиевтің Қарағанды облысы Бұқар жырау ауданы Қушоқы ауылындағы «Ботақара жылу» еңбек ұжымымен кездесуінде « » бағдарламасы бойынша тұрғын үй алудың мән-жайы кеңінен айтылды. Сондай-ақ аудан үшін зекті мәселелерге назар аударылды. Атап айтқанда, 60 жылдардың басында салынған жергілікті су желілерін қалпына келтіру, жедел жәрдем б лімшесінің жабылуы сияқты к терілген мәселелерді депутаттар дербес бақылауға алды. Ал Астана қаласындағы «Еврокоптер Казахстан Инжиниринг» ұжымымен кездесуде депутаттар Павел Казанцев, Бақытжан Ертаев, Жанат Омарбекова мен Юрий Тимощенко инновациялық әлеует, сондай-ақ зауыт тікұшақтарын қолданатын туризм индустриясын дамыту жайын талқылады. Осы ретте тиісті заң жобасы М жілістегі жұмыс топтарында қаралатын болмақ. Депутаттар Елбасының негізгі тапсырмаларының жер-жерлерде қалай іске асырылып жатқанына назар аударды. Батыс Қазақстан облысында цифрландыру барысымен, Сыр ңіріне сапарында қоршаған ортаға зиян келтірмейтін экологиялық қауіпсіз озық технология мен энергияны үнемдеу әдістерінің ндірісте қолданылу нәтижелерімен танысты. Б СЕКЕЛЕСТІК ОРТА ҚАЗАҚТЕЛЕКОМ САТЫП АЛАДЫ «Қазақтелеком» АҚ-ның Kcell акциясын сатып алуы туралы шешім осы аптада қабылдануы мүмкін. Үкімет отырысынан кейін журналистердің сауалына орай ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов: «з шешімімізді осы аптада жария ететін боламыз. К птеген жайт бізге байланысты еместігін баса атап ткім келеді. йткені, біз барлық уақытта да тараптардың келісімін не мақұлдаймыз немесе мақұлдамаймыз. Бұл бірінші кезекте коммерциялық мәміле. Тараптардың уағдаластықтары мен ұстанымдарының згеруі, оның іс жүзінде қалай жүзеге асырылатындығы біздің к зқарасымызға әсер етеді. Және бұл екі металлургиялық зауытты бір-біріне қосу емес, технологиялық тұрғыдан алғанда те күрделі процесс», деп атап тті. Айта кетейік, осыған дейін Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитеті Kcell акцияларының 75% сатып алу туралы Қазақтелеком тінішін қарастыру мерзімін ұзартқан болатын. Рымтай САҒЫНБЕКОВА

8 8 БЕЙСЕНБІ МӘДЕНИЕТ&SPORT 12 ШІЛДЕ 2018 ЖЫЛ РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ: БІЛІМ КЕҢІСТІГІ Білімді болудың мақсаты мансап емес, қоғам мен ұлтыңа қызмет ету. Қазақстан ғалымдарының библиографиялық материалдары сериясы бойынша «Дайк-Пресс» баспасынан 2008 жылы шыққан кітапшаның алғыс зіне осылай деп қолын қойған академик, экономика ғылымдарының докторы, профессор К пжасар Нәрібаев мансапты тәрік етіп, зінің бүкіл ғұмырын қоғам мен ұлтына адал қызмет етуге арнады. К пжасар Нәрібайұлы ұлттың бетке ұстар қайраткерлері мен ардақты азаматтарын «халық жауы» деген жаламен қуғынсүргінге ұшыратып, қырып-жоюды, одан аман қалғанын қанды май данға аттандырып, оралмауын к здеген кеңестің репрессиялық саясаты бел алып тұрған кезеңде, 1938 жылы Жамбыл ауданына қарасты қасиетті улиеата жерінде, Бект бе ауылында шаруа Нәрібай әке мен Бүбікүл ананың шаңырағанда дүниеге келген дара тұлға. К пекең қиын-қыстау соғыс жылдарының қатал к ріністерін кішкентай бала кезінен к зімен к ріп сті. Сол жылдарда здері аш құрсақ болып жүріп, Украина, Белоруссия, Кавказ, Ресейден жер аударылып келген ұлттар мен ұлыстарды бауырына басып, балашағасының аузынан жырып бір жапырақ нанды б ліп беріп, жойылып кетуден сақтап қалған з халқының қайырымды да жомарт болмысын К пжасар Нәрібайұлы сол бала кезден-ақ терең сезінген еді. Туған халқының тума қасиеті оның жүрегіне асқан мейірімділік пен тазалықтың, адалдық пен азаматтықтың, кішілік пен кісіліктің сәулесін құйды. Ана сүтімен сүйегіне сіңген тазалық пен мейрімділік, сабырлылық пен сергектік К пекеңнің ғұмыр бойғы кісілік тұрғысына, табиғи болмыс-бітіміне, адами қасиетіне айналды. Балалық шағы екінші дүниежүзілік соғыстың соңғы жылдарына, мектеп жылдары соғыстан кейінгі қираған шаруашылықты калпына келтіру кезеңіндегі қоғамда қатал тәртіп күшейген жылдарға тап келді. Жамбыл қаласындағы (қазіргі Тараз) 38 орта мектепті тамамдаған 1955 жылы 17 жасында С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің экономика факультетіне оқуға түсіп, 1960 жылы ойдағыдай бітіріп шығады. Үздік оқу, ғылымизерттеу жұмысына бейімділігі, қоғамдық мірге белсене араласуы университет түлегінің болашақ бағдарын белгілегендей еді... Соның да себебі болар, ҚазМУды бітірген жылы университеттің ұйғарым-ұсынысымен Мәскеу қаржы институтының аспирантурасына түседі. Одақтың ең жетекші оқу орнының аспирантурасында білімін шыңдаған К.Нәрібаевтың жас ДҮБІРЛІ ДОДА Аламан бәйге Астанадағы «Қазанат» атшабарында Астананың 20 жылдық мерейтойына арналған аламан бәйге жарысы тті. Жүлде қоры 20 миллион теңге тігілген бұл сайысқа еліміздің әр түкпірінен кіл жүйрікте мың жүйрік деп танылған тұлпарлар қатысты. НҰРЛАН ҚҰМАР Ғылым-білім ұлттың өркендеуіне қызмет етуі тиіс ғалым, қоғам қайраткері ретінде қалыптасу кезеңі қоғам дық мір қайнаған ҚСРО астана сындағы «жылымық» жылдары тті. Ол «жылымық» деген аты болмаса, з жерінде азшы лыққа айналған қазақ ұлтына жылылықтың келе қоймасын, ата-бабадан қалған жердің тұтас тығына т нген қатерді жас та болса ерте сезініп, бүкіл ғұмырын елінің болашағына, биік мұратына қызмет етуге арнады. К.Нәрібаев бір ғана оқу орнымен шектеліп қалмай, Мәс кеудегі белгілі оқу орындарында тетін ғылыми конференция, семинар, симпозиумдарға белсенді түрде қатысып, қазақ халқының даралық қасиеттерін танытып, ғалымдық, қайраткерлік қырлары ерте танылған, экономиканың кенже қалған саласы бухгалтерлік есепті механикаландыру (автоматтандыру) жүйесі тақырыбында кандидаттық, док торлық диссертация қорғап, тыңнан түрен салған, осы салада болашақ ұлттық ғалым-ұстаз кадрларды дайындауға жол ашқан ұлт жанашыры жылдардың қуғын-сүргіні мен екінші дүниежүзілік соғыс жалмаған, ұлт тың болашағы үшін жанын қиған 20 миллион кімге бұйырды? Астана қаласы әкімінің орынбасары Ермек Аманшаев, Мәдениет және спорт министр лігінің жауапты хатшысы Қуатжан Уәлиев, Ұлттық спорт қауымдас ты ғының президенті Бекболат Тілеухан, Қазақстан Жазушылар одағының т рағасы Ұлықбек Есдәулет қатысып, жүлдегерлерді марапаттады. Астананың 20 жылдығына орай Қазақстан Республикасы Ұлттық спорт қауымдастығы, Мәдениет және спорт министрлігі мен Астана қаласы әкімдігінің қолдауымен ткен бәйге 16 шақырымдық кіші аламан, 25 шақырымдық үлкен аламан болып б лінді. Ұйымдастырушылар алаң лшемін ескеріп, әр ңірден екеуден ғана ат қатыстырған бұл бәйгеге облыстағы таңдаулы, алдына қара салмаған жүйріктер бақ сынады. 16 шақырымдық аламанға қатысқан 24 ат- Алаш ардақтыларының аманаттарын арқалап, еліміздің ндірісі мен ғылым-білімінің қарқындап сіп-дамуына орасан үлес қосқан, ткен ғасырдың алпысыншы жылдары негізі қаланған зиялы қауым кілдері қатарында білім мен ғылымның тізгінін тең ұстап, биікке к терген К пжасар Нәрібайұлының алатын орны ерекше. Еңбек жолын 1964 жылы Алматы халық шаруашылығы институтында аға оқытушы, доцент, кафедра меңгерушісі, факультет деканы, ғылыми жұмыстар ж нінде проректор болып 12 жыл қызмет істеген К.Нәрібаев 1976 жылы Қазақ КСР Жоғары және арнаулы орта білім министрінің орынбасары, ал 1983 жылы министрі қызметіне тағайын далды. К.Нәрібаев зінің диссертация лық зерттеу тақырыбына сәйкес АСУ, бухгалтерлік есеп және есепті механикаландыру курстары бойынша 40-тан аса іргелі монографиялардың, оқулықтар мен оқу құралдарының, 30 шағын кітапша, 400-ден аса ғылыми және танымдық мақаланың авторы, 30- дан аса ғылым кандидатын, 20-дан тан мәреге 8-і жетті. Алматы облысының Талғар қаласынан «Мұрагер» есімді к к құнан мәре сызығын бірінші болып кесті. Бірінші орынға теңге к леміндегі жүлде берілді. Екінші астам ғылым докторлары мен PhD докторларын дайындаған дарынды ғалым, білікті ұстаз. Кешегі КСРО дәуірінде зін мойындатуы, орыс, ағылшын тілдерін жетік меңгеруі, жылдары АҚШ-қа тәжірибе жинақтауға жіберілуі, белгілі ғылыми орталықтар мен Принстон, Флорида, Нъю-Йорк университеттерінде зерттеулер жүргізіп, дәрістер оқып, к птеген ғылыми жұмыстардың жарық к руі, 1979 жылы Мәскеуде басылып шыққан «АҚШ-та бухгал терлік есепті ұйымдастыру» монографиясының докторлық диссертация қорғауға ұласуы ғалым енбегінің бір парасы ғана жылы КСРО Жоғары аттестациялау комиссиясының шешімімен К.Н. Нәрібаевқа экономика ғылымдарының докторы дәрежесі, 1982 жылы профессор ғылыми атағы беріліп, ҚР ҰҒА академиктігіне сайлануы (2003), Қазақстанның енбегі сіңген ғылым және техника қайраткері атағының берілуі (1996), бірқатар еңбектерінің АҚШ, Англия, Германия, Франция, т. б. шет мемлекеттерде жарық к руі, екі мәрте Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайлануы, «Құрмет белгісі» ордені және к птеген медальдармен марапатталуы оның еліне, білім мен ғылымға сіңірген ұшан-теңіз еңбегіне берілген баға деп білеміз. Ұлттық тілдің тағдырына деген жанашырлығын 1971 жылдары «Есеп және есептеу жұмыстарын механикаландыру» және жас әріптестері.дәулетбеков,. бдіманаповтарды жұмылдырып, «Колхоздар мен совхоздарда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру» оқулықтарын шығаруы айшықтай түсті. Еліміз егемендігін алған тұста бухгалтерлік есеп пәнін мемлекеттік тілде оқытудың, оқулықтар мен оқу құралдарын жазудың, оны заман талабына сай жетілдірудің негізін қалады. Алғаш рет «аудит» с зін «АҚШ-та бухгалтерлік есепті ұйымдастыру» атты монографиясынан кездестірген біздің санамызға аудиторлық қызмет ж нінде түсініктің қалыптасуына негіз болды. Ұлтының тілін, ділін сүйген азамат әйгілі «Желтоқсан оқиғасынан» кейін министрлік қызметін пайдаланып, жоғары оқу орындарында қазақ жастарының шектен к п оқуына жол ашты, «ұлтшыл» деген айып тағылып, 1987 жылы қызметінен босатылды. Осындай қиын-қыстау кезде мансабын сақтап қалу үшін сауға сұрап жалбарынбай, алаңға шыққан жастарды бұзақылар, нашақорлар, маскүнемдер деп қаралаудан бас тартып, шын мәнінде Қазақстан оқу орындарында ұлтшылдықтың, қазақ ұлтына басымдық берудің исі де жоқ екенін нағыз ұлт қайраткеріне, ғалым-ұстазға тән байсал дылықпен, сабырлылықпен дә лелдеп берді. Еліміз егемендік алған 90- шы жылдардың басында К.Н. Нәрібаевқа ҚазМУ-ды басқарудың жоғары жауапкершілігі жүктелді. Ректорат активіне «Президент маған университетті және оның ұжымын сақтап қалуды тапсырды» деп үнемі қайталайтын. Ол сол кездегі қиын экономикалық жағдайға қарамастан, ректор ретінде оқу орнын сақтап қалумен шектелмей, кем-кетігін қалпына келтіріп, к ркейте түсті. Оның басшылығымен ұлттық, автономиялық оқу орны мәртебесіне ие болған университет жоғары білімнің жаңа жүйесіне тті: біріншіден, оқушы білімді зі іздеуге тиіс, ал оқытушы оның оқуын бағыттап және бақылап отыруға міндетті; екіншіден, университті бітіргендігі туралы дипломы бүкіл әлем елдерінің университеттері танитындай болуы тиіс; үшіншіден, университет экономды шаруашылық жүргізуге міндетті. Осы қағидалардың бәрі 90-жылдардың ортасынан бастап біртіндеп мірге енгізіле бастады. 90-жылдардың екінші жартысынан магистранттардың бірінші түлектерін шығару жүзеге асырылды. Нәтижесінде бакалаврды бітіріп, АҚШ және бірқатар Еуропа елдері университтеріне магистратураға түскен «Болашақ» бағдарламасының түлектері бүгінде Президент және үкімет аппаратында, экономиканың жетекші салаларында жауапты лауазымды қызметтерді атқарып жүр. Басқару мен ұйымдастырудың айрықша, кірпияз әдістерін талап ететін К.Н. Нәрібаев ректор ретінде з қызметінің түбегейлі мұратын, алдағы мақсаттары мен әдістәсілдерін д п басып анықтады. Соның нәтижесінде басты мақсат ойдағыдай орындалды: барды ұқсатып, бұрыннан жалғасып келе жатқан озық дәстүрлер мен ірі табыстарды байытып қана қоймай, студенттер мен қызметкерлердің, оқытушылардың мазмұнды да мағыналы шығармашылық еңбегін жандандыратын, басқару және болып Қарағанды облысының «Лайт Энджл» атты ағылшын тұқымды күрең д нені келіп, ол теңге к леміндегі жүл демен марапатталды. Арнұр Курванжан тақымдаған Астана қаласының «Алматы» есімді үш жасар ағылшын тұқымды жирені мәреге үшінші болып жетті. Үшінші жүлдегер теңге к леміндегі сыйлықпен марапатталды. ұйымдастыру тетіктерін жаңартуға жол ашатын баяанды да салауатты мір салты орнықты. К.Н. Нәрібаев ректор ретінде де, жоғары білім саласындағы ірі маман ретінде де елдің әлеуметтік-экономикалық құрылымдарындағы згерістердің білім беру жүйесіне қойылатын талаптардың да түбегейлі жаңаруына алып келетініне дер уақытында мән беріп, университет ұжымының қолдауының арқасында жоғары білім берудің сыннан ткен әлемдік стандарттары бағдарға алынды, факуль теттердің негізінде бірнеше ғылыми-зерттеу иниституттары ашылып, зерттеу университеті жобасына тудің негізі қаланды, оқыту және ғылыми-зерттеу құрылымдары зара тығыз байланыста, біртұтас бірлікте қызмет атқаратын кешенге айналды. Оқу ордасына әл-фараби бабамыздың аты мен ұлттық университет мәртебесінің берілуі, студенттер қалашығын шашау шығармай сақтап, келесі буынға табыс етуі,.а.жолдасбеков атындағы студенттер сарайы мен Ыстықк лдегі спорттық-сауықтыру лагерінің құрылыстарын аяқтап, ел игілігіне берілуі К.Н. Нәрібаевтың табанды лығының арқасы. Ол оқу ордасының басшысы ретінде әрбір ұжым мүшесінің, студенттен бастап профессорға дейін әлеуметтік- тұрмыстық жағдайына ерекше мән беріп отырды. Академик К.Нәрібаев баспас зде жарияланған мақалалары мен берген сұхбаттарында білім беру жүйесінде жастарды ұлтжандылыққа тәрбиелейтін еліміздің ерекшелігі, халқымыздың менталитеті ескерілген ұлтық сипаты, рухани мәйегі болуы керектігін қашанда баса айтады. Ұлт тағдырының білімге тікелей байланысты екенін және осы мәселені түбегейлі шешу үшін білім беру жүйесінің ұлттық моделін жасау қажеттігін батыл айтып жүрген данаг й ұлт жанашырының мі рінің мәні мен мағынасына айналған бойтұмарымен ойымызды түйіндеуді ж н к рдік: «Білімді болудың мақсаты мансап емес, қоғам мен ұлтыңа қызмет ету»! Ержан ЖАТҚАНБАЕВ, Ұлттық жоғары мектеп академиясының академигі, экономика ғылымдарының докторы, профессор Мәди БАЙД УЛЕТОВ, экономика ғылымдарының кандидаты, доцент Тартыс 25 шақырымдық аламан бәйгеде орын алды. Нәтижесінде Батыс Қазақстан облысының Жаңақала ауданынан келген Серік Бекқайыровтың «Қарак з» есімді үш жасар ағылшын тұқымды торысы басқаларынан озық келді. Атты жаратқан бапкер Мақсат Бекқайыров теңге к леміндегі жүлдені қанжығалады. Екінші болып «Қарак зге» шылбыртастам ғана жетпей Ақжол Жұматай мінген «Бұйражал» атты Қарағанды облысының ағылшын тұқымды жирен қасқа бестісі жайғасып, теңге к леміндегі жүлдені иеленді. Оразалы Жорабек тізгіндеген Алматы қаласының «Верный» есімді ағылшын тұқымды күрең бестісі үшінші болып жетіп, бапкеріне теңге к леміндегі сыйақы берілді. Құрылтайшы және шығарушы: «ҚАЗАҚ ГАЗЕТТЕРІ» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Бас директор Редакторлар кеңесiнiң төрағасы Шәмшидин ПАТТЕЕВ қабылдау бөлмесі жарнама бөлімі kaz_gazeta@mail.ru Бас редактор Ақас ТАЖУТОВ Бас редактордың орынбасары жауапты хатшы Аманкелдi ШОПАН Бөлім редакторлары: Рымтай САҒЫНБЕКОВА, Ботагөз ӘБДІРЕЙҚЫЗЫ, Исатай ҚАМБАРОВ Беттеуші: Ернар ОРМАНОВ «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның аймақтардағы өкiлдiктерi: Астана қаласында: Толымбек Әбдірайым Ақтөбе облысында: Жанғабыл Қабақбаев Маңғыстау облысында: Бектұр Төлеуғалиев 8 (7292) Қарағанды облысында: Батырбек Мырзабеков 8 (7102) Газеттiң терiлуi мен бет қатталуы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның компьютерлiк орталығында жасалды. Офсеттiк басылым. АЛШАНОВ Рахман ӘБДІМАНАПОВ Сәрсенғали ӘБІШЕВ Әли БЕКБОЛАТҰЛЫ Жетпісбай ГУЗОВСКИ Петр (Польша) ЕСПОЛОВ Тілектес ҚАЛИЕВ Ғани АҚЫЛДАСТАР АЛҚАСЫ: НҰРСЕЙІТ Айтқали САҒАДИЕВ Кенжеғали САПАРБАЕВ Әбдіжапар САТЫБАЛДИН Cағындық СВЯТОВ Серік ТӘТІҒҰЛОВ Әбдісағит ТЕМІРБЕКОВ Нұрлан ХАМЗИН Жантемір Тапсырыс: Таралымы: Газет аптасына 1 рет шығады. Газет «Дәуір» РПБК ЖШС-нда басылды. Алматы қаласы, Ш.Қалдаяқов көшесі, 17 үй. Тел.: «Tenge monitor» газетiне жарияланған материалдардың авторлық құқы «Қазақ газеттерi» ЖШС-не тиесiлi, редакция жауапты емес. Жарияланған мақала авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. МЕКЕН ЖАЙЫМЫЗ: , Алматы қаласы, Желтоқсан көшесі, қабат. 202-бөлме (тілшілер) тел.: бөлме (бас редактор) тел.: факс: kazekonomica@mail.ru Нөмірдің кезекші редакторы: Ботагөз ӘБДІРЕЙҚЫЗЫ