- бет - бет - бет TENGE MONITOR

Transcription

1 БЖЗҚ табыстылығы инфляцияны басып озды Ұлттық банктің талабы таудай 3 ҚОҒАМ 6 ҚАРЖЫ 8 Жігерлі жастар ел ертеңі - бет - бет - бет МӘДЕНИЕТ Газет 2006 жылдың 15 желтоқсанынан шыға бастады //26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ ҘАРЖЫ: ҘАЙТА ЖАҢҒЫРТУ БАНКТЕРДІ САУЫҚТЫРУ БАҒДАРЛАМАСЫ ТОҚТАТЫЛАДЫ Мемлекет басшысының «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің қаржы секторын қайта жаңғырту міндеті алға қойылып, Ұлттық банкке банк секторын қалыпқа келтіру ж ніндегі шаралар кешенін әзірлеу тапсырылды. РЫМТАЙ САҒЫНБЕКОВА Осы ретте былтыр банк тер ді сауықтыру ж нінде мем лекеттік бағдарлама әзірленіп, тиімсіз несиелермен жұмыс қолға алынған болатын. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ткен сәрсенбідегі Ұлттық банк қызметінің 2017 жылғы қорытындыларына арналған кеңесте екінші деңгейлі банк терді сауық тыру ж ніндегі аталған бағдарламаның тоқтайтынын мәлімдеді. Кеңес барысында Мемлекет бас шысына Ұлттық банктің ткен жылғы атқарған жұмыстары ж нінде есеп беріліп, еліміздің қаржы сек торының даму бағдарлары баяндалды. Елбасы макроэкономика лық к рсеткіштердің жақсарғанын және инфляцияның белгіленген межеден аспағанын атап тіп, мем ле кеттің банк жүйесіне қолдау к рсетіп жатқанына, сон дай-ақ реттеуші тарапынан қаржы институттарының қыз метін қадағалауды күшейту қа жетті гіне назар аударды. Мемлекет 3 триллион теңгеден ас там қаражат б ліп, банк жүйесіне бұрын-соңды болмаған қолдау к рсетті. Бұл ретте банктер тарапынан берілген несиенің к лемі артқан жоқ, 2017 жыл дың соңында 12,7 триллион теңгені құраған. «Жұмыс істемейтін» несиенің үлесі 10 пайыз. Биыл к рсеткіштері те нашар банктерді сауықтыру ж нін дегі Ұлттық банк бағдарламасы тоқтатылады. Акционерлері дұрыс басқара ал мағандықтан бұл банктер қарызға батып, салымшылар алдында з міндет темелерін орындай алмады. Сол себепті к рсеткіштері нашар болды. Бұл жағдайдан қалай шы ғуға болады? Бұл банк терді сақтап қалу үшін акционерлер здерінің жеке қаражатын құйып, кезінде олардан шы ғарып алған қаржыны қай таруға тиіс, деді Мемлекет басшысы. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан хал қына арнаған Жолдауында және «Бес әлеу меттік Индекстері KASE % FTSE % MSCI World % S&P % Dow Jones % Russel % Russel % 23 Сәуір 2018 Тауарлар Мұнай % Мыс % Қорғасын % Мырыш % Никель % Алюминий % Уран % 23 Сәуір 2018 Валюта нарықтары USDKZT % EURKZT % USDRUB % USDUAH % USDBYR % EURUSD % GBPUSD % 23 Сәуір 2018 бастамасында» к рсетілген қаржы секторын қайта жаң ғырту ж ніндегі ша раларға тоқталды. Бүгінде экономиканы ұзақ мерзімді несиемен қамтамасыз ету мәселесі шешімін таппай отыр. Осы ретте Елбасы қор на рығын жандандыру, сондай-ақ банк жүйе сінде туындаған жағдайларды уақтылы бағамдап, тиімді әрекет ету қажеттігін атап тті. «Парламентте талқыланып жат қан валюталық реттеу туралы заңға енгі зілетін згерістердің қабылдануына байланысты « » бағдарламасы аясында атқарылатын жұмысты биыл бастау керек. Мен қос палата депутаттарынан бұл мәселені осы сессияның соңына дейін тездетіп қарастыруды сұраймын. Бұл еліміздің әрбір азаматына арналған менің «Бес әлеуметтік бастамамды» іске асыру үшін маңызды, деді Мемлекет басшысы. з кезегінде Данияр Ақышев былтырғы жылы Ұлттық банктің қызметі нарықтағы бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз етуге және банк секторының жұмы сын бір қалыпқа келтіруге бағыт талғанын атап тті. Қаржы нарығындағы жағ дай қалыпты. Макроэкономикалық к р сеткіштер мен қаржы секто рының даму индикаторлары тұрақ ты түрде жақсарып келеді. Биыл инфляция 5-7 пайыз шамасында болады деп ойлаймыз. Ақпан айының соңындағы жағдайға сәйкес, заңды тұлғаларға теңге мен берілетін несие м лшерлемесі 12,9 пайызға дейін т мендеді, деді Ұлттық банк т р ағасы. Сонымен қатар Данияр Ақышев валюта нарығындағы ахуал, тең генің айырбас бағамы мен оған ықпал еткен ішкі және сыртқы факторларға түсінік берді. Қаржы институттары қатаң сын алдында ткен аптада АҚШ-тың жеке леген ресейлік компаниялар мен тұлғаларға қатысты экономи калық санкцияларын кеңейтуі не байланысты оқиғалар болды. Тиі - сінше Ресейдің қор және валюта нарығында белгілі бір з герістер орын алды. рине, олар Қазақстанның да валюта нарығына әсер етті және бұл еркін бағам жағдайында қалыпты нәрсе саналады. Бірақ бұған деген нарықтың әсері тура шамалас болған жоқ. Егер рубль бағамы 10 пайыздан астам құлдыраса, теңге номиналды түрде 3 пайызға ғана т мендеді, деді Данияр Ақышев. Мемлекет басшысы кеңесті қоры тындылай келіп, Ұлттық банк жұ мысының жақсара түскенін атап тті. Алда тұрған маңызды мін деттерді жүзеге асыруға орай бір қатар нақты тапсырмалар берді. Жаңарған экономиканың талабы да жоғары Елбасы «Самұрық-Қазынаның» стратегиясын бекітті «Самұрық-Қазына» қоры жылдарға арналған жаңа даму стратегиясын қабылдап, трансформация бағдарламасын жаңартты. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев аталған құжаттарды мақұлдап, Қорды дамытуға бағытталған жұмыстарды оң бағалады. БОТАГ З БДІРЕЙҚЫЗЫ Бет қатталып жатқанда РЕЙТИНГТІК САРАПТАМА «ҘАЗАҘСТАН 2050» СТРАТЕГИЯСЫ Таяуда белгілі рейтингтік агенттік Fitch (толық атауы Fitch Ratings америкалық корпорация. Бұл Standard & Poors және Moody s сияқты халықаралық агенттіктердің «үлкен үштігі» қатарына кіреді ред.) кең к лемді есебін жариялады. Онда Fitch Қазақстандағы экономиканың күретамыры банктер жұмысына жан-жақты тоқталған. ИСА ҚАМБАР Оның мәлімдеуінше, біздегі банк жүйесінде жағдайды жақ - сартуға алғышарттар бар екен бұған мемлекет тарапынан миллиардтаған ақша құю мүмкін дік беріпті. «Банктер құрылымын қайта қарау жүргізілуде. Билік «Халық Банкін» ҚКБ-мен («Қазкоммерцбанк» АҚ) қосуды аяқтады және 2017 жылдың аяғында қиыншылық к рген банктерге ІЖ нен 1,3% к леміндегі тәртіптелген борыш берді. Нәтижесінде жүйедегі капитал жеткіліктілігінің к рсеткіші 2017 жылдың соңында 21%-ға дейін жақсарды», деп есептейді агенттікте. МҰНАЙ БАҒАСЫНЫҢ СУІ ҰЛТТЫҚ ҚОР НЫҒАЮЫ Құндылығы к терілген тағы бір к рсеткіш, бұл мемлекеттік қаржы. Бұған республика ІЖ -не қатысты Ұлттық қордың жинағы мен қорды ұлғайту бойынша болжамдардың жоғары екендігі себеп болып отыр. Fitch былай деп мәлімдейді: «Мемлекеттік борыштың (2017 жыл дың соңында ІЖ -нен 19,8%) және ҚР Ұлттық қорын дағы активтердің 2017 жылдың соңында ІЖ -нен 36,9% к лемінде т мен екендігі жағдайында тәуелсіз қарыз күшті күйде қалады. Активтердің 3 жыл бойы қатарынан қысқарғанынан кейін, бюджет ережесі бойынша бюджетке трансферттер қысқаруын ескере келе, мұнай мен мұнай ндіруге бағалардың артуы 2018 жылдан бастап ҚРҰҚ (ҚР Ұлттық қоры) активтерінің нығаюына жағдай жасайды», деп күтудеміз. Мұның үстіне агенттік молдавиялық бизнесмен Анатолий Стати салдарынан соттық іс қарау ға себеп болған Ұлттық қордың активтері бұғауланғанын да назардан тыс қалдырмапты. «Қазақстан мен Молдова бизнесмендері арасындағы жалпы сомасы 500 млн доллар қуыным бойынша соттық іс қарау нәтижесінде 22,6 млрд. доллар ауқымындағы (эквиваленті 2017 жылда ІЖ -нің 14%-ы) ҚРҰҚ активтерінің іс жүзіндегі бұғаулануы осы активтердің мемлекет үшін қолжетімділігіне қатысты әлдебәр тұрлаусыздыққа душар етіп отыр. Премьер-министр Бақытжан Сағынтаев Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Қарағанды облысына жұмыс сапары аясында студенттермен, «Серпін» бағдарламасы бойынша білім алушылармен, оқу орындарының жетекшілерімен кездесті. Кездесу барысында маман даярлау, білім берудің қолжетімділігі мен сапасын арттыру, студент-жастардың өмір сүру жағдайларын жақсарту мәселелері талқыланды. Қарағанды облысына жұмыс сапары барысында премьер-министр Бақытжан Сағынтаев Жезқазғанда кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау аясында жүзеге асырылған «BAYAN компаниясы» ЖШС мамандандырылған өнімдер шығаратын өндірістік кәсіпорнының жұмысымен танысты. Жезқазғандағы «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС медициналық орталығында жүрекке күрделі операциялар жасауға мүмкіндік беретін жаңа ангиографиялық қондырғы іске қосылды. Астанаға тартылатын «Сарыарқа» газ құбырының құрылысы шілдеде басталады. Бұл туралы энергетика министрі Қанат Бозымбаев айтып берді, деп хабарлайды ҚазАқпарат. Энергетика министрі Қанат Бозымбаев Қазақстандағы бензин бағасының Ресейдегі отын құнымен не себепті байланысты екенін түсіндірді. Алматыда Австрия елінің бизнес өкілдері қазақ инвесторларына Еуропаға инвестиция салудың қолайлы мүмкіндіктері туралы айтып берді, деп хабарлайды ҚазАқпарат. «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының бірінші ұзақмерзімді даму стратегиясы 2012 жылы жаһандық қаржылық дағдарыстың салдарына қарсы әрекет жасау үшін қабылданғаны белгілі. Сол кездері экономика сімінің тиімді к здерін қалыптастыруға бағытталған байыпты жобалар қиындықты еңсерудегі іс-қимылды қажетті арнаға бұра білді. > [ 3 ] > [ 5 ] ҮЛКЕН ӨНДІРІС ША ЫН ШАРУАШЫЛЫ ТАН БАСТАЛАДЫ...2 KAZAKHSTAN S ABSTENTION IN THE UNSC VOTING PROMPTED A STRONG REACTION (555) АПТАЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АҚПАРАТ ЖӘНЕ КОММУНИКАЦИЯ МИНИСТРЛIГIНIҢ БАЙЛАНЫС, АҚПАРАТТАНДЫРУ ЖӘНЕ БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАҚЫЛАУ КОМИТЕТIНДЕ ТIРКЕЛIП, 2017 ЖЫЛҒЫ 14 ЖЕЛТОҚСАНДА Г КУӘЛIГI БЕРIЛДI

2 2 БЕЙСЕНБІ БИЗНЕС&ЖАҢАЛЫҚ 26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ Мәңгілік Ел Жаңғырту 3.0 АПТА ТЫНЫСЫ Әлеуметтік бірліктің тұғыры 28 сәуірде Астана қаласындағы Бейбітшілік және келісім сарайында Қазақстан Президенті, Қазақстан халқы ассамблеясының Т рағасы Нұрсұлтан Назарбаевтың т рағалық етуімен «Бес әлеуметтік бастама қоғамның әлеуметтік бірлігінің тұғыры» деген күн тәртібімен Қазақстан халқы ассамблеясының XXVI сессиясы теді. Сессия жұмысына ден астам делегат қатысады. Олардың қатарында елдің барлық ңірлерінен келген Ассамблеяның ардагерлері, республикалық және ңірлік этномәдени бірлестіктердің т рағалары, Парламент депутаттары, орталық атқарушы органдардың, сая си партиялардың, діни бірлестіктердің, үкіметтік Зауыт қуаттылығы артады Қарағанды облысына жұмыс сапары аясында Үкімет басшысы Бақытжан Сағынтаев «КаzakhmysSmelting» серіктестігінің Жезқазған мыс қорыту зауытында болып, онда екінші кен қыздыру пешін реконструкциялау барысымен танысты. Б.Сағынтаев нысанда катодты мыс ндірісінің Бес әлеуметтік бастама емес ұйымдардың басшылары, ЖОО ректорлары, шет мемлекеттердің дипломатиялық миссияларының, ғылыми, шығармашыл зиялы қауымның және БАҚ-тың кілдері бар. Ассамблея сессиясының қарсаңында Мемлекеттік хатшы Гүлшара бдіқалықованың қатысуымен Ассамблея Кеңесінің кеңейтілген отырысы тіп, оның барысында ҚХА қызметінің бірқатар зекті мәселелері қаралатын болады. Жатақхана құрылысы басым жоба ТАҒАЙЫНДАУЛАР АЖАР ҚАЖЫБЕКОВА технологиялық үдерісін, айналмалы құю машинасы мен анодты мыс құю жұмысын тексерді. Жезқазған мыс қорыту зауыты іске қосылған кезден бері жер қойнауынан 1 млрд тоннадан астам кен ндірілді. Биылғы қаңтарнаурыз айларында 30,7 мың тонна тазартылған мыс ндірілді. Жезқазған мыс қорыту Мәжіліс спикері Нұрлан Нығматулиннің т рағалығымен ткен жалпы отырыста жоғары оқу орындарының академиялық және басқару дербестігін кеңейту мәселелері талқыланды. Мәжіліс депутаттары осы заң жобасымен жұмыс барысында бірқатар заңнамалық актілерге түзетулер әзірлеп, енгізген. Ол Елбасы ұсынған бес әлеуметтік бастама ішінде айтылған «Жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттырып, студент жастардың жатақханадағы жағдайын жақсарту» қадамын ауқымды жүзеге асыруды к здейді. Атап айтқанда, депутаттар 75 мың орынды жаңа жатақханалармен қамтамасыз ету үшін студенттерді жатақханаларда орындармен қамтамасыз етуге арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыруды зауытының қуаттылығы жаңа күкірт қышқылды цех құрылысы аяқталған соң, екі кен қыздыру балқыту пештерінің жұмысы есебінен ұлғайтылады. Бұған дейін 2009 жылы қолжетімді шикізат к лемінің азаюына байланысты зауыт бір КҚП жұмыс режиміне к шіп, екінші балқыту агрегатының жұмысы тоқтатылған еді. Ақтоғай және Бозшак л кен байыту фабрикаларының жоспарлы іске қосылуы аясында құрамында мыс бар шикізат к лемінің ұлғаюына байланысты екінші КҚП іске қосу туралы шешім қабылданды. Кәсіпорынның бас директоры.бәрменқұловтың айтуынша, зауыт з қуаттылығын жартылай пайдаланып жұмыс істеу арқылы жылына 100 мың тонна мыс ндірген. Екінші пештің іске қосылуымен нім к лемі екі есеге артады. және жатақхана құрылысын инвестициялық басым жоба ретінде анықтауды ұсынды. Олардың барлығының нақты есебі жасалып, тиісті мемлекеттік органдармен жан-жақты пысықталған. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі Агро неркәсіп кешеніндегі мемлекеттік инспекция комитетінің т райымы болып тағайындалды ҮКІМЕТ: КЕЛЕЛІ МІНДЕТТЕР КӨШІНДЕ Премьер-министр Бақытжан Сағынтаевтың т рағалығымен ткен Үкімет отырысында елімізде мал шаруашылығын дамыту мәселелері қаралды. Сондай-ақ кедендік әкімшілендіруді жетілдіру, медициналық жабдықтарды сатып алу, бірыңғай номенклатурасын қалыптастыру мен сервистік қызмет к рсету жайы қозғалды. БОТАГ З БДІРЕЙҚЫЗЫ Етті мал шаруашылығын дамытудың жылдарға арналған Үлкен өндіріс шағын шаруашылықтан басталады бағ дар ламасының тұжырымдамасымен ауыл шаруашылығы бірінші вице-министрі А.Евниев таныстырды. Қазіргі күні ауыл шаруашылығы саласының стратегиялық дамуына жүргізілген талдаулардың нәтижесінде ауыл шаруашылығы німдерін экспортқа бағдарлау мен импортты алмастыруды қарастыратын 15 басым бағыт тар анықталып отыр. Осы бағдарламаны жүзеге асыру жаңа мал сіруші-фермерлер класын құруға мүмкіндік береді. Оның аясында фермерлік шаруашылықтар санының 20 мыңнан 100 мыңға дейін суіне, ауыл тұрғындарына жұмыс орындарын 100 мыңнан 500 мыңға дейін ұлғайтуға, сондай-ақ ІҚМ санын 7 млн-нан 15 млн басқа дейін к бейтуге, сиыр және қой еті ндірісін 600 мың тоннадан 1,6 млн тоннаға дейін арттыруға, экспорттан түсетін пайда к лемін $2,4 млрд дейін ұлғайтуға, бір жұмысшыға еңбек німділігін $1000-дан $8000-ға дейін сіруге жол ашылады екен. А.Евниевтің айтуынша, фермерлік шаруашылықтар ндіріс моделінің негізі болады. Олар німді ткізу, тәжірибе алмасу және ветеринарлық қызмет к рсету мәселелері бойынша бірге жұмыс атқарады. Жер және несие беру ең жақсы фермерлерді іріктеу негізінде жүзеге асырылады. Асыл тұқымды малдың генетикасын қолдана отырып мал тұқымын жақсарту, азық ндіру, суармалы жерлер маңайына мал бордақылау алаңдарын шоғырландыру к зделеді. Қазірде Ауыл шаруашылығы минис тр лігі етті мал шаруашылығын да мыту бағдарламасын жүзеге асырудың нақты міндеттері мен мерзімдері к р сетілген егжей-тегжейлі Жол кар тасын әзірлеген. Оны А К-ті дамытудың жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына ен гізу ұсынылды. «ҚазАгро» ҰБХ» АҚ басқарма т рағасы Н.Мәлелов з баяндамасында ҚазАгро құрылымы арқылы жаңа бағдарламаның жобасын іске асыру аясында фермерлік шаруа шылық тарды шағын бизнес субъектілерін қаржыландыру жоспар лан - ғанын атап тті. Осылайша фер мер лер малдарды одан әрі к бейтіп сіру үшін т лдейтін малды, ауыл шаруашылығы техникасын және мал азығы ндірісіне жабдықтарды сатып алуға, мал ұстайтын орындарды салуға, айналым қаражаттарын толықтыруға және бизнес жүргізуге қажетті зге де мақсаттарға 15 жыл мерзімге проценттік м лшерлемені субсидиялауды ескере отырып, жылына 4%-ке несие ала алады. Биыл барлығы фермерлерді қаржыландыруға шамамен 50 млрд теңге бағыттау жоспарланған. Бағдарлама тұжырымдамасы Дүние жүзілік банк, Азия даму банкі сияқты халықаралық ұйымдардың сарапшыларының қатысуымен әзір ленді, олар з қаражаттарын тарту арқылы бағдарламаны іске асыруға белсенді түрде атсалысатын болады. «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлік пала тасының басқарма т рағасы А.Мырзахметов бағдарламаның тек етті мал шаруашылығы мәселелерін ғана емес, сондай-ақ жайылымдарды тиімді пайдалану, суармалы жайылымдардың к ле мін арттыру, жемш п ндірісін дамыту секілді маңызды мәселелерді де қозғайтынын атап тті. «Астық индустриясы» АҚ директорлар кеңе сінің мүшесі.хабиевтің ойынша, бағ дарламада ең бастысы, бизнесті жүр гізуді қиындататын шарттар жоқ. Сондай-ақ отырыста бірқатар ңірлердің әкімдері, Премьер-минис тр дің орынбасары ауыл шаруа шы лығы министрі. Ш кеев с з с йледі. Мәселені қарау қорытындысы бойынша Премьер-министр Бақытжан Са ғын таев жаңа үлкен нарықтар ашы - лып жатқандықтан, тиісті органдармен жоспарланған іс-шараларға қатысты барлық мәселелерді тағы бір рет талқылау қажеттігін, А К дамыту бағдарламасына згерістер мен толықтырулар енгізу аясында етті мал шаруашылығын дамыту бойынша кешенді шаралар қаралуы тиістігін атап айтты. Үкімет отырысында кедендік әкімші ліктендіруді жетілдіру аясында «Астана-1» автоматтандырылған ақ па раттық жүйесі жобасын іске асыру барысы туралы қаржы министрі Б.Сұлтанов пен ақпарат және коммуникациялар министрі Д.Абаев баяндады. Ағымдағы айдың басынан бері импорт және қалған кедендік рәсімдер бойынша «Астана-1» ақпараттық жүйесі жұмыс істеуде. Импорт бойынша тауарларға арналған 16,3 мың декларация ресімделген, одан тауарларға арналған декларациялардың 90%-і «жасыл дәліз» арқылы автоматты режимде шығарылған. Ақпарат және коммуникациялар министрі Д.Абаев «Ақпараттандыру туралы» заңға сәйкес «Астана-1» ақпараттық жүйесін құру туралы техникалық міндет бекітілгенін айтты. Қазір жүйені «Е-лицензиялау» мемлекеттік деректер қорымен ықпалдас тыру жүзеге асырылды. Жиында қаралған тағы бір зекті мәселе медициналық жабдықтарды сатып алу, бірыңғай номенклатурасын қалыптастыру және сервистік қызмет к рсету мәселелерін сала министрі Е.Біртанов баяндады. Ол медицина лық техниканы жаңартуға деген қажет тілік жыл сайын 96 млрд теңгені құрайтынын жеткізді. Жыл соңына дейін медициналық ұйымдарды цифрландыру мен оларға медициналық жабдықтарды қосу арқылы барлық мем лекеттік денсаулық сақтау ұйымда рында мониторинг жүйесін енгізу жоспарланып отыр. УАҘЫТ АҒЫМЫНДАҒЫ БІР СӘТ: БАС ҘАЛАНЫҢ КЕШЕГІСІ ЖӘНЕ БҮГІНГІСІ ҒАЛЫМЖАН БДІРАЙЫМОВ Тараз қаласының әкімі болып тағайындалды ЕРМЕК НҰҒЫМАНОВ Ақмола облысы Біржан сал ауданының әкімі болып тағайындалды ЕЛЕНА ЛИТВИНОВА скемен қаласы әкімінің орынбасары болып тағайындалды Жоғарғы суретте: Қазіргі Астана қаласындағы Жастар сарайы Төменгі суретте: Целиноград (қазіргі Астана) қаласындағы «Дворец молодежи», 1975 жыл

3 БЕЙСЕНБІ 26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ БИЗНЕС&ҚОҒАМ 3 РЕЙТИНГТІК САРАПТАМА Қаржы институттары қатаң сын алдында Fitch бұл бұғаулауды уақытша және соның салдарынан Қазақстанның тәуелсіз балансын бағалауда ҚРҰҚ барлық активтері есептеледі деп қарастырады. Сонымен қатар, Fitch-тің түсінуінше, Үкіметтің активтерді бұғаулауды алып тастауға мүмкіндігі бар. Бұғаулау созылыңқырап кетсе және/немесе қосымша активтерге таралуы жағдайларында, біз з есептеріміздегі Қазақстанның сыртқы т лем қабілеттілігі мен темпаздығы к рсеткіштерінен бұғауланған активтерді алып тастаймыз», деп түсіндіреді агенттіктен. СЫРТҚЫ ҚАРЖЫ К РСЕТКІШТЕРІ > [ 1 ] Біздің еліміз рейтингіне қатысты агенттік тарапынан бағалауы қайта қаралған үшінші индикатор (к рсеткіш) сыртқы қаржы күйіне қатысты. Аталмыш рейтингтік агент тік Қазақстанның сыртқы активтерін бағалай келе, оны бір пунктке к терген. «Таза тәуелсіз шетелдік активтер 2017 жылдың соңына ІЖ нің 47,3%-на тең болған («BBB» рейтингтік санат үшін орта шама: 4,9%), бұл ҚРҰҚ активтерін және валюталық қордың қомақтылығын айғақтайды. Соңғысы ағымдағы операциялардың есебі бойынша 15 айлыққа жуық т лемдерді жабады. Fitch мұнай бағалары мен экспорттың (2017 3%) суі аясында ағымдағы операциялар шотының тапшылығы 2018 жылдан ІЖ нен 3%-дан т мен қысқарады деп күтуде. Бұл болжамдық шек аясында сыртқы активтерді бұрынғыдан да нығырақ бекітуі тиіс жылдың соңындағы ІЖ нен 19%-ға бағаланған, таза сыртқы борыш, «BBB» рейтингті салыстырмалы елдерге қарағанда, жоғары. Бірақ ОЭК (отын-энергетикалық кешен) жүйесіндегі тікелей шетелдік инвестицияларға қатысты борыштарды айтарлықтай қамтиды, бұлар бойынша қайта қаржыландыру тәуекелі және т лей алмау тәуекелі, Fitch пікірінше, қатаңырақ», деп есептейді агенттікте. АГЕНТТІК БОЛЖАМЫ БЕКЕМ «Тұрақты» болжамы Қазақстан дағы жағымды факторлар мен тәуекелдің қазір қалыпты рбіп отырғанын аңғартады. Мұның үстіне белгілі бір жаққа да, басқа жаққа да згерістер қалыптасуы мүмкін. Бұған, мәселен, банк жүйесі әсер етуі мүмкін. Жағдай тұрақты жақсарған кездері болжам қайта қаралады. Сондай-ақ «банк жүйесі тарапынан тәуелсіз тепе-теңдік үшін қосымша шартты міндеттемелердің айтарлықтай заттандырылуы» кері әсер туғызады. Мемлекеттік және сыртқы қаржының су себебіне айналған мұнай да алдағы кезеңдері жағымды әсерін тигізуі мүмкін. Бұл экономика мен мемлекеттік қаржы шикізаттық тауарлар бойынша талықсытпаларға бекем болғанда мүмкін жағдай. Бұдан басқа Fitch монетарлық саясатқа да к ңіл б леді. Жалпы алғанда, рейтингтік агенттік жағдай қалыпқа түсіп келеді деп есептейді, бірақ бұл саясаттың күштілігінен БИЗНЕС-ОРТА КӘСІБИ-ТЕХНИКАЛЫҘ БІЛІМ «Атамекен» экспортты қаржылай емес қолдау операторы атанды Биылдан бастап «Атамекен» ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасы экспорттаушыларға ықпалдасу бойынша мемлекеттік бағдарлама операторы болып танылды. Аталаған бағдарлама аясында отандық ңделген тауарларды шығаратын индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің шығындарын теу қарастырылған. ЛИЯ КЕМЕЛБЕКОВА нім жарнамасы, шетелдік к р мелер, жәрмеңкелер мен фести валь дарға қатысу, сондай-ақ жарнамалық каталогтарды әзірлеу және таратуға кеткен шығындар теледі. Бұған қоса шетелде кілдік, сауда нүктесі немесе қойманы жалдауға жұмсалатын қаржының бір б лігі, тауар белгілерін тіркеу және німді сертификаттау шы ғын дардың жартысы теле тін болады. Кәсіпкерлерден тінім қабылдау (БАҚ к здеріне хабарландыруды жа рия лаған соң) екінші тоқсаннан басталады. тінімдерді жұмыс тобы мен ведомствоаралық комиссия қарай ды, нәтижесінде кәсіпкермен қара жат тар ды аудару туралы келісім жасалады. Осы ретте «Атамекен» ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасының еншілес ком паниясы Қазақстанның Сырт қы сауда палатасы отандық кәсіп орындар үшін Ресей, Орталық Азия, Қытай мен Иранның шекаралас аймақтарында 15 сауда-экспорттық миссияны ткізуді жоспарлап отыр. Кәсіпкерлерге шетелдік әріптестерді іздеу бойынша арнайы алаңдар беріледі. Тәжірибе к рсеткендей, шетелдік сауда миссияларына қатысу тауар мен қызмет к рсету экспор тының ауқымын айтарлықтай кеңей теді (сауда-экспорттық миссияларды және басқа да іс-шараларды ткізу тәртібі қосымша жарияланады). Сонымен қатар Қазақстанның Сыртқы сауда палатасы отандық биз нестің түрлі халықаралық к рмелер мен конференцияларға қатысуын ұйымдастырмақ. Осы жылға Қазақ стан да халықаралық сарапшылар қа тысуымен тетін бірқатар семинарлар мен отандық тауар мен қызмет к рсету экспорты мәселесіне қатысты 14 вебинар ткізу жоспарланған. Мұндай вебинарлар бизнеске ндірістен қол үзбей, экспорт пен халықаралық саудаға қатысты барлық ақпаратты алуға мүмкіндік береді. Тағы бір маңызды жаңалық: биылдан бастап «Атамекен» ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасы экспорттаушылар тінімдері бойынша шетелдік нарықтарға талдау жүргізетін болады. Ұлттық палата мен ҚР Инвестициялар және даму министрлігі сәйкес келісімге қол қойды. Бұл дегеніміз әлеуетті экспорттаушылар қандай мемлекеттер қазақстандық німге және қандай німге қызығушылық танытып отырғаны жайында маңызды ақпарат алып отырады. Сонымен қатар бизнес жуық арада қандай тауарды шығару тиімді деп болжам жасай алатын болады. Аталаған ақпарат Қазақстанның ңірлер кескінінде ғана емес, шетелде де қолжетімді болмақ. Барлық сұрақтар бойынша ақпаратты экспорттаушылар «Атамекен» ҚР ҰКП байланыс орталығынан біле алады Алматы облысында World Skills Taldykorgan чемпионатының ңірлік кезеңінің ашылу салтанаты тті. Байқау кәсібитехникалық мамандықтардың танымалдығын арттыруға бағытталған. ДИАС БЕЙСЕНБЕК Биыл жарысқа аймақ колледж дерінен 82 студент бес мамандық бой ынша қатысып жатыр. Олар «Дәнекерлеу тех но логиялары», «Аспаз ісі», «Дизайн және киімді модель- ЗЕЙНЕТАҘЫ емес, жағдайлардың үйлесімді рбуінен деп есептейді. Монетарлық саладағы және валюталық нарықтағы жағдай соңғы айларда бірқалыпты рістеуін жалғастыруда, мұны инфляцияның қысқаруы (2018 жылдың ақпанына осының алдындағы жылдың осы кезеңіне 6,5%-ға), депозиттерді дол ларландырудың т мендеуі (2018 жылдың ақпанындағы жағдай бойынша 45,2%-ға) және айырбастау бағамының тұрақтылығы артуы дәлелдейді. Бұны елдің басты банкі жүргізіп отырған монетарлық саясаттың біртіндеп нығаюы және сонымен қатар мұнайға баға мен мұнай німдері саласындағы қолайлы жағдай да айғақтайды. Монетарлық саясатты жүргізу арналары әлі де болса долларландыру деңгейін есепке алумен және банктердегі әлсіз теңгерімдермен шектеліп отыр, егер мұнай бағасының құбылмалылығы қайта қалпына келсе, оның құбыл малы айырбас бағамына және инфляциялық таргеттеу саясаты режиміне бейіл екенін іс жүзінде тексеруге тура келеді», делінген Fitch жасаған рейтингтік сараптамада. Қорыта айтқанда, қазақстандық банктер қатаң сын алдында тұрған сияқты. Мұны қазіргі таңдағы талаптар да айғақтап отыр. Елбасы сын тезіне алған жекелегендері ғана емес, жалпы барлық банктер құрылымдық деңгейлерін к теруге талпынбаса уақыт ағымына ілесе алмауылары да әбден мүмкін. World Skills Taldykorgan чемпионаты басталды деу», «Жеңіл авток ліктерді ж н деу және қызмет к рсе ту», «Электромонтаждық жұмыстар». Ашылу салтанатына қатысқан облыс әкімінің орынба сары Жақсылық Омар қатысушылардың дайындығын жоғары бағалап, сәттілік тіледі. KHAMA PARK мейрамхана кеше нінің директоры, танымал қазақ стан дық аспазшы Серікхан ділханов аталмыш байқауларда ең кәсіби ма мандар анықталып, олардың бі лімі мен біліктілігіне шынайы баға бері летінін атап тті. Айта кетейік, чемпионат осымен үшінші жыл қатарынан туде. Қа тысушылардың шеберлігін KHAMA PARK мейрамхана кешенінің, «Айсер» мейрамханасының, «Метакон» ЖШС, «Раушангүл» ЖШС, «Шагиева» ЖШС, «ТАТЭК» АҚ оқу орта лығының, әскеритехникалық мек тептің мамандары бағалайтын болады. Байқаудың ңірлік кезе ңі нің жабылуы мен жеңімпаз дарды марапаттау салтанаты (Гран- При теңге, 1 орын , 2 орын , 3 орын ) 25 сәуір күні тті. Бай қау жеңімпаздары World Skills Kazakhstan аймақа ра лық кезеңіне қа тысуға жолдама алды. Еске салсақ, шараның ұйым дас тырушылары Білім бе ру басқармасы мен Алматы об лы сы ның Кәсіпкерлер палатасы. БЖЗҚ табыстылығы инфляцияны басып озды 2017 жылы БЖЗҚ салымшылары мен алушыларының жеке зейнетақы шоттарына есептелген таза инвестициялық табыс сомасы 550,6 млрд теңге болды. Бұл ретте Қордың зейнетақы активтерінің табыстылығы 7,92 пайызды құрады. Ал бұл кезеңде инфляция деңгейі 7,1 пайыз болғаны белгілі. ҚАНАТ БАЛТАБАЙҰЛЫ Табыстылық деңгейі зейнетақы активтерін біріктіру кезеңінен (2014 ж.) бастап, 2017 жылғы 31 желтоқсанға дейінгі аралықта орта есеппен инфляция деңгейінен жоғары болды. Бұл кезеңде зейнетақы активтерінің табыстылығы 43,24 пайызды, ал инфляция деңгейі 41,76 пайызды құрады. Жылдарға б ліп қарайтын болсақ, табыстылық пен инфляция деңгейін былайша са лыстыруға болады: Қосымша айта кетелік, Жыл Табыстылық деңгейі бизнес-үдерістерді оңтай ландыру, тиімсіз шығындарды қысқарту, жаңа электрондық қызметтерді енгізу және олардың үлесін арттыру бойынша жүргізілген жұмыстар Қорға зейнетақы активтерінен алынатын комиссиялық сыйақының шамасын 2018 жылға айына 0,0225 пайыздан 0,015 пайызға дейін қысқартуға мүмкіндік берді. Инфляция ,31% 7,40% ,65% 13,6% ,95% 8,5% ,92% 7,1% Осылайша, 2018 жылы зейнетақы активтерінен алынатын комиссиялық сыйақының шамасы 33 пайызға азайтылады. ӘЛЕМДІК АҘПАРАТ Алып әскери кеме тізгіндеген қазақ қызы Таяуда Қытайдың Батыс Тынық мұхит аймағында ҚХР Азаттық Армиясының құрылғанына 69 жыл толуына орай әскери жаттығу тті. Сонда Қытайдағы белді ақпарат құралының бірі де бірегейі Синьхуа басылымының интернеттік жүйесі Хinhuanet.com агенттігі келтірген дерек бойынша, ауқымды әскери іс-шарада 1995 жылы туған Жадыра Қабыл атты қазақ қызы алып әскери ұшақ тасығыш кемені жүргізгенін жариялады. Бұған қосымша айтарымыз, 81.cn агенттігінің мәліметінше, Ж.Қабыл тізгіндеген «Лияу Ниң» маркалы кеме Қытай теңіз армиясының ең үлкен әскери кемесі екен. LS Brent үш жылдық рекордты жаңартты 2014 жылдан бері алғаш рет Brent маркалы мұнайдың маусым айына фьючерстік бағасы бір баррельге $75 (АҚШ долларын) құрады деп хабарлайды LS агенттігінен. Кейіннен бағалар біршама т мен сырғып, 24 сәуірде Астана уақытымен сағат 8:55-те барреліне 74,92 долларға түсті. Айта кету керек, мұнай ткен аптаның соңынан бері барреліне 72 доллардан әуелі 73 долларға, сосын 74 долларға скенінен бастап қымбаттады. Бағаның суіне АҚШ-тағы шикі мұнай қорларының т мендеуі мен Сауд Арабиясынан жеткізілудің қысқаруы әсерін тигізуде. Бұған қоса, ткен аптада Ресей энергетика министрі Александр Новак сәуірде мұнайдың бағасы бір барреліне 80 долларға дейін суін жоққа шығармаған еді. Оның пікірінше, бұл геосаясаттық факторлар салдарынан болмақ. з кезегінде АҚШ президенті Дональд Трамп ОПЕК-ті мұнай бағасын жасанды түрде к теріп отыр деп кінәлаған болатын. Араб Әмірліктері Байқоңырға инвестиция құймақшы Біріккен Араб мірліктері қазақстандық ғарыш айлағы Байқоңырға инвестиция тарту нұсқасын қарастыруда, деп мірліктердің Ғарыш агенттігінің жетекшісі Ахмад Белхул әлемдік баспас зге жариялағанын хабарлады, дейді VistaNews Ресей тәуелсіз ақпарат агенттігі. Осы наурызда БА кілдері Байқоңырға бар ған, онда ғарыш айлағын дамытудың бірқатар жобаларын қаржыландыру туралы қазақстан дық және ресейлік әріптестерімен алдын-ала келісімшартқа қол қойған. Құжаттарға қол қойылғанымен, мірліктер тарапынан инвестициялау мүмкіндіктерін талқылау әлі де те ерте кезең жағдайында, деп атап к рсетеді Ахмад Белхул. Сондай-ақ БА Ғарыш агенттігінің Ресей үшін де нақты әріптестік туралы ұсынысы бар жылы арабтар РФ-дағы әріптестерінің тікелей қатысуымен ХҒС (халықаралық ғарыш стансасына) з ғарышкерлерін ұшыруды жоспарлап отыр. Батыр РАХМЕТУЛЛИН

4 4 БЕЙСЕНБІ БИЗНЕС&ҚАРЖЫ 26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ НАРЫҘ ЖАҢАЛЫҘТАРЫ ҮКІМЕТ 80 ЕЛДІ МЕКЕН АУЫЗ СУМЕН ҚАМТЫЛАДЫ Биыл республикалық бюджетке түзетулер енгізу аясында халықты ауызсумен қамтуды қаржыландыруға қосымша 31 млрд теңге б лінеді. Сенатта биылғы жылдың бюджетіне згерістерді таныстыру барысында қаржы министрі Бақыт Сұлтанов: «Осының арқасында қосымша 80 ауыл мен елді мекен, яғни шамамен 140 мың адам сапалы ауызсумен қамтамасыз етіліп, халықтың орталықтандырылған су жүйесіне қосылу к рсеткіші 60 процентке жетеді. Жалпы, қосымша қаржыны санағанда биыл ауызсумен қамту шараларына барлығы 100 млрд теңге жұмсалады. Бұл Мемлекет басшысының тапсырмасы», деп атап тті. Министрдің айтуынша, қосымша қаржының 7,5 миллиарды су желілері құрылысына жұмсалады. Осы ретте ауылды жерлерде 156 жоба қолға алынады. Оның жалпы құны 23 млрд теңге. 100 миллиард теңгенің 17 миллиарды жергілікті бюджеттерден б лінеді деп қарастырылған. «Жалпы, шикізат нарығында оң згерістер бар. Мұнай ндіру к лемі де артты. Нәтижесінде бюджет кірістері ұлғая түсуде. Осының бәрі бюджет шығысын 425 млрд теңгеге арттыруға мүмкіндік беріп отыр. Ол ақшаны үш бағытқа жіберу қарастырылған. 293 млрд теңге Президенттің «Т ртінші неркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауын, 25,1 млрд теңге Президенттің бес әлеуметтік бастамасын іске асыруға, ал 98,9 млрд теңге бұған дейінгі міндеттемелерді орындауға жұмсалатын болады», деп нақтылады Б.Сұлтанов. ИПОТЕКА ТЕЙ АЛМАҒАНДАР ҮЙДІ ЖАЛҒА АЛА АЛАДЫ Екінші деңгейлі банктер қаржысы толығымен т ленбеген үйді з борышкерлеріне жалға беретін болады. Елбасы үндеуіне орай 2015 жылдың сәуір айында ипотека бойынша борышкерлердің қарыздарын қайта қаржыландыру бағдарламасы қолға алынған болатын. Осы ретте кеше ткен д ңгелек үстел отырысында Ұлттық банк ипотека бойынша борышкерлердің қарыздарын қайта қаржыландыру бағдарламасын жүзеге асыру барысында екінші деңгейлі банктердің алдындағы з борыштарын тей алмайтындар жалпы арызданғандардың 15-20%-ін құрайтынын анықтағаны айтылды. Ұлттық банктің сыртқы коммуникациялар және қаржы мәселелері бойынша тұтынушылар құқықтарын қорғау ж ніндегі департаментінің мәліметіне сәйкес, бағдарлама талаптары бойынша борышкерлер арызы қаралып жатыр жылдың 1 қаңтарына дейінгі арыздарға Ұлттық банк құрған арнайы комиссия талдау жасап, әлеуметтік жағдайына байланысты банк алдындағы борышын тей алмайтын азаматтар реті анықталған. Олар екінші кезеңде ипотека келісімі бойынша т леуге тиіс пайыздық м лшерлемелерінен толығымен арылады. Нақты айтқанда, екінші деңгейлі банктің ипотекаға қойған үстемеақысы бағдарлама аясында жойылады. Ал ипотека т лемі теңгенің құнсыздануына дейінгі, яғни 2015 жылдың 18 тамызы күнгі валюта бағамы бойынша анықталады. «Үшінші кезеңде екінші деңгейлі банктер қаржысы толығымен т ленбеген үйді з борышкерлеріне нақ ты белгіленген сома бойынша жалға беру құқы ғына ие болады. Бұл ипотекасын т лей алмайтын азаматтарға ұсынылатын соңғы мүмкіндік. Мұнда әр борышкердің ипотекасы жеке қаралады, яғни олардың т леуге міндетті сомасы әртүрлі болуы мүмкін. Осылай белгілі бір уақыттан кейін борышкерлер тек үйдің бағасын ғана т леп, з ипотекасын жабады», дейді департамент директоры Александр Терентьев. Ол әлеуметтік жағдайы ипотекалық міндетін орындауға жетіп тұрса да, т леуден әртүрлі себептермен жалтаруға тырысып жатқан азаматтар да бар екенін, оларды арнайы құрылған комиссия анықтап, бағдарламадан шеттетілетіндігін айтты. Қайта қаржыландыру бағдарламасы биылғы жылдың 30 желтоқсанына дейін жүргізіледі. Ал борышкерлер з тініштерін екінші деңгейлі банктерге 2018 жылдың 15 желтоқсанына дейін ткізулері тиіс. ҚАЗЫНА АЛТЫН-ВАЛЮТА РЕЗЕРВТЕРІ СТІ Ұлттық банктің алтын-валюта резервтері жыл басынан бері 1,1%-ке сіп, наурыздың соңында 31,1 млрд АҚШ долларына жетті. Бұл туралы Ұлттық банктің т рағасы Данияр Ақышевтың ткен сейсенбідегі Үкімет отырысында жасаған баяндамасында айтылды. «Ұлттық қордың шетел валютасындағы активтері наурыздың соңында 59,3 млрд АҚШ доллары болып бағаланды. Жалпы халықаралық резервтер жыл басынан бастап 1,5%-ке немесе 1,3 млрд АҚШ долларына ұлғайып, 90,4 млрд АҚШ доллары болды», деді Д.Ақышев. Сонымен қатар биылғы жылдың екі айында ақша массасы 3,9%-ке қысқарғаны айтылды. Оның құрылымындағы депозиттер к лемі 16,9 трлн теңгеге дейін, яғни 3,5%-ке азайды. Шетел валютасындағы салымдар 8,6%-ке қысқарды, теңгемен салымдар 1,1%-ке сті. Нәтижесінде шетел валютасындағы салымдардың үлесі 45,2%-ке дейін т мендеді. Рымтай САҒЫНБЕКОВА ХІ АСТАНА ЭКОНОМИКАЛЫҘ ФОРУМЫ Бұл форум бұрынғыдан өзгешерек Формат жаңа, күн тәртібі жаһандық Елордамызда он жыл қатарынан ткізіліп келе жатқан Астана экономикалық форумы әлемдегі озық ой-идея мен тәжірибе ортаға түсіп, к птің игілігіне жол тартатын халықаралық алаңға айналды. Биыл он бірінші рет ткізілгелі отырған мәртебелі жиынға осы жылдар ішінде әлемнің 150 елінен 50 мыңнан астам делегат қатысты. Форум жұмысы ел экономикасына т рткүл дүниеден әлеуетті инвесторларды тартумен қатар, елімізде және жаһанда экономикалық саясаттың күн тәртібін қалыптастыруда жаңа идеяларға жол ашуымен маңызды. РЫМТАЙ САҒЫНБЕКОВА Биыл мамыр аралығында ткізілетін XI Астана экономикалық форумы бұрынғылардан згешерек болмақ. Уақыт талабына сай жаңа форматта тетін форумның алдына қойылып отырған мақсат жаһандық күн тәртібіндегі зекті мәселелер бойынша әлемдік жетекші саммитке айналу. Осы ретте Үкіметтің баспас з орталығында ткен журналистермен кездесуде ұлттық экономика бірінші вице-министрі Руслан Дәленов, «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ басқарма т рағасының орынбасары Бауыржан Мұқан, «Қазақстандық экономикалық бастамалар қоры» корпоративтік қорының директоры Динара Жолдаспаева және GVA Kazakhstan басқарушы серіктесі Филипп Серажетдинов форумның қашан әрі қалай тетіні, ұйымдастырушылардың қандай жаңа шылдықтар ұсынатыны, АЭФ қатысушыларының кілеттігі қандай болатыны, сондай-ақ форум аясында жастарға қандай бағдарламалар қарастырылғаны туралы айтып берді. Ұлттық экономика бірінші вице-ми нистрі Руслан Дәленов 10 жыл қатарынан ткізіліп келе жатқан форумның осы уақыт ішінде экономикалық ой, идея мен тәжірибені байланыстыратын ха лықаралық алаңға айналғанын айта келіп, оны қайта жаңартатын уа қыт жеткендігін атап тті. «лем згеруде, соған сәйкес Қазақстанда да жаңғырту жұмыстары жүргізілуде, демек форум ТЕҢГЕНІҢ НАРЫҘТЫҘ БАҒАМЫ да жаңа талаптарға сай болуы керек. Жаңартылған форум жаһандық сынтегеуріндер туралы әлемнің жетекші саммитіне айналуы тиіс, бұл АЭФтің мазмұны мен ткізу формасын згерту қажеттігін білдіреді», деді Р.Дәленов. Форум аясында қаралуға тиіс мәселелердің тақырыбы терең және жан-жақты сараптамалық талдау мен к зқарас тұрғысынан жоғары дәрежедегі талқылау қажеттігін талап етеді. Ұйымдастырушылардың пікіріне қарағанда, Астана экономикалық форумы зияткерлік элита кілдері әлемдік күн тәртібіндегі зекті мәселелерді талқылайтын және оларды шешу ж ніндегі ұсыныстарды әзірлейтін алаңға айналуы тиіс. Биыл ғы форум аясында талқылауға 11 жаһандық тақырып ұсынылады: бірыңғай экономика әлемі, жаһандық стратегия әлемі, ресурстар әлемі, жаңа таза энергия әлемі, ұзақ мір сүру әлемі, болашақ ақшалары әлемі, жаһандық қауіпсіздік әлемі, жаңа адамзат әлемі, қалалар әлемі, сингулярлық әлем және цифрлық әлем. Форум жұмысы жаңа формат бойынша үш блокқа б лінеді: іскерлік бағдарлама, стратегиялық сес сия және зерттеу. Іс-шаралар тұжырымдамасы интерактивті шаралар арқылы кеңейтілетін болады. Форумның барлық алаңдарында жаңа заманауи мультимедиялық шешімдер қолданылады: TED talks, визионерлердің баяндамалары, инновациялық тұсаукесерлер, к пшілік алдындағы сұхбат, арнайы ворк шоптар және т.б. Маңызды мәселенің бірі сараптамалық пікірталастың жоғары деңгейі. Осы тұрғыда форумға әлемдік зияткерлік элита, әлемдік корпорациялардың басшылары, ғаламдық стартапшылар, танымал футурологтар, шетелдік және отандық саясаткерлер, беделді экономистер мен ғалымдар, Нобель сыйлығының лауреаттары шақырылды. «Астана экономикалық форумы Қазақстанды әлемдік интеллектуалды аренада танытудың халықаралық деңгейдегі жаңа жүйесі қозғаушы күшінің біріне айналып отыр. Форумның ар қасында ел бренді ғаламдық сарапшылар желісі арқылы дамып келеді», деді Руслан Дәленов. Сонымен қатар АЭФ тұжырымдамалық әлемдік идеяларды талқылаудың диалогтық алаңына айналуда. Соңғы ғылыми-тәжірибелік жетіс тіктер мен пікірлер алмасу Қазақ стан үшін де, әлем үшін де тиімді шешімдер мен тәжірибелік ұсыныстарды әзірлеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ жаһандық инвесторлардың қызығушылығы да арта түсетін болады. Ұлттық экономика бірінші вице-министрінің айтуынша, форум шетелдік инвес торларды тартатын магнит секілді, Қазақстанның және әлемнің жетекші бизнесмендері кездесетін орын. «лемдік экономика саласындағы ең үздік ғалымдар мен сарапшылар, Нобель сыйлығының лауреаттары бас қосатын алаң Астана экономикалық форумы жас қазақстандық экономистер үшін баға жетпес білім мен тәжірибе алатын орынға айналды», деп түйін деді Р.Дәленов. Сонымен қатар Астана экономикалық форумы аясында әлем елдерінің, қалалар мен компа ниялардың арасында бірқатар маңызды келісім дерге қол қою жоспарланып отыр. Айта кетейік, жаңартылған Астана экономикалық форумы биыл мамыр аралығында «ЭКСПО» конгресс-орталығында және «Хилтон Аста на» қонақүйінде теді жылғы 13 сәуір мен 20 сәуір аралығындағы жекелеген дамушы елдердің валюталары бойынша шолу* 20 сәуірдегі сауда-саттық қорытындылары бойынша теңгенің нарықтық бағамы бір аптаның ішінде 0,3%-ға (327,29- дан) нығайып, бір АҚШ доллары үшін 326,17 теңге деңгейінде қалыптасты. Сыртқы валюталық нарық тұрғысынан 2018 жылғы 13 сәуірден 20 сәуір аралығындағы маңызды оқиғалар Сирияның үкіметтік әскерінің Дума қа ласында химиялық қару-жа рақты қолдану ықтималдығына жауап түрінде АҚШ, Ұлыбритания және Франция әскерлерінің Сирияға қарсы ракета шабуылы, АҚШ-тағы б лшек сатудың және неркәсіптік ндірістің суі бойынша экономикалық деректерді жариялау және ФРЖ кілдерінің монетарлық саясатқа және АҚШ-тың экономикалық суіне қатысты болды. Осы факторлар әлемдік нарықтарда АҚШ доллары бағамының біршама нығаюына әкелді. Дамушы елдердің валюта бағамдарының** АҚШ долларына қарағанда серпіні мынадай түрде қалыптасты: уақытта Мексика президентінің 1 шілдедегі сайлауына байланысты саяси тәуекелдер аясында 2,7%-ға (18,04-тен 18,53-ке дейін) әлсіреді. Сол жақ күштерден президентікке к шбасшы кандидат Андрес Мануэль Лопес Обрадордың сайлауалды бағдарламасының іске асырылуына және экономикалық су үшін сайлауалды бағдарламаның салдарына қатысты мазасыздану сақталуда. ның Резервтік банкі отырысының сәуір айындағы хаттамасын жариялау аясында, отырысқа қатысушылар инфляцияның суіне здерінің мазасыздануын білдіріп, монетарлық ынталан дырудың ықтимал аяқталуы, сондай-ақ мұнай бағасының суі аясында 1,4%-ға (62,22-ден 66,11-ге дейін) әлсіреді. донезия Банкінің базалық м лшерлемені бұрынғы деңгейде сақтап қалу және АҚШ-тың мемлекеттік бағалы қағаздарының кірістілігін арттыру туралы шешім аясында 1%-ға ( тен ке дейін) әлсіреді; 0,3%-ға (12,07-ден 12,11-ге дейін) әлсіреді; (3,42-ден 3,41-ге дейін) нығайды; нан 4,08-ге дейін) нығайды; нияларға секторалдық санкциялар енгізуге байланысты ин весторлардың ресейлік актив терді са туынан кейін валютаны түзету салдарынан 1,3%-ға (62,17-ден 61,38-ге дейін) нығайды. Сондайақ, валютаның нығаюына Ресей Орталық Банкінің т рағасы Ксения Юдаеваның 2018 жылы базалық м лшерлеменің т мендеу қарқынының ықтимал баяулауы туралы түсініктемесі әсер етті. * шолуды Қазақстан Республика сының Ұлттық Банкі ашық дерекк здердің негізінде апта сайын дайындайды ** АҚШ долларына қатысты к лемі жағынан неғұрлым к п сатылатын дамушы елдердің валюталары

5 БЕЙСЕНБІ 26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ БИЗНЕС&ҚОҒАМ 5 «ҘАЗАҘСТАН 2050» СТРАТЕГИЯСЫ Жаңарған экономиканың талабы да жоғары Елбасы «Самұрық-Қазынаның» стратегиясын бекітті Тапсырмалардың табысты орындалуына күш-жігер жұмсай отырып, мемлекеттік корпорациялар, қордың даму институттары күрделі кезеңде алға қойылған басым міндеттерге қол жеткізді. йтсе де, уақыт згеріссіз болмайды. Сыртқы факторлардың әсеріне барынша т теп берген эконо микамыз бүгінде үшінші жаңғырту жолына түсіп, дамудың белсенді құралы ретінде цифрландыру қадамдары қарқын алуда. Ірі компаниялар қызметі бәсекеге қабілеттілікпен, жоғары деңгейдегі қайтарымдылықпен лше нетіні барған сайын аңғарыла түсуде. Сәйкесінше, экономиканы биік деңгейге к теріп, ел-жұрттың тұрмысын жақсартуға қызмет ететін ұлттық әл-ауқат қорына дамудың жаңа стратегиясын қабылдайтын кез де келді. Сондай-ақ Қорды трансформациялаудың жаңа бағдар ламасының нәтижелері компаниялардың қызметінде лайықты к рініс табуы тиіс. Осыған орай, «Самұрық- Қазына» ұлттық әл-ауқат қорын басқару ж ніндегі кеңестің отырысында Елбасы дамудың жаңа стратегиясы мен трансформациялау бағдар ламасы Қор жұмысының тиім ділігін арттырып қана қоймай, ұлт тық экономиканың одан әрі дамуына да ықпал ететінін атап тіп, Үкімет пен Қор басшылығына осы бағдарла маларды жүзеге асыру бағытында белсенді жұмыс жүргізуді тапсырды. Дағдарыстың дүмпуі тарқай бастаған кезеңнен «Самұрық-Қазына» активтерді тиімді басқаруға, қордың тобына кіретін компаниялардың ұзақ мерзімді құнын арттыру міндетіне кіріскен-ді. Инвестициялық жобаларды жүзеге асыруды бақылауда, енгізілген ндірістерді жобалық қуаттылыққа шығаруда, тауарлар мен қызметтерді сатып алуда жер гілікті мазмұнды арттыруда Қордың басым үлесіне үміт артылды. Қоржындық компаниялардың жоғары ОТАНДЫҘ ӨНІМ > [ 1 ] Мұнай өндірісінің көлемі артты «ҚазАқпарат» ХАА-нің хабарлауы бойынша 2018 жылдың алғашқы тоқсанында ткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда Қазақстан мұнай ндірісінің к лемін арттырды. Мұнайдың әлемдік бағасы айтарлықтай т мендегенімен, оның әлемдік бағасы құбылып тұрғаны байқалады. ИБРАШ ТҰРЫМБЕТ Осындайда мұнайдың бағасы жайлы Елбасының: «Нарықты болжай алмайсың» деген с зі еріксіз еске түседі. Ал, осы саланың басшыларының пікірлерінен нені түсінуге болады? Соңғы ткен Үкімет отырысында ҚР Энергетика вице-министрі Махамбет Досмұхамбетов: «2018 жылдың 1 тоқ санында мұнай және конденсаттың м л шері 22,4 миллион тоннаға жетті. Бұл ткен жыл дың сәйкес кезеңімен салыстыр ғанда 6,1 пайызға және осы жылдың алғашқы тоқ санына к зделген жоспардан 2 пайызға артық. Ірі үш жоба бойынша мұнай ндірісінің к р сеткіші 13,5 миллион тоннаны к рсетті. Атап айтқанда, Қашаған кен орнында ндіріс 2,9 млн тоннаға, Теңіз кенорнында 7,4 млн тон наға, Қарашығанақта 3,2 млн тоннаға жетті», деді. ҚР Энергетика вице-министрі Махамбет Досмұхамбетовтің келтірген мәліметіне сәйкес, осы жылдың алғашқы үш айында 18 миллион тонна мұнай экспортталған. Қайта ңделген мұнайдың м лшері 3,9 млн тоннаны құрап, бұл ткен жылдың сәйкес кезеңімен 9,4 пайыздық сімді к рсетіп отыр. Осы жылдың басынан бері 3 мұнай ңдеу зауытында мұнай німдерін ндіру м лшері 2,8 млн тоннаға жеткен. Осы қарқынды алдағы уақытта еш т мендетуге болмайтындығын іс басындағылар да, мұнайшылар да жақсы түсініп отыр. ӨҢІРЛІК ДАМУ Алғашқы тоқсан көңіл қуантады табыстылығы, олардың нарықтық үйлесімділігі назарға алынды. Бұл шаралармен коммерциялық қызметтің, корпоративтік басқарудың тиімділігін, оперативтілік табыстылықты к теру қатар жүрді. Дегенмен, Қор компанияларын бас қарудың к п деңгейлі жүйесі әлі күнге дейін әрекет етуде. Кеңесте басқарудағы тиімділік мәселесіне тоқталған Президент бұл жүйенің шешімдер қабылдауды күрделендіріп, саны к п әкімшілік-басқарушылық персоналды ұстау елеулі қаржы ресурстарын талап ететінін айтып, басқару деңгейлерін қысқарту қажеттігіне назар аударды. Сондай-ақ Қордың активтерін жекешелендіру ж ніндегі жұ мысты жалғастыру да маңызды болып қала бермек. Коммерциялық мүдде мен әлеуметтік міндеттердің арасындағы «ымырашылдық» мәселесіне келгенде, к птен бері сингапурлік «Temasek» мем лекеттік қорының тәжірибесі с з еті ліп келді. Бүгінде әлемнің жетекші жеке корпорацияларының алдын орап жүрген «Temasek» құрылымдары сапалы корпоративтік басқаруды негізгі басымдық ретінде ұстанудың арқасында жоғары қаржылық к рсеткіштерге қол жеткізген. «Самұрық-Қазына» ұсынған жаңа құжат операциялық және инвестициялық қызметі толығымен коммерцияға бағытталған Сингапурдың «Temasek», Малайзияның «Khazanah» және Біріккен Араб мірліктерінің «Mubadala» тәрізді табысты тәуелсіз қорлардың тәжірибесін ескере отыра әзірленді. Жаңа стратегияға сәйкес, Қор қоржын компаниялардың кірісін к бейту арқылы ұлттық әл-ауқатты арттыруға басымдық береді. Жаңа стратегиясында «Самұрық- Қазына» АҚ үш негізгі мақсатты: компаниялардың тиімділігін арттыруды, «Самұрық-Қазына» портфелін (активтерді) тиімді басқаруды және тұрақты дамуды белгілеп отыр. Бұл мақсаттар 4 стратегиялық бастама арқылы жүзеге асырылады. Бұл біріншіден, компаниялардың қаржылық тұрақтылығын нығайту арқылы компаниялардың табыстылығын арттыруды, Трансформация бағдарламасын жүзеге асыру және цифрландыруды, бизнес пен ұйым дастыру құрылымын оңтайландыру арқылы әлеуетті анықтауды к здейді. Екіншіден, компаниялардың портфельдік құрылымын оңтайландыру бағытында Жекешелен діру бағдарламасын жүзеге асыруды аяқтау, инвестициялық жобалар портфелін қайта қарастыру және стратегиялық емес активтерден шығу арқылы стратегиялық серік тестерді тарту жоспарланған. Үшіншіден, кірісті әртараптандыру, бұл қазақстандық бизнеспен және шетелдік әріптестермен тиімді бірлескен инвестициялар арқылы жеке капиталды дамытуға бағытталған. Ал т ртіншісі корпоративті басқару және тұрақты даму. Осы мақсаттарды іске асыру Қордың жаңа құрылымын енгізуге, қаржылық тұрақтылықты нығайтуға, инвестициялық тартымдылықты арттыруға, қаржыны тиімді басқаруды қамтамасыз етуге және активтерді ұлғайтуға мүмкіндік береді. Бұл міндеттердің сапалы жүзеге асуын қамтамасыз ету үшін Қордың активтер портфелі қайта құрылымданады. Қазіргі уақытта 332 компания ны қамтитын Қордың активтерді басқару жүйесі құрылымы күрделі 5-6 деңгейден тұрады. Бұл жүйе басқару жұмысын қиындатып отырғандықтан, Жекешелендірудің кешенді жоспарына сәйкес, Қор құрылымынан 51 компания шығарылады. Түскен табысты қайта инвестициялау барысында тағы 102 бейінді емес компания активтер қатарынан шығарылады. Осылайша, Қор құрылымына кіретін компаниялар саны 332-ден 179-ға дейін қысқартылып, басқару деңгейі күрделі 5-6 деңгейден 3-ке дейін азаяды. Нәтижесінде «Самұрық-Қазына» Қорының басқару құрылымы оңтайланады. Жаңа стратегияда халықаралық инвестициялар портфелін стратегиялық қадағалауды Қордың Басқару кеңесі жүзеге асыратыны нақтыланған. Сәйкесінше, инвестициялардың артықшылы ғы эконо микадағы шоғырлану к рсеткішінің т мендеуі, жергілікті инвесторлардың жылыстамауы, қордың халықаралық дең гейдегі орнының нығаюы және технологиялар мен білім арқылы пайда табу болмақ. Ал әлеуметтік инвестициялар «Temasek» және «Khazanah» компанияларының тәжірбиесіне негіз деліп, тек білім беруге, «адам капиталына» және инновациялар құруға бағытталатын болады. ОҚО-да өнеркәсіп өнімінің көлемі 6,8 пайызға артты Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінде биылғы жылдың 17 сәуірінде облыс әкімі Жансейіт Түймебаевтың т рағалығымен селекторлық режімде аппараттық мәжіліс ткен болатын. ИБРАГИМ БЕКМАХАНҰЛЫ Жиын барысында 2018 жылғы 1 тоқсандағы әлеуметтік-экономикалық даму қорытындысы және экономиканың нысаналы су индикаторларының орындалу барысы қаралды. Бірінші тоқсан қорытындысы бойынша облыста негізгі макроэконо микалық к рсеткіштерінің сімі орын алғанын ңірдің экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының басшысы Арман Сәбитов айтып берді. Оның айтуынша, аймақта неркәсіп німінің к лемі 216,8 млрд теңгені құрап, ткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 6,8 пайызға артқан. «Жұмыс істеп тұрған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны бірлікті құрайды. ткен жылмен салыстырғанда 3,4 пайызға, ал ауыл шаруашылығының жалпы нім к лемі 69,4 млрд теңгені құрап, 2017 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 3,4 пайызға еселенген. Бұдан б лек, облысқа 207,3 млрд теңге инвестиция бағытталып, 2,5 есеге сті. Бұл к рсеткіш бойынша облыс республикада алғашқы орында, үлесі жағынан 2-орында к рінеді. Баяндамада мәлім болғандай, ңірде жыл басынан бері жалпы алаңы 198 мың шаршы метрді құрайтын тұрғын үй пайдалануға берілген. Осы уақыт аралығында жаңа жұмыс орны ашылған. Күн тәртібіндегі екінші мәселе бойынша баяндама жа саған Облыстық қаржы басқармасының басшысы бдірахман Тасыбаев бірінші тоқсанда жергілікті бюджетке 31,8 млрд. теңге түсіп, кірістер жоспары 114,6 пайызға орындалғанын атап тті. Осындай есептерді мұқият тыңдаған аймақ басшысы Елбасының жариялаған бес әлеуметтік бастамасының орындалуын тұрақты түрде бақылауды және индикаторлардың орындалуы бойынша жұмыстарды күшейте түсуді тапсырды. Сонымен қатар, барлық аудан, қала әкімдері мен тиісті сала басшыларына терең ңдеу ісі мен абаттандыруды қолға алуды және әр апта сенбілік ұйымдастыруды жүктеді. Бұдан басқа әкім халықты еңбекке белсенді жұмылдыру мә - селелері мен мемлекеттік қызметтің сапасын жақсарту жайына баса назар аударды. НАРЫҘ ЖАҢАЛЫҘТАРЫ К КТЕМГІ ЕГІС 2018 АҚТ БЕЛІК ДИҚАНДАР ЕГІН САЛУҒА ЗІР Биыл Ақт бе облысында 700 мың гектардан астам жерге дәнді, майлы және мал азықтық дақылдар егіледі. Егіс науқанына дайындық барысы туралы ңірлік коммуникациялар қызметіндегі баспас з конференциясында облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Құсайын Сәрсембай: «Биыл 754,1 мың га алқапқа егін салынады. Былтырға қарағанда егістік к лемі ұлғайды. Дәнді дақылдар 442,1 мың га, майлы дақылдар 49,6 мың га, жем-ш п дақылдары 250,7 мың га жерге егіледі. Ал 6,2 мың гектарға картоп, 5,5 мың гектарға бақша және к к ніс німдері отырғызылады», деп атап тті. Егіс алаңын ұлғайту ңірдің ауыл шаруашылығы әлеуетін арттырумен қатар, дәнді дақылдар ңдеуге маманданған жаңа кәсіпорындарды жергілікті німмен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. «Биыл күзде Хромтау ауданында сімдік майын шығаратын зауыт пайдалануға беріледі. Оның басты ерекшелігі майлы дақылдарды кептіретін цех зінде болады. Бұрын кептіру үшін басқа ңірлерге жіберуге тура келетін. Дайын нім экспортқа жіберілетін болады», деп толықтырды Қ.Сәрсембай. ҢІРЛІК ДАМУ К СІПКЕРЛІК КЕҢ РІС АЛДЫ Биыл Оңтүстік Қазақстан облысының Т ле би ауданында «Болашақ нұры» серіктестігінің сүт німдерін шығаратын цехы іске қосылады. Жобаға тартылған инвестиция 52 млн теңге. Жылына 250 мың тонна нім шығарылады. Сонымен қатар биыл ауданда жалпы құны млн теңге болатын 6 жоба іске асырылады. Оның ішінде баламалы к здерден электр қуатын ндіретін «Ақсу қуат» ЖШС станциясы бар. Бұл туралы ОҚО ңірлік коммуникациялар қызметінде ткен брифингте Т ле би ауданының әкімі Бұхарбай Парманов мәлім етті. «Биыл іске қосылатын жобалардың ішінде «ли» жеке кәсіпорнының бордақылау алаңы бар. 130 млн теңге инвестиция тартылмақ. Мұнда жылына 5 мың тонна ет німдерін ндіру к зделген. Сондай-ақ жылына 1100 тонна тәтті німдер мен балмұздақ шығаратын «Балмұздақ» цехын іске қосу жоспарланып отыр», деді Б.Парманов. Бүгінде ауданда «Ленгер құс» ауыл шаруашылығы кооперативі құрылған. Сондай-ақ «Шымкент құс» ЖШС құс етін ндіру және ңдеу кешенін іске қосады. Мұнда жылына 2000 тонна тауық еті ндірілетін болады. Инвестиция 894 млн теңге. Сонымен қатар биыл ауданда «Газпромнефть-Битум Казахстан» ЖШС-ның битум зауыты жаңғыртудан ткізіледі. Бұл жұмыстарға 400 млн теңге инвестиция тартылған. Зауыттың ндірістік қуаты жылына 300 мың тоннаға дейін артатын болады. Аудан басшысы атап ткендей, былтыр жалпы ауыл шаруашылығының нім к лемі 32 млрд 256 млн теңге болып, нақты к лем индексі 100,9%-ке жеткен. 20 ауыл шаруашылығы кооперативі құрылған. ндірістік кооперативтерді ағын сумен толық қам тамасыз ету үшін «Қарақуыс» және «Ақбастау» су тоған дарын іске қосу к зделіп отыр. АЛҒАШҚЫ ЖОБА ЕШКІ СҮТІНЕН БАЛМҰЗДАҚ ЖАСАЙДЫ «Сарайшық» мамандандырылған кәсіпорны ешкі сүтінен жасалатын балалар тағамы ндірісін жолға қой мақ. Бұл туралы премьер-министр Бақытжан Сағынтаевтың Атырау облысына жұмыс сапары аясында еліміздегі ешкі малын сіру және ешкі сүтін ңдеу бағытында қолға алынған алғашқы жоба «Сарайшык» мамандандырылған кәсіпорны жұмысымен танысуы барысында айтылды. Махамбет ауданы Сарайшық аулындағы мал шаруа шылығы кешенін аралау барысында Бақытжан Сағын таевқа агро неркәсіптік кешенді дамыту бағ дарламасының ңірдегі іске асырылу барысы туралы баяндалды. ткен жылы облыста ндірілген ауыл шар уашылығы жалпы німінің к лемі 62,7 млрд теңге соманы құраған. Ал биылғы қаңтар-ақпандағы сім былтырғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 1,5% болды. «Сарайшық» асыл тұқымды мал шаруашылығында жылқы, қой, түйе сіріледі, ет ңдеу цехы бар. Сонымен қатар мұнда әлемдегі ең сүтті ешкі тұқымын сіру және ешкі сүтін ндіру қолға алынған. Италияндық және сербтік құрал-жабдықтармен жарақтандырылған ндіріс жылына 180 тонна ешкі сүті мен 140 тонна сүт німдерін ндіруге мүмкіндік береді. Ферма жетекшісі В.Розметовтың айтуынша, ндірісті кеңейту үшін 450 бас асыл тұқымды ешкі малы әкелініп, бүгінде одан 300 бас т л алыныпты. Бірінші кезеңде 81 тонна пастерленген сүт, 21,6 тонна йогурт, 15,3 тонна ірімшік түрлері және 4 тонна ешкі етін ндіру к зделген. Сондай-ақ балалар тағамы ндірісін жолға қою жоспарланып отыр. Жақын арада ешкі сүтінен балмұздақ жасалып, май алынатын болады. Рымтай САҒЫНБЕКОВА

6 6 БЕЙСЕНБІ БИЗНЕС&ҚАРЖЫ 26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ ШОЛУШЫ БАҒАНЫ Жетпісбай БЕКБОЛАТҰЛЫ, әл-фараби атындағы ҚазҰУ кафедра меңгерушісі Ата кәсіптің бағы жанады Селеулі сайын даланың т скейі т рт түлікке толған, қыр астынан ауылдың ақшаңқан үйлері «мен мұндалап», таңның атысынан күннің батысына дейін еңбек дүбірі қызған біздің ұрпақтың сол бір бақытты шағы келмеске кеткендей күй кешетініміз рас-тын. Құлазыған елсіз ңірдің болашағы бұлыңғыр болса, мал тұяғы тимеген ен жайлау тоза бастаған-ды. Енді міне, Елбасымыздың жыл сайынғы Жолдауында алға қойылған стратегиялық мақсаттарды іске асыру ауқымында жылдарға арналған мал шаруашылығын дамытудың ұлттық стратегиялық тұжы рымдамасының әзірленгені үміт отын тұтатып отыр. Ауыл еңбеккерлерінің мұң-мұқтажын ескере отырып дайындалған құжат ең алдымен агро неркәсіптік кешендегі еңбек німділігін және экспортқа бағытталып, ңделген ауыл шаруашылығы німдері к лемін кем дегенде 2,5 есе арттыру мақсатын к здейді. Тілге тиек етіліп отырған ұлттық стратегияның негізін ірі ндірістер емес, отбасылық фермалар құрайды, бұған сәйкес жеке мал шаруашылығында аналық бас, 600 бас қой болуы тиіс. ндірістің құн тізбегі түлікті з т лінен сіретін шаруагер-фермер қожалықтарын асыл тұқымды аталықтармен қамтамасыз ететін, ірі қара мал сіретін және бұқашықтарды бордақылайтын шаруашылықтардан, қарқынды бордақылау алаңдары мен ірі қара малды неркәсіптік союды ұйымдастырып, дайын німді сақтайтын ет комбинаттарынан және німді таратудан тұрады. Бағдарламада 4 пайызға дейінгі сыйақы м лшерлемесімен 15 жылға дейінгі мер зімге жеңілдік несие беру қарастырылған. Құжатты жүзеге асыру барысында 80 ндірістік мал бордақылау алаңдары мен қазіргі заман талабына сай 7 ет ңдейтін кешен құрылатын болады. Жаңадан салынатын фермалар мен бордақылау алаңдарының орналасуы ңірлердің мамандану тәртібіне орай климаттық жағ дайлар ескеріліп салынады. Осы орайда ауыл шаруашылығының ндірістік үдерістерін автоматтандыру және ақпараттандыру, ең озық заманауи технологияларды қолдану мақсатында агро неркәсіптік кешенді цифрландырудың жобалау кеңсесі құрылды. Кеңсенің жұмысы отандық ІТ-компаниялар мен ауылшаруашылығы тауар ндірушілерінің әлеуетін нығайтуға, оларды әлемдік тәжірибеге бейімдеуге, агро неркәсіп кешенінің бар - лық салаларының қажеттіліктеріне арналған жаңа жобалар жасауға бағытталған. Бұл ретте «АПК Адал» сүтті-тауарлы фермасының тәжірибесі к ңіл аударуға тұрарлық. Мұнда еңбек німділігін арттырып, қаржылық шығындарды азайтуға мүмкіндік беретін німдерді есепке алудың, далалық аймақтарды б лудің және нәтиже тиімділігін бағалаудың қазіргі заманғы жүйелері белсенді түрде енгізілуде. Агро неркәсіптік кешен нысандарын қаржыландыру қолжетімділігін арттыру, ткізу нарықтарын кеңейту және ауыл шаруашылығы экспортын дамыту мемлекеттік саясатты іске асырудың басым бағыттарының бірі болып табылады. Бұл шаралар отандық бизнестің даму келешегіне және экспорттық әлеуетті арттыруға мүмкіндік береді. Сала әлеуеттілігіне қатысты тағы бір құжатты келтіре кеткелі отырмыз. Үстіміздегі жылдың 1 мамырынан 1 маусымына дейін еліміздің ауыл шаруашылығы министрлігі «Қазақстан Республикасына еттің кейбір түрлерін әкелуге арналған тарифтік квоталардың к лемдерін сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар арасында б лу қағидаларын бекіту туралы» ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы қаңтардағы бұйрығына сәйкес қайта ңдеушілерге 2018 жылға тонна сиыр етін әкелуге тарифтік квоталар к лемдерін б луге қатысу үшін тінімдер қабылдау басталғанын жариялап отыр. Квота к лемдерін б луге қатысу үшін сиыр еті бойынша тарифтік квоталардың қажет етілетін к лемі к рсетілген, сондай-ақ дайын тауардың әрбір түрі бойынша нім ндіру кезінде пайдаланылған шикізат к лемінде сиыр етінің үлесі айқындалған тінім, кәсіпорынның есеп н мірін тіркеу туралы анықтамасы, німді ндіру және ж нелту туралы статистика органдары есебінің нотариатта куәландырылған к шірмесі сияқты құжаттар қажет болады. Сонымен қатар мемлекеттік саясаттың негізгі мақ саттарының бірі мол егін алуға ұмтылған отандық фер мерлерді қолдау мақсатында оларды қазіргі заман ғы қолжетімді ауыл шаруашылығы техникасымен қам та масыз ету болып табылады. Ауыл шаруашылығы тауар ндірушілерінің тапсырысы бойынша еліміздің салалық ғылыми-зерттеу институттары з қызметін қайта құрып, климат жағдайына және топырақ бабына лайықталған аспалы және тіркемелі топырақ ңдейтін техникалар шығаруда. Бұл орайда мемлекет тарапынан ауыл шаруашылығы техникасын лизингке беру бойынша пайыздық м лшерлемелерді субсидиялау жоспарланып отырғанын айта кеткеннің артықтығы болмас. Жоба бойынша ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға арналған несие бойынша пайыздық м лшерлеменің 7-10 пайыздай б лігі бюджеттен субсидияланбақ. Ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға ар нал ған инвестициялық қаражат б лу бағдарламасы шы ғындардың 25 пайызын теу түрінде жалғасатын болады. Бұл үшін Ұлттық аграрлық университет негізінде агротехнологиялық хаб құру бағдарламаға енгізілді, ауылшаруашылығы мамандықтарына грант б лу мә селесіне назар аударылды. ТАЛДАУ Ұлттық банктің талабы таудай «Алайда, инфляциядан қашып құтыла алмаймыз», дейді сарапшылар ҚР Ұлттық банкі АҚШ Ресей Федерациясына қарсы санкциялар енгізгеннен кейін теңгенің долларға қатысты бағамының әлсіреуіне жауап ретінде з саясатын қатайта қоймады. йтсе де, Қазақстан мен Ресейдегі тұтынушылық бағалар згеруінің статистикасы зіне назар аудартады, дейді белгілі экономикалық шолушы Т леген Асқаров. ИСА ҚАМБАР Бұл ретте әдеттегідей, ұлттық валютаның әлсіреуінен соң, ілешала, белгілі бір уақыт кешеуілінің ізін ала, тауарлар бағасына және халық үшін ақылы қызметтерге бағалардың суін де күте беріңіз. Жаңа америкалық санк циялар күшіне енген уақыт ара лығында, рубльдің шамамен 10%-ға, ал теңгенің 3%-ға әлсірегенін ескерер болсақ, біздің елдерімізде ин фляция суін күтуіміз з- зінен белгілі жайт. Мұны күнделікті тіршілігіміздегі кездесіп жүрген қызметтер аужайынан да аңғара аламыз. Мәселен, іс жүзінде салған жерден әуе тасымалдаушылары халықаралық рейстерге тарифтерін к тергені туралы жария етті, йткені олардың қызметіне баға қою шетелдік валютаның құрамдас б лігіне тіке лей байланыс ты жылғы сәуірдің 3-інен 9-ына дейін Ресейдегі тұтынушылық бағалар индексі 9 сәуір 2 сәуір 26 наурыз осының алдындағы тіркеу датасына 1-таблица* 2018 жылдың 3 сәуірінен 10 сәуіріне дейінгі кезеңдегі бағалардың өзгеруі Бағалар индексі, пайызбен 10 сәуір 3 сәуірге анықтамалық айдың басынан бергі кезеңде жыл басынан бергі кезеңде Әлеуметтік-маңызды азық-түлік тауарлары 100,2 100,2 101,0 Бірінші сұрыпты бидай ұны 100,0 100,0 100,2 Бірінші сұрыпты бидай ұнынан нан 100,0 100,0 99,9 Түтік кеспе 100,0 100,0 100,0 Қарақұмық жармасы 98,5 98,5 79,3 Күріш 100,3 100,3 97,7 Сиырдың жаурын-кеуде бөлігінің еті 100,2 100,2 102,0 Тауық еті (сан жілік пен жіліншік сүйектерге 99,9 99,9 98,5 қосымша жұмсақ ет) Пастеризацияланған сүт, 2,5% 100,1 100,1 101,4 Қаймақ, 2,5 100,0 100,0 102,7 Ірімшік 100,5 100,5 102,3 Жұмыртқа, 1-санатты 100,2 100,2 99,1 Күнбағыс майы 100,1 100,1 100,1 Сары май, тұздалмаған 100,4 100,4 101,7 Картоп 100,6 100,6 107,2 Сәбіз 100,9 100,9 105,5 Түйінді пияз 98,1 98,1 101,9 Ақ бас қырыққабаты 104,2 104,2 121,3 Құмшекер 100,8 100,8 102,0 Тұз 98,8 98,8 100,3 Бағалардың өзгеруі 2018 ж. 9 сәуір, соңына 2018 ж. наурызының 2-таблица * 2017 ж. желтоқсанының Тауық жұмыртқасы 101,2 101,6 101,8 101,6 107,3 Шошқа еті (сүйексіздерінен басқа) 100,6 100,1 99,8 100,6 97,8 Құмшекер 100,6 100,6 100,9 100,7 100,5 Тарының сөгі 100,4 100,6 100,7 100,5 108,0 Жартылай сүрленген және пісіріліпсүрленген 100,1 100,1 100,0 100,1 100,8 шұжық Сосискалар, қысқа 100,1 100,0 100,1 100,1 100,6 шұжықтар Қара бидай және қара 100,1 бидай-ақ бидай 100,0 100,1 100,1 100,5 ұнының наны 1 және 2 сұрыпты бидай ұнының наны және түрлі нан өнімдері 100,1 100,0 100,1 100,1 100,6 *ҚР Үкіметінің 2017 жылғы 27 наурыздағы 137 қаулысы бойынша бекітілген тізбесіне сәйкес. Дереккөз: ҚР Статистика комитеті Ресейлік БАҚ-тар хабарламасы бойынша, еуропалық ндірушілер тұрмыстық техникаларға сатып алу бағаларын 5-10%-ға к теретіні туралы ескерткен. Сондай-ақ автомобильге, жылжымайтын мүлікке, импорттық азық-түлік німдеріне, т.б. тауарлар мен қызметтерге бағалар седі деп күтілуде. БАҒАЛАР АЗДАП БОЛСА ДА К ТЕРІЛУДЕ Тұтынушылық нарықтың теңге мен рубль әлсіреуіне алғаш қы әсерінің ресми бағалануы т мендегідей рбіді: Қазақстан ста тистері 3 сәуірден 10 сәуірге дейін, құрамына 19 атауы кірген, әлеуметтік-маңызды азық-түлік тауарлары 0,2%-ға артқанын хабарлайды. Бұдан жоғары деңгейге қымбаттаған мыналар: Осы кезеңде арзандағандары: сан жілік пен жіліншік сүйек (0,1%), (1-таблица) Қазақстанның ірі қалалары арасында жалпы деңгейден жоғары: К ріп отырғандарыңыздай, негі зінен бұлар Ресеймен шекаралас аймақтар. Қызылорда мен Таразда бағалар 0,1%-ға т мендеген, ал Алматыда және Қарағандыда згермеген. Біздегі есепшілерге қарағанда, ресейлік статистиктердің ауқымы кеңірек олар маңызды тауарлар мен қызметтердің 64 түріне тұтынушылық бағаларды апта сайын елдің 276 қаласында тіркеп отырады. Онда 3-інен 9-ыншы сәуірге дейін бағалар 0,1%-ға скен. Инфляциялық екпінге 1,2%- ға қымбаттаған тауық жұмыртқасы арқау болған, бұл Пасха тойлануымен әбден лайықты бағаланады, шошқа еті, құмшекер (0,6%-дан), 3 таблица * 2018 жылғы сәуірдің 3-інен 9-ына дейін Ресейдегі тұтынушылық бағалар индексі Бағалардың өзгеруі 9 сәуір 2 сәуір ж. 9 сәуір, наурыз соңына осының алдындағы тіркеу датасына 2018 ж. нау-ның 2017 ж. ж-ның Мәйек ірімшігі, қасаң және жұмсақ 100,1 99,9 100,0 100,0 100,3 Сиыр еті (сүйексіздерінен басқа) 100,0 100,0 100,0 100,0 100,1 Салқындатылған және мұздатылған тауық еті 100,0 99,8 99,7 100,0 97,4 Пісірілген шұжық 100,0 100,1 100,1 100,0 100,8 Маргарин 100,0 100,0 100,1 100,0 101,4 Қаймақ 100,0 100,0 100,0 100,0 100,9 Майлы ірімшік 100,0 99,9 99,9 100,0 101,0 Мұздатылған балық, өңделмеген 99,9 99,8 100,1 99,9 101,0 Сары май 99,9 99,9 100,0 99,9 100,5 Ішіуге арналған сүт, (қаймағы алынбаған, зарарсыздандырылған) 99,7 99,9 99,9 99,7 100,5 Бидай ұны 99,7 99,8 99,9 99,6 98,3 Сәбіз 103,5 104,5 103,3 104,8 136,4 Ак бас қырыққабаты, жаңа піскен 102,7 103,8 105,5 103,8 144,2 Картоп 101,2 102,7 102,7 102,6 134,8 Қызанақ, жаңа піскен 101,9 102,6 101,3 102,6 107,5 Алмалар 101,2 101,5 101,6 101,6 111, 8 Түйінді пияз 100,4 101,2 101,4 100,8 115,4 Қияр, жаңа піскен 98,3 97,0 94,4 97,4 98,0 Жағармай, автомобильге 100, 1 100, 2 100,0 100,2 100,6 Қала автобусымен жүру 100,0 100,0 100,0 100,0 101,2 Трамваймен жүру 100,0 100,0 100,0 100,0 101,1 Троллейбуспен жүру 100,0 100,0 100,0 100,0 101,5 Метромен жүру 100,0 100,0 100,0 100,0 101,7 Мемлекеттік және муниципалдық тұрғын үйлер қоры үйлерінде 100,0 100,0 100,0 100,0 100,6 тұру үшін төлем Жылу, Гкал 100,0 100,0 100,0 100,0 99,8 Суық сумен жабдықтау, м 3 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Су тарту, м 3 100,0 100,0 100,0 100,0 99,9 Ыстық сумен жабдықтау, м 3 100,0 100,0 100,0 100,0 100,1 Электрмен жабдықтау 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Дереккөз: Росстат тарының с гі (0,4%-ға), жемістер мен к к ністер (1,2%-ға) қымбаттай түскен. Соңғылар қатарында мейлінше қымбаттағандары сәбіз (3,5%-ға), картоп (1,5%-ға), жаңа піскен қызанақтар (1,9%-ға), алмалар (1,2%-ға), ақбас қырыққабаты (2,5%-ға). Ресейде жағармай осы кезеңде 0,1%-ға, дизель отыны 0,2%-ға қымбаттаған. Онда арзағандары қарақұмық жармасы (0,9%-ға), сары май, балық (0,1%-ға), күнбағыс майы (0,2%-ға), ұн (0,3%- ға) және сүт (0,1-0,3%-ға). (2 және 3-таблицалар) БАҚТАЛАСЫ Біздің Ұлттық банктің базалық м лшерлемені +/- 1% жылдық дәлізімен 9,5%-дан 9,25%-ға дейін 2018 жылғы үшінші рет т мендетуі дәл осы тектес іс-қимылдары қасында тосын сый бола алмай қалды. К рші елдің басты банкі наурыз айының аяғында негізгі м лшерлемесін 25 базистік пунктке жылдық есеппен 7,25%-ға (бұл жыл дық инфля цияның 2,4% деңгейі жағда йында) дейін түсірген болатын. Соны- зінде нейтралдық ақшалай-кредиттік саясатқа к ше отырып, мұндай т мендетуге бұдан әрі де даяр екенін жариялады. Ал Қазақстанда болса, сол наурызда жылдық инфляция ақпанмен салыстырғанда 6,6%-ға дейін к теріліп, Ұлттық банк бұған аса қинала қоймаған-ды. Сарапшылар Данияр Ақышевқа сілтеме жасап, біздегі шешімдер орта мер зімді бағалауларға негізделетінін айтады. Бағаларды осындай есеп теу лермен бұғаттауға бекінген Ұлттық банк ұстанымы қаншалықты ақ тала ты нын алдағы уақыт к рсетеді, әрине. Біздің басты банктегілер инфляция 2018 жылдың аяғына дейін және 2019 жылы да баяулайтынын, сыртқы нарықтардағы инфляциялық бол жалдардың т мендейтінін және жал пы жағ дай лардың бірқалыпты сақ та ла тынын болжайды. ап беретінін күту ғана қалды. Ресейлік банк директорлар кеңесі 27 сәуірде негізгі ставканың деңгейі туралы мәселені қарайды да, статистиктердің есеп теулері бойынша сәуірдегі инфляция бағасын береді. Банктер бақталасы немен тынарын: қай елде бағалардың қаншалықты қымбаттағанын да сол кезде білеміз. Бұл кезекті шолуымыздың арқауына айналмақ.

7 БЕЙСЕНБІ 26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ БИЗНЕС&ҚОҒАМ 7 KAZAKHSTAN THROUGH THE EYES OF FOREIGNERS Washington Post, in a report published with reference to Associated Press and entitled «UN rejects Russian attempt to condemn US aggression in Syria», said: «The U.N. Security Council overwhelmingly rejected a Russian resolution calling for condemnation of «aggression» by the United States, United Kingdom and France against Syria on Saturday, a vote reflecting support for the allied airstrikes on Syrian chemical sites. DANISH AZIM But the vote at the end of an emergency meeting called by Russia also demonstrated again the paralysis of the U.N. s most powerful body in dealing with Syria s seven-year conflict. Russia s demand for condemnation and an immediate halt to «aggression» and «any further use of force» by the three Western allies got support from only two other countries on the 15-member Security Council - China and Bolivia. By contrast, eight countries voted against the Russian draft the U.S., U.K., France, Netherlands, Sweden, Kuwait, Poland and Ivory Coast. Four countries abstained Ethiopia, Kazakhstan, Equatorial Guinea and Peru». Kazakhstan s abstention in the UNSC voting prompted a strong reaction Kazakhstan s abstention in the above-mentioned voting may, or would have remained unnoticed on another occasion. But this was not the case. Kazakhstani wish to refrain from participating in taking a decision on the Russian resolution at the meeting of the Security Council on 14 April 2018 provoked a strong reaction in Moscow s political circles. This has in turn drawn more attention to this issue in Kazakhstan. At first glance, it s much ado about nothing. The number of contributors to the discussions, which this issue has engendered, is gradually being expanded. Opinions still differ widely and the end to the debate is not in sight. The discussions on the topic which were prompted by the participants of Russia s premier political talk show, «The Sunday Evening with Vladimir Solovyov». The host of that nationally televised event, Vladimir Solovyov himself, took the initiative to discuss the matter. He said: «When it comes to Turkey, that s okay. We can get on board with that. We are in a situational alliance with that country. And what exactly is the union of which we are a part along with Kazakhstan, who abstained from voting? And what is CSTO (the Collective Security Treaty Organization), who also gave us their support in a manner that is kind of rather unclear? This isn t the first time Kazakhstan has taken the ambiguous position. We do not know something about our relations with Kazakhstan? I mean, what if our two countries are a little on edge with each other? Or should we expect Kazakhstan to be the objective of next Maidan aimed at estranging that post-soviet nation from Russia?». He was followed by Konstantin Zatulin, a Russian politician, first deputy chairman of the committee of the State Duma for CIS affairs, Eurasian integration and Relations with compatriots; head of the Institute of CIS Countries. He said that a process of «Kazakhization» was well under way in this country. He also noted that Kazakhstan had strictly refrained from supporting the Crimea, Abkhazia and South Ossetia. This is when other participants of the political talk show began to express their concern about Kazakhstan s switch from the Cyrillic alphabet to the Latin script. But «we always treat Nursultan Abishevich Nazarbayev with all due respect», Solovyov noted. In this context, it is relevant to note that political talk show hosted by Vladimir Solovyov was named the secondmost watched news program in Russia. It has the capacity to reach a huge audience at once. Novayagazeta.ru, in an article by Vyacheslav Polovinko entitled «Соловьев напал на Казахстан» «Soloviev has attacked Kazakhstan», quoted Konstantin Kosachev, a Russian politician, head of the Russian Federation Council s Foreign Affairs Committee, as saying (on his Facebook page): «Almost without surprise. And there s almost nothing to comment, except for one position. I didn t expect». That also means Kazakhstan s abstention in the abovementioned voting. This kind of talk from the representatives of the Russian Federation raised considerable concern in Kazakhstan, especially among local journalists. Zakon.kz, in an article by Vladimir Demidov entitled «Шоу или провокация? Эксперты об антиказахстанских высказываниях Владимира Соловьева» «Show or provocation? Experts on Vladimir Solovyov s statements against Kazakhstan», quoted Dos Koshim, a public figure and chairman of the Ult Tagdyry (Nation s Destiny) national patriotic movement, as saying: «I don t know whether there was an assignment that had come from above, or was it initiated by Solovyov himself. But to my mind, all indications are that Russia still considers Kazakhstan as a «younger brother», and independent position in the UN Security Council is seen as a kind of phenomenon. In my opinion, some Russians, including politicians who were present at this political talk show, have not yet realized that Kazakhstan has been a sovereign state for almost 30 years, and therefore it is just politically incorrect to raise such a question. As for the remarks that Kazakhstan s allegedly pulling away from Russia, they are totally misleading. We re not going anywhere, we re not walking away from our northern neighbor, but we do have our own political path. We abstained on the recent Moscow-proposed UN Security Council resolution, condemning airstrikes against Syria. And it must be considered a position taken by Kazakhstan as a sovereign state». The Kazakh government authorities also responded to those speeches on our country s foreign policy. «Such information has been received. To our regret, such remarks are from time to time being uttered in this neighboring, fraternal and friendly country. First of all, we focus on the public statements by representatives of state agencies of the Russian Federation. We are all well aware of the outcome of the negotiations between Nursultan Nazarbayev, Kazakhstan s president, and Vladimir Putin, Russia s President. We have established a good constructive and confidential dialogue at the level of governments and state agencies, consultations between the Russian and Kazakh Ministries of Foreign Affairs are regularly being held. Therefore we are oriented to the formal position held by the country», Kazakh Deputy Foreign Minister Yerzhan Ashikbayev said, while answering questions from reporters at Government House in Astana. Upon being asked by journalists on that subject, Minister of Information and Communication Dauren Abayev replied: «Russian journalist Solovyov? No, I have not watched it (this news program). It s a high-rated political talk show? Honestly, I do not know the journalist who said that». EurasiaNet, in an article by Almaz Kumenov entitled «Kazakhstan gets Russian flak over UN Syria vote», said: «The strategic partnership between Russia and Kazakhstan has ostensibly deep roots. Both countries are close military partners and fellow core mem bers of the Collective Security Treaty Organization, a post-soviet analogue of NATO. They are also founding members of the Eurasian Economic Union. Less tangibly, the leaderships of the two nations fundamentally share a worldview, predicated on suspicions of the West (occasional for Kazakhstan, extremely strong and frequent for Russia) and unease at the type of political convulsions that first brought about the Syrian crisis. Kazakhstan s behavior at the UN has, therefore, come as a surprise to some people in Moscow, at least». Sputnik Kazakhstan, in report by Sergey Kim entitled «Почему Ка захстан воздержался при голосо вании в Совбезе ООН по резо люции России» «Why did Kazakhstan refrain from participating in the voting on the Russian resolution at the meeting of the Security Council», said: «Kazakhstan abstained during the vote on the Russian resolution at the meeting of the Security Council, guided by pragmatic considerations. This is the opinion of the well-known political scientist Alexander Knyazev. He stresses that there is no room for emotional thinking in politics. In his opinion, the affirmative vote of Kazakhstan during the voting could play against the Astana process». НАРЫҘ ЖАҢАЛЫҘТАРЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ ЭКСПОРТТЫ ҰЛҒАЙТУҒА МҮМКІНДІК БЕРДІ Ақмола облысында мемлекеттік қолдаудың арқасында құс шаруашылығы қарқынды дамып келеді. Былтыр облыста 181 мың тонна құс еті ндірілген. Бұл 2016 жылмен салыстырғанда 135 пайыз. Сонымен қатар жұмыртқа ндірісінің к лемі 793,6 миллион данаға жетті. Соңғы жылдары мемлекет тарапынан б лінген қаржылай қолдаудың нәтижесінде облыста құс шаруашылығын ркендету бағытындағы мақсатты істер жалғасын табуда. Мәселен, Біржан сал ауданындағы «ҚазГерҚұс» ЖШС жұмыртқа ндірісін жылына 312 миллион данаға дейін жеткізді. Бурабай ауданында жылына 100 миллион дана жұмыртқа шығаратын кәсіпорын іске қосылды. Былтыр жылдық қуаты 68 миллион дана жұмыртқа ндіруге жеткілікті «Целиноград құс фабрикасы» ЖШС кәсіпорны жұмысын бастады. Сондай-ақ құс етін ндіретін «Капитал Проджект ЛТД» ЖШС (жылдық қуаты 20 мың тонна) және «Астрахан құсы» ЖШС (жылдық қуаты 3 мың тонна) кәсіпорындары құрылды. Жаһандық нарықта құс шаруашылығы німдеріне сұраныстың артуына байланысты қазіргі таңда Бұланды ауданында Макинск құс фабрикасының құрылысы жүргізілуде. Еліміздегі ең ірі құс фабрикасының бірі болмақ бұл кәсіпорынның қуаты жылына 60 мың тонна нім ндіруге мүмкіндік береді. Кәсіпорынның биылғы жылы іске қосылатын алғашқы кезеңінде 4 мың тонна құс етін ндіру к зделген. Ал толық қуатына 2020 жылы шығу жоспарланып отыр. Осындай мақсатты жұмыстардың арқасында 2020 жылдары облыста құс етін ндіру к рсеткіші еселеп артатын болады. Нәтижесінде құс шаруашылығы німдері импортын алмастырып, экспортты ұлғайтуға қол жеткізіледі. ИНВЕСТИЦИЯ МЕМОРАНДУМДАРҒА ҚОЛ ҚОЙЫЛДЫ Инвестициялар және даму вице-министрі Арыстан Қабыкенов бастаған қазақстандық делегация Сеулде ткен инвестиция апталығына қатысты. Қазақстан Корея бизнес-форумын ткізумен аяқталған апталық аясында елімізге инвестиция салуға мүдделі Оңтүстік Кореяның ірі компанияларымен к лік, логистика, құрылыс, ауыл шаруашылығы техникасы, экономиканы цифрландыру, сондай-ақ инновациялық қызмет және ғылыми-білім беру, зияткерлік к лік жүйелері салаларындағы ынтымақ тастық туралы меморандумдарға қол қойылды. «Бүгінде Қазақстан шетелдік инвесторларға елімізде бизнес жүргізудің ұзақ мерзімді кірістілігі мен тұрақ тылығын қамтамасыз ететін маңызды шаралар кешенін ұсынуда. Біз әрбір шетелдік компанияға қолдау к рсетуге дайынбыз», деді форумның ашылуында с з с йлеген инвестициялар және даму вице-министрі Арыстан Қабыкенов. Вице-министр еліміздің Корея нарығына шығарылатын әлеуетті экспорттық мүмкіндіктерін талдау қорытындысы бойынша Оңтүстік Корея нарығында сұранысқа ие 25, сондай-ақ Қазақстан нарығында сұранысқа ие 78 тауар позициясы анықталғанын атап тті. «Бұл екі елдің компанияларымен бірлескен кәсіпорындар ашуға мүмкіндік береді», деді ол. Қазақстанда Корея капиталының қатысуымен 500-ге жуық компания жұмыс істейді. Kazakh Invest басқарма т рағасының орынбасары Рустам Исатаев атап ткендей, былтыр Кореядан Қазақстанға келген инвестиция ағынының 33%-ке суі екі ел арасындағы ынтымақтастық дамуының оң үрдісіне дәлел. «Біз осы әлеуетті дамытуға ниеттіміз. Осы орайда Kazakh Invest компаниясы шетелдік инвесторларды инвестициялық жобаларын идеядан бастап іске асырғанға дейін «бір терезе» қағидасы бойынша сүйемелдейтіндігіне назарларыңызды аударғым келеді», деді Р.Исатаев. ТҰРҒЫН ҮЙ ҚҰРЫЛЫС ҚАРҚЫНДЫ ЖҮРГІЗІЛУДЕ Тұрғын үй құрылысы қарқынды жүргізіліп жатқан Жамбыл облысында « » бағдарламасы бойынша баспана алуға мүмкіндік мол. Облыс орталығы Тараз қаласын дамытудың жалпы жоспарына сәйкес қала іргесінен алты мың гектар жер б лінген. Қала құрылысын солтүстік-батысқа қарай кеңейту қарастырылуда. Талас зені жаға лауында рекреациялық аймақ құру жоспарланған. 462 гектар жерде жаңа үлгідегі 14-ші және 15-ші шағын ау дандар орналасатын болады. Жаңа құрылыстар қала сәулетін айтарлықтай згертеді. «Қазір «Жамбылхимстройинжениринг» компаниясы бағдарламасының аясында 280 к пқабатты және 922 жер үй тұрғызу жоспарланып отыр. 35 мың шаршы метр баспанамен 4 мың адам қамтылады. « » бағдарламасы бойынша ипотека алуға болады», дейді компания директоры Юрий Минаков. Компания басшысының айтуынша, жаңа шағын аудан жобасына бір, екі және үш б лмеден тұратын 80 пәтер енген. Жер үйлерде бір шаршы метрдің бағасы 120 мың, к пқабатты үйлерде 140 мың теңге. «Жаңа бағдарлама жастарға баспана алудың жақсы мүмкіндіктерін береді. Қазақстандықтар пайыздық м лшерлемесі бойынша жылына 7 пайыздан аспайтын ипотекалық несие ала алады, ал қазір сыйақы м лшерлемесі 18 пайызды құрайды. Тұрғын үй құрылыс жинағының бастапқы жарнасы пайыздың орнына 20 пайызды құрайды. Ай сайынғы т лемдерді т мендету үшін ипотека мерзімі 25 жылға созылған», дейді ол. Рымтай САҒЫНБЕКОВА

8 8 БЕЙСЕНБІ МӘДЕНИЕТ&SPORT 26 СӘУІР 2018 ЖЫЛ СЕРПІН Жігерлі жастар ел ертеңі Алматыдағы Қ.И.Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университетінде инженер-мұнайшы жастардың дәстүрлі «Каспий Петроконгресс 2018» ғылыми форумы тті. Дәстүрлі Конгресс шарасы еліміздегі және ТМД елдерінің инновациялық жаңалықтарды ашуға талпынған жас таланттардың үнемі басын қосып келеді. Бірнеше жылдан бері ткізіліп келе жатқан шараға BGKazakhstan, BakerHughes, Maersk Oil Kazakhstan GmbH, Weatherford, OMVPetromS.A, Chevron, Schlumberger, Tengizchevroil, Halliburton, arachaganakpetroleumoperating, MISWACO, OMVPetrom, KAZENERGY, NCOC сынды мұнай компаниялары демеушілік танытып келеді. АЙНҰР БАҚД УЛЕТҚЫЗЫ Шараның ашылу рәсімі уни вер ситет тің академиялық мәсе лелер ж нін дегі проректоры Ринат Искаковтың құттықтау с зінен басталды. «Шеврон» ком паниясының кілі Айгүл Харви, ТШОның кілі Ақылбек Қамыс паев, SPE Ресей және Каспий ңі рінің президенті Айжан Жүсіп бе кова, Кон грес тің ұйымдастырушысы Сұлтанбек Темірхан с з алып, еліміздің экономикасының гүл де нуіне жастардың қосатын үлестерін атап тті. Ашылу рәсімі Сәтбаев уни вер ситетінің нерлі студенттерінің күшімен ұйымдас тырылған шағын концерт тік бағ дар ламаға ұласты. Аталмыш университетте мұнайшы инженер студенттерден құралған SPE БАҒДАР Туризмді дамыту уақыт талабы Алматыдағы «Best Western Plus Atakent Park Hotel» қонақүйінде қала мен Алматы облысының туризміне байланысты «Workshopzhetysutravel-2018» атты дәстүрлі шара жалғасын тапты. САЛТАНАТ ҚАЖЫКЕН Шараның негізгі мақсаты Алматы қаласы мен облысының туризм саласындағы әріптестігін дамыту. Туристік орналастыру орын дары мен туроператорлық қыз метті іске асыратын фирмалар арасында диалог орнату. Осындай екі жақты байланыс отандық туризмнің дамуына барынша серпін берері анық. Елімізде әсем табиғатымен к здің жауын алатын к рікті жер жетерлік. Солардың ішінде жер жаннаты Жетісу лкесінің табиғаты туризмнің нағыз қайнар к зі. Айдынды Алак л мен Бал қаш, таңғажайып К лсай, Ша - рын шатқалдары, Есіктегі сақ қорған да ры, тарихтан сыр шер тетін таң балы тастар, Алтын емелдің сұлу табиғаты. Айта берсек, мұндай ға жап к ріністер аз емес. Туризм к птеген елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуының басты тетігіне айналған сала. Дегенмен қазіргі таңда халықара лық сапарларға сұраныстың т мен деуі сезілуде. Оған әлемде орын алып жатқан түрлі жағдайлар себеп болып отыр. Сондықтан да отандық туризм сарапшылары ел ішіндегі туристік бағдарламаларға сұраныстың артуын болжауда. Туризмді дамытуға инфра құрылымды жақсартудың, туристік нысандарға апаратын жолдарды ж ндеудің үлкен әсер ете тіні белгілі. Мемлекет қол- қоғам дастығы мен Тіркеу кеңсесі қаржылай к мек к рсету б лімінің ұйымдас ты руымен «Каспий Петрокон грес інің» аясында жыл сайынғы бос орын жәрмеңкесі де ткізілді. Бос орын жәрмеңкесіне 50 компания қатысты, олардың ішінде Schlumberger, «ҚазТрансОйл» АҚ, Baitau Partnetrs, «Қазақмыс» корпорациясы, «Филипп Моррис Қазақстан», «Каспиймұнайгаз» ҒЗО, «Базис» құрылыс компаниясы, Бюро Веритас Казахстан, ILF Consulting Engineers, Борусан Макина Қазақстан, Ақт бе рельс-арқалық зауыты және тағы басқа да беделді компаниялар болды. Бұл шараға да уы ның арқасында жолдарды күрделі ж ндеу бойынша ауқымды жұмыстар атқарылды. Биыл ғы жылы Үшарал Достық жолының күрделі ж ндеуі басталуы тиіс. Бұл з кезегінде Алак лге баратындарға қолайлы жағдай туғыз бақ. Балқаш к ліне апаратын 140 шақырым жол да ж нделеді. Сонымен қатар К лсай к л де ріне дейінгі жол жасалып, биылғы жылы жергілікті бюджет есебінен Шарын шатқалының 11 шақырымы ж нделеді деп жоспар ланған. Мәселен, 2017 жылдың қорытын дысы бойынша Алматы облысында 1,6 миллион туристке қызмет к рсетіліп, соңғы үш жылда туристер легі 77 пайызға ұлғайған. К рсетілген қызмет ауқымы 8,3 миллиард теңгені құрап, 2015 жылмен салыстырғанда 2 есеге сіпті. Бұл орайда к рсетілген қызмет к лемі жағынан облыс Астана мен Алматы қалаларынан кейінгі үшінші орында тұр. Яғни республика бойынша к рсетілген ден астам студент қатысып, жұмысқа орналасуға қатысты з қабілеттерімен б лісті. Жәрмеңке барысында Schlumberger компаниясының кіл дері мұнай маман дығының студент тері мен бітіруші түлек теріне шеберлік сағаттарын ткізсе, Ақт бе рельсарқалық зауытының кілдері түлектерді жұмысқа алу мақсатында «Металлургия», «Логистика», «Материалдарды қысыммен ңдеу технологиясы» қызмет ауқымындағы үлесі 8 пайызды құрап отыр. Келушілер саны жағынан да облыс алғашқы үштікте. Елімізге демалуға келген саяхатшылардың 15 пайызы Жетісу жеріне табан тірейді екен. Кездесу соңында турбизнес кілдері Жетісу аймағының туризмді дамытуға қолайлылығын бір ауыздан қолдай келе, жергілікті атқарушы органмен бірлесіп, ішкі туризмнің барлық бағыттарын дамытуға атсалысатындарын айтты. Отандық туризмді ркендету жолында Алматы облысында қол ға алынып жатқан шаралар аз емес. «Бизнестің жол картасы » бағдарламасы аясында к птеген игі істер атқарылуда. Жетісу ңі рінде 4 ұлттық табиғи парк бар. Сонымен қатар тарихи орындар да жеткілікті. Бұлар туризмнің дамуына негіз болып отыр. Сондықтан да бүгінгі қолға алынып отырған осындай іскерлік байланыстар аталған саланың қарқын алуына кең жол ашатыны с зсіз. ДҮБІРЛІ ДОДА Дәстүрлі жарыс жалғасын тапты Алматыда әуесқойлар арасында бұқаралық сипаттағы қайырымдылық VII халықаралық марафоны тті. Орталық Азиядағы ең ауқымды әуесқой спорт мерекесіне еліміздің 14 облысы мен 2 қаладан басқа, Қырғызстан, збекстан, Ресей мемлекеттерінен барлығы 14 мыңнан астам адам қатысты. НҰРЛАН ҚҰМАР Биыл «Алматы марафоны» дәстүрлі түрде 3, 10 шақырымға (жүгіру және скандинавиялық жүріс), жартылай марафон (21) және 42,195 шақырымға (жалғыз және эстафеталық коман да) жүгірді. AIMS және IAAF сертифи кат таудан ткендерге жаң артылған бағыттар бойынша жүгіру ұсынылды. Сертификат 5 жыл бойы 2023 жылға дейін жарамды. Жарыстың мәресі мен с ресі жаңа алаңда орналасты. Биылғы жүлде қоры 1,9 млн теңгені құрайды. Қашықтықты аяқтаған барлық қатысушыларға медаль тапсырылады, ал алыс қашықтықтың жеңімпаздары медальмен қатар ақшалай сыйлыққа ие болады. Алматы әкімі Бауыржан Бaйбек биылғы жарыс басқа бағыт бойынша басталып, аяқ тала тын дығын атап тті. Сонымен қатар ол бұл жарыста барлық қатысушыға сәттілік тілеп, сайыста ең бастысы жеңу емес, қа тысу екендігін айтып, дәстүрлі марафондық жарысты ашық деп жариялады. «Биылғы қатысушылардың қатары ткен жылғымен салыстырғанда 1 жарым мыңға к п. Тіптен, біз қатысуға ниет білдірушілерді тір кеуді ерте аяқтауға мәжбүр болдық. Қатысушылар шегі тіркеудің ресми жабылуына 1 жарым күн қалғанда толды. Біз баршаны маусымдық старттарға қоше метпен қарсы аламыз және спортшыларды тіркеуді соңына дейін қалдырмауға шақырамыз», деді Алматы марафо нының директоры Салтанат Қазы баева. Биыл бастапқы жарна балалар онкологиялық хосписіне және дамуында ерекшеліктері бар бала ларға арналған екі мектепке беріледі. Осы бастапқы жар на дан түскен ақшаға спорт алаң дары тұрғызылып, құралсайман сатып алынады. Бұған қоса, қайы рымдылық жарналарына се ріктестер б летін қаржы да қосы лады. Осылайша, Алматы мара фо ны ның ресми суы A SU бренді жүгіруден ең ауқымды шара үшін пластик ыдыстар үшін арнайы жәшіктер дайындап қойды, барлық пластиктер қайта ңдеуге жіберіледі. Биыл әр б телкеден түскен 1 теңге ағымдағы қайырымдылық мақсаттарына бағыт талады. Жарысқа спортшылар, үй шаруа сындағы әйелдер, кеңсе қызметкерлері, студенттер, бизнесмендер, шоу-бизнес жұлдыздары, топ-менеджерлер, күллі отбасы мүшелері мен корпорация- мамандықтарының студенттерімен зара сұхбат жүргізді. Аталмыш ісшараға белсенді түрде қатысқаны үшін компания кілдеріне алғыс ретінде сертификат пен Satbayev University брендтік німдері бар сый-тартулар ұсы нылды. Бос орын жәрмеңкесі екі жыл қатарынан Петроконгресс аясында ткізілді. Аталмыш іс-шара жұмыс беру шілер арасында үлкен мәртебеге ие, себебі оқу бітіруші к птеген түлектермен бірнеше сағат ішінде танысуға және ком паниялардың әлеуетті қызметкерлер жайлы мәліметтер базасын толықтыруға мүмкіндік береді. Ал түлектердің мәртебелі компаниядан жұмыс жайлы тартымды ұсыныс алуға мүмкіндігі болады. Білімді де, жігерлі жастарды тәрбиелеп жатқан бұл универ ситеттің жастарының бола шағы жарқын. Солардың бірі Айзада Ғаниева үш тілді, технологияны терең мең геріп, қазірдің зінде зор жетістікке жетіп үлгерді. Инженер-мұнайшы форумы бұдан 15 жыл бұрын басталған болатын, дегенмен соңғы 2 жылда аталмыш шара ірі мерекеге айналды. сіресе, «Job Fair» бос жұмыс орны кезінде ірі компаниялар университетте оқып жүрген жастардың аяқ алысы мен жұмысқа қабілеттілігін байқады. Қазіргі таңда еліміздегі және к ршілес мемлекеттердегі іргелі зауыттар мен компаниялар Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университетінде оқи тын жастарды к бірек жұмысқа алады. йткені, еліміздегі н мірі бірінші тех никалық жо ғары оқу орнының білім сапасы мен тәжірибесі те жоғары. лар қатысады. Алматы марафоны тек спорт сүйер қауым үшін ғана емес, бүкіл бір ұйымдар үшін де к птен күткен елеулі оқиға болып отыр. Экиден командалық эстафетасына биыл рекордтық 99 команда қатысты. Тек «Sulpak» компаниясының бір зі 6 командасын қатыстырды. Компания жетек шілері де қалыс қалмай, з әріптестерімен бірге жүгірді. Жарыс мәресі мен марапаттау рәсімі Республика алаңындағы с ре-мәре қалашығында тті. Марафон қашықтығын бағынды рудан Михаил Красилов және Дана Айдосова теңдесіз жеңім паз дар атанып, 400 мың теңге к ле мінде ақшалай жүлде алды. Марафонның барлық қатысушыларына естелік медальдар табысталып, жеңімпаздарға медаль, мақ тау қағаздары және серіктестердің атынан сыйлықтар берілді. Олардың арасында Алматы марафонына ғана емес, барлық маусымдық жүгіру сайыстарына қолдау к рсетіп келе жатқан Орифлейм компаниясы, сонымен бірге Under Armour спорттық киімдер брендінің және т.б. сыйлықтары табысталды. Құрылтайшы және шығарушы: «ҚАЗАҚ ГАЗЕТТЕРІ» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Бас директор Редакторлар кеңесiнiң төрағасы Шәмшидин ПАТТЕЕВ қабылдау бөлмесі жарнама бөлімі kaz_gazeta@mail.ru Бас редактор Ақас ТАЖУТОВ Бас редактордың орынбасары жауапты хатшы Аманкелдi ШОПАН Бөлім редакторлары: Рымтай САҒЫНБЕКОВА, Ботагөз ӘБДІРЕЙҚЫЗЫ, Ибрагим БЕКМАХАНҰЛЫ, Беттеуші: Ернар ОРМАНОВ «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның аймақтардағы өкiлдiктерi: Астана қаласында: Толымбек Әбдірайым Ақтөбе облысында: Жанғабыл Қабақбаев Маңғыстау облысында: Бектұр Төлеуғалиев 8 (7292) Қарағанды облысында: Батырбек Мырзабеков 8 (7102) Газеттiң терiлуi мен бет қатталуы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның компьютерлiк орталығында жасалды. Офсеттiк басылым. АЛШАНОВ Рахман ӘБДІМАНАПОВ Сәрсенғали ӘБІШЕВ Әли БЕКБОЛАТҰЛЫ Жетпісбай ГУЗОВСКИ Петр (Польша) ЕСПОЛОВ Тілектес ҚАЛИЕВ Ғани АҚЫЛДАСТАР АЛҚАСЫ: НҰРСЕЙІТ Айтқали САҒАДИЕВ Кенжеғали САПАРБАЕВ Әбдіжапар САТЫБАЛДИН Cағындық СВЯТОВ Серік ТӘТІҒҰЛОВ Әбдісағит ТЕМІРБЕКОВ Нұрлан ХАМЗИН Жантемір Тапсырыс: Таралымы: Газет аптасына 1 рет шығады. Газет «Дәуір» РПБК ЖШС-нда басылды. Алматы қаласы, Ш.Қалдаяқов көшесі, 17 үй. Тел.: «Tenge monitor» газетiне жарияланған материалдардың авторлық құқы «Қазақ газеттерi» ЖШС-не тиесiлi, редакция жауапты емес. Жарияланған мақала авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. МЕКЕН ЖАЙЫМЫЗ: , Алматы қаласы, Желтоқсан көшесі, қабат. 202-бөлме (тілшілер) тел.: бөлме (бас редактор) тел.: факс: kazekonomica@mail.ru Нөмірдің кезекші редакторы: Рымтай САҒЫНБЕКОВА