қ - айырбас құ қ қ ( қ ызметтерді) ба ғ алау ғ қызмет ететін кезкелген тауар немесе символ

Transcription

1

2 А қ ша қ - айырбас құ ралы ретінде адамдармен барлы қ қ абылданатын ж ә не бас қ а тауарларды ( қ ызметтерді) ба ғ алау ғ а қызмет ететін кезкелген тауар немесе символ

3

4 Ақша (ағыл.money; cash; Geldn, Geldmittelpi) жалпыға бірдей балама ретінде барлы қ басқа тауарларды ң құнын көрсететін ерекше тауар.ал барлы қ тауар өндірушілер, сатушылар, тұтынушылар арасындағы экономикалы қ байланысты қаматамасыз етеді. Ақша тауар өндірісі мен тауар айырбасыны ң тарихи дамуы нәтижесінде пайда болды

5 Ақша рөлін кейбір халықтарда (гректер, римдіктер, славяндар, моңғолдар, т.б.) мал, ертедегі Русьте, Скандинявяда а ң терісі, Қ ытайда шай, Абиссиянда тұ з атқарды.

6 Ақ ша тауар өндірісінің дамуындағ ы бірден бір шарт және ө нім болып табылады. Тауар бұл сату немесе айырбастау үшін жасалынған еңбек өнімі. Ақ ша құ н ө лшемі қ ызметін идеалды, оймен ойлау арқылы орындайды. Яғни, тауарды ң құнын өлшеу ақшаға айырбасталғанына дейін орындалады, сонымен құнны ң тауар формасынан ақша формасына айналуы үшін тауарды ң бағасын белгілесек жеткілікті. Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаны ң болуы қажет емес, себебі еңбек өнімін теңестіру ойша орындалады. Тауарларды ақшаны ң көмегімен өлшеуге болады, өйткені олар адам еңбегіні ң өнімі.

7

8 Ақшаны ң, өндіргіш күштер мен тауар қатынастарыны ң біршама жоғары дамуы нәтижесінде пайда болғандығы ертеректен бізге белгілі. Ақша жаратылысын зерттегендегі басты аны қ болғаны, ол оны ң тауарлы шығу тегіне байланыстылығын кө рсетеді. Тауар сатуға немесе айырбастауға арналған еңбек өнімі. Осы еңбек өніміні ң тауарға айналуы ақшаны ң пайда болуыны ң объективтік алғы шарттарын туғызған. Нақты және абстракті еңбекті ң, жеке және қоғамды қ еңбекті ң бөлінісі, тұтыну құны мен кұнны ң арасында тауар табиғатына байланысты болатын қайшылықтар айырбас құнны ң әр түрлі нысандарын туғ ызды. Айырбас бұл бір тауар өндірушіден, екінші біреуіне жүретін тауарды ң қозғадысын білдіреді. Мұнда тауарларды ң баламалылығын (мал = бидай = балта), яғни, тауарды ң түріне, сапасына, нысанына және тағайындалуына байланысты өлшенуін талап етеді. Сонымен қатар, әртүрлі тауарларды ң бір-біріне өлшенуіне орта қ негіз болуы қажет.

9 Ақшаның түрлері Толық Толық емес

10 Толы қ құнды ақ шалар (нағыз ақ шалар) номиналды қ құны оны дайындауға кеткен нақты құнымен сәйкес келетін ақшалар. 640 Б.д.б. лидиядан жасалған тиын, үлкейтілген. Металл ақшаларға: мыстан, күмістен және алтыннан жасалғандары жатады. Металл ақшалар әр түрлі нысанда болған. Монета тү ріндегі нысаны бұл оларды ң соңғы нысаны. Монетаны ң бет жағ ы аверс, артқы жағ ы реверс жә не жаны гурт деп аталады. Толы қ құнсыз ақшалар Толыққұнсыз ақ шалар ( құнны ң белгілері) номиналды қ құны нақты құнынан, яғни оларды ң өндірісіне кеткен қоғамды қ еңбектен жоғары болып келетін ақшалар.

11 Ақшаны ң теориялары мынадай оны ң бағыттарын бөліп қарастырады: Ақшаны ң металды қ теориясы; Ақшаны ң номиналистік теориясы; Ақшаны ң санды қ теориясы. Ақшаны ң металды қ теориясы ақша қызметін бағалы металдарды ң атқару барысында XV XII ғғ. қалыптасты. Бұл теорияны ң өкілдеріне Англияда У.Стэффорд, Т.Мэн, Д.Норс жатса, Францияда А.Монкретьен жатты. Олар монетадан жасалған ақшаларды ң бұзылуына қарсы болды. Ақшаны ң металды қ теориялары сауда буржуазиясыны ң мүддесін қорғай отырып, оларды ң саяси экономиядағы бағыты меркантилизмді көрсетті. Осы теорияға сәйкес байлықты ң көзіне сыртқы сауданы жатқызды. Төлем балансыны ң активті қалдығы ғана елге бағалы металдарды ң келуін қамтамасыз етеді деген. Ертедегі метализм теориясыны ң қателігі, біріншіден, байлықты ң көзіне адам еңбегімен жасалатын материалды қ игіліктер емес алтын мен күмісті ң жатқызылуы, екіншіден, айналыстағы қағаз ақшаларды металл ақшаларға алмастыру қажеттігін жоққа шығарғандығымен сипатталады.

12 Ақ ша айналысы шаруашылықтағы тауарларды өткізуге, сондай-а қ тауарлы емес төлемдерді және есеп айырысуларды жүзеге асыруға қызмет ететін қолма- қол және қолма-қолсыз ақша нысандарындағы ақшаларды ң қозғалысы.

13 Ақша жүйесіні ң типтері Ақша жүйесіні ң өзіне тән типтері және элементері болады. Ақша жүйесіні ң типі бұл ақшаны ң қандай нысаны болуын сипаттайды. Осыған байланысты, ақша жүйесіні ң төмендегідей типтерін бөліп қарайды қ. металл ақша айналысы, яғни мұндай ақша тауары тікелей айналыста бола отырып, ақшаны ң барлы қ қызметтерін атқарады, ал несиелік ақшалар металға ауыстырылады; несиелік және қағаз ақшалар жүйесі, яғни алтын айналыстан алынып тасталып, оны ң орнына несиелік және қағаз ақшалар айналысқа түседі.

14