Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет

Transcription

1 20 (472) 5 ақпан сенбі 2011 жыл Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет info@аlashainasy.kz 146,83 200,2 4,99 22,40 1, , , ,79 101, ,5 Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы ДАТ! Гүлшара ӘБДІХАЛЫҚОВА: Табысы төмен отбасыларға әлеуметтік көмек көрсету отбасының өмірлік проблемаларын тұрақты шешетін әрекет емес 6-бетте Президенттікке кандидаттарды тіркеу басталды Қазақы қалжың қайраңдап тұр Денис Тен алтын әперді 3-бет 5-бет Қоймадағы 6 тоннаға жуық аммонит жарылса, кім жауап береді? АЗИЯ ОЙЫНДАРЫ Қазақстан Республикасы Конституциясының 41- бабының 3-1 тармағына сәйкес, Қаулы етемін: 1. Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауы 2011 жылдың 3 сәуіріне тағайындалсын. 2. Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы кезектен тыс президенттік сайлауды ұйымдастыру мен өткізуді қамтамасыз етсін. 3. Қазақстан Республикасының Үкіметі кезектен тыс президенттік сайлауды ұйымдастырушылық, материалдықтехникалық және қаржылық қамтамасыз ету жөніндегі тиісті шараларды қабылдасын. 4. Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдері сайлау құқығы бар азаматтардың тізімін дер кезінде жасауды және дұрыстығын қамтамасыз етсін. Орталық, аумақтық және учаскелік сайлау комиссияларына кезектен тыс президенттік сайлауды ұйымдастыру мен өткізу мәселелерін шешуде жан-жақты көмек көрсетсін. 5. Осы Жарлық алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ. Астана, Ақорда, 2011 жыл 4 ақпан, 1149 Бес айлық баласы бар ана алтын алды Кеше тау шаңғысынан VІІ қысқы Азия ойындары бағдарламасындағы соңғы жарыстар өтіп, екі медаль жиынтығы сарапқа салынды. Әйелдер арасындағы бәйгеде осыдан бес ай бұрын босанған Людмила Федотова чемпион атанып, Қазақстан қыздарының қайсарлығын төрткіл дүниеге паш етті. Нұрғазы САСАЕВ Бәрі де тәңірдің, бәрі де Жаратушы күштің сал ғаны мен жазғаны болар. Әділеттік орнап, қыр күйек айында сәбилі болған Людмила Фе дотованың еңбегі жанды. Кішкентай нәрестесін қыр қынан шығарған соң, белді бекем буып, жаттығу жұмыстарын бастаған жас ана алтынмен апталды. Біразға дейін қар түспей, тек күш-қуат толықтыру жаттығуларымен айналысқан Люд мила қаңтар айынан бастап қана шаңғымен жүйтки бас тайды. Сол еңбегі мен ерлігі, төккен тері мен табандылығы жемісін беріп, Азия ойындарының чемпионы атанды. Чемпион атануының өзі қызық болды... БАТЫР АНА Кеше тау шаңғысынан Ақ Азиада бағ дарламасындағы «суперкомбинация» деп аталатын соңғы жарыстар өткен. Мұнда шаңғышылар әуе лі өрден құлдилау (гигант) жаттығуы бойынша жарысты. Бұл бәйгенің ерекшелігі мұнда сө ре ден көмбеге дейінгі арақашықтық біршама алыс. Осы екі аралықтағы қос қадалы жалаулардың (қақпалардың) арасы да алшақтау. Біздің шаң ғышылар осы бәйгеге машық, осы бәйгеге айрықша кө ңіл бөліп дайындалған. Екіншісі «слалом» деп ата лады. Мұнда сөреден көмбеге дейінгі ара қашық тық едәуір қысқа (500 метрден асады). Мәре сызығына дейінгі аралыққа жалау (қақпа) емес, тек қадалар қадалады. Олардың арасы тым жа қын. Яғни жоғарыдан жұлдыздай аққан шаңғы шыға тез-тез бұрылып, осы қадалардың арасы нан өту керек. Тау шаңғысы жарысының мұндай түріне кәрістер шебер екен. Сондықтан біздің бап керлер суперкомбинацияның алғашқы тү рінде озық шығып, кәріс шаңғышыларымен аралықтағы уақыт айырмасын мейлінше алшақтатып алуды көздеді. Жалғасы 5-бетте САЙЛАУ-2011 «Таяқ жерге тасталды...» Бүгіннен, яғни ақпанның 5-інен бастап кезектен тыс президент сайлауына түсетін үміткерлерді тіркеу басталады. Орталық сайлау комиссиясы кеше Елбасының Жарлығымен 2011 жылғы сәуірдің 3-іне тағайындалған Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауын әзірлеу мен өткізу жөніндегі негізгі шаралардың күнтізбелік жоспарын бекітті. «Сайлауды әзірлеу мен өткізуді Орталық, аумақтық және учаскелік сайлау комиссиялары жүзеге асырады. Алдағы сайлау науқаны барысында барлығы 9952 сайлау комиссиясы жұмыс істейді. Орталық сайлау комиссиясының бүгінгі отырысында сайлауды әзірлеу мен өткізудің күнтізбелік жоспары бекітілді. президенттікке кандидаттарды тіркеу ақпанның 5-інде басталып, ақпанның 20-сында аяқталады. Кандидаттарды белгіленген тәртіппен тіркелген саяси партиялар мен республикалық қоғамдық бірлестіктер ұсынуға құқылы. Сондай-ақ азаматтар өзін-өзі ұсына алады», деген ОСК төрағасы Қуандық Тұрғанқұлов биылғы кезектен тыс сайлаудың жай-жапсарын айтып берді. Сонымен президенттікке кандидаттықтан үміткер әрбір азамат облыстардың кем дегенде үштен екісінің, сондай-ақ Астана мен Алматы қалаларының атынан теңдей өкілдік ететін сайлаушылардың кемінде 1 пайы зы қолдағанын растайтын 91 мың дауыс жинауы тиіс. Ал ел президенттігіне Қазақстанда туған, жасы қы рыққа толған, мемлекеттік тіл қазақ тілін еркін меңгерген, соңғы 15 жыл бойы республикада тұрған, тумысынан бері Қазақстан Республикасының аза маттары үміткер бола алады. Осы талапқа сай азаматтар пре зиденттікке кандидат болып тіркелгенге дейін өзі мен жұбайының тұрғылықты жері бойынша ақпанның 1-іне дейінгі жағдайға берілген табысы мен мүлкі туралы декларацияларды өткізуі тиіс. Сонымен қатар ол өзінің тиісті талапқа сай екендігін және қолдау дауыстарының растығын Орталық сайлау комиссиясы тек сергеннен кейін ОСК шотына 800 мың теңге көлемінде жар на аударатын болады. Ал кандидаттарды тіркеу бар лық қажетті құжаттарды ОСК-ге ұсынғаннан кейін басталып, 2011 жылғы наурыздың 2-сінде аяқталады да, наурыздың 3-інен сайлауалды үгіт науқаны «тома ға сын сыпырады». Бұл науқан сәуірдің 2-сі күні түнгі сағат 12:00-де аяқталады. Бұдан кейін, яғни дауыс берердің алдындағы және дауыс беретін күні үгіт жүргізуге заң бойынша тыйым салынған. Жалғасы 2-бетте ОЙ-КӨКПАР...дедiм-ай, ау! Рамзан ҚАДЫРОВ, Шешенстан Президенті: 7-бет Егер әйелдер жұмыста жарты лай жалаңаш жүрсе, еркектерге жұ мыс істеу мүмкін болмайды. Мен олардан күндіз де, түнде де көз алмаймын. Олардың «саламалейкумдары» қалай болатынын ой лаймын... ондай кезде жұмыс онын шы кезекке қалады. ( сайтынан) Қазақ қыздарының шетел азаматтарына тұрмысқа шығуына тосқауыл қоюды заңдастыру керек деген пікірге келісесіз бе? Сейіт КЕНЖЕАХМЕТҰЛЫ, этнограф, педагог: ИӘ Қыздарымыздың өзге ұлтқа тұрмысқа шығуы жай мәселе емес, ұлттық тра гедия! Қызымыз өзгенің етегінен ұстау арқылы қазақтың намысын жығып бе ріп жатыр деген сөз. Біле білсек, ұлтты сатудың бұдан асқан сорақы көрінісі болуы мүмкін емес. Сондықтан бұған қа лайда тосқауыл қою керек. Әйтпесе ке йінгі қазақ қыздарының көбі ұлттық рух, ұлттық намыстан ада болып барады. Мен өзім тәрбие саласында жүрген адам мын. Жоғары оқу орнында дәріс бе ре жүріп, қазақ қыздарының бойынан көп теген ерсі қылықтарды байқаймын. Кім бай, соған қысылмай, қымтырылмай, өзі жабысудан тайынбайтын болып ал ды. Оған тек қыздар ғана кінәлі десем, он да ол жөнсіздік, білімсіздік болар еді. Мә селе оларға қазақ мәдениетінің, қа зақ ұлтының, қазақ ер-азаматының ар тық шылығын ешкім айтып тү сіндірмеген. Қазақ ұл арқылы жер иесін, ал қыз арқылы ұлтты тәрбиелейміз деген ұғымдағы халық. Алайда ұлтқа тәрбие беретін қыздарымыздың өзі қандай күйде? «Қыздың өзі үйде, қылығы түзде» болып жүрген жоқ па? Бәрі болмаса да, мұндай қасіреттің шеті көрініп жүргені рас. Айталық, аралас неке деген қайдан шықты? Біле білсек, өзге ұлтқа үйленетін жігіттерден гөрі өзге нәсілдің етегінен ұстап, жетегінде кетіп жатқан қыздар әлдеқайда көпке ұқсайды. Демек, бұл қаншама қара көздеріміз қазақтың емес, өзге елдің ұрпағын көбейтуге өз еркімен кетіп жатыр деген сөз. Бұл ненің салдары? Біз бұған тосқауыл қоя аламыз ба? Сауалды таразыға тартуды жөн көрдік. 3-бетте ЖОҚ Өмірдің салты ма, бүгінде аралас не келердің көбейіп кеткені рас. Біздің «Бақыт» салтанат неке сарайына кел ген осындай аралас неке иелерінің ара сында тіпті эфиопқа тұрмысқа шығып жатқандар да бар. Заң жүзінде бұған тыйым жоқ бол ғандықтан, біз кім үйленсе де, олардың қалауына сай салтанатты жиын өткізуге тиіспіз. Осы ретте көбіне «жиын ды қай тілде өткіземіз?» деген сұрақ туа ды. Мұндай некедегілер көбіне орысша бо л- ғанын қалайды, алайда біз келген қонақтар арасында қазақтар болатынын біл сек, екі тілде жүргізетінімізді айтамыз. Заң қызметкері ретінде сөйлей ал маймын, алайда әлеуметтік жағынан алған да, кейде қазақтың қыздары өзі міздің жі гіттердің тырнағына да та ты майтын ше телдік азаматқа тұр мысқа шығып жат қа нын көріп, ішің удай ашиды. Бірақ бұл біз дің қазіргі жіптіктей есіп тұрған де мо гра фияның салдары ма деп ой лаймын. Салтанат АЙБЕРГЕНОВА, «Бақыт» салтанат сарайының ұлттық рәсімдер жүргізушісі:

2 2 САЯСИ БЮРО БҮКПЕСІЗ ӘҢГІМЕ БЕЗБЕН Бастамадан сайлауға дейін Қазақта «Сәуір болмай, тәуір бол майды» деген мақал бар, кезектен тыс сай лау мерзімі 3 сәуірге белгі ленді. Кезектен тыс сай лау науқанына тіркеу бүгіннен басталғанын ескерсек, президенттікке үміт керлердің алымды да ша лымды әрі қарымды болуын талап етеді. Былтыр ғана сайлау науқаны бастал май тұрып, президенттікке өзінің кандидатурасын ұсы нып, саяси фальстарт (төреші ысқырығынан бұрын қимылдау) жасаған саясаткер Владимир Козлов (обалы не керек, мемле кеттік тілді жете меңгеріп үл гермейтінін алға тартып) екі ай мерзімнен кейінгі додаға дайын еместігін байқатты. «Ақ жол» партиясының жетекшісі Әлихан Бәй менов сайлауға қатыспайтынын мәлім деді. Сондай-ақ Жасарал Қуанышалин, Хасен Қожа Ахмет сайлауға түсуге ынта білдірді. Дегенмен «Азат» ЖСДП пар тия сы атынан тең төраға лардың бірі Болат Әбі ловті, ал «Руханият» жасыл дар партиясы өз үмітке рін ұсынатынын білдіріп үлгерді. РЕФЕРЕНДУМ БАСТАМАСЫНАН КЕЗЕКТЕН ТЫС САЙЛАУҒА ДЕЙІН... Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің ректоры Ерлан Сыдықов бастаған бастамашыл топ былтыр 23 желтоқсанда сайлау өткізбей-ақ, Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың өкілеттігін 2020 жылдың 6 желтоқсанына дейін, яғни 10 жылға ұзарту туралы референдум өткізуді ұсынып, оған қажетті 200 мың қолдан 25 есе артық етіп, 5 мил- лионнан астам қол жинаған болатын. Қаңтардың 6-сы күні Парламент Cенаты Президент Н.Назарбаевтың өкілеттігін 2020 жылға дейін ұзартуға қатысты Конституцияға өзгеріс енгізу туралы мәселені республикалық референдумға шығару жөнінде Парламенттің ұсынысын Президент қарауына жіберген-тұғын. Алайда Пре зидент Н.Назарбаев өзінің өкілеттігін 2020 жылға дейін ұзарту жөнінде Консти туцияға өзгерістер енгізуге қатысты республикалық референдум өткізу туралы Парламенттің ұсынысын қабылдамай тастады. Дегенмен 14 қаңтарда қоспала талы Парламент бірлескен отырыста басым дауыспен Президент ветосын еңсеріп, «ҚР Конституциясына өзгеріс енгізу туралы» Заңы Елбасының қол қоюына жіберілді. Қазақстан қоғамы Президенттің аузына қарап, оның жауабын асыға күтті. Сарапшылар әртүрлі пікір айтып жатты. Өз кезегінде Президент заң жобасына бірден қол қоймай, Конституцияға сәйкестігін сараптау үшін Конституциялық Кеңеске жолдады. Конституциялық Кеңес Парламент ұсынған заңның Ата Заңға сай келмейтін тұстарын анықтап, қайтарып тастады. Қоғам аңтарылып қалғандай соңғы сөзді күтті. Бұдан кейін Елбасы Құрманғали УӘЛИ, Парламент Мәжілісінің депутаты: Конституциялық Кеңестің шешімін құптап, Қазақстан хал қына Үндеуінде бір кісідей қызу қол даған ел-жұртына, бастамашыл топ қа және Парламент депутаттарына шын ал ғысын білдіріп, референдумның ор нына кезектен тыс Президент сайлауын өткізуді ұсынды. Елбасының көпшілік күтпеген тосын ұсынысына Қазақстан халқы, АҚШ, Еуроодақ секілді ірі мемлекеттер, ЕҚЫҰ секілді халықаралық ұйым дар қолдау білдірді. Президент бастама сын заң шығарушы орган аяқсыз қалдырған жоқ. Сарапшылар мұндай оқиғадан кейін Конституцияға қиғаш келетін заң қабылдағаны үшін Парламентті тарату жөнінде әңгіменің шетін шығарды. Алайда Президент ондай қатал қадамға баруды жөн көрмеді. Бас-аяғы 43 күнге созылып, қоғам ның басты тақырыбына айналған нау қанға нүкте қойылып, екі ай уақыттан ке йінгі кезектен тыс сайлау күні бекітілді. КӨПШІЛІК КҮТПЕГЕН ҚИСЫНДЫ ШЕШІМ Миллиондаған адам қолдаған референ дум өткізуге орай, Президент Н.Назар баевқа екінің біріне таңдау жасау, мемлекет пен халықтың мүддесіне лайықты Сенесіз бе, кішкентай немерем орысша білмейді Құрманғали аға, Парламенттегі жұмысыңыздан бұрын сіз аудан әкімі болдыңыз. Аудан әкімі облыс әкімінің алдында есеп беріп, жоғарғы басшының қас-қабағына қарайтыны белгілі. Қазір еркіндік сезіле ме? Әр жұмыстың өзіндік ерекшелігі болады ғой. Әрине, аудан әкімі кезінде тікелей Елбасының, Үкіметтің, облыс басшылығының тапсырмаларын орындауға күш саласың. Мемлекеттік деңгейдегі бағдарламалармен қатар, аудандық деңгейде атқаратын қоғамдық, мәден и шаралар болады. Осының бәрін ат қару керек. Ал енді қазіргі қызметім бұрынғыдан қарағанда жоғары. Тиісінше, Парламенттегі жұмыстың жауапкершілігі мол. Еркіндік белгілі бір деңгейде сезіледі. дайы жақсарып келе жатқаны рас. Жыл санап көтеріліп келеді. Жақсы жаңалықтар айтылуы керек. Сонымен қатар кейбір проблемалар да бүкпесіз жеткізіліп тұруы шарт. Шындықтың айтылуына мүдделі екенсіз. Өзіңіз қаншалықты шыншылсыз? Менің өмірлік ұстанымым: шындықты айту, адамгершіліктен аттамау, тазалықты сақтау. «Жаңылмайтын жақ жоқ, сүрінбейтін тұяқ жоқ» дегендей, пенде болғаннан кейін менен де қателік кеткен шығар. Мен де қателік жасаған шығармын. Бірақ адам баласына қиянат жасаған емеспін. Сіз ауыл шаруашылығын жақсы білетін мамансыз. Ендеше, шыныңызды айтыңызшы, осы саланың жоғарғы басшылығына шақырса, қызметке барасыз ба? Атқарушы жұмыстарды бастан кешірдім ғой. Қазіргі менің жасымда шапқылап, тыным таппай жұмыс істеу оңайға соқпайды. Жалынды жастар өсіп келе жатыр. Оның үстіне, менің қазіргі қызметім де тақияма тар келіп тұрған жоқ. Осы жұмысыма да қанағат деймін. Тегінде «ов» деген жалғауы жоқ санаулы депутаттардың қатарынансыз. Тегіңізді қай кезде қазақшаладыңыз? Тәуелсіздік алғаннан кейін етекжеңімізді жинап, жаппай қазақылыққа көшкен жылдары мен де тегімді қазақшалап алғанмын. Тегін қазақшалағысы келген қанша замандасымыз бюрократияның кесірінен бұл істі жылы жауып қоя салған. Қателеспесем, сіз тегіңізді қа зақшалаған жылдары жақсы қыз метте бол дыңыз. Қызметіңізді пайдаланған жоқсыз ба? Мен өзімнің тегімді қазақшалаған кезде Қордай ауданының әкімі болып Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) шешім қабылдау оңайға соқпаса керек. Бұл арада бірнеше факторды қаперге алу керек сияқты. Бірінші фактор: Осындай сын сәтте сындарлы ұсыныс жасап, өзінің демократиялық қағидаттардың жақтаушысы екенін көрсетті. Екінші фактор: Өкілеттік мерзімі аяқталуға әлі екі жыл қалғанына қа ра мастан, осындай қадам жасады. Оның үстіне, 2007 жылы Конституцияға өзгерістер бары сында жеті жылдық президенттік өкілеттік бес жылға қысқарған болатын. Үшінші фактор: Халықаралық қауымдастықтың Елбасы шешімін оң бағалауы оның қисындылығын көрсетеді. Төртінші фактор: Қалың электорат үшін келесі жылғы кезекті Парламент Мәжілісі және мәслихат сайлауына бөгет болмайтындай қолайлы уақыт аралығы сақталды. Бесінші фактор: Келесі жылғы алпауыт елдер Ресейде (11 наурыз) және АҚШ-та (6 қараша) өтетін президенттік сай лаулармен қабаттаспай, қолға алынған стратегиялық бағдарламаларды одан ары жалғастыруға септігін тигізеді. ҚазТАГ агенттігіне пікір білдірген Президент кеңесшісі Е.Ертісбаевтың болжамын - ша, сайлауға он шақты адам канди да тура сын ұсынып, төрт-бес нақты үміткер болады. Ермұхамет ЕРТІСБАЕВ, ҚР Президентінің кеңесшісі: Елдегі барлық саяси күштер Н.Назарбаевты жеңу мүмкін еместігін түсінеді. Сондықтан бәсекелестердің негіз гі міндеттері жақсы нәтижемен екінші орын алу болып табылады. Ол келе шек тегі парламенттік сайлауларда Пар ламенттегі орынға кепілдік береді. Н.Назар баевтың оп поненттерінің алдағы президенттік сай лаудағы негізгі мін деттері осындай. Егер оппозиция дан түсетін үміткер 7 пайыз дау ыс алса, онда ол парламенттік сайлау да кепіл ді түрде екінші орын алады және ол Пар ламентте фракция құрып, келешектегі президенттік сайлауларға дайында лады деген сөз. Ол дегеніңіз ол тұл ғаны оппозицияның жалпыхалықтық көсемі ретінде заңдастыру. Қыр баласы Бұрын Шу деген шулы мекенді басқардыңыз. Сол кездері әкімге қысым жасау фактілері кездеспеді ме? Жерінде жабайы кендір қурай өскендіктен, Шуды барлығы шулы мекен деп ойлайды. Бірақ, шындығында, олай емес. Шу халқының мінезі дарқан. Қазақтың қасиетті туы тігілген жер болғандықтан, жергілікті тұрғындар қа зақтың барлық салт-дәстүрін сақ тайды. Қасиет ті өзеннің бойындағы қыз мет кезінде қандайда бір қысым жасау оқиғалары тіркелген жоқ. Сіз ауылда, ауданда жұмыс істедіңіз. Қазір де депутат ретінде ауыл тұр ғындарымен жиі кездесесіз. Яғни сіз ауылдың жағдайын беске білетін депу татсыз. Күн сайын мемлекеттік теле арналардағы жаңалықтардан ауылдың жағдайын керемет деп айтып жатады. Сіз сол ақпараттарға сенесіз бе? Әрине, ауылдың жағдайын көзбен көріп жүргеннен кейін, жаңалықтардың бәріне сене бермеймін. Бәлкім, жақсы жағынан көрініп қалғысы келе ме, жаңалықтардан тек қана жақсы ақпараттар беріп жатады. Ауылдағы жол қатынастары, Елбасы өзінің биылғы Жолдауында баса назар аударған ауызсу мәселесі әлі де күйіп тұрған проблемалардың қатарын толықтырып отыр. Кейінгі кезде тікелей ауылға қатысты мемлекеттік бағдарламалар қабылданды. Осы бағдарламалар біртіндеп жүзеге асырылып та жатыр. Болашақта бұл проблемалар шешіледі деп үміттенемін. «Ауылдың жағдайы жақсы» дегенге ауыл халқы сенбейді. Сіз де «100 пайыз сенбеймін» дедіңіз. Яғни халық арасында сенімсіздік бар. Сонда кім кімді алдап отыр? Анығын білмеймін. Қашанда шындықты айтқан жақсы ғой. Ауылдың жағтұрғанмын. Бірақ мен қызметімді пайдаланған емеспін. Ол үшін тек қана ниет болса болғаны деп ойлаймын. Осындай бастамаңызбен-ақ көпке үлгі болдыңыз. Ал сіздің отбасыңыз да қазақтың салт-дәстүрі қан шалықты сақталады? Менің отбасым нағыз қазақы жанұя. Кемпірім («кемпірім» деп еркелеткенім ғой» деп күлді) екеуміз ұлты мыздың барлық салт-дәстүрін сақтап, балаларымыз бен немерелерімізге үй ретуден жалыққан емеспіз. Ата-бабадан аманат болып қалған құндылықтарымызды бо лашақ ұрпағыма мұра етіп қалдыруға күш салып келемін. Сенесіз бе, тіпті кішкентай немерем орысша білмейді. Депутаттар қарапайым халыққа өте бай болып көрінеді. Жекеменшігіңізде қандай дүниелер бар? Басымда баспанам, астымда көлігім бар. Бала-шағамды өсіріп жеткіздім. Асыптасып жатқан дәулетім жоқ, барлығына қанағат деймін. Көршілес Қырғызстанның «Манас» эпосына 1000 жыл» медалімен мара патталғаныңызды көпшілік біле бермейді. Бұл сыйлық сізге қалай бұйырып жүр? Бұл сыйлықты мен Қордай ауданының әкімі болып тұрған кезде алғанмын. Қазақ пен қырғыз ежелден төсекте басы, төскейде малы қосылған бір-біріне етене жақын халық қой. Шекаралас аймақта жұмыс істегеннен кейін екі елдің қарым-қатынасына, сауда-экономикалық, мәдени байланысын арттыру мақсатында біраз жұмыс атқарылды. Осы еңбегімізді ескерген болуы керек, сол кездегі Қыр ғызстан басшысы Асқар Ақаевтың өзі «Манас» эпосына 1000 жыл» медалін тап сырған болатын. Жеке сұрақтарға келсек, саясат, заң саласынан өзге немен айналысасыз? Хоббиіңіз не? Өзім малшының отбасында өскеннен кейін қысқа мерзімді демалыс кезінде ауылға барып, атқа мініп, серуендеп, сергіп қайтқанды ұнатамын. Өзім жылқы өсірумен айналысамын. Сол жылқыларымның жағдайын біліп тұрамын. Ал Астанада бос уақыт табылып жатса, Парламент үйінің астындағы спортзалға барып, денешынықтырумен айналысамын. Әңгімеңізге рақмет! Сұхбаттасқан Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ Басы 1-бетте САЙЛАУ 2011 Президенттікке кандидаттарды тіркеу басталды Осы жайттарды тізбелеп шыққан ОСК төрағасы Президент сайлауы респуб ликалық бюджеттен қаржылан дырылатынын және кандидат тардың бұқа ралық сайлауалды шараларын өткізуге, кандидаттардың сайлау заңнамасымен көзделген үгіт материалдарын шығаруға байланысты шығындары мен үміткерлердің көліктік шығындары Орталық сайлау комис сиясы белгілеген мөлшерде бюджет тік қаражат есебінен өтелетінін де еске сал ды. Мұның сыртында президенттікке кан дидаттар сайлау қорларын құруға да құқылы. Мұндай сайлау қорларының шекті мөлшері 431 миллион 973 мың теңге. ЭЛЕКТРОНДЫ ДАУЫС БЕРУ БОЛМАЙДЫ АЛҚА МӘЖІЛІСІ Әкімшілік реформаларды қолға алмай, өрлеу жоқ! «Қандай себептер әсер етті?» дегенге келетін болсақ, Премьер-министр: «Бұған бірінші себеп адам капиталы», дейді. Яғни адам капиталының құлдырап кетуі. Сондықтан да жалпы ішкі өнімді сақ тап тұруға және оның тұрақты өсуіне адам капиталының дамуы әсер етпек. Атап айтсақ, білім, денсаулық және әлеуметтік қамтамасыз ету. Үкімет бас шы сының айтуынша, құдайға шүкір, мем ле кет бұл мәселелерді назардан тыс қал дыр ған емес. «Еңбекпен қамту туралы бағ дарламаны қабылдап жатырмыз, ден саулыққа да, білімді дамытуға да арнайы бағдарламамыз қабылданған», дейді ол. Екінші себеп инфрақұрылым. Жолдардың төселуі, энергия жүйесінің тартылуы сияқты инфрақұрылымдардың дамуы жалпы ішкі өнімнің өсуіне септігін тигізеді. Премьердің айтуынша, жалпы, бұл екі бағытқа да Үкімет зор көңіл бөліп отыр. Үшінші себеп құрылымдық және институционалды реформалар. «Бұған көбіне уақыт бөле бермейміз, зауқымыз да болмайды. Алайда бұл ең маңызды шаруа екен», дейді Кәрім Мәсімов. Оның айтуынша, құрылымдық және институционалды реформаларды дамытпасақ, түбінде тығырыққа тірелеріміз сөзсіз. «Көп кешікпей 9000 доллармен де (жан басына шаққандағы ЖІӨ) қош айтысатынымыз анық», деген Үкімет басшысы экономикалық даму және сауда министрі Жанар Айтжановаға осы мәселені қолға алуды тапсырды. «Жанар Сейдахмет қы зы, құрылымдық және институционалды реформаларды жалғастыру сіздің ми нистрлігіңіздің басты мәселесі. Бірден айтайын, бұл қайырымсыз іс. Себебі жол салсаң, сол үшін халық рақметін айтып, жұрттың тілеуін аласың. Мектеп ашсаң да, зауыттың тұсауын кессең де, Үкіметтің алғысын алып, көзге түсесің. Құрылымдық және институционалды реформалар көзге көрінбейтін жұмыс. Бірақ бұл жұмыс сыз алға жылжу мүмкін емес», деді К. Мәсімов. Премьер осыған қатысты әкімшілік рефор малардың бағыттарына ерекше тоқталып өтті. «Елбасы осыдан төрт жыл бұрын әкімшілік реформаның нақты бағыттарын айқындап берді. Сол бағыттарды атап өтетін болсақ, олар: мемлекеттік жоспарлауды жетілдіру, нәтижеге бағдарланған бюджеттеу, мемлекеттік қызметтің сапасын арттыру, мемлекеттік Айтқандай, бұл сайлау жаңалықсыз да емес екен. Орталық сайлау комиссиясының төрағасы Қуандық Тұрғанқұлов осы жолғы кезектен тыс президенттік сайлауда автоматтандырылған сайлау жүйесі, яғни электронды дауыс беру қолда нылмайтынын мәлімдеп отыр. Оның басты себебін төраға былай деп түсіндірді: «Өкінішке қарай, электронды дауыс беру тәсілі бізде қоғам мен сайлау барысына қатысушылардың барлығының бірдей қолдауына ие болды деп айта алмаймыз. Бұған дейін өткен сайлаулар сайлаушылардың басым көпшілігі дәстүрлі қағаз бюллетеньдермен дауыс беруді таңдағанын көрсетіп отыр. Мысалы, 2004 жылы электрондық дауыс беру қызметін сайлауға қатысқан сайлаушылардың 7,2 пайызы ғана таңдаса, 2005 жылы 5,8, 2007 жылы тек 2,2 пайызы ғана пайдаланған. Біз сон дай-ақ автоматтандырылған сайлау жүйесіне бірқатар халықаралық сарапшылар мен жекелеген қазақстандық саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктер мен байқаушылардың күмәнмен қарайтынын білеміз. Осының бәрін ескеріп және «Сайлау туралы» Заңның 50-1-бабының 7-тармағындағы автоматтандырылған сай лау жүйесін пайдалану тәртібін Ор талық сайлау комиссиясы белгілейтінін негізге алып, біз алдағы сайлауда ав то маттандырылған сайлау жүйесін қол данбауды ұйғардық». қыз меттің реформасы, экономиканың мем лекеттік секторын тиімді басқару және мем лекеттік органдардың қызметіне, эконо миканың мемлекеттік секторының нәтижесіне мониторинг жасау. Осы мәселелерге қайта келуіміз керек», деген Үкімет басшысы министрге осыларды ескеріп, нақты жоспар құрып әкелуге екі апта уақыт берді. Әрине, дағдарыс кезінде экономиканы «қолдан басқару» өз нәтижесін берді. Енді дағдарыстан шыққаннан кейін, әкімшілік реформаларды жалғастыру, Премьер-министр айт қандай, қажеттілікті талап етіп отыр. Осы мәселенің барлығы назардан тыс қал маса, жалпы ішкі өнім де өсе бермек. ДСҰ: 2012 Айбын БАҚЫТҰЛЫ Жыл қорытындысы бойынша жалпы ішкі өніміміз 7 пайыз болған екен. Бұл өте жоғарғы көрсеткіш болып саналады. Үкімет басшысы Кәрім Мәсімовтің айтуынша, жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім 9000 долларға жеткен. Премьер-министр бұл деңгейді ұстап тұру оңай шаруа емес екенін айтып отыр. «Мынадай бір дерекке назар аудартқым келіп отыр. ХХ ғасырда жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнімі 7000 долларға жеткен 40 мемлекет болған. Алайда бұл деңгейді ұстап тұра алмай, белгілі бір себептердің әсер етуімен қайта құлдырап кеткен», деді Кәрім Мәсімов кешегі Экономикалық даму және сауда министрлігінің алқа мәжілісінде. Бұйыртса, Дүниежүзілік сауда ұйымы на 2012 жылдың бірінші жартыжылдығында кіріп қаламыз деп отырмыз. Қазіргі уақытта бұл бағытта біршама шаруаның басы ашылып, біразы шешілген сыңайлы. Жанар Айтжанованың айтуынша, негізгі жұмыс төрт бағытта жүргізілмек. «Оның біріншісі екіжақты келіссөздер. Бүгінгі таңда барлық 26 мемлекетпен екіжақты келіссөздер жүргізіп біттік», дейді министр ханым. Былтыр АҚШ-пен, биыл қаңтар айында Брюссельде Еуроодақпен келісімдерге қол қойылып біткен. Екінші бағыт қызмет атқарушы компаниялардың Қазақстанда қандай шарттармен жұмыс істей алатыны туралы келіссөздер. «Бұл бағытта АҚШ-пен және Еуроодақпен келісілетін мәселелер біткен жоқ. Осы жылдың бірінші тоқсанында бұл мәселелерге нүкте қойылады деп отырмыз», дейді Жанар Сейдахметқызы. Үшінші бағыт экономикалық және сауда саясаты туралы жүйелі келіссөздер. Министрдің сөзінен түсінгеніміз, қазіргі күні Кедендік одақ кеңістігінде жүргізіліп жатқан саясат талқыланып жатқан көрінеді. Бұл шаруалар осы жылы бітеді деген үмітте. Төртінші бағыт ауыл шаруашылығына қатысты келіссөздер. «Бұл келісімдер ауыл шаруашылығын дамыту үшін мемлекет тарапынан берілетін субсидияның көлемі жайында болып жатыр», дейді ол. Бұл бағыттағы жұмыстар енді ғана басталған көрінеді. Салтан СӘКЕН Президенттікке үміткерге қандай талаптар қойылады? Елімізде президенттік сайлау күні жарияланғаннан кейін өздерінің кандидатурасын ұсынған үміткерлер шыға бастады. Жалпы, біздегі заңдар бойынша үміткерге қандай талаптар қойылады? Сырым ҒАБДУЛЛИН, Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасы Конститу циясында, дәлірек айтқанда, 41-бапта, талаптар анық көрсетілген. Ата Заңға сәйкес, Республика Президентi болып тумысынан республика азаматы болып табылатын қырық жасқа толған, мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгерген әрi Қазақстанда соңғы он бес жыл бойы тұратын республика азаматы сайлана алады. Ал дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың елу пайызынан астамының дауысын алған үміткер Президент болып сайланады. Егер кандидаттардың бiрде-бiрi көрсетiлген дауыс санын ала алмаса, қайтадан дауысқа салынады, оған көп дауыс алған екi үміткер қатысады. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың ең көп дауысын алған кандидат жеңіске жетеді. Әлем мұсылманданып келеді Осы дүниежүзінде мұсылмандардың үлес салмағы қанша, олардың демографиялық өсімі қандай деңгейде? Сұңқар БЕГЕМБАЕВ, Алматы облысы АҚШ-тағы Pew («Пью») зерттеу орталығының болжамына сенсек, 2030 жылы әлемдегі мұсылмандар саны қазіргі 23,4 пайыздан 26,4 пайызға дейін көбейеді. Қазір мұсылмандар басқа дін өкілдеріне қарағанда екі есе жылдам көбейіп келеді және енді 20 жылда олардың өсу қарқыны жылына 1,5 пайыз болса, өзге дін ұстанушылар жылына тек 0,7 пайызға көбеймек жылға қарай кемінде миллион мұсылманы бар елдер саны 79-ға жетпек, ал дәл қазір мұндай 72 ел бар екен жылға қарай Еуропаның 10 елінде мұсылмандардың саны 10 пайыздан асып кетейін деп тұр. Мәселен, Еуропада Косово (93,5), Албания (83,2), Босния мен Герцеговина (42,7), Македония (40,3), Черногория (21,5), Болгария (15,7), Ресей (14,4), Грузия (11,5), Франция (10,3) және Бельгия (10,2), Ұлыбритания (10 пайыз) болмақ. Сол сияқты АҚШ-та қазір 2,6 миллион мұсылман болса, 20 жылдан кейін 6,2 пайызға жетіп, Америкадағы иудейлердің санымен теңесетін болады.

3 3 МАСҚАРА! КӨРМЕ Алмагүлдің «Жібек жолы» «Мәдени Азиада» аясында Алматы қаласындағы «Тәңір- Ұмай» галереясында Алмагүл Меңлібаеваның Саған деген менің жібек жолым атты жеке көрмесі көрсетіліп жатыр. Алмагүл Меңлібаеваның фото сурет терінде Орта Азия аумағында айналып жүретін, бастауы әртүрлі мәдени және рухани дәс түрлер арасындағы шекаралардың қоз ғалысы суреттеледі. Ол әрқашан өз жұмыс тарын ха лық ара лық сахнаға қояды. Ба тыс пен Қазақстанда бір дей уақыт өт кізіп, суреттерін көбіне шет ай мақтарда түсі реді екен. Қазақстанда туып, Қазақ мемлекеттік театр және көркемсурет ин с ти тутын (қазіргі Ұлттық өнер ака демиясы) тәмам дады. Одан кейін Берлин мен Ал маты да тұрып, жұмыс істейді. «Тар лан» мен «Да рын» сыйлықтарының иегері. Ал магүл Меңлібаева көптеген ірі халық ара лық көрмелерге, оның ішінде 51- інші, 52-інші, 53-інші Венециан биен налесі не (2005, 2007, 2009); Сиднейлік биенна леге (2006); Обернхаузен кинофестивалі не (2009, 2010); Квинстің көркем мұ ражай ын дағы Tarjama/Translation (2009) мен Гер берт Джонсон мұражайына (2010); Ос лодағы Стенерсен мұражайындағы Off the Beaten Path, Women, Art, and Violence атты жыл жымалы көрмеге (2009), Калифо р ния лық университетке (2009), Мекси ка да ғы El Cubo-Tijuana мәдени орта лығына (2010) т.б. қатысты. Қазіргі кезде оның жұ мыстары Квинслендегі Ұлттық австра лия лық көркем галереядағы «ХХІ ға сыр: Бірінші онкүндіктің өнері» атты ірі көр ме ге қойылған. Ол Шарджадағы биенна леге қатысуға шақырылған (2011 жылдың наурыз-мамыр айлары) жылдың 24 нау рызынан 14 мамырға дейін оның тұ рақ ты серіктесі Priska C. Juschka Fine Art нью-йорктік галереяда жеке көрмесі жос пар ланған. Алмагүл Меңлібаеваның жұ мыс тары Ә.Қастеев атындағы Мем лекет тік өнер мұражайы (Қазақстан), Фи ладель фия лық көркем мұражай (АҚШ), Антвер пен дік қазіргі заман өнер мұражайы (Бель гия), Квинсленд Ұлттық көркем га лерея сы (Авс тралия) топтамасы үшін сатып алын ды. Сейілбек АСАНОВ Зираттарды қиратқан кімдер? Жыл басынан бері Атырау қаласы маңындағы екі зираттағы 31 қабірді қирату оқиғалары тіркелген болатын. Енді осындай қарақшылық оқиғалар Махамбет ауданындағы тағы бір зиратта қайталанып отыр. Ішкі істер департаменті маманда ры ның айтуынша, тергеу ісінің барысында жас адам дардан құралған екі топқа «осы қаскөй лікті жасады» деген күдік тағылып отыр. Же дел іздестіру нәтижесінде барлығы 13 адам ұс талған. Күдіктілердің біреуі іздеуде жүр. Ұс талған адамдар үш күн бойы қасақана қа лалық зи раттағы қабір құлпытастарын қи ратқан да рын мойындады. Қазіргі уа қытта олар дың Махамбет ауданындағы зиратта бол ған жағ дайға қатысы бар-жоқ тығы анық та лу үс тінде. Айғақтар әлі толық жинал ма ған. Әйтсе де қолға түскендердің екеуі сол Ма хамбет ауданының тұрғындары екені анық талған. Зираттарда болған тұрпайы әре кет терді жерленген марқұмдардың туыстары 14 қаңтар күні байқаған. Белгісіз адамдар отыз дан астам қабірге қойылған белгілерге за қым келтірген. Жерленген адамдардың ба сына қойылған тастар толығымен қи ратылып, қабір үстіндегі құлпытас ұсақ бө ліктер ге бөлшектеніп тасталған. Қаланған тас тар қиратылып, марқұмдардың зират ба сын дағы суреттері бүлінген. Мұндай оқиғалардың жиілеп кету себеп терінен облыстағы ең тәжірибелі тергеушілер мен криминалистерден жедел тергеу тобы құрылған. Ендігі кезекте бұл қылмысты тергеу Ұлттық қауіпсіздік ко мите тінің қызметкерлерімен бірлесе жүзеге асы рылатын болады. Зираттарды за қымдауды кәсіпке айналдыра бастағандардың барлығы елімізде тіркелмеген діни ағымдарға кіреді деген де деректер бар. Алтынай ҚОЖАН Басы 1-бетте ОЙ-КӨКПАР Қазақ қыздарының шетел азаматтарына тұрмысқа шығуына тосқауыл қоюды заңдастыру керек деген пікірге келісесіз бе? Сейіт КЕНЖЕАХМЕТҰЛЫ, этнограф, педагог ғы на құ лақ ас қан да жоқ. Меніңше, бұ ған бір жа ғы мек тептер, білім ор далары да кінәлі се кіл ді. Бір грузин академигі «біз де гру зин тілінде білім беретін оқу ор ны бол ға нымен, грузин ру хындағы білім ор да сы жоқ» деген. Біз дің басымызға да тура сон дай жағдай тө ніп тұр. Қа зақы рух, қазақы тәрбие беріп жатқан бірде-бір мектеп не жо ғары оқу орны жоқ. «Өзін-өзі та ну» де ген секілді қай дағы жоқ пән дер ді ен гізгенше, қазақ ұл тының ерек ше лігі, қан тазалығы се кіл ді ұлттық құн ды - лық тар ды оқытатын пәнді неге ен гізбес ке? Содан соң бала бетімен кет пей қай теді? Бая ғыда ана тәр биесі, жең ге тәр биесі деген болған, олар қы зы на «шы рағым, өз туысыңа, бас қа ұлт қа тұр мысқа шы ғуға бол майды» деп үйреткен. Қазір соның бі рі де жоқ. Сейіт ақ сақал осылай айтты деп ешкім ашулан басын, өйткені, мейлі, кім болса да, қа зақ қы зы ның өзге ұлтқа тұр мысқа шы ғуы менің на мы сы ма тие ді. Қазақта «Аюға намаз үй рет кен таяқ» деген бар. Бұл ретте қыз да ры мыз ды соқ қының астына алу ке рек де мей мін, әу бастан әр үйде ба ла, әсі ресе, қыз ба ланың тәрбиесіне қа таң қа рау керек. «Қызға қырық үй ден ты йым» де генді де айтқан қазақпыз. Сон дықтан етек-жеңді жиятын кез келді. Өйткені қазір статистика бір ер-азамат қа тоғыз қыздан келетінін көрсетеді дей ді. Бұл сұмдық мәселе, себебі бір жігіт ке үш әйел болғанның өзі демографияның бұ зылғандығынан хабар береді. Осының салдарынан тұрмысқа шықпаған қыздар көбейеді, олардың да отбасын құрып, сә би сүйгісі келеді. Ал статистика әлгіндей, не істейді? Шетелде үйлену қиындау, сол жа ғынан оларға біздегі ахуал тиімді, со - лай ша біздің қыздар шетелдік азаматтың ете гінен ұстап кетіп жатқан сияқты. Елінже рін тастап кету кімге де болса қиын шығар. Бұрын біз біреулер солай үйленіп жатса, оны ішкі есептен, байлыққа қы зы ғу шылық тан туған іс деп ойлайтынбыз. Бірақ қа зір қарап тұрсақ, оның астарында қанша ма маңызды мәселелер жатқанын кө руге болады. Біріншіден, демографиялық ахуал болса, екіншіден, әлеуметтік күнкөріс те қысып барады. Әсіресе жалғызбасты әйел адамға қиын, ол тіпті өзінің жалақысын пәтерақысына да жеткізе алмауы мүмкін. Бір өзі демесең, ол да бір отба сының жүгін арқалап, бір үйді ұстауға тиіс. Сондық тан қай жағына жеткізерін білмей, әбден шаршаған қыз балалардың бір ер адам ға арқа сүйегісі келеді. Сөйтеді де әйел дер «мұндай ит тіршілігі құрысын» деп өзге нәсіл иесі болса да, етегінен ұстауға мәж бүр. Бір ашуың келетіні кейде ба лалар ға «Отанды сүй, патриот бол» дейміз, ал өз Отанында тамаққа не киер киімге жа ры май отырған бала оны қалай сүйсін? Салтанат АЙБЕРГЕНОВА, «Бақыт» салтанат сарайының ұлттық рәсімдер жүргізушісі Естеріңізде болса, бұрындары бір «Қыз сыны» байқауында бас жүлде алған Сон дай байлықтың үстінде отырып, кедей өмір сүруіміз ешқандай шеңберге сый- қазақ қызы ақырында өзге елдің май ды. Бір қызығы, ер-азаматтардың аза матының, бө тен нәсіл иесінің етегінен ішін де ілу де біреуі ғана шетелдің қызын ұс тап кете барды емес пе? Ешкім та нымайтын адам емес, күл лі қазақ бетке ұс- алып жа тады. Таяуда қазақтың бір жігіті эфиоп қы зына үйленді, ал әйелінің түріне қара саңыз, қойшының қара қызы әлгіден тап, ару атағын берген қыздың бұл қылы ғын кім, қалайша ақтай алады? Мен, үріп ауызға салғандай, қазақтың сондай он есе әдемі десем, өтірік емес. Жігіт мы салы, тек өзімнің ұл-қы зым ның қазақ қа үйленіп, қазаққа шық қа нын ғана емес, әр қазақтың тек қазақпен құ да болып, «Қарғайын десем жалғызым, қарғамайын десем жалмауызым» деп қазақ қатты күйінгенде ғана амалсыз айтуға мәжбүр. Біз де сол бір кө рікті жігіті. Мұнда басқа қызығу шылық болуы мүмкін, мәселен, эфиоп қызы бір банкирдің қызы ма екен?.. Біз осы қа нымызды бұзбай, намы сы мыз ды секілді қыздарымыздың мұндай қылығын талқылайын десек, таяқтың орай да ең басты бір нәрсені ұмытып бара тап та мағанын қалаймын. Алайда өзге екінші ұшы өзімізге тиеді, ал талқыламайын десек... Ұлттық намыстың жа тырмыз: екі адамның арасында шы найы ма хаббат болса, әрине, ес тоқтатқан емес, өз жақындарымның арасында қызын өз ге нәсілге ұзатқаны бар екендігі демографиялық проблемалар, жалғыздық секілді факторлар ұлттық жоқтығынан да болып жатқан мәселе, алайда екінші жағынан, жас та, онда оған ештеңе де шектеу қоя ал май ды. Ұлты, нәсілі, түрі, жасына да қара май. Тіпті бүкіл халық жақтырмайтын есі ме түс кенде, жаным сондай бір күйзе ліс ке тү седі. Кішкентайынан орыс мек- әрі көзді жұмып, көрмегенсіп отыра бермей, қыздарымыздың қылығын рухты ойлауға мұрша келтірмейтін де тұсы бар. Ендеше, бізге бұдан адам ның өзін бір адам жақсы көруі мүмкін. Біз оған заңдық тұрғыдан да, ешқанте бінде оқы ған қыз біздер, яғни сырт бақылайтын кез жеткен секілді. адам түгіл, өз ата-анасының қарсы лы- Әзірлеген Мәриям ӘБСАТТАР дай жа ғынан да шектеу қоя алмаймыз. Қазақы қалжың қайраңдап тұр ҚҰМШАРЫҚ «Қызыл шоқтай қарыған, Қазаққа сөз дарыған» десе дегендей-ақ, атамыз қазақ қай заманда да оралымды ойын көркем тілмен кестелей білген. Ердің құнын екі ауыз сөзбен кескен. Қолмен тарқатылмас түйінді тілмен шешкен. Қалжыңының өзі кісіні мақтамен бауыздарлықтай соншама өткір және мейлінше жарасымды болғаны белгілі. Бүгінде соның бәрінің орнын сипап қалғандай сыңайдамыз. Осы орайда, әсіресе қазақы қалжың мәселесі ойландырады. Өйткені сөз сұйылып, күлкі дарақыланып кетті. Роза РАҚЫМҚЫЗЫ Қазақы қалжыңның жарқын көрінісін бү гінде тек қана ескілікті әңгімелер мен аға буын өкілдерінің өзара қарым-қатына сынан ғана байқаймыз. Бұл ретте, Шора Са рыбаев ақсақалмен бір сұхбаттасқанның өзі бір жылға азық іспетті. Күлкі өмір ұзартады екен деп, не бол са соған жыртақтай беруге болмайды. Орынды, жарасымды күлкі ғана адамға жақ сы көңіл күй сыйлайды. Ал құры бос жыр тақ жұрт алдында абыройсыздыққа ду шар етпесе, абырой әпермейді, дейді қазына қарт. Кезінде күлкіні жетпіс жікке жіктеп берген Шора ата аңқылдақ, адал күлкіден бастап, жалған, сайқал, арсыз күлкінің аралығындағы талай түрін өзінше анықтағаны бар. Әзілге жүйрік қария ұлы Қайрат шетелде қызмет істеп жүрген кезде оған өсиетхат та жазыпты. Он екі бөлімнен тұ ратын сол қалжың хатта, мәселен, «Сүйек-саяқ көрсе, талғамай жұта беретін, «өзі тойып, көзі тоймайтын» мешкей болма. Бір тиының шықса, жаның қоса шы ғатындай сараң болма. «Алақолсыз» мырза бол ма. Дос таңдай біл. Адам деген әртүрлі. Біреу саз да, біреу таз, біреу тәуір, біреу ТҮЙІН пәс. Борсиып семіруден сақ бол. Бет қайсы, білек қайсы, мойын қайсы, қойын қай сы, ажыратып болмайтын дағара болма. Бой семіргенше, ой семірсін. Қарын өсір ме, ой өсір. Бала тәрбиесін бесіктен бас та. Қыз өсірсең, шайқы-бұрқы бол масын, ұл өсірсең, қиқы-шойқы болмасын...» де ген тәріздес, жалпы, ұлт ұланына қажетті ой лы оралымдар көп. Анау бір жылдары менің бір жол дасым іссапармен Парижге барды, дейді қа рия сөзін әрі қарай сабақтап. Сол кезде француз әйелдің бір бөлмесін жалға алып тұрыпты. Жарты жылдан кейін Ал матыға қайтып келгенде: Сен французша білмейсің ғой, ол әйел мен қай тілде сөйлесіп жүрдің? деп сұ радым. Сонда әлгінің: Бір-бірімізбен сурет арқылы қарымқатынас жасап жүрдік. Шай ішкім келсе, шәйнектің, сорпа ішкім келсе, кәстрөлдің, шарап ішкім келсе, рюмкенің суретін салып беремін. Бір күні ол маған кереуеттің су ретін салып берді. Мен сонда: «Апырымау, бұл әйел Алматыда менің жиһаз дүке- нім нің бар екенін қайдан біледі?» деп таңғалдым, дегені... Кезінде Шора ақсақал осындай уытты әзіл дердің екі мыңдайының басын қосып, ар найы кітапша да шығарыпты. Әзіл-сықақ отауын ашқан болып, көрерменді жеңіл-желпі күлкімен, арзан әжуамен ал дарқатып жүрген әртістеріміздің нағыз қазақы қал жыңға негізделген осындай дүние лерден неге ой түюге тырыспайтыны түсініксіз. Шора ақсақалдың: Осы аулада бір кемпір бар. Өзі аратұра мені айналшықтап жүретін. Өткенде сол: Перпенің бар ма? деп сұрайды. Ол не? десем, Персональная пенсия, дейді. Жоқ, дедім. Пермашың ше? Ол не нәрсе? Персональная машина. Жоқ. Пердачың ше? Ол не бәле? Персональная дача. БІР ПІКІР Толымбек ӘЛІМБЕКОВ, сатирик: Қазір жұртты күлдіріп жүргендердің ешқайсысын да мен сатирик деп есептемеймін. Олар бар болғаны орындаушылар ғана. Бірақ өкінішке қарай, солардың барлығы өздерін сатирик санап жүр. Сатирада сөзбен, сөздің уытымен күлдіру жоқтың қасы. Негізі, бізге ізденіс жетіспейді, әйтпесе қоғамымыз сатираға тақырып боларлық жайларға тұнып тұр. Әр халықтың әзілді қабылдау реакциясы әртүрлі. Сол сияқты, біздің күлкі жөніндегі танымымыз мүлдем бөлек. Қазақы қалжың деген нағыз мәдениетті қалжың. Оның ішінде ашық айтса, өтпейтін нәрселерді тұс палдап айту да бар, эротика да бар. Әсіресе жезде мен балдыздың, нағашы мен жиеннің, құрдастардың, тіпті құдалардың қалжыңы қандай керемет! Қазақ «Әзілің жарасса, атаңмен ойна» дейтін халық. Яғни жөнін, ретін тапсаң, «атаңмен ойна» дейді де, екінші жағынан, «ойнай алмайтын бала шешесінің етегін көтеріп ойнайды» дейді. Біріншісі «атаңмен ойна» деп шарықтау шегіне жеткізсе, екіншісі сізді етекке дейін түсіреді. Міне, қалжыңның шекарасы осы екеуінің арасынан аспауы тиіс. Қазақы қалжыңның киімі бар, киімнің астына сығалап, соны сөзбен келтіре отырып, күлдіреді. Қазіргі қалжыңдар тыр жалаңаш. Шешіндіріп тастаған. Тыр жалаңаш отырған адамға күлкің келе ме? Тыр жалаңаш сұлулыққа адам сүйсіне ме? Сұлулық деген құпия болуы керек қой. Тасада құпия жатқан сұлулықты көруге адам ынтығуы керек... Жоқ. Енді нең бар? Персональный холодильнигім бар... де дім. Содан бері маған жола май тын бол ды, деген ауызекі әңгімесінің өзі ерік сіз езу тартқызады. Негізі, фор масын, ше шімін таба білетін адам болса, Шора ата ның анекдоттары, қалжыңдары әзілсы қақ бағдарламаларына сұранып-ақ тұрған дүниелер. Сол сияқты, бұрындары «Ауылдың айтқыштары», «Құрдастар қалжыңы», «Сөз тапқанға қолқа жоқ» деген сияқты ар найы жинақтар шығып тұрушы еді. Бүгін де олардың да қарасы азайды. Есесіне, анек дот бермейтін газет-журнал кемдекем. Алайда олардың дені өзге тілдерден аударма болғандықтан, күлкі ша қыр майтыны былай тұрсын, кейде тіпті құлаққа түр підей тиіп жатады. Яғни бүгінгі анекдотшылар ұлттың табиғатына үйлесімді күл кінің ғана шынайы бола алатындығын ес кере бермейді. Осының бәрі, жалпы алғанда, қазақы қалжыңның қадірін арт тыруға қолбайлау болуда... ШАРА ЖАҢА ФИЛЬМ «Қара майорға» нүкте қойылды Ауған соғысы қасіретін тартқан қазақтар жайлы бірдебір кино жоқтығына талай мәрте сын айтып жүргеніміз белгілі. Ақыры, әйтеуір, анаумынау емес, ресейлік режиссер Егор Кончаловскийдің өзі осы ауған аласапыранын бастан кешірген қазақтың Қара майоры жайлы тамаша туынды жасауға кіріскен. Міне, енді осы көктемде оның соңғы нүктесі қойылып, ол Қазақстандағы тұңғыш 3D форматтағы туынды болмақ. Алайда «Қара майорымыз» ендігіде «А-ға оралу» деген атты иеленіпті. Көктем шы ға Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» ки ностудиясы мен «Бәйтерек» продюсерлік ор талығы бірігіп түсірген бұл фильмнің тұса уы кесіліп, еліміздің барлық кинотеатрла рында көрсетілмек. ФИЛЬМНІҢ ҚЫСҚАША МАЗМҰНЫ Қазақстандық кинематографистер мен Ресей телевидениесінің қызметкерлері «Ескендір патшаның жүрген жолымен» атты деректі фильм түсіру үшін Алматыдан Ау ғанстанға аттанады. Бұл сапарға түсіру то бын бір кездері Ауған соғысына аяғын бер ген азамат бастап шығады. Алайда оның сол алапатта КСРО-ның арнайы әскери жасағында, мұсылман батальоны құра мын да аты аңызға айналған Қара майор дың қол астында қызмет еткенін, сондықтан оның Ауғанстанға оралуының ішкі есе бі ба рын ешкім білмейтін. Фильмді түсіру тобының айтуынша, туындыны 3D форматта шығаруға ұсыныс жасаған кинопрокат иелерінің өзі екен. Себебі үш еселенген көрініс көрерменнің сол соғысты жан-тәнімен түсініп, өзін сол қанды қырғынның ортасында жүргендей се зінуіне мол мүмкіндік тудыратын кө рінеді. Ендеше, наурызда қазақ киносының та рихында орын алар бір дүр сілкіністі күтелік. АЙТПАҚШЫ... Әлемдік кино тарихында алғаш 3D технология біз ойлағандай бүгін ғана емес, сонау 1920 жылы пайда болыпты. Бірақ ғайыптан тайып бұл жаңалық бір жарқ еткен де, ұмыт қалған. Тек арада 30 жылдай уақыт өткенде барып, яғни ХХ ғасырдың 50-ші жылдары Голливуд селк етіп оянып, осы технологияны есіне түсірген. Солайша 1952 жылы осы үш көлемді «Бванның сайтаны» картинасын шығарған. Ал көршіміз Ре сейге бұл технология өткен жылы ға на жетіп, Антон Мегердичев тұңғыш 3D форматтағы «Түнек әлем» атты туындысын экрандады. Бұйырса, қазақ ки нема то графия сында да тұңғыш 3D фильм дайын. Мәриям ЖАГОРҚЫЗЫ «Берламондағы» көрме Бірқатар елдердің дипломаттары мен қайраткерлері, танымал суретшілері Бельгияда бейресми жағдайда бас қосты. Осы орайда Еурокомиссияның атақты «Берламон» ғимаратында кешегі күні «Ұқсастықты іздеу» (Search for roots) атты cурет көрмеcі өз жұмысын бастады. Бұл көрмеге, негізінен, Қазақстан, Ресей мен Беларусьтің белгілі қылқалам шеберле рінің туындылары қойылды. Көрмені ұйым дастырушылардың бірі, Liberty Commu nication компаниясының жетекшісі Светлана Попова айтып өткендей, рухани қарым-қатынастарды тереңдетуге бағытталған бұл жобаның басты мақсаты Еуропалық Одақ пен ТМД елдері арасындағы мәдениет аралық диалогтың дамуына жан-жақты ықпал ету. Сонымен қатар Қазақстан, Ре сей, Беларусь суретшілерінің еңбектерін, осы елдердің жалпы өнері мен мәдениетін өзгелерге кеңінен насихаттау. Жыл сайынғы дәстүрге айнала бастаған осы көрмені ұйым дастыруда Қазақстан, Беларусь, Ресей мен Германия елшіліктері, сондай-ақ Еу ропалық комиссия бірлесіп жұмыс атқаруда. Халықаралық деңгейде өтіп жатқан көрме жұмысы алдағы 17 ақпанда аяқталады. Көрмеге Марат Бекеев, Евгения Ягер, Нина Ступина, Игорь Тишин мен Наталья Залозная сияқты суретшілердің әртүрлі бағыттағы 30-дан астам туындылары қойылған. Ерік ЖІГЕР? АЛАШТЫ АЛАЃДАТЋАН САУАЛ Сырт елдегі өнер қайраткерлерін елге қайтару қажет пе? Аян НЫСАНАЛИН, ақын: Әрине, шетел асып кеткен өнер, әдебиет, кино, жалпы, мәдениет саласындағы қайраткерлерімізді елге қайтара алсақ, бұл өте бір игілікті іс болар еді. Ең бір сорақысы, зиялы деген азаматтарымыздың өзі қазір «Қазақ әлі ұлт болып қалыптаспады» деген пікір айта бастады. Бұл біздің осыған дейінгі мемлекеттілігіміз бен адамзат өркениетіне қосқан өзіндік үлесіміздің бәрін жоққа шығару деген сөз. Осындай ұшқары пікірлерге мықтап тойтарыс беру үшін де мәдениетімізді өркендетуге мейлінше көңіл бөлгеніміз жөн. Өз басым, сырт елдердегі өнерпаздарымыздың денін жеңілдің астымен, ауырдың үстімен жүретін жолды таңдап, күнкөрістің қамымен кеткендер деп есептеймін. Егер ол нағыз патриот болса, қандай сынға болсын төтеп беріп, туған елінің, жұртының абыройын елде жүріп асқақтатуға ниетті болуы керек. Ең бастысы, кез келген өнер өз топырағында ғана өсіп-өнеді. Яғни өнердің та мыры болуы тиіс. Тамырынан айырылған өнер өнер емес. Біләл ЫСҚАҚ, күйші: Егер музыка саласы бойынша айтатын болсақ, сыртта жүрген өнер шеберлерінің көпшілігі сол шетел дерден тәлім алып, шеберлігін сыртта шыңдаған, сонда өскен жан дар. Әсіресе классикалық өнердің өкілдері Марат Би сенғалиев пен апалы-сіңлілі Нақыпбе ко ва лар, сол сияқты, балет жанрының бірқатар әртістері кә сі билігін арттыру мақсатында әлемдік сахналарда өнер көрсетіп жүр. Оларға қажетті орта бізде әлі қа лып та са қойған жоқ. Негізі, ондай өнер қайраткерлерінің ру хани по тенциалы шетелге емес, бізге керек еді. Әсі ресе қа зір гідей еліміз жаңа көтеріліп, мейлі саясат, мей лі экономика, мейлі спорт саласында болсын, өзінің әле уетін, мүмкіндігін енді-енді көрсете бастағанда сырт тағы өнер қайра т кер лерінің де елге оралып, өне рімізді дамытуға атсалысқаны абзал. Өкі нішке қарай, олар да ұлтын сүю, осы елге қызмет ету ниеті жетіспей жа тыр. Талғат ТЕМЕНОВ, режиссер: Жалпы, сыртқа кетіп қалған адамды мәжбүрлеп қайтару тиімді тәсіл емес. Өйткені біз кез келген өнер адамына жеке тұлға ретінде қарауымыз керек. Мысалы, біреуі жұмыс іздеп кетсе, біреуі отбасын құрып кеткен деген сияқты жағдайлар бар. Мен білетін ре жис серлердің көпшілігі Мәскеуге кетіп қалды. Жағдайлары жақсы. Ал енді соларды елге алып келгенде, жұмыс тауып бере аламыз ба? Бұл бі рінші мәселе. Екіншіден, олардың материалдық жағдайын сол ше телдегідей қамтамасыз етуге мүмкіндігіміз бар ма? Құр бекерге әкел генде не пайда? Осы тұрғыдан алғанда, оларды «қайтіп қай тарамыз?» деп емес, «не үшін кетті?» деп ойлануымыз керек. Таланттар, әдетте, жалқы болады, дара болады. «Алтынның қолда барда қадірі жоқ» демекші, біз соларды бағалай бермейміз. Ендеше, бірінші кезекте сыртқа кеткендерді қайтару туралы емес, өз ортамызда жүргендердің қадіріне жету, бағалай білу туралы ойланғанымыз жөн. Дайындаған Роза РАҚЫМҚЫЗЫ

4 МЕРЕЙ 4 ҚОРЫТЫНДЫ Кімде қанша медаль? Кеше VІІ қысқы Азия ойындары бағдарламасында сегіз медаль жиынтығы сарапқа салынды. Қазақстан қоржынына төрт алтын түсті. Жұма күні бағымыз жанып, үмітіміз кө мес кі екі спорт түрінен алтын алдық. Спорт шыларымыздың басқа күні емес, қа сиетті жұмада өзіміз күтпеген спорт түрле рінен алтын алғандарын жақсылыққа ба лап отырмыз. Тұңғыш рет өз жерімізде өт кізіп жатқан маңызды додаға Жарат қанның өзі қолдау көрсетіп отырғандай. Соны мен, кеше алтын алғандар: Евгений Лев кин (шаңғымен тұғырдан секіру, К-95), Елена Хрусталева (биатлон, 15 шақы рым), Людмила Федотова (тау шаң ғысы, суперкомбинация), Денис Кузин (конь кимен жүгіру, 1500 метр), Денис Тен (мәнерлеп сырғанау). БЕС КҮННЕН КЕЙІНГІ ЖАЛПЫКОМАНДАЛЫҚ ЕСЕП Ел алтын күміс қола барлығы 1. Қазақстан Корея Жапония Қытай Иран Моңғолия VІІ қысқы Азия ойындарының бесінші күні аяқталып, 52 медаль жиынтығы сарапқа салынды. Қалғаны 17 медаль жиынтығы. Қазақстан қоржынына түскен 56 жүлденің 32-сін (14 алтын, 10 күміс, 8 қола) жігіттеріміз еншіледі. Ал қыздарымыз 24 медаль (9 алтын, 8 күміс, 7 қола) иеленді. Айқын ЖАППАР Министр алтын медаль алған өрт сөндірушіні құттықтады ҚР төтенше жағдайлар министрі Владимир Божко өз ведомствосы өкілдерінің Азиадада ел намысын қорғағанына шексіз риза. Кеше ол өзінің Қазақстанның мақтанышына айналған әріптесі, шығысқазақстандық өрт сөндіруші-құтқарушы, фристайлшы Дмитрий Бармашовқа арнайы құттықтау хатын жолдады. «Құрметті Дмитрий Владимирович! Төтенше жағдайлар министрлігінің ұжымы атынан және өзімнің атымнан сізді VII қысқы Азия ойындарындағы жеңісіңізбен, жеңіп алған алтын медаліңізбен шын жүректен құттықтаймын. Сіз өмірде ең қиын жолды таңдап алдыңыз. Өйткені жеңімпаз атану үшін мықты дене ғана емес, күшті жігерге де ие болу керек. Өмірдің ешқандай ауыртпалығы сіздің қа бырға ңызды қайыстырмасын, сәтсіздіктер сізді ай налып өтсін, ең бастысы, өміріңізде құлди лаулар мейлінше аз болып, биікке самғаулар көп болсын деп тілеймін!» делінген ми нистрдің хатында. Естеріңізге сала кетейік, Ақ Азиадада ерлер арасындағы фрис тайлдың параллель могул сайысында Дмитрий Бармашов сегіз спортшының ішінен ең жоғары нәтиже көрсетіп, алтын мед альді иемденген еді. Бұл Дмитрийдің екін ші медалі. Сайыстың алғашқы күні ол Қа зақстан құрамасы қоржынына қола медальді салған болатын жылы туған Дмитрий Бармашов Шығыс Қазақстан об лыстық төтенше жағдайлар де пар тамен тінің өрт сөндіруші-құтқарушысы. Болатбек МҰХТАРОВ Жерлестеріміздің жеңісіне тоқталмай тұ рып, алдымен «сахнаның сыртында» бол ған жағдайды аз-кем айтып өтейік. Күні бұрын жауған жауынның әсерінен тұғырдан секіру аренасының айналасы ми бат паққа айналып, көрермендерді де, ұйым дастырушыларды да біраз әбігерге салып қойды. Оның үстіне, кеше таңертең де Алматы қаласының жоғарғы бөлігінде аз дап жаңбыр себелеп, жағдайды қиында тып жіберді. Одан қалса, тұман басып, ай нала әзер көрініп тұрды. Бірақ си ноптик тер жарыс басталғанға дейін ауа ра йының қалыпқа түсетінін айтып, ұйымдастыру шылардың көңілдерін орындарына түсір ді. Жаттығулардың кесте бойынша өтеті нін естіген спортшылар да алаңсыз жарыс қа дайындалып жатты. Сонымен, барлы ғы жайланып, жарыстар да басталып кетті... Шынын айтайық, басқа-басқа, дәл осы спорт түрінен алтын аламыз деген ой үш ұйықтасақ түсімізге кірмеген еді. Жоқ, біз бұл жерде жерлестеріміздің деңгейі тө мен немесе алтынға лайықсыз дегіміз ке ліп отырған жоқ. Жігіттеріміз жігерлі, оны жасырмаймыз. Бірақ дәл қазір, шыны керек, Азияда шаңғымен тұғырдан секіруде Жа пония мен Оңтүстік Корея спорт шы лары на тең келер ешкім жоқ. Жапон жігіттері тіп ті осы Азия ойындарында тұғырдан секіруден барлық алтындарды қоржындары на басамыз деп ойлаған. Оны осы құрама ның бас бапкері Суда Кендзи де журналис терге ашып айтып, «Біз бұл Азиада ШАЙБАЛЫ ХОККЕЙ НАМЫС ШАҢҒЫМЕН ТҰҒЫРДАН СЕКІРУ Тұғырдан секіруде сенсация жасадық Кеше тұғырдан секіруде Қазақстан спортшылары бір алтын, бір қолаға қол жеткізіп, команда қоржынының қампаюына өз үлестерін қосты. К-95 тұғырының жеке жаттығу сындарында бағын сынаған Евгений Левкин Азия жеңімпазы атанса, қандасымыз Радик Жапаров үздік үштікке енді. Әзиз ЖҰМАДІЛ Бұған дейін аспан асты елінің құра ма сын 14:1 есебімен ойсырата ұтқан қазақ стан дық хоккейшілерге Тайпейді тарпа бас салу түкке тұрмады. Бұған қарап «Қазақ станның қақпасына 1 гол салған Қы тай да да арман жоқ екен» дедік. Ойынның ал ғашқы 2-минутында есеп ашылып, ал ғаш қы шайбаның авторы қазақ стан дық ша буылшы Максим Худяков атанса, соның артынан-ақ арада бір ми нут өтпей Роман Старченко есеп ті еселеді. Осыдан кейін-ақ ойынның тиегі ағыты лып кеткенге ұқ сайды. 5 минут өт пестен жатып табло «5:0»-ді көр сетсе, 6 ми нутта 6 гол! Осы ыр ғақпен мұз алаңында тамаша ойын өрнегін салған қазақстандықтарға қарсы тай пейліктердің еш амалы болмаған сыңайлы. Шайба қарсылас қақпасына сүңгіген сайын жанкүйердің бірі «гол» арасында ғы ми нутты сана са, енді бірі қарсыластың шайбаны неше секунд қа ғана иеленгенін есептеп жатты. Әрине, жерлестеріміздің жеңіске жете тіні айдан анық еді. Алайда Қазақстан құрамасының дәл осылайша «ше берлік шыңдауын» жан күйерлер де, қар сылас та күт песе керек. Тайпей қарсы шабуыл ұйымдас тырмақ түгіл, қорғаныстың қай түкпірін тығын- Есеп 35:0! Сөйтіп, VII қысқы Азия ойындары аясындағы шайбалы хоккейден жоғары дивизион санатындағы қытайлық Тайпеймен өткен ойында Қазақстан құрамасы кезекті жеңісіне қол жеткізді. Қанат ҚАЗЫ дауды білмей дал бол ғаны білінді. Бірінші кезеңдегі есеп 12:0! Екін ші кезеңде біздің жігіттер жү - ріс тен жаңылған жоқ. Әйтсе де қапелімде қаңғыған шайбаға бір-екі иелік еткен тай пей лік ойыншылар тәжірибесіздігімен танылды. Бір мәрте қазақстандық қақпашымен бетпе-бет келген тұсты да мүлт жіберіп ал ды. Екінші кезеңде таблодағы көрсеткіш «23:0» болса, ойынның жалпы қо рытынды есебі 35:0! Ойын аяқ талуға соңғы 2 секунд қалған да да қарсыластың қақпасына гол са лынды. Сөйтіп, Қазақстан құрамасы Азия ойындары бойын ша екінші кездесуін ірі есеппен аяқтады. Нәтижесінде оң қапталдағы шабуылшы Вадим Краснослабодцев қарсыластың қақ пасына жеті бірдей шай ба кір гізіп, кездесудің үздік ойыншысы атағына ие болды. Ал ұлттық құрама ка питаны Талғат Жайлауов бірнеше мәрте ойын өрнегін тамаша ұйымдастырумен қа тар, өзі де қарсыластар қақ пасы на үш шай баны салып үл гер ді. Айта кетейік, бұған дейін қытайлық Тай пей командасы Қазақстанның негізгі қарсыластары Жапониядан 18:0 есе бі мен, ал Корея құрамасынан 22:0 есебімен оң бай жеңілген болатын. Осы жолы Қа зақ станның құ рамасы жапондықтардың жетістігін екі еселеп, Корея құрамасымен салыстырғанда, өзінің басымдығын да байқата алды. Ақ Азиада чемпионы Евгений Левкин ойын дарына еліміздің ең үздік се кі ру шілерін әкелдік. Жоспарым бойынша, барлық алтынды жапон жігіттері алу ке рек», деп, жария салған болатын. Де генмен Кендзидің ойлағаны жүзеге ас па ды. Жа пония құрамасының үздік секірушісі Казуя Йо шиока 248,5 ұпай иемденіп, күміс жүлдені қанағат қылды. Өкінішті-ақ. Басқа не айтарымды да білмеймін. Мен сіздерді жете бағаламадым. Осыдан бес жыл бұрын қазақ секі руші лерін бір аяқпен секіріп ұтуға болатын еді. Қарап тұрсам, спорттың бұл түрі сіздер де аз уа қыт тың ішінде жоғары қар қынмен да мып ке тіпті, деп Суда Кендзи дода біткен соң ағы нан жарылды. Жалпы, жарыс алдында жапондық тардың көңіл күйлері жаман болған жоқ болатын. Казуя Йошиока және Кадзуоши Фунаки жарысқа дайындалып жатқанда, олар дың командаластары Юхеи Сасаки мен Юта Ватасе отандастарының жат ты ғула рын сырттан бақылап отырды. Сасаки мен Ватасе өздері бұл сынға қатыспайтын бол ғандықтан, алғашқы екеуінің тілеуін тілеп, тақымдарын қысумен болды. Да йындық жаттығуларынан кейін жапондық Кадзуоши Фунаки ең үздік көрсеткішке ие болып, жанкүйерлерін тіптен масайратып жі берді. Көпшілігі осы жігіттің жеңімпаз ата натынына сенімді еді. Себебі К-125 жат тығуында Фунаки екінші орын алып, Йо шиока жарыс жеңімпазы атанған. «Енді осы екі спортшы өзара орын алмасатын шы ғар» деп, біз де топшылағанбыз. Дегенмен жарыс қорытындысында Фунаки бар болғаны 6-орыннан ғана көріне алды. Жеңімпаз Евгений Левкин. 18 жас тағы қазақстандық саңлақ К-95 жаттығуында 252 ұпай жинап, бас жүлдеге қол жеткізді. Не гізі, Ақ Азиада басталмай тұрып, еш қайсы сымыз Левкинге аса үміт артпаған бо латынбыз. Рас, К-125 жаттығуында Ни колай Карпенко бір сенсация жасап қалуы мүмкін дедік. Өйткені бұл сында Карпенко жа ман нәтиже көрсетіп жүрген жоқ. Сон дай-ақ жүрегіміздің о түкпірінде К-95 жат ты ғуында Радик Жапаровтың бағы жанып қа латын шы ғар деген үміт оты жылтылдап тұрды. Бі рақ осы екеуінен де Левкиннің бағы басым болатынын ешкім білмеген еді. Ақ Азиада алдында «осы ойындарда бір алтын менен болады» дегенде де, «жастықтың буымен айтқан сөзі» шығар деп, ешкім аса мән бермеген болатын. Ақ Азиаданың алғашқы күнінде өткен К-125 жаттығуында Женя 6-орын алды. Ал одан кейін командалық сында екінші орыннан көрінді. Осы жаттығудан кейін қу тілді журналистер «Женя, сіз Азия ойындарының алдында алтын аламын деп уәде етіп едіңіз. Уәдеңізде қашан тұрасыз?» деп бү кіл жұрттың, телекамералардың ал дында сұрағанда, Левкин не деп жауап берерін біл мей, қызарақтай берген. Бәлкім, журна листердің сөзі намысына тиіп, сүйегіне өтіп кетті ме, кім білсін, әйтеуір кешегі жарыс та намысқой жас жігітіміз желпініп өнер көрсетті. Финалдық сында ең көп ұпай жинаған да сол болды. Сөйтіп, VII қыс қы Азия ойындарының сенсациясын жа сап, Жапонияны артта қалдырып кетті. Ал қола жүлдегер қандасымыз Радик Жапаров. Қысқы спорт түрлеріндегі аз ғана қа зақтардың бірі Радик Ақ Азиада ойын дарына дейін біраз қиындықтар көріп, тіпті бір кездері ұлттық құрама са пына ша қы рылмай да қалған болатын. Бапкер лермен көз қарасы келіспей, біраз уақыт еш қандай жарыстарға қатыспай кеткен. Жа паровтан гөрі жаттықтырушылар ба сынан бағы мен бабы тайған Алексей Ко ролев ті сүйреумен болды. Бірақ Радик бұл қиын дықтың бә рі не төзе білді. Ақыры жеңіп, ұлттық құрама са пына шақырылды. Жаттықтырушыларының, жанкүйерлерінің, фе дерация бас шы ларының, ең бастысы өз үмітін ақтап, Ақ Азиада ойындарында жүлдегер атанды. Бұл үшін біз Радикке зор алғыс айтуымыз қажет. Үздік нәтижеге қол жеткізбесем де, бүгінгі көрсеткішіме көңілім толады. Ең бастысы жанкүйерлер үмітін ақтадым. Рас, тұғырға шыққанда аздап қобалжыған едім. Бәлкім, қоладан жоғары медальға қол созуыма сол да әсер еткен шығар, де ді Радик Жапаров. Сонымен, шаңғымен тұғырдан секіру додасында қазақстандық спортшылар бір алтын, бір күміс және екі қола иемденіп, ми нистрліктің тапсырмасын асыра орындады. К-95 жаттығуының қорытындысы 1-орын: Евгений Левкин (Қазақстан) ұпай 2-орын: Казуя Йошиока (Жапония)...248,5 3-орын: Радик Жапаров (Қазақстан) Қытайдың қақпасын «қақыратқан» Қазақстан құрамасы оның Тайпейін де «тоқыратты» Цай Минг Цанг, қытайлық Тайпей құрамасының бас бапкері: Әрине, ең алдымен, осындай ойынды өткізуге мұрындық болған Қазақстанның құрамасына алғыс айтамыз. Біздің команда ойыншылары VII қысқы Азия ойындары барысында жинақтаған мол тәжірибені жоғары бағалайды әрі бұл тәжірибені ары қарай дамытатын боламыз. Өйткені біздің бүгінгі басты міндетіміз де осы өз елімізде хоккейді дамыту. Қазақстандағы Азиада осы бағытта үлкен мүмкіндікті туғызып отыр. Андрей ХОМУТОВ, Қазақстан құрамасының бас бапкері: Біздің жігіттер дұрыс ойнады. Олар өздерінің жанкүйерлері үшін өнер көрсетіп, қарсыластың қақпасына шайбаны шебер сала білді. Жалпы, тура осындай есеп болады деп ойламаған де едік. Бір жағынан, бұл жанкүйерлердің де жоғары көрсеткішті талап еткені әсер берген болар, бәлкім. Біздің ойыншылар сондай үдеден шығуға тырысты. Әйтсе де Жапония мен Корея секілді біздің негізгі қарсыластарымызбен өтетін ойындардың алдында бүгінгідей кездесу команданы босаңсытпас деп ойлаймын. Біз кореялық хоккейшілердің ойынын тағы бір мәрте мұқият қарап, хоккейшілерімізге нақ ты тактикалық тапсырмалар беретін боламыз. Әрбір ойынға үлкен дайындықпен келіп, қарсылас қандай болса да шеберлікті зерделейміз. Жалпы, біздің жігіттердің барлығы дерлік «Барыстың» тактикалық кестесі бойынша ойнауға үйренген. Сондықтан біз осы жүйені ары қарай дамыта беретін боламыз. Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) Мансұр ХАМИТ (фото) info@alashainasy.kz КОНЬКИМЕН ЖҮГІРУ Астанадағы алғашқы алтын Астана қаласында сынға түсіп жатқан спортшыларымыз VII қысқы Азия ойындарындағы алғашқы алтынына қол жеткізді метрде жүгірген жерлесіміз Денис Кузин бас жүлдеге қол жеткізіп қана қоймай, Азия рекордына түзету енгізді. Осы уақытқа дейін Астанада әлі алтын болмаған. Тек конькишілеріміз бір күміс, бір қолаға қол жеткізіп, шорт-тректе екі қола еншілегенбіз. Енді міне, алтынның да кезегі келіп, Денис Кузин Азия чемпионы және жаңа рекордшысы атанды. Денис, шынын айтсақ, бізді таңғалдыр ды. Рас, егер бұл ойындарға Азияның азу лы спортшылары қатыспағанда, оның бұл ерлігіне таңғалмас та едік. Бірақ Азияда ғана емес, әлемде алдыңғы қа тар да жүрген қос кәріс Тэ Бум Мо мен қы тай лық Ксюфинг Гаодан озған Кузиннің еңбегі шынымен де мақтауға тұрарлықтай. Айт пақшы, әлгі біз атын атаған Кю-Хюк Ли Азия рекордының иегері болатын жылы Чанчуньде өткен VI Ақ Азиадада 1:49:13 минуттың ішінде жүгіріп өткен оның рекор дын осы күнге дейін ешкім бұза алмай кел ген еді. Міне, оның да рекордын Қазақстан тарланы бұзып отыр метрді 1:47:37 минутта жүгіріп өткен Кузин бұрынғы рекордтан 1,76 секундқа ерте келді. Егер дәл осы қарқынын жоғалтпаса, болашақта жерлесіміз олим пиада жүлде сіне де таласуы мүмкін. Өз жеңісіме өзім де сене алмай тұрмын. Айтарға сөзім жоқ. «Жүлдеге ілін сем болды» деп ойлаған едім, Азия ре кордшы сы атанып шыға келдім, деп ағы нан жа рылды жеңімпазымыз. Ал баспасөз мәс лихатында өз-өзіне келіп, әр сө зін байыптай бастаған жерлесіміз, «не гізі, бапкерлердің тапсырмасы бо йынша өз жұбымда үздік шығуым керек болатын. Азия рекордын былай қойғанда, чемпиондық жайлы да ойламап едім. Тек мәреге жеткенде ғана менің уақытым Азиядағы үздік көрсеткіш екенін білдім», деді. Енді Денис Кузиннің бас жүлдесі Астанада өнер көрсетіп жатқан басқа спортшыларымызға да стимул болады деген ойдамыз. Ал қыздар арасындағы 1500 метрлік қашықтықтың жарысы ерлерден бір сағат бұрын басталған. Үміт артқан саңлағымыз Екатерина Аидова болды. Бірақ Катяны жүлделі орыннан тек үш-ақ миллисекунд айырды. Ойлаңызшы, үш-ақ миллисекунд. Әйтпесе Айдованың да жүлдесін тойлап жа тар едік. Ал бас жүлдені Азия ойындары ның рекордшысы Ванг Фей иеленді жылы өз жерінде өткен додада 1500 шақырымды 2:00:49 минутта жүгіріп өткен қытайлық бұл жолы 1:58:37 минутта мәреге жетіп, Азияның рекордын қайта жаңартты МЕТР (ӘЙЕЛДЕР) 1-орын: Ванг Фей (Қытай) 1:58:37 минут (Азия рекорды) 2-орын: Синьюнг Но (О. Корея) 1:59:27 3-орын: Нао Кодайра (Жапония) 2:01:70 4-орын: Екатерина Айдова (Қазақстан) 2:01: МЕТР (ЕРЛЕР 1-орын: Денис Кузин (Қазақстан) 1:47:37 минут (Азия рекорды) 2-орын: Мао Те Бум (О. Корея) 1:47:71 3-орын: Ли Кю Хюк (О. Корея) 1:48:66 Арсен ЖАНАДІЛ Кәрістерді жеңдік пе, осы? ФИФА Қазақстан футболына 300 мың доллар бөлді Бокстан қазақстандық «Астана арландары» клубының Кореяның Поханг қала сында осы елдің Pohang Poseidons деп аталтын клубымен кездесетіндігі жайлы жа зып едіңіздер. Бірақ осы кездесудің нәтижесін еш жерден кездестіре алмадым. Ал кешелі бері «енді «Астана арландары» Бакуде Әзірбайжан клубымен қолғап тү йіс тіреді» деген ақпарат таратылуда. Кәрістермен болған кездесу қалай аяқталды екен? Нұрлан НҰРМАҒАМБЕТОВ, Қарағанды облысы Кәрістердің «Инчхон Ред Уингс» (Incheon red wings) деген клубының орнын басушы (мирасқоры) «Поханг Посейдонс» қазақстандық клубқа лайықты деңгейде қарсылық көрсете білді. Әйтсе де жеңіл салмақтағы өз жігіттеріміздің арқасында 3:2 есебімен жеңіске жеткенбіз. Атап айтқанда, 54 келі салмақ дәрежесінде Қанат Әбутәліпов Ж.Кимді тізерлетсе, 61 келіде Мерей Ақшалов Ж.Бариктен басым түсті. Ал Әліби Нұрматов молдаван В.Котюжанскийді жеңді. Өкінішке қарай, ауыр салмақтағы екі легионеріміз Корея клубы сапындағы Алжир жігіттерінен жеңіліп қалды. 85 келідегі өзбек Рамжон Ахмедов А.Бенгхаблаға, ал 91 келідегі серб Милутин Станкович Ш.Боулоудинацке есе жіберіп қойды. Жақында ФИФА Қазақстан футбол федерациясына 300 мың АҚШ долларын көмек ретінде бергенін естідім. Бұл ФИФА-ның не қылған сыйы? Біздің футболымызға осыншалықты көңіл аударатындай ҚФФ мен ФИФА өзара келісімшартқа отырып қойған ба? Айбек АМАНЖОЛОВ, Алматы қаласы Бірден айта кетейік, Қазақстан футболына 300 мың доллар аудару керек деген ҚФФ мен ФИФА-ның өзара ке лісім шарты болмаған. Дегенмен ел футбо лына Дүниежүзілік футбол феде ра - ция сының 300 мың доллар аударғаны жасырын емес. ФИФА 2010 жылы Оңтүстік Африка Республикасында өткен әлем бірін шілігінен түскен пайданы өз құрамына мүше елдерге бөліп берген. Сонда ҚФФ бюджеті 300 мың долларға толығыпты. Дегенмен бұл қаржыдан тек Бруней футбол федерациясы ғана қағылғанын айта кетуіміз керек. Өйткені ФИФА бұл елмен қарым-қатынасты үзіп, өз құрамынан уақытша шеттеткен. Жалпы, жыл са йын ФИФА өз құрамына мүше елдерге 250 мың АҚШ доллары көлемінде сыйақы бөліп тұрады.

5 ЖІГЕР 5 МӘНЕРЛЕП СЫРҒАНАУ Денис Тен алтын әперді «Конькиден бағымыз жанбай кетеді-ау» деп едік. Жоқ, құдайға шүкір, кеше конькилі спорт түрлерінен екі алтын олжаладық. Арты берекелі болып, үйірімен үш тоғыз әкелсін дедік. Астана халқының сенім артып, тілеуін тілеген үміті мәнерлеп сырғанаушы Денис Тен мен Абзал Рахымғалиев болды. Алдыңғы күнгі қысқа бағдарламадан Денис Тен 76,22 ұпай жинап, көштің басында келе жатса, Абзал 56,43 ұпаймен алтыншы орынды алқымдаған болатын. Абзалға «абзалы алдыңғы орындарға іліксе» дедік. Ал Денис Тенге келер болсақ, оның шеберлігіне қарап, «Денис Тен Қазақстанның спорт тарихында тұңғыш рет ерлер арасындағы қысқа бағдарлама бойынша қысқы Азия ойындарының чемпионы атанады-ау» деп болжадық. Бірақ асықпадық. Артын күттік. Алда әлі еркін бағдарлама бойынша сайыс тұрған еді. Кешегі еркін бағдарламадан Абзал Рахымғалиев 114,18 ұпай жинады. Осы ұпайымен бірінші орында тұрған Абзалды Қытайдың мәнерлеп сырғанаушысы басып озып, көңіліміз су сепкендей болды да қалды. Өзбек спортшысы да біздікінен гөрі мәнерлі сырғанап, ол да Абзалды өз тобында кейінге сырғытып тастады. Денис Тен! Үкілі үмітіміз шыққанда бә рі міз демімізді ішімізге тарттық. Үмітіміз ақталды, 23-ші алтын да иесін тапты. Омырауынан алтын жарқыраған Денис Тен (208,89 ұпаймен) тұғырдың биігінен көрінді. Бәрекелді, жарайсың Тен! ДЕРЕК Астанада жасалған рекордтар Салтан СӘКЕН Астананың «Алау» конькимен жүгіру стадионы мен велотрек стадионында өткен шорт-трек жарыстарында Азиада ойындары басталғаннан бері спорттың осы түрлерінен бұрынғы жарыстарда қойылған біраз рекордтар жаңарып үлгерді. Сонымен алғашқы рекордтар «Алау» стадионында конькимен жүгіруден жарысқан жапондық спортшылар Масако Хозуми мен Жоджи Катоға тиесілі. Масако Хозуми әйелдер арасында 3000 метрлік қашықтыққа жүгіруден ең үздік уақытты көрсетсе, Жоджи Като 500 метрге жүгіруден қатарынан екі рет рекорд жаңартты. Ал корейлік Сюн Хун Ли ерлер арасында 5000 метрге жүгіруден, қытайлық Ю Жиң 500 метрге жүгіруден Азия саңлағы атанып, рекордқа қол жеткізді. Ал қазақстандық Денис Кузин 1500 метрге конькимен жүгіруден 1:47:30 уақытпен Азия рекордын жаңалады. Сондай-ақ әйелдер арасында 1500 метр қашықтыққа жүгірген қытайлық Ваң Фэй де мәреге 1:58: 37 уақытта келіп, өзінің 2007 жылғы рекордынан асып түсті. Шорт-тректе ерлер арасында 1000 метрден корейлік Суң Си Бак 1: уақытты көрсетіп, 2003 жылы өзінің жерлесі қойған рекордтық нәтижені кейінге ысырды. Осы Суң Си Бак, Ли Хо Сук және Нох Жин Куйден құралған корейлік команда эстафеталық жарысты да рекордтық нәтижемен (уақыты 6:44.705) аяқтады. Сөйтіп, корейлік спортшылар эс та феталық жарыста осымен үшінші рет Азия рекордын жаңартыпты. Айбын БАҚЫТҰЛЫ Өкінішке қарай, қыздар арасында бә рі бір кәріс қызы топ жарды. Осыған дейінгі екі жарыста бірінші орын алып, VІІ қысқы Азия ойындарының екі дүркін чемпионы атанған Ким Сан Джу тағы да көш бастады. Екінші слалом жарысында жарыс жолына ол ең соңынан шықты. Тағы да ағып келеді, жылдамдығы сол баяғыдай қарқынды-ақ. Уақыты бәрінен озық және үздік. Көмбеге де санаулы метрлер қалған. Алтыннан үмітімізді үзе бастағанбыз. Алайда... соңғы метрлерде Ким Сан Джу жаза басты. Қадалардың арасынан дұрыс өтпей, құлап қала жаздады. Содан соң жоғары қарай қайта көтеріліп, өзі қателескен жерден бастап, төмен қарай құлдырады. Мұның бәрі біршама уақытты БИАТЛОН АЗИЯ ОЙЫНДАРЫ Бес айлық баласы бар ана алтын алды Басы 1-бетте Негізі, әйелдер арасындағы биатлон жарысы бір күн бұрын, яғни ақпанның 3-і күні өтуі тиіс болатын. Тіпті спортшылар бір айналымнан жасап та қойған еді. Алайда Ақ Азиадаға ауа райы араласып, жарысты бір күнге шегеруге тура келген. Сөйтіп, кеше барлығы басынан басталды. Таңертең Сарбазсай шатқалында ауа райы жарыс өткізуге қолайлы болды. 3 ақпан күні жауған жаңбырдан кейін жол түні бойы тазартылып, жарысқа дайындық шаралары үздіксіз жүргізілді. Ал белгіленген уақытта жол табаны жарысқа дайын болды. Қыздардан сенім артарымыз Елена Хрусталева мен Марина Лебедева болды. Дегенмен, шыны керек, 31 қаңтар күні өткен 7,5 шақырымдық жарыста алтыннан қағылып, мәреге аяғына жем түскен аттар секілді әрең жеткен Еленадан аздап күмәндандық. Тағы да жанкүйерлерін жерге қарата ма деген күдік басым еді. Бірақ, бір жағынан, Хрусталева бұл жолы есе қайтаратын шығар деген үміт оты да болды. Оның үстіне шаңғы-биатлон стадионына Еленаның бүкіл туыстары жиналып, жанкүйерлік танытты. Тіпті әкесі Владимир Хрусталев та стадион шетінде тұрды. Өткенде 7,5 шақырымдық спринтерлік жарыстан кейін Лена маған тамақтың жақпағанын айтып, уланып қалғанын жеткізді. Соның кесірінен қызым мәреге бірінші болып жете алмады. Осы жолы өзін жақсы сезініп тұрған сияқты, деді журналистерге берген сұхбатында Владимир Хрусталев. алды да, «осы Азиада ойындарында үш дүркін чемпион боламын» деген Ким Сан Джу алтыннан үмітін біржола үзді. Осылай, Людмила Федотова чемпион атанды. Қалайша тәңірдің ісі демеске?! Қалайша бес айлық баланың нәсібі демеске?! Людмиланың чемпион атанғандығына жиналған халық мәз болып жатқанда, оның әкесімен тілдестік. Мен Люданың жеке жаттықтырушысымын да. Үш жасынан бастап шаңғы тебуді үйреттім. 12 жасынан бастап тау шаңғысымен кәсіби тұрғыда айналыса бастады. Сәбилі болса да жаттығу жұмыс тарына кірісіп, еңбегінің жанғанына қуаныштымын. Ел қоржынына бір алтын, екі күміс салды, деді толқып. Хрусталева есе қайтарды Алматының шығысында орналасқан Сарбазсай шатқалында биатлоннан ерлер және әйелдер арасындағы жарыстар өтіп, Қазақстан қоржынына бір алтын, бір қола медаль түсті. Әзиз ЖҰМӘДІЛ Сонымен әйелдер жарыс жолына шығып кетті. Байқағанымыз, Елена өткен күндегідей емес, бұл жолы ширақ қимылдап жатқан сияқты. Бойынан сенімділік байқалады. Нысана көздеуде де өзін жақсы ұстады. Бірінші айналымнан кейін бір-ақ мәрте мүлт кетті. Сөйтіп, айып шеңберін бір мәрте жүгіріп өтіп, жарыс жолына қайта шықты. Екінші айналымда да Лена нысана көздеуде Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) Людмиланың өзі: «Қызымның аты Таися, бағымның жанғанына қуаныш тымын, бүгін менің жолым болды», деді күлімсіреп. Сонымен әйелдер арасында Людмила Федотова саф алтынды олжалап, күміс медаль Кореяның екінші қызы Джон Сораға бұйырды. Ал қола жүлде біздің екінші қызымыз Ксения Строиловаға тиді. БҰЙЫРҒАНЫ КҮМІС БОЛДЫ Енді ерлер арасындағы жарыстардың қорытындысына тоқталсақ. Алғашқы гигант жарысында Игорь Закурдаев топ жарды. Өкінішке қарай, екінші сенім артқан екі жігітіміздің бірі Дмиртий Кошкин жарыс жолынан шығып қалды. Гигант бәйгесінде кәрістерден анағұрлым асып түсуге тырысқан Дима шектен тыс жоғары жылдамдығының кесірінен екі жалаудың (қақпаның) арасында дұрыс бұрыла алмай, бәйгеден тыс қалды. Закурдаев өзінің өкшесін басқан кәріс шаңғышысынан 0,88 секунд озық тұрған. Бірақ екінші сында кәріс шаңғышысы көсіле шапты. Закурдаевтан 1,0 секунд асып түсіп, алтынды қақшып кетті. Ішіміз удай ашыды. Бірақ «дұрыс та шығар, үнемі біздің жолымыз бола бере ме» деп жұбаттық өзімізді. Сонымен ерлер арасында бірінші орынды Джун Донхён иеленіп, Игорь Закурдаев екінші орынға орналасты. Үшінші орынды Кореяның екінші қыраны Ким Вусун еншіледі. БАС БАПКЕРДІҢ КЕЛІСІМШАРТЫ ТҮГЕСІЛДІ Тау шаңғысы бәйгелері аяқталысымен Қазақстан құрамасының бас бапкері Сергей Чаадаевті сөзге тартып, көкейдегі сұрақтарымызды көлденең тарттық. Осы Азия ойындарындағы жалпы көрсеткіштеріңізге көңіліңіз тола ма? Аталмыш дүбірлі дода бастал- бір мәрте мүлт кетті. Дегенмен өзінің жылдамдығының арқасында әрі басты қарсыластарының да нысана көздеуде қателескендігінің арқасында бірінші орында қала берді. Үшінші айналымға келгенде Сарбазсай шатқалын тұман торлай бастады. Жақын жердегіден басқаның барлығы көрінбей, шаңғышылардың да жылдамдықтары бәсеңдей бастады. Алайда, бір қызығы, тұман қаптай бас- Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) май тұрып қанша алтын алуды мақсат тұтып едіңіздер? Азия ойындарындағы көрсеткіште рімізге көңілім толады. VІІ қысқы Азия ойындары қарсаңында басшылар бізге үш алтын алуды тапсырған. Біз үш алтын, бес күміс, екі қола еншіледік. Жоспарды асыра орындадық десем де болады. Шаңғышы жігіттер «біз қысқа қашықтықтағы слаломнан гөрі арасы алыстау супергигант жарыстарына көп дайындалдық» дейді. Мүмкін, екеуін бөле жармай, екеуіне де бірдей дайындалу керек пе еді? Біз тек қана біреуіне ғана дайындалған жоқпыз. Бәріне дайындалдық. Тек супергигант жарыстарына айрықша көңіл бөлгеніміз рас. Себебі Корея слалом жарыстарына машық, бізден көш ілгері. Біз әзірше олармен тайталаса алмаймыз. Екеуіне бірдей дайындалсақ, алтынсыз қалуымыз да мүмкін ғой. Сондықтан тым болмаса біреуінен кәрістерден асып түсуді көздедік. Сіз Ресей азаматысыз. Біздің елге қашан келдіңіз? Келісімшартыңыздың мерзімі қашан аяқталады? Қазақстан құрамасын жаттықтыра бастағаныма екі жылдай уақыт болды. Келі сімшартымның мерзімі 7 ақпан күні тамамдалады. Ұзартамыз ба, жоқ па, ол Спорт комитеті басшыларына байланысты. Өзіңіз келгелі біздің шаңғышылардың деңгейі өсті деп ойлайсыз ба? Олардың әлеуеттеріне өз бағаңызды берсеңіз. Тау шаңғысынан Қазақстан құрамасы ның деңгейі біршама өсті деп ойлаймын. Оған спортшылардың кейінгі халықаралық жарыстардағы көрсеткіштері дәлел бола алар. Ал әлеуеттеріне келер болсақ, Қазақстан шаңғышыларының қабі леті бұдан да жоғары, алар белестері әлі алда. Тек осы жігіттер мен қыздардың ізін басып келе жатқан резерв тым аз. Осы жағы ойланарлық мәселе. таса да, Хрусталева нысана көздеуде қателескен жоқ. Нәтижесінде мәреге бірінші болып жетіп, жапондық Фуюко Суд зукиден 1 минут 15 секунд озып кетті. Ал үшінші орын тағы бір жерлесіміз Марина Лебедеваға бұйырды. Айта кетейік, Елена Хрусталеваның бұл медалі команда қоржынына түскен жиырмасыншы алтын болатын. Сөреге ерлер шыға бастағанда тұман мүлдем қоюлана түсті. Бірақ ұй ымдастырушылар жарысты кейінге шегеруді жөн деп таппай, спортшылар жарысып кетті. Бір жағынан айта кету керек, синоптиктер де ауа райының қалыпқа түсетінін хабарлап үлгерді. Соған үміттенген біз де биатлоншылардың жарысының кейінге шегерілгенін қаламадық. Хрусталеваның бас жүлдесінен кейін ерлердің де алтын алғанын көргіміз келді. Басты үмітіміз Александр Червяков болып, соның тілеуін тіледік. Қазақстанда төрт дүркін Ақ Азиаданың чемпионы әлі болған емес. «Бәлкім, ел спортының тарихына түзету енгізетін Саша болар» деп ойладық. Мұның алдында Червяков осы Ақ Азиадада екі алтын әперген. Қарсыластарынан оқ бойы алда келіп, әлі тағы бір-екі алтын әперуге шамасы келетіндей көрінген. Бірақ жарыс соңында жерге қарап, «әттеген-айлап» қала бердік. Турнирдің басты фавориті ретінде Червяков 20 шақырымдық сынды ең соңғы болып бастады. Алғашқы айналымды тәп-тәуір жүріп өтіп, нысана көздеуде бір мәрте қателесті. «Енді Саша қарқынын одан бетер күшейтеді» деп күткенде екінші айналымның нысана көздеуінде екі мәрте қателесті. Үшінші айналымда бір мәрте мүлт кетті. Бұдан кейін Червяковтың жолына қарауды қойдық. Себебі басты қарсыласы Джунджи Нагай бұл кезде бірақ мәрте мүлт кетіп, қарсыластарынан оқ бойы озып кеткен. Ең соңғы айналымның нысана көздеуінде Александрды қара басып, үш оғын далаға атты. Сонымен нысана көздеуде жалпы саны жеті мәрте қиыс кеткен Червяков 150 метрден тұратын айып шеңберін жеті мәрте айналып, біраз уақытын жоғалтты. Ал қорытынды есепте небәрі 7-орыннан көрінді. СУРЕТТЕ КІМ? Талантты жазбай таныңыз VII қысқы Азия ойындарындағы азғана қаракөз қандастарымыздың бірі. Қысы қысқа, қары аз Оңтүстік Қазақстан облысында дүниеге келсе де қысқы спорт түрін таңдаған. Әуеде көбелекше шыр айналатын бұл аруымыздың жасы небәрі 19-да. Бірақ соған қарамастан, біраз шыңды бағындырып үлгерді. Ал өз жерімізде өтіп жатқан VII қысқы Азия ойындарында күміспен күптеліп, командамыздың қоржынына жиырмасыншы медальді салып берді. Сондай-ақ осы Ақ Азиадада жүлдегер атанған тұнғыш қазақ спортшысы атанды. Сонымен, бұл спортшымыз кім? Ақ Азиада ойындарын жіті тамашалап жүрген оқырмандарымыз үшін бұл викторинамыз аса қиындық тудырмауы тиіс. а) Ақмаржан ҚАЛМҰРЗАЕВА ә) Жібек АРАПБАЕВА б) Эльмира МОЛДАШЕВА д) Ғалия НҰРҒАЛИЕВА «Талантты жазбай таныңыз» айдары ның өткен жолғы нөмірінде фристайлдан әлем кубогының иегері, 18 жастағы аруымыз Юлия Галы ше ва ның суретін берген болатынбыз. Шы ны керек, қазір Юлия ел спорт шы ла рының ішінде ең танымал ды ларының біріне айналып шыға келді. Бұған спортшымыздың VII қысқы Азия ойындарындағы жетістіктері де әсер еткені рас. Фристайлдың могул жат тығуында екі алтын алған саң лағы мызды танып, редакцияға хабар лас қан оқырмандарымыз өте көп болды. Міне, осындай саңлақта ры мыздың ар қа сында Қазақстанда фристайл спорты дамып келеді. БЕНДИ Моңғолдардан мерейіміз үстем болды Кеше Қазақстан бендишілері Моңғолия құрамасымен кездесіп, 17:0 есебімен күйрете жеңді. Біздің құраманың сапында «Ақжа йықтың» қосалқы құрамындағы жігіттер көп бол ғандықтан, қалай болар екен деп іш тей қобалжыған едік. Бірақ Рауан Иса лиев бастаған жігіттерміз моңғолдарды да бұйым құрлы көрмеді. Осының алдында қыр ғыздарды 21:0 есебімен тізерлеткен жі гіттеріміз моңғолдардың қақпасына жауап сыз 17 гол соқты. Оның 10-ын Рауан Иса лиев енгізді. Ресейде ойнайтын саң лағымыз жай оғындай жарқылдап, ко манданың алға бастар серкесі бола білді. Ескен дір Нұғманов та шеберлігін паш етіп, 4 гол соқты. Біздің құрама бірінші орын алып, моңғолдар екінші орынға ие болғандықтан, бұл екі команда финалда қайта кездеседі. Рауан мен Ескендір бастаған жігіттерімізді моңғолдар финалда да тоқтата алмас деген үміттеміз. Әлихан ЖАППАР Сарбазсай шатқалындағы жарыстарға қалай баруға болады? Азиаданың сайыстарын әлі өз көзіммен тамашалай алған жоқпын. Сенбі күні шаңғы жарыстары мен биатлонды барып көргім келеді. Жарыс өтіп жатқан жерге қандай автобустар барады? Қуаныш ЖҰМАҒАЛИЕВ, Алматы қаласы Алматыдағы Азиада нысандарынан қазіргі уақытта Талғар ауданындағы Сарбазсай шатқалында орналасқан шаңғы-биатлон кешенінде ғана соңғы спорттық сайыстар қалды. Оған «Саяхат» автобекеті маңынан арнайы автобустар қатынайды. Ақпанның 5-6-сы күндері автобус таңғы ден кешкі аралығында тоқтаусыз жүреді жылғы Олимпиаданың қожайыны болғысы келетіндер көп Қазір 2022 жылғы қысқы Олимпиаданы өткізуден Қазақстанның үміті бар екені айтылып жүр. Бұған елімізден басқа тағы қандай мемлекеттер таласып отыр? Егер Алла қалап, Олимпиада өзімізде өтетін болса, онда ол тағы да Астана мен Алматыда қатар өте ме? Жандос МҰРАТБЕК, Астана қаласы Қазақстанның 2022 жылғы қысқы Олимпиаданы өткізуге толық мүмкіндігі бар екені жуырда Халықаралық олим пиада комитетінің президенті Жак Роггенің Алматыға сапары кезінде айтылған болатын. Рогге мырзаның мәліметіне қарағанда, бұл Олимпиаданы өткізуге үміткерлер өте көп. Елімізбен таласқа түсетін елдердің қатарында Қытай, АҚШ, Франция мен Швейцарияны ерекше атап өтуге болады. Әсіресе, Францияның Тулуза, Американың Денвер қаласы мен Швейцарияның астанасы Берннің қысқы спорт түрлеріне арналған инфрақұрылымдары жақсы дамыған. Халықаралық олимпиада комитетінің 2022 жылғы Олимпиадаға қатысты шешімі 2015 жылы жария болады. Егер Құдай қолдап, Қазақстан Олимпиада қожайыны атанып жатса, бұл шара Алматы қаласында өткізілмек.

6 ТЕКСЕРІС 6 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ЖОБА Макарон цехы ашылды Қазақстан астық, ұн өнімдерін әлемге экспортқа шығарушы мемлекеттердің бірі. Бірақ cоған қарамастан, елімізде ұннан өндірілетін тағамдар ішкі сұранысты толық қамтамасыз ете алмайды. Мәселен, макаронның ішкі тұтыну көлемі қарқынды өсу үстінде, яғни соңғы жылдары макарон өнімдерін ішкі тұтыну өсімі өндіріс көлемі өсімінен артық екендігін көрсеткен жылдарға арналған мемлекеттік индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында өткен жылы 162 кәсіпорын іске қосылған болатын. Солардың бірі ретінде Семей қаласынан макарон өнімдерін шығаратын жаңа цех ашылды. Жаңа макарон цехының жоспарланған қуаты сағатына 800 келі макарон. Айына тонна, жылына 5-5,5 мың тонна көлемінде макарон шығарады. Әзірге макаронның сегіз түрі даярлануда. Серік АНИБАЕВ, «Тамаша» макарон фабрикасының атқарушы директоры: Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында бізге 2 млн доллар көлемінде қаражат бөлінді. Өткен жылдың шілде-желтоқсан айларында цехта монтаждау жұмыстары жасалды. Жұмысшыларымызды итальян мамандары келіп оқытып кетті. Қазір макаронның алғашқы партиясын да шығарып үлгердік. Жаман емес, қазірдің өзінде қоймамыз бос. Барлығы дерлік өтіп кетті. Демек, нарықта сұраныс бар. Және бағасы да жергілікті базардүкендегілерден арзан. Жаңа өндірісті құрудағы мақсат ЖШС өндірісінің номенклатурасын арттыру және кәсіпорынның нарықтағы үлесін сақтау, бәсекелестікке қабілетті өнім шығару. Макарон фабрикасы «Қазагрофинанстан» лизингіге алынған соңғы үлгідегі Италияның «Текалит» фирмасынан әкелінген жаңа құрал-жабдықпен жұмыс істейді. Кәсіпорынды модернизациялау және кеңейту жөніндегі инвестициялық жоба бойынша цехты ашу қосымша 25 жұмыс орнын ашуға мүмкіндік беріп отыр. Меруерт САФАЕВА Қаңғыбастар өз құқығын қорғауға кірісті Қостанайдағы әлеуметтік бейімделу орталығының тұрғындары өздерінің заңды құқықтарының бұзылып жатқандығын айтуда. Олардың шағымына сәйкес, аталмыш мекемеде мемлекеттік тексерулер басталды. Үй-күйсіз жүрген жандарға жәрдемдесу мақсатымен құрылған Қостанай бейімделу орталығы баспанасыз қаңғырып жүрген кезбелерге уақытша пана болып табылады. Әсіресе қыстың қақаған аязында бұл орталықта ине шаншар жер қалмайды. Тендерлік құжаттардағы көрсеткіштерге сүйенер болсақ, бейімделу орталығына келген әр азаматқа жатар орын мен үш мезгіл ыстық тамақ үшін 409 теңге бөлінеді екен. Алайда орталықты жағалап барған «бомждар» мемлекеттен бөлінетін қаржының мақсатсыз жұмсалып жатқандығын айтып арыздануда. «Бұған нақты дәлел бізге үш мезгіл ыстық тамақ берілмейді, ыстық ботқаның орнына кешегі нан мен шайды бере салады», дейді олар. Жеңіс ҚИЫЛМАНОВ, Қостанай әлеуметтік бейімделу орталығының директоры: Тендер бойынша қызметтері үшін ең төменгі баға ұсынған тасымалдаушы жеңіп шықты. Және ол тамақ мәзірін өзгертуге құқылы, ең бастысы азықтың құнарлығы сақталса болды. Оның үстіне, азықтүліктің де бағасы қымбаттап барады. Қалай болған күнде де көше кезіп, панасыз жүрген жандардың да құқығына кепілдік берілген. Сондықтан істің аққарасын бейімделу орталығын тексеруге кіріскен прокуратура мен СЭС қызметкерлері айқындайды деп күтілуде. Әсел МИЗАМҚЫЗЫ ДАТ! Гүлшара Наушақызы, биылғы 2011 жылдың қаңтар айынан бастап зейнетақы мен жәрдем ақыға 30 пайыз үстемақы қосылды. Бұған қоса осы жылдың 1 шілдесі нен бастап бюджеттік қызметкер лердің жал ақысына 30 пайыз үстеме қосы латыны тағы белгілі. Әйтсе де жыл сайын қосылғанымен, айналып келгенде осы үстеме төңірегінде халық арасында дау-дамай да баршылық. Осы төңіректе не айтар едіңіз? Есіңізде болса, зейнетақы мен жәрдемақыға үстеме қосу туралы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев 2008 жылғы «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру мемлекет саясатының басты мақсаты» атты Жолдауында нақты-нақ ты шараларды атап көрсеткен-ді. Ол Жол дауда 2012 жылға дейін зейнетақының орташа мөлшерін екі жарым есеге арттыру көзделгені мәлім. Содан бері 2009 жылы зейнетақы мөлшері 25 пайызға, 2010 жылы 25 пайызға, ал биылғы жылы 30 пайызға артты. Қазіргі таңда Елбасының зейнетақы мөлшерін арттыруға қатысты тапсырмалары толығымен орындалып, зейнетақының орташа мөлшері биылғы 2011 жылы 2007 жылмен салыстырғанда 2,6 есеге артты. Ал осы үстемеақы төңірегіндегі дау-дамайға келсек, ол, негізінен, зейнетақы және жалақы мөлшерлерінің өсуімен қатар, нарықтағы азық-түлік, коммуналдық қызмет, дәрі-дәрмек тағы басқа да азаматтардың басты қажеттілігіне пайдаланатын тауарлар мен қызмет бағаларының шарықтап өсіп кетуінен туындауда. Халық күнделікті тұтынатын азық-түлік бағасының өсуі мен өзге де қызмет бағаларының ша рықтауы бүгінде барша қазақстандықты толғантып отыр. Бағаның шарықтап өсуі шұғыл шаралар қабылдауға, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдеріне қатысты бағаны бір деңгейде ұстап қалу саясатын жүргізуге мәжбүрлеуде. Бұл орайда тиісті органдар тарапынан инфляцияға қарсы күресті одан әрі күшейту бойынша іс-шаралар жалғасын тапса, халық арасын дағы дау-дамай толастайды деп ойлай мын. Жалпы, сіз министр ретінде «тұрмысы төмен отбасыларға мемлекет тарапынан берілетін жәрдемақы түрлеріне ауылдық, қалалық деңгейде әділетті бөлініс енгізу керек. Бұл ретте ауылда тұратын отбасылар мен қалалы жерде тұратын отбасылардың еңбек ауыртпашылықтары еленуі тиіс» деген пікірлермен келісесіз бе? Бұл мәселеге қатысты қазіргі қолданыстағы заңнамаға сәйкес жергілікті деңгейде жергілікті бюджет есебінен аз қамтамасыз етілген отбасыларға мұқтаж дығы мен табыс деңгейі ескеріліп, бірнеше әлеуметтік көмек және қолдау түрлері ұсынылады. Біздің елдегі әлеуметтік кө мектің бірінші жүйесі ол табысы кедейлік шегінен төмен аз қамтамасыз етілген отбасыларға атаулы әлеуметтік көмек төленеді. Оның мөл шері жан басына шаққанда орташа табысы мен кедейлік шегі (ең төмен күнкөріс деңгейінің 40 пайызын құрайды) арасындағы айырма түрінде есептеледі. Бұған қатысты деректерге жүгінсек, 2011 жыл дың 1 қаңтарындағы мәлімет бойынша рес публикада 194,5 мың адамға 2,8 млрд теңге сомаға АӘК тағайындалып, төленіпті. Атаулы әлеуметтік көмекті алушылардың 60 пайызға жуығын ауыл тұрғындары құ райды. Демек, бұл атаулы әлеуметтік кө мектің жал пы шығындар сомасының басым бөлігі де ауыл тұрғындарына бағытталды деген сөз. Тағы бір ескерер жайт, қазірде осы атаулы әлеуметтік көмек енгізілгелі бері оны алушылардың саны шамамен ал ты есеге төмендеді. Мысалы, 2002 жылы елде атаулы әлеуметтік көмек алатындардың саны бір миллионнан астам болса, 2010 жылы 200 мыңға жуық адамды құраған. Мұның өзі елде еңбек белсенділігінің артып отырғанын көрсетеді емес пе? Сондай-ақ республикамызда көрсетілетін әлеуметтік көмектің екінші бір түрі балалы отбасыларға берілетін әлеуметтік көмек түрі. Біздің елде 18 жасқа дейінгі балалары бар отбасыларға жан басына шаққандағы табысы азық-түлік себетінен (ең төмен күнкөріс деңгейінің 60 пайызы) төмен болған жағдайда отбасындағы әр балаға 1 айлық есептік көрсеткіш, яғни 1512 теңге мөлшерінде балалар жәрдем ақы сы АЛАШ АЗАМАТЫ Гүлшара ӘБДІХАЛЫҚОВА, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі: Табысы төмен отбасыларға әлеуметтік көмек көрсету отбасының өмірлік проблемаларын тұрақты шешетін әрекет емес төленеді. Бұл еліміздің «Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәр дем ақылар туралы» заңы аясында жүзеге асуда. Өткен жылдың қорытындысы бойын ша 18 жасқа дейінгі балаларға бері летін жәрдемақымен 750 мыңға жуық ба ла қамтылып, 9 млрд теңгеден астам жәрдемақы тағайындалып, төленді. Балалар жәрдемақысын төлеуге бөлінген жалпы соманың 75 пайызы ауылдық жерде тұ ратын балаларға бөлінгенін айта кету керек. Бұдан кейін үшінші бір әлеуметтік көмек бар. Ол аз қамтамасыз етілген азаматтарды әлеуметтік қолдау мақсатында тұрғын жайды ұстауға және коммуналдық қызметтердің ақысын төлеуге тұрғын үй көмегін көрсету бойынша жүзеге асады. Бұл «Тұрғын үй қатынастары туралы» заң аясында жүргізіледі. Соған сәйкес, 2010 жылы 184,5 мың отбасыға жалпы көлемі 3,5 млрд тең ге нің тұрғын үй көмегі берілді. Ал, жалпы алғанда, дағдарыс жағдайында халықтың аз қамтамасыз етілген тобына уақтылы әлеуметтік көмек көрсету мақсатында 2008 жылдан бастап жыл сайын республикалық бюджеттен жергілікті бюджеттерге нысаналы ағымдағы трансферттер бөлінуде. Осы лайша 2008 және 2010 жылдар аралығындағы мерзімде осы мақсаттарға республикалық бюджеттен 10 млрд теңгеден астам қаражат, соның ішінде атаулы әлеуметтік көмек көрсетуге 3,37 млрд теңге, 18 жасқа дейінгі балаларға арналған жәрдемақыларға 6,8 млрд теңге бағытталды. Бұған қоса елімізде жоғарыда айтылған әлеуметтік көмектің үш түріне қоса жер гілікті өкілдік органдардың шешімі бойын ша әлеуметтік қолдаудың қосымша тағы 30 түрі көрсетіледі. Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып айтарым, табысы төмен отба сыларға әлеуметтік көмек көрсету от басы ның өмірлік проблемаларын тұрақты шешетін әрекет емес. Ол тек қана кедейлік проблемаларын шешуге бағытталған қосымша әлеуметтік қолдау болып табылады. Ал ең негізгі күшті біз лайықты еңбек жағдайын жасауға бағыттауымыз қажет. Бүгінде қарапайым халықтың тіршілігін оңтайлы ету үшін алды мен ішкі миграция мәселесін шешу жиі айтылады. Қалай ойлайсыз, бізге ішкі миграцияны реттеудің арнайы бағдарламасын қабылдайтын кез жеткен жоқ па? Бүгінгі күні жыл сайын ішкі көші-қонға орта есеппен 300 мыңдай адам қатысады. Олардың басым көпшілігі бір елді мекеннен екіншісіне жұмыс бабымен қоныс аудара тындар. Дегенмен республиканың экологиялық өмір сүру жағдайы ерекше қо лай сыз және даму әлеуеті төмен елді мекен дерден қоныс аударуға мәжбүр болып отырғандар да баршылық. Өз басым мұн дай адамдарға мемлекет тарапынан көмек көрсетілуі тиіс деп есептеймін. Осыған байланысты Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жуырда «Халықтың көші-қоны туралы» заңның жоба сын дайындаған-ды. Қазір аталмыш заң жобасы Парламент Мәжілісінің қа рауын да жатыр. Жаңа мәтіндегі бұл заңда мәселені оңтайлы шешу жолдары қарас тырылуда. Онда Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен ішкі көшіп-қонушы лардың қоныс аудару квотасын белгілеу де көздел ген. Бұл квота арқылы экологиялық өмір сүру жағдайы ерекше қолайсыз аймақтарда тұрып жатқан халықты экономи калық әлеуеті жоғары өңірлерге тұрақты қоныс аударуға мүмкіндік ашылмақ. Мемлекет тарапынан аталған квота шеңберінде қо ныс аударған адамдарға тұрақты тұратын жеріне жол жүру және мүлкін (оның ішінде малын) тасымалдау шығыстарын қамтитын біржолғы жәрдемақы мен тұрғын үй салу ға, қалпына келтіруге немесе сатып алуға жеңілдікті несие займдары берілетін болады. Бұл жұмысты іске асыру, заң жоба сына сәйкес, 2015 жылдан басталмақшы. Өзіңіз білесіз, соңғы кезде орташа табысты көбейту, жағдайы төмен отбасыларға көмек беру мақсатында біршама реформалар ға реңк берілуде. Бірақ біздің елде айлығын шай-пұлына жеткізе алмайтындардың қатары өсім беріп келеді. Бұған басты себеп деп сіз нені атап көрсетер едіңіз? АЛАШҚА АЙТАР ДАТЫМ... Соңғы кездері біздің қоғамда ұлттық кәсіби жұмысшы табын көтеру жайы жиі қозғалады. Осыған байланысты елімізде бүгінде мамандарды даярлау және қайта даярлау, «Жол картасы» жобасы мен индустрияландыру жобасын іске асыру үшін қажетті және елімізге шетелдік мамандар тартылатын мамандықтар бойынша дайындау жүргізілуде. Осы мақсатта индус трияландыру жобаларына мамандықтар даярлауға, мемлекеттік білім тапсырысын арттыруға ерекше назар аударылуда. Осыған орай, еңбек нарығын қамтамасыз ету елімізде жеткілікті дәрежеде орындалуда. Сонымен бірге 2011 жылы кадрларды даярлау «Бизнестің жол картасы » бағдарламасы аясында жалғасын табады. Жол картасы аясында қабылданған шаралар еңбек нарығындағы жағдайға және жалпы еліміздегі жұмыссыз халық санын тұрақтандыруға оң әсерін тигізді. ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері бойынша 2009 жылы жұмыссыздық деңгейі 6,6 пайызды құраса, 2010 жылдың IV тоқсанында алдын ала мәліметтер бойынша бұл көрсеткіш 5,5 пайызды құрап отыр. Бағамдасақ, елдегі жұмыссыздық деңгейінің көрсеткіші төмендеп келеді. Ендігі кезекте біз ұлттық кәсіби жұмысшы табын қалыптастыруға баса назар аударғанымыз абзал. Елде ұлттық кәсіби жұмысшы табын қалыптастыру еңбек белсенділігін арттырып қана қоймайды, бұл үрдіс қазақ ұлтының ұйысып береке-бірлігінің арта беруіне үлкен ықпал етеді. Жаһандық экономикалық дағдарысқа қарамастан, біздің республикамыз кедейлік деңгейін төмендету, халықтың әл-ауқатын арттыру, халықтың аз қамтамасыз етілген және әлеуметтік осал топтарын әлеуметтік қолдауды саясат саласындағы маңызды басымдықтардың бірі деп біліп отыр. Осы мақсатта елде, расымен де, біршама рефор маға реңк берілуде. Бүгінде біздің елімізде аз қамтамасыз етілген отбасыларға жергілікті бюджет есебінен табыстарын ескере отырып, атаулы әлеуметтік көмек, 18 жасқа дейінгі балалары бар отбасыларға арналған жәрдемақы, тұрғын-үй жәрдемақысы және жергілікті бюджет мүмкіндігіне қарай қосымша әлеуметтік қолдау көрсетіледі жылдан бастап мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған ата-аналарға, қамқоршыларға арналған ең төменгі жалақы мөлшерінде жәрдемақының жаңа түрі енгізілді. Елбасының тапсырмасы бойын ша арнаулы мемлекеттік жәрдем ақының мөлшері жыл сайын 9 пайызға арттырылуда. Әлеуметтік саладағы атқары лып жатқан жұмыстар және соңғы жылдары зейнетақы, еңбекақы, жәрдемақылардың өсуі азаматтардың нақты табысының өсуіне мүмкіндіктер беруде. Мәселен, статистика агенттігінің соңғы мәліметтері бойынша 2010 жылдың қараша айында 2009 жыл дың сәйкес мерзімімен салыстырғанда ха лықтың нақты табысы 12,7 пайызға арт қаны байқалып отыр. Осындай дәйек терді алға тарта отырып, мен сіздің «елде айлы ғын шай-пұлына жеткізе алмай жүргендер легі артып келеді» дегеніңізбен келіс пеймін. Десек те, қазірде қайсыбір зейнеткерлердің болмашы зейнет ақы алатыны жасырын емес. Қазақ «қартайғанда зейнет бер» дейді емес пе? Сіздіңше, біз зейнет жасындағы қарттарымызға өз деңгейінде жағдай жасай алып отырмыз ба? Зейнетақы жүйесі ел экономикасының құрамдас бөлігі. Сол себептен бұл жүйе ел экономикасының моделіне, елдің қар жылық-экономикалық және әлеуметтік ахуалына сәйкес болады. Зейнетақының мәні азамат зейнеткерлік жасқа жеткенде, оның еңбек етуді доғаруына байланысты табысы болмай қалудан, өмір сүру деңгейінің төмендеп кетуінен сақтанды ратын қаржы ретінде тұрақты негізде төленетін төлем. Зейнетақы зейнеткердің зейнеткер лікке шыққанға дейінгі табысының бір бөлігі ретінде есептеліп төленеді. Бұл қағи дат барлық елдерде жалпы қабылданған жүйе. Қазақстанда тағайындалатын зейнет ақының мөлшері азаматтың орташа айлық табысының мөлшерінен есептеліп, зейнет ақы алушының еңбек өтілінің ұзақтығына (толықтығына) байланысты болады. Аза маттардың еңбек жағдайы және қызмет деңгейі зейнетақы тағайындағанда есепке алынбайды. Бұл Қазақстандағы зейнет ақы жүйесінің әлеуметтік әділеттік тұғыр на масына негізделген тәртіп. Қазақстанда зейнеткерлердің өмір сүру деңгейін тұрақты ұстап отыру мақсатында зейнетақы мөлшері жыл сайын арттырылады. Бұл іс-шаралардың нәтижесін 2011 жылғы зейнетақының орташа мөлшерінің 2007 жылмен салыстырғанда 2,6 есеге артқаны нан көруге болады. Осылайша мемлекет тарапынан зейнет жасындағы қарттары мызға мүмкіндігінше өз деңгейінде жағдай жасалуда. Өткенде Қазақстандағы Зейнетақы қорлары қауымдастығының төрағасы Айдар Әлібаев мырза «Елдегі зейнетке шығу жасын жоғарылатып, әйелдерді де еркектерді де тек 65 жас аралы ғында зейнетке шығару керек» деген мәлім деме таратты. Сіз осы пікірмен келісесіз бе? Иә, бұл мәселе соңғы кездері бұқаралық ақпарат құралдарында біраз талқыланды. Бұл мәселе бойынша тіпті арнайы баспасөз маслихатын да өткіздік. Бұл орайда Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі дәл қазіргі таңда «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздан дыру туралы» Қазақстан Республикасы Заңымен бекітілген зейнеткерлік жасын (ерлер үшін 63 жас, әйелдер үшін 58 жас) ұлғайту мәселесін қарастырып отырмағандығын айтқым келеді. Себебі бұл бекітілген жас мөлшері отандас тары мыздың жалпы жағдайы, өмір сүру ұзақ тығы сынды мәселелерді терең зерттей келе қабылданған дүние. Негізінен, біз көпбалалы аналарды қолдаушы мемлекеттердің біріміз. Дегенмен елдегі көпбалалы аналарға әлі де жоғары деңгейде көмек бере алмай отырғанымыз бар. Көршілес Ресей бұл ретте «Мате ринский капитал» бағдарламасын іске асырып келеді. Жапон елінің «Ба ла капиталы» бағдарламасы да айтуға тұрарлық. Осы елдер тәрізді бізде де жаңа туған балаға мемлекет тара пынан қомақты көлемде инвестиция бөлінсе, халықтың әлеуметтік жағ дайы анағұрлым жақсарар ма еді?! Бұл турасында не айтар едіңіз? Өзіңіз айтып отырғандай, ана мен баланы әлеуметтік қолдауда мемлекетіміз тарапынан орасан зор қолдау көрсетіліп отыр. Әр елдің өзіндік даму жолы бол ғанындай, қамқорлық тұрғысынан да әдістемелері әртүрлі болуы мүмкін. Сіз ай тып отырған Ресей, Жапон елдеріндегідей қамқорлық біздің елімізде де жасалуда, тек біздегі қамқорлықтың пішіні, әдістемесі өзгеше. Сөзім жалаң болмас үшін біздің елдегі ана мен балаға жасалып отырған қамқорлық жайлы айтып шығайын. Біздің елімізде дүниеге келген әрбір балаға және оның бір жасқа толғанша күтіміне арналған балалар жәрдемақысы қарасты рылған. Мысалы, бала туылғанда берілетін жәрдемақы отбасында дүниеге келген әрбір бірінші, екінші, үшінші балаға 30 айлық есептік көрсеткіш немесе теңге мөлшерінде беріледі. Баланың күті міне арналған жәрдемақы отбасындағы баланың туу ретінің санына қарай бірінші балаға теңге, екінші балаға теңге, үшінші балаға теңге, төр тін ші және одан кейінгі балаға теңге мөлшерінде белгіленген. Сонымен қатар 2010 жылдан info@alashainasy.kz бастап елімізде демо графиялық ахуалды арттыру үшін сондай-ақ қоғамда көпбалалы аналардың дәре жесін көтеру мақсатында төртінші және одан кейінгі туылған балаларға берілетін біржолғы жәрдемақы мөлшері 30-дан 50 айлық есептік көрсеткішке дейін арттыры лып, ағымдағы жылы оның мөлшері теңгені құрады. Аталған жәрдем ақы лардың мөлшері жұмыс істемейтін отба сыларына және отбасының табысына тәуел сіз төленетінін айта кету қажет. Нақты санға жүгінсек, 2010 жылы бізде 329,2 мың адам бала тууына байланысты 15,2 млрд теңге мөлшерінде жәрдемақы алса, бала күтіміне байланысты жәрдемақымен 130,6 мыңдай адам қамтылып, оған жұм салған қаржы көлемі 19,1 млрд теңгені құрады. Бұған қоса 2008 жылдан бастап әлеуметтік сақтандыру жүйесіне екі қосым ша әлеуметтік тәуекел енгізіліп, жұмыс істейтін әйелдерге Әлеуметтік сақ тан дырудың мемлекеттік қорынан жүкті лігіне және тууына, жаңа туған баланы асы рап алуына байланысты, бала бір жасқа тол ғанға дейін оның күтімімен айналысуына байланысты әлеуметтік төлемдер төле неді. Осыған орай жұмыс істейтін әйел: а) мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан жүктілігі және босануы жөніндегі әлеуметтік төлемді (табысына қарай); ә) республикалық бюджеттен, жоғарыда көрсетілгендей, әрбір туылған балаға рет санына қарай 30 немесе 50 АЕК мөлшерінде бала тууына байланысты біржолғы мемлекеттік жәрдемақыны; б) бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты әлеуметтік төлемді ала ды, оның мөлшері әлеуметтік аударымдар есептелген табыстың 40 пайызын құрайды. Ал әлеуметтік төлемдердің ең төмен мөлшері Мемлекеттік сақтандыру қорынан берілетін бала бір жасқа толғанға дейін оның күтімі жөніндегі ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақының мөлшерінен кем болмайды. Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан жүктілігі және босануы жөніндегі әлеуметтік төлемді 2010 жылы 128,9 мың адам 26,0 млрд теңге көлемінде және бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты әлеуметтік төлемді 267,6 мың адам, жалпы сомасы 25,7 млрд теңге көлемінде алды. Сондай-ақ 2010 жылдан бастап көпбалалы аналарды әлеуметтік қолдау жөнінде қосымша шаралар іске асырылуда: «Алтын алқа» және «Күміс алқамен» марапаттау шарттары өзгертілді. Оның ішінде қолданыстағы заңнамада «Алтын алқамен» марапаттау үшін олар туған және тәрбиелеген бала саны оннан жетіге, ал «Күміс алқа» сегізден алтыға дейін азайтылды. «Алтын алқа» және «Күміс алқа» белгілерімен, І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен марапатталған, «Батыр ана» атағына ие көпбалалы аналарға арнаулы мемлекеттік жәрдемақы 2010 жылы 1,5 есеге көбейтіліп, 2011 жылы оның мөлшері ай сайын теңгені құ рады. Осынау іс-шаралар демогра фия лық жағдайға және елде бала туудың артуы на игі әсер еткені анық. Айталық, 2003 жылы елде 248 мың бала өмірге келсе, 2007 жылы шамамен 322 мың, ал 2009 жылы бала туды. Пайым дасаңыз, айырмашылық бар емес пе? Бұл өзгеріс тердің барлығы өз кезегінде көп балалы аналардың беделі мен абыройын көтеруге, олардың бала тәрбиесі, отбасын нығайтуға және демографиялық ахуалды жақсартуға ықпалын тигізері сөзсіз. Жалпы, біздің мем лекетіміз демографиялық ахуалды көтеруге, ана мен бала денсаулығына жіті назар аударуға, көпбалалы аналарға қол дау жасауға аса мән беріп отырған елдердің бірі. Өз басым болашақта қазақ тың саны артып, өсіпөркендей беретініне сенемін және үнемі сондай тілеудің үстінде жү ремін. Сұхбаттасқан Қарлығаш ЗАРЫҚҚАНҚЫЗЫ Еуропадан әкелінетін тауарды қалай рәсімдеу керек? Чехиядан бренділік киім-кешек әкеліп сатумен айналысатын едік. Кәсібіміз уақытша тоқтап тұр. Бірақ келесі айдан бастап Еуропаға баруды қайта қолға аламыз. Ол жақтан әкелетін тауарды қалай рәсімдеуіміз керек, рәсімдеусіз қанша көлемде тауар әкеле аламыз? Лаура ДӘУРЕНБЕКОВА, Ақтөбе қаласы ҚР Қаржы министрлігі Кедендік бақылау комитеті мамандарының мәліметінше, Че хиядан тауар әкелу үшін және оны кеденде рәсімдеу үшін сыртқы экономикалық сауда-саттықты растайтын немесе тауарға иелік етуді растайтын (келісімшарт, жалға алу, есепшот-фактура т.б.) және көлікпен тасымалдауға қажетті құжаттар керек, яғни сіздің жағдайыңызда тауарлар міндетті түрде рәсімделуі тиіс. Ал халықаралық пош та қызметімен жө нел тілетін, жеке мақ сатқа қолданылатын тауарлар ғана рә сімдеуге жатпайды. Сонымен бірге жалпы құны 1000 евродан және салмағы 31 келіден аспайтын тауарлар үшін Кедендік одақ аумағында жеке тұлға кедендік төлемдерден босатылады. Алайда мұндай тауарлар айына бір реттен көп жөнелтілетін болса, кедендік төлемдер қарастырылған. Таулы аймақтарда апаттан қалай сақтану керек? Қазір Алматының таулы аймақтарында спорттық сайыстар өтіп жатқанын білеміз. Егер тауда қар көшкіні болса, қалай сақтану керек? Төтенше жағдайларға жауапты мамандар тауда тынығып жүрген кез де, кенеттен қар көшкіні басталса, аман қалу үшін мынадай ережелерді есте ұстау қажеттігін ескертеді: қар сырғи бастағанын байқай салысымен сабыр сақтап, қолды рюк зак, шаңғы сияқты дүниелерден бо сату керек; ширақ қимылдап, ағаш, жартас сияқты берік тіректерді қарману қа жет; қар астында қалып қойған кезде тұн шығып қалмау үшін бетті мойын - Нұрлыбек, Алматы қаласы орағышпен немесе бас киіммен тұмшалаған дұрыс; тізені бүгіп, жүресінен отырып алған жөн, бұл аяқты қимылдатып, қар ды тепкілеп, құрсаудан шығуға көмектеседі; қолды да шынтақтап, бетті бүркемелей ұстаған жөн; қол-аяқтың үсіп кетуіне жол бермей, тоқтаусыз қимылдата беру қажет. Ал осындай қауіп-қатерге тап болмас үшін таулы өңірлерге барарда ауа райын болжайтын мамандардың хабарламаларын біліп алған жөн.

7 ҚОҒАМ 7 ДАБЫЛ «Қорғас» орталығына сел қаупі төніп тұр ма? Қазақстан мен Қытай шекарасының түйіскен жерінде орналасқан «Қорғас» халықаралық ынтымақтастық орталығына сел қаупі төніп тұр. Екі елдің экономикалық әлеуетіне зор серпін береді деп жоспарланған орталық құрылмай жатып-ақ, табиғат апатынан көптеген шығынға батуы мүмкін. Кеше осы туралы ақпаратты «Қазгидропроект» институтының жобалар жөніндегі бас инженері Владимир Шикуновтың мәліметіне сілтеме жасаған ақпарат агенттіктері таратты. Ал «Қорғастағы» мамандар бұл туралы бейхабар болып шықты. «Қазгидропроект» маманының сөзіне қарағанда, «Қорғас» орталығы тау көлдеріне жақын орналасқандықтан, селдің астында қалудың аз-ақ алдында тұр. «Ауа температурасы 30 градустан жоғары көтерілгенде жаңбыр жауып, таудағы көлдер өз арнасынан асады, осы кезде мол су төмен қарай ағады. Қорғастың жоғарғы жағында осындай 18 көл бар. Сондай-ақ жылғалардың жолында басқа өзен салалары тағы бар. Егер таудан сел ағатын болса, ол жолындағының бәрін жапырады», дейді В.Шикунов. Сонымен бірге маман сел қаупі «Қорғастың» Қазақстан жағына төніп тұрғанын айтты. Себебі Қытай жағы тектоникалық қауіпсіз жерде орналасқан, ал Қазақстан өзен жолында тұр. Қазіргі күні маман қауіпсіздік жұмыстарын қайта жүргізу керектігін айтып отыр. Оның сөзіне қарағанда, «Қорғасты» селден сақтап қалу үшін бірнеше инженерлік жобалар керек екен. Айта кету керек, қазақ-қытай халық аралық орталығын құру туралы бастама 2006 жылы көтерілген. Оны құрудағы негізгі мақсат екіжақты еркін экономи ка лық сауда айналымын жолға қою. Бола шақта орталықта сауда, саяхат, логистика және басқа да халыққа қызмет көрсететін орындар құру жоспарланған. Жоба бойынша орталық екі бөліктен тұрады: негізгісі 4,63, ал қосымшасы 9,73 шар шы шақырымды құрайды. Алдын ала берілген есеп бойынша орталықтың құны 1-1,2 млрд АҚШ доллары тұрады. Қа зақстан тарапы алғашқы кезеңде құры лыстарды жүргізу үшін 35 миллион АҚШ долларын салуды көздеген. Владимир ШИКУНОВ, «Қазгидропроект» институтының жобалар жөніндегі бас инженері: Сел қаупін төндіретін өзендердің бойы нан мұндай құрылыстарды салуға болмайды. Енді біз құрылыстарды барынша қорғауымыз керек. Қорғас ауданында екі өзен арнасы бар. Оның бірі Қазақстанда, екіншісі Қытай жерінде. Біз жақтағы арнадан таудан ағатын судың 60 пайызы өтеді. Міне, сондықтан да дамба құрып, оны Қорғастағы жаңа көпірдегі дамбамен жалғау туралы шешім шығарылды. Істелетін жұмыс істелді. Бірақ көп кешікпей біз бұл жобаның дұрыс еместігіне көз жеткіздік. Себебі барлық тау суы тек Қазақстан жағындағы арнадан ақты жылы 19 маусым айында таудан аққан су жолындағы біраз құрылысты зақымдады. Көпір қалды, төмендегі дамбалар шайылып кетті. Енді біз қорғаныс жұмыстарын қайта қолға алуымыз керек. Қайрат МАТЫБЕКОВ, «Қорғас» халықаралық ынтымақтастық орталығының баспасөз хатшысы: Біз «Қазгидропроект» институты мамандарының болжамын естіген жоқпыз. Селдің болатынболмайтынын білмейміз. Өйткені біз кеден саласының өкілдеріміз. Мұнымен арнайы мамандар айналысатын болар. Нұрмұхаммед МАМЫРБЕКОВ ҚАЙЫРЫЛУ Газетіміздің 3 ақпан күнгі 18 санындағы «ЖОО-лардың санын қысқарту білім сапасын арттыра ала ма?» деген сауалнамада экономика ғылымының докторы, профессор Әбдіжапар Сапарбаевтың пікірінің бұрмалануына байланысты сұхбат берушіден кешірім сұраймыз. ТҮЙТКІЛ Қоймадағы 6 тоннаға жуық аммонит жарылса, кім жауап береді? Атырау облысының мұнай кешені, сырт қы экономикалық байланыстар және инвестициялық саясат басқармасы мен «Индер Салт» ЖШС арасында Ин дер ауданындағы 99 кен орны шахта сынан ас тұзын өндіру бойынша 20 жыл мерзімге жер қойнауын пайдалану құқығын беру туралы 2003 жылы келісімшарт жасалады. Бірақ жер қойнауы пайдаланушы тарапынан келісімшартта белгіленген міндеттемелерін орындамауына байланысты Табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу департаментінің 2007 жылғы бұйрығымен келісімшарт біржақты тәртіпте бұзылады. Сол кездегі қолданыстағы ҚР «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» 1996 жылдың 27 қаңтарындағы 2828 Заңының 66-бабының 1-тармағына сәйкес, «жер қойнауын пайдалану опера цияларын тоқтату немесе уақытша тоқтата тұру кезінде жер қойнауын пайдаланушының барлық өндірістік объектілері және жер учаскелері тұрғындардың өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін, қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететін МӘСЕЛЕ Атырау облысына қарасты Индер аудандық прокуратурасы осындай мәлімет таратып отыр. Көпшілікке түсінікті болу үшін басынан бастап баяндасақ, ұзын-ырғасы мынау Индер аудандық прокуратурасы аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің мамандарымен біріге отырып, Индербор кентінде орналасқан ұзындығы 56 шақырым, тереңдігі 300 метр 99 тұз шахтасын тексерген болатын. Нәтижесінде біраз былықшылықтың беті ашылды. Шымкенттің Ташкентке шыға беріс бөлігінде орын тепкен «Сәуле» атты шағынаудан бар. Аты жақсы болғанымен, мұндағылар жарық сәулеге зар болып отыр. 90-жылдары алғашқы қоныстанушылар қазығын қаққан шағынаудан, әу баста, «Нахаловка» деп аталатын. Жол, су, жарық деген атымен жоқ болатын. Әйтеуір, кейінірек бұл жаққа Үкіметтің назары түсіп, су кіргізіп берді, жол салды. Алайда жарық мәселесі сол басы ашық күйінде қалып отыр. Гүлжан КӨШЕРОВА Мұндағы жарықты Ильич шамының алғашқы үлгісі деуге болады. Май шамнан артықшылығы жоқ. Кеш батса сығырайған болар-болмас жарыққа телмірген жұрттың шыдамының да көбесі сөгілді. Әкімшілікке, басқа да құзырлы органдарға шағым айтаайта бүгінде жақтары талды. Шағын ауданның айналасында әскери гарнизон, түзету мекемесі бар. Заманауи талапқа сай етіп салынған еңселі ғимараттарда барлық жағ дай жасалынған. Алайда тиіп тұрған шағынауданды ұмыт қалдырған. Мұндағы қуат көзін тарататын трансформаторлардың бірі жекенің иелігінде болса, енді бірі мемлекеттік мекеменің балансында. Трансформаторлардың бүкіл шағын ауданды жарықпен қамтуға шамасы жетпей отыр. Өйткені трансформаторға мөлшерден көп нысандардар қосылған. Соның салдарынан осы уақытқа дейін қаншама транс форматор талай рет атылып, жарылып кетіп, жарықсыз отырған күндер де болған. Тұрғындардың басым бөлігі электр қуатын тұтынғаны үшін айына 2-4,5 мың теңге төлейді. Бұл қайдан шыққан баға екені тағы белгісіз. Жаңа жылдан кейін қуат көзі тағы да қымбаттап, енді қаншаға шарықтар екен деп, күдік-күмәнға бой алдырғандар көп. Бұл бір ғана «Сәуле» шағынауданын дағы жағдай емес. Қала шетіндегі «Құрсай», «Нұртас», «Ақниет» атты шағынаудандардың барлығының басындағы кеп. жағдайға келтірілуі қажет», деп көр сетілген. Алайда тексеру барысында жер қойнауын пайдаланушы тарапынан тұрғындар дың өмірі мен денсаулығын қамтамасыз ету мақсатында ҚР Заңдарында белгіленген тәртіппен 99 кен орны шахтасында консервация жасалмағандығы анықталған. Нәтижесінде шахтаның қасында үйілген бірнеше мың тонна жер астынан шыққан құрамы әртүрлі болып келетін тұз үйінділері жаңбыр, қар суымен еріп, тұзды су жерге сіңіп, айналасындағы жерлерді ластап жатыр. Аталған шахта елді мекенге жақын ор наласқан. Оның жұмыс жасап тұрған кезінен бастап ұдайы бөлініп келе жатқан метан газының бірнеше жыл бойғы қоры да осы жерде жинақталған. Қолда бар мәліметтерге сүйенсек, шахта ішіндегі қоймаларда 6 тоннаға жуық адам өміріне қауіпті аммонит жарылғыш заты сақталып тұрған көрінеді. Қазіргі кезде қысым салдарынан жарылып кету қаупін туғызып отыр. Алла бетін әрі қылсын, дегенмен ал да-жалда бірдеңе бола қалса, техно гендік сипаттағы төтенше жағдайдың орын алуы мүмкін. Ерболат ОМАРОВ, Облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы бастығының орынбасары: 2007 жылдың 12 желтоқсанында біздің басқарма мен «Индер Салт» ЖШС келісім шартқа отырған болатын. Бірақ аталған ЖШС-нің өзіне жүктелген міндеттерді орындамауына байланысты келісімшарт біржақты тәртіппен бұзылған. Содан соң біз 2008 жылы басқарма ЖШС-нің қаржылық міндеті мен ликвидация салдарын күштеп орындату туралы «Сәулеліктер» сәулесіз отыр Абай ОМАРОВ (коллаж) Абай ОМАРОВ (коллаж) Жасырары жоқ, кезінде қаланың шетіндегі жер учаскелері ешқандай коммуникациясыз сатылып кеткені белгілі. Тұрғындар үй тұрғызып алған соң, су, жа рық керек емес пе? Тіршілік көзі суды қоя беріп, ең қажеттісі жарықты тартып алуға күш салатыны белгілі. Құны пәлен миллион теңге тұратын трансформаторды қарапайым тұрғындардың қаржы жинап қоя алмасы тағы аян. Қалталылар трансформатор қойып, кейіннен тұрғындардан ақшасын шығарып алатыны бар. Әрине, үстемесімен. «Нұртас» шағынауданының тұрғындары трансформатордың жекенің қолында екенін, одан әр үйге жарық тарту үшін мың теңге төлегендерін айтып шағымдануда. Оған да шүкір деп отыр ғандар да жетерлік. Оған қажетті электр сымдарын, бағаналардың бағасын бөлек төлеу қажет көрінеді. Оның үстіне, тұтынған электр қуатына қосымша тағы да ақша төлеу қажет екен. Бұл бүгінгі шағынаудандардың барлығының басындағы жағ дай. Облыс көлемінде электр қуатын таратушы «Оңтүстік Жарық Тран зит» ЖШСнің бас ауруы да осы жекенің иелігіндегі трансформаторлар болып отыр. Энергетиктерге апатқа ұшы раған кез келген электр жүйелеріне жөндеу жүргізуге тура келеді. Оның ішінде осы жеке электр қуатын таратушы құралдар да бар. Маман дар мемлекет меншігіндегі трансформаторларға қарағанда жеке жүйедегілерде апатты жағдай көп орын ала тынын алға тартады. Дәулет ИБРАЕВ, «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС коммерциялық директоры: Жаңадан бой көтерген шағынаудандарда тұрғындар трансформаторларды өздері қойып алады. Басым бөлігінің жобасы, техникалық құжаттары жоқ. Тіпті трансформаторлардың кейде ешқандай құжаты жоқ болып шығады. Ескі, тізімнен шығарылған жерінен бір мекемеден сатып алады. Апат бола қалған жағдайда, оларды жөндемеуге құқымыз жоқ. Құзырлы сотқа талап-арыз бердік. Бірақ сот тек қаржылық міндеттерді орындау туралы бөлігін қанағаттандырды да, ликвидация салдарына қатысты бөлігін қанағаттандырмады. «Индер Салт» ЖШС соттың осы шешіміне сүйеніп, осы уақытқа дейін өз міндеттерін орындаудан бас тартып отыр. Біздің басқарма тарапынан да бірнеше рет талапты орындау туралы хаттар жіберілгенімен, ол әлі күнге дейін орындалған жоқ. Жанар НИЗАМИ, Атырау органдар талап бойынша оларды сот арқылы алып, жарық таратушы мекемеге өткізуі керек. Расында, бұл мәселе энергетиктердің бас ауруына айналғалы қашан. Заң талаптарына сәйкес, жер телімдері сатылар алдында барлық коммуникациялық желілер жүргізілген болуы керек. Су да, жарық та, табиғи газ да тартылуы қажет. Алайда мұндай «жұмақ» жерлер Шым кентте жоқтың қасы. Қаланың әр қиырынан «су жоқ, жарық жоқ» деген жоқтаудың жиі естілуінің себебі де осында. Бүгінде облыс бойынша 214 трансформатор жекенің иелігінде. Көбісінің иесі жоқ, іздестірілуде екен. Оның бәрін тізімдеп, заңдастыру жұмыстары енді жүргізіліп жатыр... Сәрсенәлі ЕГЕМБЕРДИЕВ, Облыстық энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасының электроэнергия бөлімі бастығының міндетін атқарушы: Бүгінде барлық аудандардағы электр желілерін Азаматтық кодекстің талаптары бойынша рәсімдеу жүргізіліп жатыр. Рәсімдеу құжаттарына Түр кістан ауданы 2 миллион теңге, Түлкібас ауданы 388 мың теңге бөліп отыр. Құжаттарды рәсімдеп болғаннан кейін әкімшіліктің коммуналдық шаруашылық бөлімі меншігіне алып, содан кейін «Оңтүстік Жарық Транзиттің» қара мағына өткізеді. «Сәуле» шағын ауда нына келер болсақ, мұнда кезінде инженерлік инфрақұрылымдар жүр гізілмей жатып халық қоныстанып алған. Ендігі жерде қатаң талап бойын ша, инженерлік инфрақұры лымдар жүргізілмей жатып, қоныстануға рұқсат етілмейтін бо лады. Бүгінде Шымқалада 29 шағынаудан бар. Оның төртеуіне электр қуаты жөніндегі жобалықсметалық құжаттарын жасап, дайындап қойдық. Республикалық бюджеттен бекітілуі тиіс. Ол төрт ша ғын ауданның ішін де «Сәуле», «Шұғыла», «Нұртас», «Самал-3» бар. Қалған 18 шағынау данның жобалықсметалық құжаттары жасалып жатыр. Оған 8-9 миллиард теңге қажет. Алдағы екі-үш жылдың ішінде бұл жағынан проблема бол майды. Толық шешілетін болады. АЛАШ-АҚПАРАТ Шығыста көктайғақ Шығыста ауа райы күрт жылы нып, сы нап бағасы +0 градусқа дейін жоғарылады. Ақпандағы аяз сынып, күн райының өзгеруі жолдарды көк мұзға айналдырды. Су аралас қардан көліктер тайғанап, Семей қаласында кешеден бері көлік кептелісі орын алды. Ақпанның 3-і күні Шемонайха Семей тас жолында жол-көлік апаты болып, бір жолаушы қаза тапты. Ал қақтығысқан екі көліктің жүргізушісі мен бірнеше жолаушы түрлі дене жарақаттарымен ауруханаға жеткізілген. Сондай-ақ көктайғақтың салдарынан Семей қаласынан Өскеменге бағыт алған жолаушы автобусы тайып, жол шетіне шығып кеткен. Семей қала сындағы төтенше жағдайлар бас қармасынан хабарлағандай, құтқару шы лар «Семей Өскемен трассасының 86-шақырымында жолаушылар автобусы жыраға құлады» деген ақпараттан құлағ дар бола сала көмек көрсетуге жол тартқан. Олар оқиға орнына жеткенше автобус жүргізушісі 30 жолаушымен бірге көлікті жырадан шығарып алған. Абырой бол ғанда, зардап шеккендер жоқ. Жолдар көктайғақ болғанымен, Семейден барлық бағытқа жол бүгін де ашық. Төтенше жағдайлар департаменті халықтың жолда абай болуын ескертіп жатыр. Бауыржан МЫРЗА, Семей Қызылжарда қазақ мектептері 24,1 пайыз ғана Облыстық статистика департаментінің хабарлауынша, оқу жылының басында облыста сабақ тек қазақ тілінде жүргізілетін 148 мектеп жұмыс істеген. Бұл жалпы мектептер санының 24,1 пайызын құрайды. Орыстілді 357 мектеп бар (58,0 пайыз). Сонымен бірге 110 мектепте оқу екі тілде жүргізіледі. Қазақ тілінде оқитын оқушылардың жалпы саны 22,1 мың оқушыны (27,9 пайыз) құрады, 57,0 мың оқушы (72,1 пайыз) орыс тілінде оқиды. Мемлекеттік тілде оқитындардың үлес салмағы былтырғы оқу жылымен салыстырғанда 1,1 пайызға көбейген. Облыс мектептерінде білім беру бағдарламасы аясында ұлттық тілдерді факультатив түрінде оқыту ұйымдастырылған. Үстіміздегі оқу жылында 834 оқушы өздерінің ана тілдерін оқиды, соның ішінде полякша 679, әзірбайжанша 35, шешенше 28, армянша, немісше, татарша 20 оқушыдан, украинша 12, еврейше 10, белорусша, корейше 5 оқушыдан оқиды. Облыстың 495 мектебінде 72 пайыздан астам оқушы шет тілдерді, атап айтқанда, оқушы ағылшын тілін, 2675-і неміс, 259-ы түрік және 112 оқушы фран цуз тілін оқиды. Ербақыт АМАНТАЙҰЛЫ, Қызылжар Алдағы тәуліктерде Алматы, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстарында сел жүруі мүмкін. Мамандар тау өзендері маңындағы елді мекен тұрғындарына қауіптен сақ болуды ескертеді. «Қазгидромет» кәсіпорны мен ҚР Төтенше жағдайлар министрлігі маман дарының хабарлауынша, бүгін-ертеңдері жауын-шашынның мол түсуі болжанып отыр ғандықтан, осы күндері Алматы облысының еңіс таулы өңірлеріндегі өзендердің суы тасып, сел жүруі мүмкін. Метеорологтер алдағы үш тәулік ішінде Оңтүстік Қазақстан мен Жамбыл облыстарындағы өзен-суларда да су деңгейі көтеріледі деп отыр. Ма мандардың мәліметінше, ақпанның 5-інен бастап, ел аумағының басым бөлігінде тағы да құбылмалы ауа райы қалыптасады. Атмосфералық таралымдардың әсерінен жаңбыр, қар, қар аралас жаңбыр жауып, күшті жел тұрады, боран соғып, тұман түседі. Күшті боран Ақмола, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Атырау, Батыс Қазақстан облыстары аумағында болады деп болжанып отыр. Болатбек МҰХТАРОВ АУА РАЙЫ Жауын-шашынның әсерінен сел қаупі күшейіп отыр Алимент төлемегені үшін әкелік құқығынан айыруға бола ма? Мен күйеуіммен ажырасқанмын. Екі жасар балам бар. Күйеуім жұмыс істемейтіндігін сылтауратып, алимент төлемейді. Ата-анамның үйінде сегіз адам болып тұрамыз. Алимент төлемегені үшін күйеуімді әкелік құқығынан айыра аламын ба? Жалғызбасты ана ретінде пәтер алуда және әлеуметтік жәрдем алуда жеңілдіктер бар ма? Ақерке СЕРҒАЗИНА, Шығыс Қазақстан облысы Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, жалғызбасты аналарға әлеуметтік кепіл де мелер жалпы негізде қаралған. Отба сы ның орта есеппен жан басына шаққандағы табысы азық-түлік себетінің құнынан төмен болған жағдайда, 18 жасқа дейінгі балаларға арналған жәрдемақы алуға құқығы бар. Жәрдемақының мөлшері әр балаға 1 АЕК (1512 теңге) құрайды. Соны мен қатар азаматтардың отбасының жан басына шаққандағы орташа айлық табысы облыста белгіленген кедейлік ше гінен төмен болған жағдайда, мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмекке үміткер бола аласыз. Алимент төлемеу, әке құқығынан айыру мәселелері бойынша сот орган дарына жүгінуіңізге кеңес береміз. Үй бөлу мәселесі жергілікті атқарушы ор гандардың құзырына кіреді, сондықтан сіз аталған мәселе бойынша жергілікті әкімдікке хабарласуыңыз қажет. Асырап алған балаға жәрдемақы беріле ме? Мен 2010 жылдың 14 наурызында туылған баланы туылған күнінен бастап асырап алдым. Асырап алуды заңдастыруға байланысты қажетті құжаттарды жинауға және сотқа әзірлеуге біршама уақыт кетті. Сот шешіміне сәйкес бала асырап алу заңдастырылды. «Сот шешімінің 2010 жылдың желтоқсан айында шығуына байланысты, бала туылғандағы жөргек ақысы, баланы бір жасқа дейінгі күтуге бөлінетін жәрдемақы берілмейді» дейді. Осы заңды ма? Сәбира ТҰРМАНОВА, Қостанай облысы «Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы» Қазақстан Респуб ликасының Заңына сай, бала туғанда берілетін және бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне берілетін жәрдемақыларды тағайындау үшін негізгі құжат тардың бірі ата-анасының аты-жөні көрсетілген баланың тууы туралы куәлігі болып табылады. Бала асырап алған ата-аналар, бала асырап алу туралы сот шешімі күшіне енген күннен бастап жәрдем ақыларды тағайындауға өтініш берулеріне болады. Сол себептен егер сіз баланы асырап алу туралы сот шешімі күшіне енген күннен, яғни 2010 жылдың желтоқсан айынан, асырап алынған бала 1 жасқа толғанға дейін, яғни 2011 жылдың наурызына дейін, жәрдемақыларды тағайындау үшін жергілікті Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталыққа өтініш беруіңіз керек.

8 8 РЕСПУБЛИКАЛЫҚ 8 20 (472) жыл, (472) сенбі жыл, сенбі СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ? Жыл сайын жолаушылардың 25 млн сөмкесі жоғалады Әлемнің әуе компаниялары жыл сайын жолаушылардың 25 млн сөмкесін жоғалтады екен. Бұл мәлімет SITA халықаралық компаниясының Baggage Report кезекті есебі барысында жария етілді. Мамандардың мәліметінше, жыл сайын әуе қатынастары кезінде жоғалып кететін 25 млн жолсөмкенің 850 мыңы иесін ақыры таппай кетеді екен. Еуроодақ ережелеріне сәйкес, із-түссіз кететін багаждар үшін жылына 2,3 млрд доллар өтемақы төленетін көрінеді. Ал жүгі қолына тимеген жолаушылар кем дегенде екі күн әуре-сарсаңға түседі. Зерттеуге алынған уақыт аралығында, яғни бір жыл ішінде ұшақтарды 2,2 млрд жолаушы пайдаланған. Жөлсөмкелер, негізінен, бір ұшақтан екінші әуе көлігіне ауысу кезінде әуежай қыз меткерлерінің кінәсінан және жолаушылардың өзінің ұмытшақтығынан жоғалып кетеді екен. Жолаушыларға төленген ең жоғарғы өтемақы көлемі 1134 евроны құраған. СКАНВОРД - Бұтақтары әсемдік үшін кесілген ағаштар қатары Әскери сынақ алаңы Мандатты адам Мергендер ататын табақша Халжағдай Аласа үстел Хим. элемент, металл Атмосфераның құйынды күйі Сүттегі күрделі ақуыз Ауыз шеті Кеме жылдамдығын ақтайтын құрал Ешкі терісінен жасалған былғары Қатықсыз көже Қашық Гектар Дәнді дақыл Жансүгіровтің поэмасы С. Байтерековтің әні Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ Би, кино Газетіміздің 19 (471) санында жарияланған сканвордтың жауабы КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Бытпылдық. Ау. Аутсайдер. АЕК. Дана. Орхон. Апорт. Пәс. Тәубе. Бас. Ат. Пеле. «Уайт». Кеа. То. ТІГІНЕН: Қыруар. Әмен. Техас. Епископ. Бек. Нота. Слайд. Рәсуа. Дуда. Ту. Ене. Байт. Оқыра. Нетто. Үздік Қызылша қалдығы Қуанышты жиын Сыр, мән Бөтен Қытай. ұзындық өлшемі Қансорғыш қанатты жәндік Жылқыларды зерттейтін ғылым ДУМАН «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148/1 А Телефон: 8(727) , факс: 8(727) info@alashainasy.kz ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ info@alashainasy.kz info@alashainasy.kz Бөгдеғаламшарлықтармен байланыстыратын тіл пайда болды Халықаралық астрофизиктер тобы бөгдеғаламшарлық өркениет өкілдерімен байланысуға мүмкіндік беретін тіл ойлап тапты. METI әмбебап қатынас құралы жерден тыс әлемнің беймәлім сырларын ұғуға жол ашпақ. Астрофизиктер айрықша дыбыстар хаттамасын осы кезге дейін бөгде ғалам шарлардан алынған алуан түрлі дабылдарға жауап ретінде жасап шығарды. Оны Жерден тыс кеңістіктерге жолдау үшін 1.42 және 4.46 гигагерц жиілік пайдаланылады. Мамандар жолданатын дыбыстарға міндетті түрде жауап беріледі деп үміттенеді. Бөгде ғаламшарларға алғаш рет 1974 жылы кодталған ақпарат жіберілген. Бірақ кейін ғарыш кеңістігіне басқа да сансыз дыбыс жолданғандықтан, қандай да бір нәтижеге қол жеткізу мүмкін болмады. Енді METI-дің көмегімен Жерге жеткізілген түрлі дыбыстар зерттеліп, мәні ашылатын болады. Дегенмен жаңа қатынас құралы жетілдіруді қажет етеді, сондықтан астрофизиктер өз жұмыстарына түрлі сала мамандарымен қоса, түрлі ұлттың, дін мен мәдениеттердің өкілдерін тартқалы отыр. Өттің әсерінен ыдырайтын зат «Шыңғысхан» роман авторы Алматтың әзілдері Сұрақ-жауап: Көке, Ирбидің басы неге үлкен? Азиада өткізем деп басы қатып кеткен шығар... *** Бас дәрігер облыстық газеттің бас редакторымен бірге науқастар жататын бөлмелерді аралап жүр: Қалай, жазылдыңыздар ма? Иә, бір жылға бір-ақ жазылдық. *** Қырғызстан азаматы емханаға қаралуға келеді: Дәрігер, көмектесіңізші, мені үнемі ел экономикасы алаңдатады, түнімен жаман түстер көріп, ұйықтай алмаймын. Қайдағы экономика?! Сіз де жоқ нәрседен қорқып... *** Жол бойында көлік иесін тоқтатқан МАИ қызметкері: Неге жүргізуші куәлігінде тойыңызға шақыру билетіндегі сурет тұр? Көлікті әйеліміз екеуіміз кезектесіп жүргіземіз... *** Мейрамханада: Маған макбрендходдогграндтоффичизбургерфастфудчохохбилифрутто қосылған бәліш беріңізші. Кешіріңіз, макбрендходдогграндтоффичизбургерфастфудчохохбилифрутто қосылған не дедіңіз?... «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: info@alashainasy.kz Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148 а Бегалин көшесі Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148/1 А Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Луганский көшесі Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі БҮГІН: AҚПАН Сс Ср Бс Жм Сн Жк Дс Сс Ср Бс Жм Сн Жк Дс Сс Ср Бс Жм Сн Жк Дс Сс Ср Бс Жм Сн Жк Дс Ақпанның 5-і Алаштың атаулы күні 1220 жылы Шыңғысхан Отырарды хорезмдіктерден азат етті жылы Фрунзе қаласының аты өзгертіліп, Бішкек аталды. Туған күн иелері Ермек Жұмабеков (1945) Жалпы генетика және цитология институтының директоры, биология ғылымының докторы, профессор; Элеонора Баталова (1949) «Алматыкітап» ЖШС президенті; Манас Сихымов (1950) генерал-майор; Түсіпхан Түсіпбеков (1953) Шығыс Қазақстан облысы әкімінің орынбасары; Бағдат Сәмединова (1954) әнші, Қазақстанға еңбегі сіңген әртіс. Ахметжан Сәрсембаев (1955) Қостанай облысы бойынша ҰҚК департаментінің бастығы, полковник; Бейбіт Мамыраев (1957) С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры, филология ғылымының докторы, профессор; Ермек Сейсенбаев (1959) Солтүстік Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер бойынша алқасының төрағасы; Жәнібек Нұрсейітов (1959) экономика ғылымының докторы; Ақжан Ештай (1961) Ақмола облыстық сотының төрағасы; Диар Қонаев (1961) «Әуезов үйі» ғылыми-мәдени орталығының директоры, филология ғылымының кандидаты; Тимур Әбижанов (1963) Астана қаласы Есіл ауданы әкімінің орынбасары; Мадияр Алдоңғаров (1963) Қызылорда облысы әкімінің бірінші орынбасары; Дидар Амантай (1969) «Қазақфильм» ҰҚ бас редакторы, жазушы, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты; Болатбек Баймешов (1974) Президент теле-радио кешенінің продюсері. Ақпанның 6-сы Алаштың атаулы күні 1928 жылы «Жаңа әдебиет» (қазіргі «Жұлдыз) журналының алғашқы саны жарыққа шықты. Халықаралық бармен күні. Туған күн иелері Аманжол Сейітжанов (1946) Ақмола облысы әкімінің кеңесшісі; Сансызбай Жорабеков (1950) Жамбыл облыстық мемлекеттік сәулетқұрылыс бақылауы басқармасының бастығы; Әбілғазы Құсайынов (1952) көлік және коммуникация министрі; Кеңесбек Махамбетов (1952) Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің департамент директоры; Бақытжан Жақыпов (1953) Жоғарғы сот судьясы; Мәриям Қабденова (1955) әділет полковнигі; Абай Қарпықов (1955) кинорежиссер, продюсер, киносценарист, актер; Мергенбай Жаппаров (1960) Қарағанды облыстық ішкі істер департаменті бастығының бірінші орынбасары, полковник; Хамардин Махашев (1960) KazEmir Group компаниясының бірінші вицепрезиденті; Шалқар Байбеков (1967) Астана қаласы Есіл ауданы бойынша салық басқармасының бастығы; Ғали Есқалиев (1970) «Қазақстан даму банкі» АҚ басқарма төрағасы; Болат Тілепов (1978) Астана қаласы әкімдігі ішкі саясат басқармасының бастығы. Ақпанның 7-сі Алаштың атаулы күні 81 жыл бұрын (1930) Созақ көтерілісі басталды. Көтерілісті ұйымдастырушы Сұлтанбек Шолақұлы хан болып сайланды. Көтерілісшілер «Кеңес үкіметі құрысын!», «Хандық өкімет жасасын!» және «Қазақ үкіметі жасасын!» деген ұрандар тастады. Туған күн иелері Ерқара Аймағамбетов (1947) Қарағанды экономика университетінің ректоры, экономика ғылымының докторы, профессор, академик; Болат Берекетов (1947) генерал-майор; Сұлтанбек Ысқақов (1947) Астана қалалық мұрағаттар және құжаттандыру басқармасының бастығы; Қалқазбек Әжібеков (1948) «Нұр Отан» ХДП Қызылорда облыстық филиалы партиялық бақылау комиссиясының төрағасы; Ислам Медеубаев (1948) Ақтөбе облыстық мұрағаттар және құжаттандыру басқармасының бастығы; Талғат Тілеуов (1948) тарих ғылымының докторы, профессор, академик; Владимир Түзіков (1951) запастағы генерал-майор; Асылбек Бөрібаев (1955) «ҚазАгроЭкс» АҚ президенті; Ибрагим Қабдығалиев (1957) Ақмола облысы Жақсы ауданының әкімі; Еділ Қазыханов (1962) техника ғылымының докторы; Арман Ізбасов (1971) «Ақсайгазсервис» АҚ бас техникалық жетекшісі; Диас Жамаш (1976) Қазақстанға еңбек сіңірген спорт шебері, Қазақстанның бірнеше дүркін чемпионы, ушу-саньдадан әлем чемпионы, Қытайда өткен әлем чемпионатының абсолюттік чемпионы; Елдар Сыздықов (1980) Президент Әкімшілігі әлеуметтік-экономикалық мониторинг бөлімі меңгерушісінің орынбасары; Айбын Шағалақ (1980) «Алаш айнасы» газеті Астана бюросының жетекшісі. Мерейлі күндеріңіз мерекеге ұласып, мәртебелеріңіз арта берсін! «Алаш айнасы» Белгілі есімнің белгісіз сыры ДИАР қазақтың аяулы ұлы Дінмұхаммед Қонаев (інісі) пен классик жазушы Мұхтар Әуезов (қызы) құда болып, немерелеріне осы есімді берген. Дінмұхаммед есімінен «Ди», Мұхтар есімінен «ар» жалғауларын қосып, «ДИАР» ныспысын дүниеге әкелді. Есімі ел-халқының жүрегінде сақталатын жақсы азамат болсын, алғысқа бөленсін деген жақсы ниетпен ырымдалып қойылған. Ел ішінде сирек кездесетін есім. Және де араб тілінде «Диар» сөзі «Отан, өлке, аймақ» мағынасын білдіреді. Шығуы Ұзақтығы Батуы 08: : о о -2-4 о о +2+4 о 0-1 о о о Ауа райы о о о о о о -7-9 о о -7-9 о о -1-3 о -7-8 о 0-2 о -4-6 о -7-9 о о -6-8 о о -7-9 о о 0 +1 о -4-5 о о о -5-7 о о -2-4 о -5-7 о Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: 8 (727) , Тапсырыс 879 Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Астана қаласы «Астана-Полиграфия», Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: 8 (7172) Тапсырыс 224 Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Таралымы дана Шымкент қаласы «Оңтүстiк полиграфия» баспалар үйi» ЖШС Байтұрсынұлы көшесi, 18-үй. Тел.: 8 (7252) , Тапсырыс 2122 Тарату қызметi тел.: 8 (727) Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi, жұма, сенбi күндерi шығады. Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: Мақсат ӘДIЛХАН Бас редактордың орынбасары Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Кезекшi редактор Кәмшат САТИЕВА Бағасы келiсiмдi Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Нарғыз ҒАБДУЛЛИНА, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Жамбыл Гүлжан КӨШЕРОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Азамат ҚАСЫМ, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: Астана бюросы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 31, офис 215 Тел.: 8 (7172) aa_astana@mail.ru Айбын ШАҒАЛАҚОВ Астана бюросының жетекшiсi Салтан СӘКЕН тiлшi Бүркiт НҰРАСЫЛ тiлшi Қанат ТОҚАБАЕВ тілші Эльвира ЕРКІНБЕКОВА үйлестіруші Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Дархан БЕЙСЕНБЕКҰЛЫ меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: