STATI KIH MIKSERA KAO RAZDELJIVA A ZRNASTIH I PRAŠKASTIH LABORATORIJSKIH UZORAKA

Transcription

1 [14]Kian, J, K: The principles of extrudin fishfeeds, Feed Tech, (1999), 3:6, s [15]Levi Jovanka, Sredanovi Slavica, Levi, Snežana: Uticaj termi kih procesa na kvalitet sto ne hrane, PTEP,(1998)2:3, s [16]Lucht, W, H: The importance of the product density in the production of fish feed, Feed Tech, (2001) 5:1, s [17]Munz, K: Density control of aquatic, Feed Tech, (2004), 8:1, s [18]Riaz, M: Extruders in Food Application, Technomic Publishin Co.Inc, [19]Riaz, M: Makin more profit with new technoloies for aquafeed, Presentation, s [20]Riaz M: Pro s and con s of extrudin and pelletin aquatic feeds, Feed Tech, (1999), 3:2, s [21]Rokey J, G: Increasin Aquatic Feed Production throuh Plant Optimization, Wener Manufacturin Inc. Publication, 2006, s [22]Sredanovi Slavica, Levi Jovanka: Dodavanje te nih komponenata u sto nu hranu, Revija Aronomska saznanja, (1996) 6:3. s [23]Sredanovi, Slavica, Levi, Jovanka, Prodanovi, Olivera: Mlevenje u fabrikama sto ne hrane,savremena poljoprivredna tehnika, (1997), 23:4, s [24]Sredanovi, Slavica, Levi, Jovanka: Kondicioniranje važan korak u proizvodnji sto ne hrane, PTEP- asopis za procesnu tehniku i eneretiku u poljoprivredi (2000), 4:3-4, str [25]Sredanovi, Slavica, Levi, Jovanka: Proizvodnja hrane za životinje tehnološka rešenja za korak u budu nost, IX Simpozijum tehnoloije sto ne hrane, Zlatibor- iota, maja 2001, Zbornok radova, str [26]Sredanovi, Slavica, urai, Olivera Levi, Jovanka: Nove tehnoloije dodavanja te nosti u hranu za životinje, PTEP, (2002), 6:1-2, s [27]Sredanovi, Slavica, urai, Olivera, Levi, Jovanka: Tehnološki aspekti proizvodnje bezbedne hrane za životinje, X Simpozijum Tehnoloije sto ne hrane, Vrnja ka banja, (2003), s [28]Suresh, V: Improvin Nutrient Delivery in Aqua Feeds, Presentation, s [29]Walter, M: The Inclusion of liquids in Compound Feeds, Advances in Feed Technoloy, (1990), 2:4, s [30]Webster, M: Presentation, s [31]Ziers, D: How to Add More Fat to Your Feed?, Feed Tech (1999)3:1, s Primljeno: Prihva eno: Biblid: (2007) 11; 3; p UDK: : Oriinalni nau ni rad Oriinal Scientific Paper PRIMENA ROSS I KENICS STATI KIH MIKSERA KAO RAZDELJIVA A ZRNASTIH I PRAŠKASTIH LABORATORIJSKIH UZORAKA USE OF ROSS AND KENICS STATIC MIXERS AS LABORATORY SAMPLE DIVIDERS OF GRAIN AND POWDER MATERIALS Dr Jovanka LEVI *, mr Olivera URAGI *, dr Ljubinko LEVI **, Radmilo OLOVI ** * Institut za prehrambene tehnoloije, Novi Sad, Bulevar cara Lazara 1 **Tehnološki fakultet, Novi Sad, Bulevar cara Lazara 1 REZIME Uzimanje uzoraka i formiranje reprezentativno uzorka, nije tako jednostavno kao sto se misli. Raspore ivanje mase na podlozi, etvrtanje, uzimanje sa raznih strana i spajanje u konacni, krajnji uzorak, vrlo esto ne daje kao rezultat ta an, reprezentativni uzorak. Za redukovanje mase i homoenizaciju te nih uzoraka, laboratorije se snalaze svaka na svoj na in i ulavnom nema nekih opšte primenljivih ure aja za ovu namenu. Zadatak naših istraživanja bio je da se utvrdi mou nost primene ROSS i KENICS stati kih miksera za redukovanje mase i homoenizaciju laboratorijskih uzoraka pšenice i prekrupa razli itih ranulacija. Klju ne re i: uzorak, redukcija mase, mešanje, stati ki mikseri. SUMMARY Samplin a representative split from a lare sample is not as simple as many believe. Rollin on a mat, multiple rabs or riffle splittin do not produce an accurate split. For reduction of mass and homoenization of liquid samples, every laboratory has own choice and there are no all accepted eqiupment for this use. The task of our investiation was to examine use of ROSS and KENICS static mixers, for mass reduction of laboratory samples like wheat and rounded corn with different ranulation. Key words: sample, mass reduction, mixin, static mixers. UVOD Razdeljivanje uzorka je fundamentalna osnova za pripremu svih vrsta uzoraka i analiza. Bilo da se radi o analizi veli ine estica, kontroli mlevenja, hemijskoj analizi, spektroskopskoj analizi ili analizi traova elemenata, preciznost analize u mnoome zavisi od od pripreme uzorka i po etne raspodele uzorka. Kako bi se izbele reške na samom po etku analize, primenjuje se nekoliko modela i razli ito dizajniranih ure aja za deljenje uzoraka. Kod zrnastih i praškastih proizvoda, za redukovanje mase i homoenizaciju uzoraka primenjuju se ulavnom tri tipa ure aja: 128 PTEP 11(2007) 3

2 - krstak dve letve ukrštene po sredini pod pravim ulom i postavljene na ravnu podlou. Ukupan uzorak se sipa u centar krstaka ime se podeli na 4 približno ista dela. Uzimaju se dve etvrtine koje se ne dodiruju. Redukovanje mase se ovako ponavlja sve dok se ne dobije uzorak za analizu odovaraju e mase /1/. - Razdeljiva sa otvorenim etvrtastim preradama paralelnim preradama materijal se naizmeni no usmerava na jednu ili druu stranu i na taj na in deli na dva dela koji se skupljaju u levoj ili desnoj posudi ispod tih kanala /2/. - Koni ni razdeljiva uzoraka po Boerner-u je sli an prethodnom, samo što su kanali konusni i ima usipni koš za sipanje uzoraka. Pri prolazu kroz razdeljiva uzorak se deli na parni broj delova koji se odovaraju im levcima odvode u odovaraju e posude. Postupak se ponavlja dok se ne dobije potrebna masa uzorka za analizu /1/. Sa ovim ure ajima podela mase po etno uzorka nije pouzdana jer se nikada ne dobijaju jednaki delovi po fizi kohemijskom sastavu, a homoenizacija uzoraka je vrlo slaba, otovo nikakva. Raspodela pojedinih elemenata i sastojaka u dobijenom kona nom uzorku zavisi od toa u koji deo raspodeljiva a dolaze prilikom ubacivanja po etno uzorka u ure aj. Stati ki mikseri su ure aji za umešavanje te nih, zrnastih i praškastih komponenti koji nemaju pokretnih elemenata i koji homoenizuju materijal koriš enjem enerije protoka materijala kroz ure aj kineti ku i potencijalnu eneriju tretirano materijala kao i razliku u pritiscima na po etku i kraju ure aja /3/. To su naj eš e dua ke vertikalne cevi u kojima su smešteni specijalni elementi od kojih zavisi i efekat umešavanja /4/. Unutrašnja struktura miksera je sa injena od helikoidnih elemenata (sl. 1), me usobno smeštenih normalno jedan na drui, pri emu su dva susedna elementa orjentisana na suprotnu stranu (leva i desna spirala). stalnom deljenju, širenju i transportu komponenti koje se mešaju. Danas se u mnoim industrijskim ranama, stati ki mikseri ubrajaju u standardnu, tipsku opremu mada je njihova prva ozbiljnija primena po ela tek 1931 odine /5/. Sl. 2. Izled unutrašnjih elemenata kod Ross miksera Fi 2. View of internal elements of Ross mixer Sl. 3. Šematski prikaz spirale Kenics miksera Fi 3. Schematic view of Kenic s spiral MATERIJAL I METODE RADA Sl. 1. Šematski prikaz procesa mešanja unutar ku išta miksera Fi 1. Schematic view of mixin process in mixer shell Mešanje se odvija po principu 2 n, de je n broj elemenata unutar ku išta miksera. Stati ki mikseri (sl. 2 i 3) se mou primenjivati u širokom opseu operacija u industriji, uklju uju i doziranje, mešanje, disperziju, laminarni protok, razmenu toplote i formiranje emulzija. Proces mešanja se odirava zahvaljuju i Kao polazni materijal korištena je merkantilna pšenica i kukuruzna prekrupa proizvedena na mlinu eki aru sa otvorima sita od 6 mm. Na kraju stati kih miksera postavljen je krstak koji propuštenu koli inu uzorka deli na etiri približno jednaka dela. Na taj na in se masa polazno uzorka redukuje. Ura ene su analize uniformnosti mešanja nakon jedno prolaza uzoraka kroz stati ki mikser (serija uzoraka ozna enih sa I) i ponovno vra anja ukupne mase kroz stati ki mikser, odnosno, druo prolaza (serija uzoraka II). Za utvr ivanje homoenosti uzoraka pšenice korištena je metoda sli na metodi obojenih ranula soli, de su kao indikator korištena obojena zrna pšenice. Masa uzoraka pšenice bila je Iz uzoraka pšenice nakon propuštanja kroz mikser se ru no odstranjuju obojena zrna pšenice koja su prethodno bila dodata u uzorak. Zbo njihove veli ine obojena zrna su bila lako uo ljiva i nakon izdvajanja, utvr en im je broj i masa. Na osnovu tih podataka data se statisti ka ocena uniformnosti mešanja. Kod prekrupe, za utvr ivanje homoenosti uzoraka za ispitivanje nakon propuštanja laboratorijsko uzorka kroz mikser korištena je metoda sa Microtracer-ima /6/. Upotrebljavani su Microtracer-i iz F i RF rupe proizvo a a Microtracer, Inc. iz San Franciska i to: PTEP 11(2007) 3 129

3 - Microtracer F- blue - Microtracer RF blue Koli ine dodatih indikatora u laboratorijski uzorak su: - Microtracer F-blue u koli ini 50 /t, odnosno 0,05 /k - Microtracer RF-blue u koli ini 10 /t, odnosno 0,01 /k i - Obojena zrna pšenice u koli ini 5 k/t, odnosno 5 /k. Svaki od Microtracer (sl. 4) indikator ima deklarisan broj estica po ramu, pa se na osnovu toa moze izracunati o ekivani broj estica u uzorku. Za Microtracer-e iz F rupe broj estica po ramu iznosi te je odnos mešanja bio 1: a kod Microtracer RF je broj estica po ramu > pa je odnos mešanja 1: Iz uzoraka koji se analiziraju, prethodno umešane estice Microtracer-a se izdvajaju pomo u aparata "Rotary detector", odnosno manetno separatora. Uzorak Ekstrakcija Microtracer Rastvara Tabela 1. Rezultati ispitivanja homoenosti uzoraka kukuruzne prekrupe sa Microtracer-ima RF blue posle Ross miksera Table 1. Results of homoeinity testin of rounded corn with Microtracer RF added and after Ross mixer Masa uzor. Mass samp, Ekstinkcija Ekstinkcija / 100 Uzorak 1/Sample 1 202,2 399,1 0,418 0,595 0,207 0,149 Uzorak 2/Sample 2 72,1 120,6 0,171 0,160 0,237 0,133 Uzorak 3/Sample 3 275,8 134,6 0,522 0,220 0,189 0,163 Uzorak 4/Sample 4 433,1 326,3 0,817 0,640 0,201 0,196 Uzorak 5/Sample 5 258,3 314,9 0,520 0,487 0,201 0,155 Uzorak 6/Sample 6 75,0 93,1 0,151 0,138 0,201 0,148 Uzorak 7/Sample 7 221,4 307,7 0,453 0,457 0,205 0,149 Uzorak 8/Sample 8 433,6 268,4 0,828 0,431 0,191 0,161 Uzorak 9/Sample 9 328,1 366,3 0,558 0,550 0,170 0,150 Uzorak 10/Sample ,7 151,3 0,420 0,240 0,168 0,159 Uzorak 11/Sample ,6 225,8 0,445 0,383 0,200 0,170 Uzorak 12/Sample ,1 240,4 0,309 0,363 0,168 0,151 Sred. vrednost, x, x Stand. devijacija, Stand. deviation, Koef. varijacije, % Coeff. of variation, % 0,19 0,16 0,02 0,02 10,1 9,8 Tabela 2. Rezultati ispitivanja homoenosti uzoraka kukuruzne prekrupe sa Microtracer-ima F blue posle Ross miksera Table 2. Results of homoeinity testin of rounded corn with Microtracer F blue added and after Ross mixer Sl. 4. Šematski prikaz izdvajanja estica Microtracer-a iz uzorka Fi 4. Scheme of Microtracer extraction from sample Microtracer-i RF rupe se odre uju spektrofotometrijski na talasnoj dužini od 630 nm. Statisti ka ocena uniformnosti mešanja je ura ena preko Poisson-ove distribucije statisti kim proramom dobijenim od proizvo a a Microtracer-a /7/. Kriterijum za dobru homoenost ili uniformnost smeše, izražen je preko verovatno e P za 2 (chi square) statistiku, de su vrednosti analize varijanse ve e neo za istu Poisson-ovu distribuciju. Vrednosti koeficijenta varijacije su izra unate iz svih pojedina nih rezultata i za ukupan broj estica u svakom uzorku. Za vrednosti P, koje su ve e od 0,05 (5%) smatra se da je smeša uniformna, a za vrednosti manje od 0,01 (1%) smeša se smatra nehomoenom, odnosno, neuniformnom. U opseu P vrednosti od 1% do 5%, ne mou se izvesti zaklju ci o uniformnosti smeše. Kod odre ivanja sadržaja Microtracer-a spektrofotometrijski, vrednosti koeficijenta varijacije, predstavljaju osnovni kriterijum za homoenost. Za odnos mešanja 1: i vrednosti koeficijenta varijacije do 10% smatra se da je uniformnost smeše dobra. REZULTATI I DISKUSIJA Ispitivanje homoenosti uzoraka propuštenih kroz Ross stati ki mikser Na osnovu rezultata prikazanih u tabeli 1, moze se videti da je nakon jedno propuštanja materijala kroz Ross mikser koeficijent varijacije na ranici za homoenost smeše pri odnosu mešanja 1:10.000, ali ve kod druo propuštanja, koeficijent varijacije je ispod 10% što zna i da je postinuta dobra homoenost. Masa uzoka, Mass samp. Br. estica trejsera Particle no. of tracer Broj estica trejsera na 100 uzorka Particle no. of tracer per 100 of sample Uzorak 1/Sample 1 53,1 297, Uzorak 2/Sample 2 129,8 106, Uzorak 3/Sample 3 444,7 185, Uzorak 4/Sample 4 360,7 400, Uzorak 5/Sample 5 89,0 351, Uzorak 6/Sample 6 97,5 192, Uzorak 7/Sample 7 248,6 189, Uzorak 8/Sample 8 542,9 260, Uzorak 9/Sample 9 80,3 264, Uzorak 10/Sample ,2 152, Uzorak 11/Sample ,5 208, Uzorak 12/Sample ,8 366, Broj uzoraka, n No. of samples, n Broj stepeni slobode (n-2) Deree of freedom Coefficient of variation Koeficijent varijacije, % (Poisson) Coeff. of variation (Poisson) Verovatno a, P (%) Probability, P (%) ,17 91,67 41,6 9,54 29,47 10,40 8,42 10,44 134,86 10,92 0,00 36, PTEP 11(2007) 3

4 U tabeli 2. rezultati sa brojanjem estica koji su obra eni Poassonovom statistikom, pokazuju da je pri druom propuštanju materijala kroz mikser verovatno a u ranicama za dobru homoenost materijala (36, 41%). Rezultati propuštanja pšenice kroz Ross mikser (tabela 3.), nisu dali zadovoljavaju e rezultate ali se u ovom slu aju radi o malom broju uzoraka, pa se definitivni zaklju ak ne može doneti, ve se ispitivanja u ovom pravcu moraju proširiti. Tabela 3. Rezultati ispitivanja homoenosti uzoraka pšenice metodom obojenih zrna posle Ross miksera Table 3. Results of homoeneity testin of wheat samples by method of coloured rains and after Ross mixer Masa [] Mass () Masa estica Particle mass Masa estica (na 100) Particle mass (per 100) Uzorak 1/Sample 1 833,9 4,2 0,50 Uzorak 2/Sample 2 806,6 4,3 0,53 Uzorak 3/Sample 3 228,5 1,0 0,44 Uzorak 4/Sample 4 134,2 0,5 0,37 Coeff. of variation 0,46 0,07 15,4 Ispitivanje homoenosti uzoraka propuštenih kroz Kenics stati ki mikser Tabela 4. Rezultati ispitivanja homoenosti uzoraka kukuruzne prekrupe sa Microtracer-ima RF blue posle Kenics miksera Table 4. Results of homoeinity testin of rounded corn with Microtracer RF added and after Kenics mixer Masa uzorka, Mass of sample, Ekstinkcija Ekstinkcija na 100 per 100 Uzorak 1/Sample 1 220,5 122,9 0,280 0,173 0,127 0,141 Uzorak 2/Sample 2 411,5 261,7 0,441 0,396 0,107 0,151 Uzorak 3/Sample 3 212,7 399,7 0,251 0,765 0,118 0,191 Uzorak 4/Sample 4 145,2 213,8 0,158 0,218 0,109 0,102 Uzorak 5/Sample 5 229,6 134,6 0,333 0,200 0,145 0,149 Uzorak 6/Sample 6 524,8 187,1 0,883 0,282 0,168 0,151 Uzorak 7/Sample 7 143,7 355,7 0,227 0,688 0,158 0,193 Uzorak 8/Sample 8 85,7 313,2 0,108 0,570 0,126 0,182 Uzorak 9/Sample 9 423,1 94,1 0,684 0,116 0,162 0,123 Uzorak 10/Sample ,9 347,6 0,616 0,587 0,145 0,169 Uzorak 11/Sample 11 66,6 421,8 0,081 0,817 0,122 0,194 Uzorak 12/Sample 12 85,7 130,6 0,120 0,198 0,140 0,152, x, Koeficijent varijacije, % Coefficient of variation, % 0,14 0,16 0,02 0,03 15,1 18,3 U tabelama 4, 5 i 6, prikazani su rezultati ispitivanja homoenosti materijala, propuštanjem kroz Kenics mikser. Analizom rezultata, nije postinuta zadovoljavaju a homoenizacija materijala jer su kriterijumi za homoenost bili daleko iznad ranice koja je propisana (CV>10% i P<1%). Obzirom na drua iju strukturu i položaj unutrašnjih delova spirale kod Kenics miksera, razlo za nedovoljnu homoenizaciju treba tražiti upravo u ovoj injenici. Istraživanja bi se mola sprovesti u pravcu smanjenja ili pove anja broja elemenata miksera, ime bi se dobila kompletnija slika o mou nostima primene ovo miksera za ove svrhe. Tabela 5. Rezultati ispitivanja homoenosti uzoraka kukuruzne prekrupe sa Microtracer-ima F blue posle Kenics miksera Table 5. Results of homoeinity testin of rounded corn with Microtracer RF added and after Kenics mixer Naiv / Name Masa uzorka, Mass of sample, Broj estica trejsera Particle no. of tracer Broj estica trejsera na 100 uzorka Particle no. of tracer per 100 of sample Uzorak 1/Sample 1 165,9 149, Uzorak 2/Sample 2 416,6 696, Uzorak 3/Sample 3 233,5 84, Uzorak 4/Sample 4 175,3 35, Uzorak 5/Sample 5 179,3 264, Uzorak 6/Sample 6 442,9 397, Uzorak 7/Sample 7 218,9 145, Uzorak 8/Sample 8 81,2 187, Uzorak 9/Sample 9 81,1 198, Uzorak 10/Sample ,1 344, Uzorak 11/Sample ,5 217, Uzorak 12/Sample 12 92,8 232, Broj uzoraka, n/no. of samples, n Broj stepeni slobode (n-2)/deree of freedom / 137,92 135,25 / 40,64 21,47 Coefficient of variation Koeficijent varijacije, % (Poisson) Coeff. of variation (Poisson) Verovatno a, P (%) Probability, P (%) 29,47 15,88 8,52 8,60 131,75 37,50 0,00 0,00 Tabela 6. Rezultati ispitivanja homoenosti uzoraka pšenice metodom obojenih zrna posle Kenics miksera Table 6. Results of homoeneity testin of wheat samples by method of coloured rains and after Kenics mixer Masa estica Masa [] Masa estica (na 100) Mass () Particle mass Particle mass (per 100) Uzorak 1/Sample 1 485,1 2,2 0,45 Uzorak 2/Sample 2 465,1 2,1 0,45 Uzorak 3/Sample 3 409,85 2,5 0,61 Uzorak 4/Sample 4 648,05 2,9 0,45 0,49 Stand. devijacija, 0,08 Koef. varijacije (%) Coeff. of variation 16,3 PTEP 11(2007) 3 131

5 ZAKLJU AK Ispitivanja mou nosti razdeljivanja praškastih i zrnastih uzoraka i formiranja reprezentativno, homoeno uzorka pomo u Ross i Kenics miksera, pokazala su da je mou e dobiti homoen uzorak pri odnosu mešanja 1: i sa ponovljenim propuštanjem uzorka kroz mikser. Propuštanjem pšenice sa obojenim zrnima, homoenizacija nije bila zadovoljavaju a ali podaci nisu relevantni, jer se radi o malom broju uzoraka, tj. ponavljanja. Istraživanja je neophodno proširiti u smislu promene broja unutrašnjih elemenata kod miksera (pove anje ili smanjenje broja spirala), ime bi se dobili ta niji podaci. NAPOMENA: Ispitivanja su finansirana od strane Ministarstva nauke i zaštite životne sredine Republike Srbije, projekat br. 6877B Unapre enje tehnoloških procesa i kvaliteta proizvoda u industriji hrane za životinje LITERATURA [1] Kaludjerski,G., Filipovi, N.: Metode ispitivanja kvaliteta žita, brašna i otovih proizvoda, Tehnološki fakultet Novi Sad, 1998 [2] Karlovi Dj., Andri N.: Kontrola kvaliteta semena uljarica, Tehnološki fakultet Novi Sad, 1996 [3] Gyenis, J.: Motionless Mixers in Bulk Solids Tretments A Review, KONA, N 0 20, 2002 [4] Bauman, I.: Solid-Solid Mixin with Static Mixers, Chem. Biochem. En. Q., 15 (4), , 2001 [5] Thakur, R.K., et all.: Static Mixers in the process Industries A Review, Trans IchemE, Vol 81, Part A, 2003 [6] Arlet, S.: Information Abaut Micro Tracer, Micro Tracers Services Europe, 2001 [7] Eisenber, D.: Markes in Mixin Testin: Closer to Perfection, Feed Menament, 43, 8-11, 1992 Primljeno: Prihva eno: Biblid: (2007) 11; 3; p UDK: : :532.71: OSMOTSKI TRETMAN OBLIKOVANOG KORENA MRKVE U SAHAROZI I MELASI OSMOTIC TREATMENT OF SHAPED CARROT IN SUCROSE AND MOLASSES Dr Ljubinko LEVI, Vladimir FILIPOVI, dipl.in., mr Tatjana KULJANIN Tehnološki fakultet, Novi Sad, Bulevar cara Lazara 1 REZIME Oriinalni nau ni rad Orinal Scientific Paper U radu je ispitana mou nost primene melase še erne repe i rastvora saharoze za sukcesivnu osmotsku dehidrataciju mrkve na temperaturi 55 0 C. Koncentracije rastvora su bile od 30% do 70%. Rezultati su pokazali da je sukcesivna osmotska dehidratacija poodan predtretman za postupak sušenja mrkve pri kom se zapremina mrkve smanjuje za 50%. Gubitak vode iz uzoraka je ve i pri osmotskoj dehidrataciji saharoznim rastvorima u odnosu na rastvore melase. Odnos ubitka vode i prirasta suve materije je ujedna en kod obe vrste osmotskih rastvora. Primena melase kao alternativne sirovine za proces osmotske dehidratacije je opravdana i otvara nove mou nosti za inovacije na polju dehidriranih proizvoda. Klju ne re i: Osmotska dehidratracija, mrkva, melasa, saharoza. SUMMARY Possibility of suar beet molasses and sucrose solutions for succesive osmotic dehydration of carrot at 55 0 C was investiated. Solution concentrations varied from 30% to 70%. Data show that succesive osmotic dehydration of carrot is a suitable dryin pretreatment which reduces volume of carrot and apple 50% and 35% respectively. In the process of osmotic dehydration water loss is reater in sucrose solutions, than in molasses. Water loss solid ain ratio is equal concernin both osmotic solutions. The application of molasses as an alternative solution is justified and opens new possibilities for inovations at the area of new dehydrated products. Key words: Osmotic dehydration, carrot, molasses, sucrose. UVOD Osmotska dehidratacija je postupak delimi no uklanjanja vode, naj eš e iz biljno tkiva (vo a i povr a), u hipertoni nim rastvorima. Poonska sila za uklanjanje vode je razlika u osmotskom pritisku izme u biljno materijala i okolno fluida. Kompleksna elijska struktura biljno tkiva ponaša se kao polupropustljiva membrana. Membrana nije u potpunosti selektivna i kao rezultat javljaju se dva suprotna masena toka: difuziju vode iz biljno tkiva u okolni rastvor i difuziju rastvorka iz rastvora u biljno tkivo. (Lerici i sar. 1985). Kao hipertoni ni rastvori naj eš e se koriste rastvori saharoze i natrijum-hlorida, kao i njihovi kombinovani rastvori koji su se pokazali efikasniji od pojedina nih rastvora ovih komponenti. Osmotska dehidratacija kao predtretman ima prednost nad uobi ajenim postupcima sušenja, jer ne dolazi do promena u nutritivnim i funkcionalnim osobinama hrane, kao ni u njenom izledu (boja, tekstura, itd.). Drua bitna prednost osmotske dehidratacije nad ostalim postupcima sušenja je u tome što se ona odvija bez promene areatno stanja vode tako da je mnoo povoljnija i sa aspekta ušteda u eneriji, (Rastoi i sar. 2002). Cilj ovo rada je: - ispitivanje mou nosti primene melase še erne repe i koncentrovanih rastvora saharoze za osmotsku dehidrataciju mrkve, - ispitivanje uticaja melase kao alternativne sirovine za pripremanje hipertoni nih rastvora za osmotsku dehidrataciju mrkve, 132 PTEP 11(2007) 3