Alþingiskosningar 29. október 2016 General elections to the Althingi 29 October 2016

Transcription

1 20. desember 2016 Alþingiskosningar 29. október 2016 General elections to the Althingi 29 October 2016 Samantekt Kosið var til Alþingis 29. október Við kosningarnar voru alls á kjörskrá eða 74,1% landsmanna. Af þeim greiddu atkvæði eða 79,2% kjósenda. Kosningaþátttaka kvenna var 79,5% en karla 78,8%. Kosningaþátttakan var breytileg eftir aldri og var hún minni meðal yngri en eldri kjósenda. Við kosningarnar greiddu manns atkvæði utan kjörfundar eða 16,2% kjósenda en sambærilegt hlutfall var 16,6% í kosningunum Í kosningunum buðu tólf stjórnmálasamtök fram lista, þar af níu í öllum kjördæmum. Af frambjóðendum á landinu öllu voru 707 karlar eða 54,3% og 595 konur, 45,7%. Í þremur efstu sætum framboðslistanna var hlutfall kvenna einnig 45,7%. Af kjörnum þingmönnum voru 33 karlar eða 52,4% og 30 konur, 47,6%. Hafa aldrei fleiri konur verið kjörnar á þing. Úrslit kosninganna 29. október 2016 urðu þau að gild atkvæði voru (97,2%), auðir seðlar (2,5%) og aðrir ógildir seðlar 678 (0,3%). Sjö stjórnmálasamtök hlutu hver um sig meira en 5% atkvæða og kjörna fulltrúa á þing. Björt framtíð hlaut 7,2% atkvæða og fjóra menn kjörna, Framsóknarflokkur hlaut 11,5% gildra atkvæða og átta menn kjörna, Viðreisn 10,5% og sjö þingmenn, Sjálfstæðisflokkur 29,0% og 21 þingmann, Píratar 14,5% og tíu þingmenn, Samfylkingin 5,7% og þrjá þingmenn, Vinstrihreyfingin grænt framboð 15,9% og tíu þingmenn. Önnur stjórnmálasamtök fengu samtals atkvæði sem samsvarar 5,7% gildra atkvæða. Inngangur Í þessu riti er fjallað um nokkur atriði varðandi framkvæmd alþingiskosninganna 29. október Gerð er grein fyrir kosningaþátttöku, tölum um kjósendur og greidd atkvæði á kjörfundi og utan kjörfundar, kjörsókn eftir aldri svo og aðstoð við kosningu. Fjallað er um frambjóðendur og framboðslista en tólf stjórnmálasamtök buðu fram að þessu sinni. Loks er niðurstöðum kosninganna gerð skil, gildum og ógildum atkvæðum, úrskurði kjörbréfanefndar Alþingis um ágreiningsatkvæði og ennfremur skiptingu atkvæða og kjörinna fulltrúa eftir stjórnmálasamtökum og kjördæmum.

2 2 Tafla 1. Helstu niðurstöður í alþingiskosningum 29. október 2016 Table 1. Main results of the general elections to the Althingi 29 October 2016 Hlutfallsleg Kjörnir skipting þingmenn Gild atkvæði Percent of Members Valid votes valid votes elected Alls Total ,0 63 Björt framtíð Bright Future (A) ,2 4 Framsóknarflokkur Progressive Party (B) ,5 8 Viðreisn Reform (C) ,5 7 Sjálfstæðisflokkur Independence Party (D) ,0 21 Íslenska þjóðfylkingin Icelandic National Alliance (E) 303 0,2 Flokkur fólksins People s Party (F) ,5 Húmanistaflokkurinn The Humanist Party (H) 33 0,0 Píratar Pirate Party (P) ,5 10 Alþýðufylkingin People s Front of Iceland (R) 571 0,3 Samfylkingin The Social Democratic Alliance (S)* ,7 3 Dögun Dawn (T)** ,7 Vinstri hreyfingin grænt framboð The Left-Green Movement (V) ,9 10 * Samfylkingin jafnaðarmannaflokkur Íslands; ** Dögun stjórnmálasamtök um réttlæti, sanngirni og lýðræði. Mynd 1. Atkvæðahlutfall stjórnmálaflokka á landinu öllu 2016 Figure 1. Results of the general elections Percent of votes (V) 15,9% Annað Other 5,7% (A) 7,2% (B) 11,5% Björt framtíð (A) Framsóknarflokkur (B) Viðreisn (C) (S) 5,7% (C) 10,5% Sjálfstæðisflokkur (D) Píratar (P) Samfylkingin (S) (P) 14,5% Vinstri hreyfingin grænt framboð (V) Önnur stjórnmálasamtök Other (D) 29,0% Note: See English terms of political organisations in table 1 above.

3 3 Kosningalög Framkvæmd kosninganna Hinn 16. maí 2000 samþykkti Alþingi ný lög um kosningar til Alþingis (nr. 24/2000). Nýju lögin byggðust á stjórnarskrárbreytingu sem samþykkt var Í lögunum fólust veigamiklar breytingar á kjördæmaskipan landsins. Grundvallarmarkmið nýju laganna var að draga úr misvægi atkvæða eftir búsetu en jafnframt að tryggja enn frekar en áður að úthlutun þingsæta til stjórnmálasamtaka sé í samræmi við atkvæðatölu þeirra á landinu öllu. Kjördæmum var fækkað úr átta í sex en fjöldi þingmanna var óbreyttur, eða 63. Kosningalögin kveða á um tiltekinn fjölda þingsæta í hverju kjördæmi en landskjörstjórn ber þó að endurskoða skiptingu sæta að loknum hverjum alþingiskosningum eins og fram kemur hér síðar. Samkvæmt lögunum eru kjördæmin og fjöldi þingsæta sem hér segir: Norðvesturkjördæmi, Norðausturkjördæmi og Suðurkjördæmi 10 þingsæti hvert, Suðvesturkjördæmi, Reykjavíkurkjördæmi suður og Reykjavíkurkjördæmi norður 11 þingsæti hvert. Endurskoðunarákvæði Leiðrétting misvægis milli kjördæma Í 9. gr. kosningalaganna er endurskoðunarákvæði sem mælir fyrir um tilfærslu þingsæta milli kjördæma í næstu alþingiskosningum á eftir. Þetta endurskoðunarákvæði er fært í lög til að leiðrétta misvægi atkvæða milli kjördæma svo að kjósendur að baki hverju þingsæti í einu kjördæmi nái ekki að verða helmingi færri en kjósendur að baki hverju þingsæti í einhverju öðru kjördæmi. Kosið var samkvæmt nýju kosningalögunum í fyrsta sinn í alþingiskosningunum Niðurstöður þeirra kosninga sýndu að kjósendur að baki hverju þingsæti í Norðvesturkjördæmi voru helmingi færri en kjósendur að baki hverju þingsæti í Suðvesturkjördæmi. Samkvæmt ákvörðun landskjörstjórnar skyldu því, við næstu almennu alþingiskosningar, níu þingsæti vera í Norðvesturkjördæmi (voru áður 10), átta kjördæmissæti og eitt jöfnunarsæti, en tólf þingsæti í Suðvesturkjördæmi (áður 11), tíu kjördæmissæti og tvö jöfnunarsæti. Þingsætunum 63 var því skipt þannig milli kjördæma í kosningunum 2007: Norðvesturkjördæmi 9 þingsæti, Norðausturkjördæmi og Suðurkjördæmi 10 þingsæti hvort, Suðvesturkjördæmi 12 þingsæti, Reykjavíkurkjördæmi norður og suður 11 þingsæti hvort. Var þessi skipting óbreytt í kosningunum Niðurstöður kosninganna 2009 höfðu hins vegar í för með sér breytingu á fjölda þingsæta í tveimur kjördæmum. Samkvæmt auglýsingu landskjörstjórnar frá 4. maí skyldu við næstu almennu þingkosningar vera átta þingsæti í Norðvesturkjördæmi, þar af eitt jöfnunarsæti, en 13 þingsæti í Suðvesturkjördæmi, þar af tvö jöfnunarsæti. 2 Þetta átti því við í kosningunum 2013 en í öðrum kjördæmum var fjöldi þingsæta sem fyrr 10 í bæði Norðausturkjördæmi og Suðurkjördæmi og 11 í hvoru Reykjavíkurkjördæmanna. Þessi sami fjöldi þingsæta eftir kjördæmum átti einnig við um alþingiskosningarnar 2016 sbr. auglýsingu landskjörstjórnar frá 6. maí Landskjörstjórn gaf út auglýsingu 29. september 2016 (nr. 825/2016) í samræmi við ákvæði kosningalaga um mörk kjördæma í Reykjavík fyrir alþingiskosningarn- 1 Auglýsing nr. 433/ Sbr. 5. mgr. 31. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944 og 9. gr. laga um kosningar til Alþingis nr. 24/ Auglýsing nr. 439/2013.

4 4 ar 29. október 2016 en ákvað breytingu á þeirri auglýsingu 14. október sama ár þar sem mörk kjördæmanna í Grafarholti voru skýrð nánar. 1 Mynd 2. Kjördæmaskipan 2016 Figure 2. Constituencies in Iceland 2016 Skýrslugerð Löng hefð er fyrir því að Hagstofa Íslands taki saman skýrslur um almennar kosningar á Íslandi og í 116. grein kosningalaga nr. 24 frá árinu 2000 segir: Kjörstjórnir skulu senda Hagstofu Íslands skýrslu um kosninguna ritaða á eyðublöð sem Hagstofan lætur í té. Í aðdraganda alþingiskosninganna 29. október 2016 lét Hagstofa Íslands kjörstjórnum og yfirkjörstjórnum kjördæma í té eyðublöð til útfyllingar vegna skýrslugerðar um niðurstöður kosninganna. Leitað var eftir upplýsingum um fjölda kjörstaða og kjördeilda, fjölda kjósenda eftir kyni, fjölda greiddra atkvæða á kjörfundi, fjölda greiddra utankjörfundaratkvæða og loks heildarfjölda atkvæða. Að loknum kosningum sendu kjörstjórnir yfirkjörstjórnum niðurstöður sínar og tóku yfirkjörstjórnir síðan saman yfirlit sem Hagstofa Íslands fékk til sinnar skýrslugerðar. Upplýsinga aflað um aðstoð við kosningu Gagnasöfnun um kjörsókn eftir aldri Hagstofa aflaði jafnframt upplýsinga frá yfirkjörstjórnum um aðstoð við kosningu á kjörfundi og frá sýslumönnum um aðstoð við kosningu utan kjörfundar sbr. lög nr.111/2012 um breytingar á lögum um kosningar til Alþingis og lögum um kosningar til sveitarstjórna. Alþingi samþykkti 16. maí 2014 þingsályktun (nr. 33/143) um að fela forsætisráðherra að hlutast til um að Hagstofa Íslands kallaði eftir upplýsingum frá kjörstjórnum um kjörsókn eftir fæðingarári við almennar kosningar og þjóðaratkvæðagreiðslur frá og með árinu Að fengnum tilmælum forsætisráðuneytis vorið Auglýsing nr. 855/2016.

5 5 ákvað Hagstofan að standa að úrtaksrannsókn á kjörsókn einstaklinga eftir aldri til viðbótar hefðbundinni gagnasöfnun við sveitarstjórnarkosningarnar vegna kosningaskýrslna Hagstofunnar. Með vísan til áðurnefndrar þingsályktunar sendi Hagstofa nú við alþingiskosningarnar eins og við forsetakjör 2016, rafræn skráningarskjöl til yfirkjörstjórna kjördæma með ósk um að þau yrðu fyllt út að kosningum loknum og send Hagstofu rafrænt. Leitast var við að minnka svarbyrði kjörstjórna og að hafa persónuverndarsjónarmið í fyrirrúmi við söfnun upplýsinga. Gögn frá landskjörstjórn Ágreiningsatkvæði til úrskurðar hjá kjörbréfanefnd Alþingis Hagstofa Íslands fékk lista yfir frambjóðendur, skýrslur yfirkjörstjórna og greinargerð um úrslit kosninganna frá landskjörstjórn vegna skýrslugerðarinnar. Við vinnslu þessarar kosningaskýrslu er einnig stuðst við niðurstöður kjörbréfanefndar Alþingis um 54 ágreiningsatkvæði sem innanríkisráðuneytið sendi Alþingi til meðferðar að loknum kosningum í samræmi við 1. mgr gr. laga nr. 24/2000. Úrskurður kjörbréfanefndar sem Alþingi samþykkti hafði í för með sér smábreytingar á áður útgefnum niðurstöðum landskjörstjórnar um gild og ógild atkvæði og hefur verið tekið tillit til þeirra í þessari skýrslu. Endurútreikningur á atkvæðatölum að baki þingmönnum og varaþingmönnum liggur þó ekki fyrir þegar þetta er ritað en ljóst er að úrskurðurinn hafði ekki áhrif á úthlutun þingsæta. 1 Aðstoð við kosningu Eins og getið var hér framar voru gerðar breytingar á kosningalögum með lögum nr. 111/2012 um aðstoð við kosningu sem gildi tóku 18. október Kjósendur, sem lögin taka til, hafa nú með tilteknum skilyrðum sjálfir rétt til að ákveða hver aðstoði þá við atkvæðagreiðslu utan kjörfundar og á kjörfundi. Hagstofa kallar eftir upplýsingum um aðstoð við kosningu Hagstofa óskaði eftir svörum við eftirfarandi spurningum hjá yfirkjörstjórnum kjördæma varðandi aðstoð við kosningu á kjördag og hjá sýslumönnum varðandi aðstoð við kosningu utan kjörfundar: 1. Hve margir kjósendur nutu aðstoðar kjörstjóra/kjörstjórnarmanns við kosningu á kjörfundi/utan kjörfundar? 2. Hve margir kjósendur nutu aðstoðar fulltrúa sem viðkomandi hafði sjálfur valið (án vottorðs frá réttindagæslumanni)? 3. Hve margir kjósendur kusu með aðstoð fulltrúa sem viðkomandi hafði sjálfur valið og staðfest er með vottorði réttindagæslumanns? 574 kjósendur fengu aðstoð við kosningu þar af 151 með fulltrúa að eigin vali Upplýsingar bárust frá yfirkjörstjórnum kjördæmanna sex og öllum sýslumannsembættum sem nú eru níu talsins. Í heild fengu 574 kjósendur aðstoð við að kjósa, 249 karlar og 325 konur. Af þessum hópi fengu 292 aðstoð við að kjósa utan kjörfundar en 282 á kjörfundi. Alls fengu 423 kjósendur aðstoð kjörstjóra/kjörstjórnarmanns við að kjósa (73,7%) en 151 aðstoð fulltrúa að eigin vali (26,3%). Af þessum hópi voru nokkrir sem kusu með aðstoð fulltrúa að eigin vali og staðfestu vottorði réttindagæslumanns eins og nú er einnig heimilt við tilteknar aðstæður. 1

6 6 Tafla 2. Kjósendur sem fengu aðstoð við kosningu í alþingiskosningum 2016 Table 2. Voters receiving assistance with voting in general elections 2016 Fjöldi Number Hlutfall Percent Alls Karlar Konur Alls Karlar Konur Total MalesFemales Total MalesFemales Alls Total ,0 100,0 100,0 Aðstoð kjörstjóra/kjörstjórnarmanns Assistance of an election official ,7 72,3 74,8 Aðstoð fulltrúa að eigin vali Assistance of a person of own choice ,3 27,7 25,2 án vottorðs réttindagæslumanns without a certificate of a rights protection officer ,6 26,5 24,9 staðfest með vottorði réttindagæslumanns with a certificate of a rights protection officer ,7 1,2 0,3 Fjöldi á kjörskrá Hverjir mega kjósa? Kjörskrárstofn Samkvæmt kosningalögum á hver íslenskur ríkisborgari 18 ára og eldri með lögheimili hér á landi kosningarrétt við kosningar til Alþingis. Íslenskur ríkisborgari 18 ára og eldri með lögheimili hér á landi á jafnframt kosningarrétt í átta ár eftir að hann flytur lögheimili sitt af landinu, talið frá 1. desember fyrir kjördag. Slíkur ríkisborgari á einnig kosningarrétt eftir þann tíma, hafi hann sótt um það samkvæmt nánari reglum kosningalaga. Þjóðskrá lætur sveitarstjórnum í té stofn að kjörskrá, svonefndan kjörskrárstofn, sem þær gera svo úr garði að úr verður gild kjörskrá. Kjörskrá skal sveitarstjórn leggja fram almenningi til sýnis eigi síðar en 10 dögum fyrir kjördag og ber sveitarstjórn að leiðrétta kjörskrá, ef við á, fram á kjördag. Með endanlegri kjörskrá hefur verið tekið tillit til fjölda látinna og þeirra sem fengið hafa nýtt ríkisfang eftir að kjörskrárstofn var unninn, svo og annarra leiðréttinga sem gerðar hafa verið á kjörskrárstofninum. Á kjörskrárstofni sem Þjóðskrá birti voru skráðir alls kjósendur, eða 27 færri en á endanlegri kjörskrá að loknum kosningum. Yfirleitt eru fleiri á kjörskárstofni en endanlegri kjörskrá en að þessu sinni fengu þeir Íslendingar sem hafa verið búsettir erlendis lengur en í 8 ár rýmkaðan frest 1 til þess að sækja um að verða teknir á kjörskrá eða til 29. september en kjörskrárstofnar voru miðaðir við 24. september. Kjósendur á kjörskrá Við alþingiskosningarnar 29. október 2016 voru manns á kjörskrá, eða 74,1% allra landsmanna. Í alþingiskosningum 2013 var þetta hlutfall 73,6%. Síðasta stóra breytingin á kosningarétti landsmanna var samþykkt árið 1984 þegar kosningaaldur var lækkaður úr 20 árum í 18 og fleiri takmarkandi þættir á kosningarétti rýmkaðir. Á kjörskrárstofni árið 2016 voru með lögheimili erlendis, eða 5,6% allra sem höfðu kosningarrétt (tafla 4). Nýir kjósendur með kosningarrétt (sem höfðu ekki aldur til að kjósa í kosningunum 2013) voru , eða 6,4% allra kjósenda. 1 Sbr. l. nr. 91/2016.

7 7 Tafla 3. Kosningaþátttaka í alþingiskosningum Table 3. Participation in general elections Kjósendur á kjörskrá Voters on the electoral roll Hlutfall af íbúatölu Percent of population 71,8 72,8 73,0 71,1 71,4 73,6 74,1 Karlar Males Konur Females Greidd atkvæði Votes cast Karlar Males Konur Females Kosningaþátttaka, % Participation, % 87,4 84,1 87,7 83,6 85,1 81,5 79,2 Karlar Males 87,3 83,8 87,2 83,3 84,5 81,1 78,8 Konur Females 87,5 84,4 88,3 83,9 85,8 81,9 79,5 Tafla 4. Table 4. Kjósendur á kjörskrá og kjörskrárstofni fyrir alþingiskosningar 2016 Voters on the electoral roll and on the preliminary electoral roll prior to general elections 2016 Reykja- Reykja- Norð- Norð- Suð- víkur- víkur- Alls vestur- austur- Suður- vestur- kjörd. kjörd. Total kjörd. kjörd. kjörd. kjörd. suður norður Kjósendur á kjörskrá alls Voters on the electoral roll, total Karlar Males Konur Females Kjósendur á kjörskrárstofni alls Voters on preliminary elctoral roll Karlar Males Konur Females Kjósendur með lögheimili erlendis Domicile abroad Kjósendur með lögheimili erlendis, % Domicile abroad, % 5,6 3,8 4,2 4,7 5,8 6,6 6,8 Note: See English terms of constituencies in table 5 on page 8. Kjósendur á hvern þingmann Þó að kosningalögunum hafi verið breytt 1 árið 2000 til að jafna stærð kjördæma urðu niðurstöður úr kosningunum 2003 og 2009 þær að u.þ.b. helmingi færri kjósendur voru í fámennasta kjördæminu (Norðvesturkjördæmi) en því fjölmennasta (Suðvesturkjördæmi). Var fjölda þingsæta í þessum kjördæmum breytt í kjölfarið sbr. bls Sbr. l. nr. 24/2000.

8 8 Fjöldi kjósenda á kjörskrá að baki hverju þingsæti við alþingiskosningarnar árið 2013 gaf ekki tilefni til að breyta fjölda þingsæta fyrir næstu alþingiskosningar 1 þ.e. árið Í kosningunum 2016 voru fæstir kjósendur á hvern þingmann í Norðvesturkjördæmi, eða 2.685, en flestir kjósendur voru á hvern þingmann í Suðvesturkjördæmi, eða (tafla 5). Hlutfallið þarna á milli er undir tveimur og gefur það samkvæmt ákvæðum kosningalaga ekki tilefni til að breyta fjölda þingsæta fyrir næstu alþingiskosningar. Gaf landskjörstjórn út auglýsingu þar að lútandi 7. nóvember 2016 (nr. 927/2016). Tafla 5. Kjósendur á kjörskrá á hvern þingmann 2016 Table 5. Voters on the electoral roll per member of the Althingi 2016 Kjósendur á kjörskrá Kjósendur Kjósendur á hvern á bak við á kjörskrá Fjöldi þingmann þingm. m.v. Voters on þingmanna Voters per hæstu tölu í electoral Members of member of kjördæmi, roll Althingi Althingi % 1 Allt landið Whole country Norðvesturkjördæmi Northwest ,2 Norðausturkjördæmi Northeast ,3 Suðurkjördæmi South ,5 Suðvesturkjördæmi Southwest ,0 Reykjavíkurkjördæmi suður Reykjavík south ,3 Reykjavíkurkjördæmi norður Reykjavík north ,8 1 Sbr. ákvæði 9. gr. laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis. Voters per member of Althingi as percent of the highest number in any constituency. Kosningaþátttaka 79,2% Kosningaþátttaka Við alþingiskosningarnar 29. október 2016 greiddu atkvæði alls kjósendur, eða 79,2% allra kosningabærra manna. Er þetta lægri kosningaþátttaka en árið 2013 (tafla 3) og lægsta kosningaþátttaka í alþingiskosningum síðan Þátttaka kvenna var 79,5% en 78,8% hjá körlum fyrir landið í heild. Þátttökuhlutfall kvenna var heldur hærra en karla í öllum kjördæmum (tafla 6), og einnig hærra í 41 sveitarfélagi af 74 (tafla 26). Frá og með þingkosningunum 1995 hefur kosningaþátttaka kvenna verið meiri en karla, en í þingkosningum fram að því var þátttaka karla ætíð meiri en kvenna. 1 Sbr. auglýsingu landskjörstjórnar nr. 439/2013 frá 6. maí Greidd atkvæði samkvæmt skýrslum yfirkjörstjórna um kosningaþátttöku til Hagstofu eru þremur fleiri en greidd atkvæði samkvæmt skýrslu landskjörstjórnar um úrslit kosninganna (sjá bls. 20) There were three more votes cast according to the election reports on voting participation to Statistics Iceland than the number of votes in the outcome of the elections according to the report of The National Electoral Commission.

9 9 Mynd 3. Kosningaþátttaka í alþingiskosningum eftir kyni Figure 3. Participation in general elections by sex % (júní)(okt.) Alls Total Karlar Males Konur Females Kosningaþátttaka meiri á landsbyggð en höfuðborgarsvæði Kosningaþátttaka var mest í Norðvesturkjördæmi, 81,2%, en minnst í Reykjavíkurkjördæmi norður, 77,9%, eins og Í einstökum sveitarfélögum var kosningaþátttakan hæst í Eyja- og Miklaholtshreppi (90,2%) en lægst í Sandgerði (73,2 %) (tafla 26). Kosningaþátttaka á höfuðborgarsvæðinu öllu var 78,9% á móti 79,7% á landsbyggðinni. Var þátttaka kvenna hærri en karla í báðum tilvikum. Tafla 6. Kosningaþátttaka í alþingiskosningum 2016 Table 6. Participation in general elections 2016 Reykja- Reykja- Atkvæði Norð- Norð- Suð- víkur- víkuralls vestur- austur- Suður- vestur- kjörd. kjörd. Total kjörd. kjörd. kjörd. kjörd. suður norður Greidd atkvæði Votes cast Karlar Males Konur Females Greidd atkvæði af kjósendum á kjörskrá, % Participation of voters on electoral roll, % 79,2 81,2 79,9 78,5 80,1 78,2 77,9 Karlar Males 78,8 80,6 79,4 78,2 80,0 77,7 77,5 Konur Females 79,5 81,8 80,4 78,8 80,2 78,7 78,3 Utankjörfundaratkvæði, % 1 Absentee votes, % 1 16,2 18,1 18,9 14,8 15,5 15,5 16,2 Sveitarfélög eftir kosningaþátttöku Municipalities by participation < 74,9% ,0 79,9% ,0 84,9% ,0 89.9% ,0 94,9% 1 1 Note: See English terms of constituencies in table 5 on page 8. 1 Hlutfall af greiddum atkvæðum. Percent of votes cast.

10 10 Tafla 7. Kosningaþátttaka á höfuðborgarsvæði og landsbyggð 2016 Table 7. Participation in and outside the capital region 2016 Kjósendur á kjörskrá Kosninga- Greidd atkvæði Voters on the þátttaka, % Votes cast electoral roll Participation, % Höfuðborgarsvæði Capital region ,9 Karlar Males ,6 Konur Females ,2 Landsbyggð Outside Capital region ,7 Karlar Males ,2 Konur Females ,1 Skýringar Notes: Höfuðborgarsvæðið nær til Reykjavíkurkjördæmis suður, Reykjavíkurkjördæmis norður og Suðvesturkjördæmis. Landsbyggð nær yfir Norðvesturkjördæmi, Norðausturkjördæmi og Suðurkjördæmi. Capital region refers to the the constituencies Reykjavík south, Reykjavík north and Southwest constituency. Outside Capital region covers the constituencies Northwest, Northeast and South. Kjörsókn eftir aldri Þátttakan hækkar með aldri Eins og getið er hér framar (bls. 4 5) aflaði Hagstofa upplýsinga um kjörsókn eftir aldri við alþingiskosningarnar frá yfirkjörstjórnum, á grundvelli þingsályktunar Alþingis. Óskað var eftir upplýsingum um alla kjósendur. Kosningaþátttakan við alþingiskosningarnar var breytileg eftir aldri og almennt hækkaði hún með aldri. Hún var minnst hjá aldurshópnum ára (65,7%) og næst minnst hjá ára (68,7%). Hæst var hlutfallið hjá ára (90,2%) en lækkaði síðan með aldri úr því. Var þróunin svipuð hjá körlum og konum hvað þetta varðar en konur voru með meiri þátttöku en karlar fram til ára aldurs þegar þetta snérist við og þátttaka karla meðal þeirra eldri var meiri en kvenna (tafla 21). Samanburður við kjörsókn eftir aldri við sveitarstjórnarkosningarnar 2014 og forsetakjör 2016 sýnir svipaða þróun og við alþingiskosningarnar en munurinn á þátttöku yngri og eldri kjósenda var hlutfallslega meiri Í heild var kosningaþátttakan ,5% eða talsvert minni en bæði við forsetakjörið (75,7%) og alþingiskosningarnar 2016 (79,2%). 1

11 11 Mynd 4. Kosningaþátttaka eftir kyni og aldri í alþingiskosningum 2016 Figure 4. Participation by sex and age in general elections % Karlar Males Konur Females Meðalkjörsókn Average participation Kjörsókn eftir aldri og kjördæmi Sé litið á kosningaþátttökuna eftir þremur aldurshópum og kjördæmum, sbr. mynd 5, sést að í þeim öllum fer þátttakan hækkandi með aldri. Var þátttaka ára minnst í Suðurkjördæmi (64,1%) en mest í Reykjavíkurkjördæmi norður (69,7%). Þátttaka ára var minnst í Reykjavíkurkjördæmi suður (72,7%) en hæst í Norðvesturkjördæmi (77,4%). Var þátttaka 40 ára og eldri yfir meðaltali kjörsóknar í öllum kjördæmunum (tafla 21). Mynd 5. Kosningaþátttaka eftir aldri og kjördæmi í alþingiskosningum 2016 Figure 5. Participation by age and constituency in general elections % Norðvestur Norðaustur Suður Suðvestur Reykjavík suður Reykjavík norður ára ára 40+ ára Meðaltal Average Kjörsókn eftir aldri og stærð sveitarfélaga Á heildina litið var mynstrið það sama í mismunandi stærð sveitarfélaga, kosningaþátttakan hækkaði með hækkandi aldri. Var þátttakan minnst í fjölmennasta sveitarfélaginu, Reykjavík (78,0%) en mest í sveitarfélögum með íbúa (81,7%). Í aldurshópi ára var þátttakan minnst í sveitarfélögum undir íbúum (65,4%) en hjá 30 ára og eldri átti það við í sveitarfélögum með íbúa eða fleiri. Í aldurshópi ára var kjörsóknin hins vegar mest í Reykjavík (69,5%) en hjá ára var hún mest í sveitarfélögum með undir íbúum (77,8%) og hjá 40 ára og eldri í sveitarfélögum með ibúa (87,5%).

12 12 Í sveitarstjórnarkosningunum 2014 var kjörsóknin almennt meiri eftir því sem sveitarfélögin voru fámennari og átti það við alla aldurshópa. Mynd 6. Kosningaþátttaka eftir aldri og íbúafjölda í sveitarfélögum 2016 Figure 6. Participation by age and population of municipalities % >= Reykjavík < ára ára 40+ ára Meðaltal Average Atkvæðagreiðsla utan kjörfundar Kjósandi sem gerir ráð fyrir að vera fjarverandi á kjördag eða geta ekki sótt kjörfund af öðrum ástæðum hefur heimild til að greiða atkvæði utan kjörfundar, sbr. 56. gr. kosningalaga (nr. 24/2000). 16,2% atkvæða utan kjörfundar Af þeim sem greiddu atkvæði í þingkosningunum 2016 skiluðu manns atkvæði sínu utan kjörfundar, eða 16,2% kjósenda. Í þingkosningunum 2013 var hlutfallið 16,6%. Fleiri karlar en konur greiddu atkvæði utan kjörfundar, 17,1% á móti 15,3% kvenna, og er það samkvæmt venju. Hæst var hlutfallið í Norðausturkjördæmi (18,9%), en lægst (14,8%) í Suðurkjördæmi. Hlutfall utankjörfundaratkvæða af kjósendum á kjörskrá var 12,8% (tafla 8).

13 13 Tafla 8. Utankjörfundaratkvæði eftir kjördæmi 2016 Table 8. Absentee votes in general elections by constituency 2016 Alls Karlar Konur Total Males Females Utankjörfundaratkvæði alls Absentee votes, total Norðvesturkjördæmi Norðausturkjördæmi Suðurkjördæmi Suðvesturkjördæmi Reykjavíkurkjördæmi suður Reykjavíkurkjördæmi norður Hlutfall af greiddum atkvæðum Percent of votes cast 16,2 17,1 15,3 Norðvesturkjördæmi 18,1 18,7 17,4 Norðausturkjördæmi 18,9 19,8 17,9 Suðurkjördæmi 14,8 16,1 13,4 Suðvesturkjördæmi 15,5 16,4 14,8 Reykjavíkurkjördæmi suður 15,5 16,2 14,8 Reykjavíkurkjördæmi norður 16,2 17,1 15,3 Hlutfall af kjósendum á kjörskrá Percent of voters on the electoral roll 12,8 13,5 12,2 Norðvesturkjördæmi 14,7 15,0 14,3 Norðausturkjördæmi 15,1 15,7 14,4 Suðurkjördæmi 11,6 12,6 10,5 Suðvesturkjördæmi 12,5 13,1 11,8 Reykjavíkurkjördæmi suður 12,1 12,6 11,6 Reykjavíkurkjördæmi norður 12,6 13,3 12,0 Note: See English terms of constituencies in table 5 on page stjórnmálasamtök buðu fram Fleiri karlar en konur í framboði Framboðslistar og frambjóðendur Í alþingiskosningunum 2016 buðu alls 12 stjórnmálasamtök fram lista þar af níu í öllum kjördæmunum sex. Til samanburðar buðu árið stjórnmálasamtök fram í öllum kjördæmum. Samtökin sem buðu fram 2016 voru: Björt framtíð (A), Framsóknarflokkur (B), Viðreisn (C), Sjálfstæðisflokkur (D), Íslenska þjóðfylkingin (E), Flokkur fólksins (F), Húmanistaflokkurinn (H), Píratar (P), Alþýðufylkingin (R), Samfylkingin (S), Dögun (T) og Vinstrihreyfingin grænt framboð (V). Boðnir voru fram 62 framboðslistar á landinu öllu í kosningunum 2016 samanborið við 72 í kosningum 2013 (tafla 9). Frambjóðendur voru alls og skiptust þeir í 707 karla og 595 konur. Hlutfall karla af frambjóðendum var 54,3% en kvenna 45,7% og er þetta hærra hlutfall kvenna en í kosningunum 2013 (41,9%). Konur voru um þriðjungur frambjóðenda í 1. sæti framboðslistanna en nærri tveir af hverjum þremur í 2. sæti. Af frambjóðendum í fyrstu þremur sætum listanna voru karlframbjóðendur 101 (54,3%) en kvenframbjóðendur 85 (45,7%). Fleiri karlar en konur voru í framboði í hverju hinna sex kjördæma landsins (53 58%) og einnig í sæti listanna þar (46 60%) að undanskyldu einu, Reykjavík suður (töflur 10 og 11).

14 14 Tafla 9. Framboð til alþingiskosninga Table 9. Candidate lists in general elections Stjórnmála- Framboðs- Frambjóðendur Candidates samtök listar Fjöldi Number Hlutfall Percent Political Candidate Alls Karlar Konur Karlar Konur organisations lists Total Males Females Males Females ,9 35, ,4 45, ,4 45, ,6 50, ,8 40, ,6 42, ,8 47, ,6 41, ,1 41, ,3 45,7 Höfuðborgarsvæði og landsbyggð Frambjóðendur eftir stjórnmálasamtökum Karlar voru í meirihluta frambjóðenda bæði á höfuðborgarsvæði og landsbyggð (53% og 56%) og átti það einnig við um frambjóðendur í sæti (52% og 57%). (mynd 7). Skipting frambjóðenda eftir kyni var jöfn hjá tveimur af tólf samtökum sem buðu fram og nærri jöfn hjá öðrum fjórum. Hjá öðrum voru karlar á bilinu 56 72% frambjóðenda og konur 28 44%. Hlutfall kvenna meðal frambjóðenda var hæst hjá Samfylkingunni, Bjartri framtíð og Vinstrihreyfingunni grænu framboði (52%) en lægst hjá Íslensku þjóðfylkingunni (28%) (tafla 10).

15 15 Tafla 10. Frambjóðendur við alþingiskosningar 2016 Table 10. Candidates for general elections 2016 Fjöldi Number Hlutfall Percent Alls Karlar Konur Karlar Konur Total Males Females Males Females Allir frambjóðendur All candidates Alls Total ,3 45,7 Norðvesturkjördæmi ,1 41,9 Norðausturkjördæmi ,0 46,0 Suðurkjördæmi ,0 45,0 Suðvesturkjördæmi ,6 45,4 Reykjavíkurkjördæmi suður ,5 47,5 Reykjavíkurkjördæmi norður ,7 47,3 Stjórnmálasamtök Political organis ,3 45,7 Björt framtíð (A) ,4 51,6 Framsóknarflokkur (B) ,4 47,6 Viðreisn (C) ,0 50,0 Sjálfstæðisflokkur (D) ,0 50,0 Íslenska þjóðfylkingin (E) ,2 27,8 Flokkur fólksins (F) ,6 44,4 Húmanistaflokkurinn (H) ,2 31,8 Píratar (P) ,3 31,7 Alþýðufylkingin (R) ,0 40,0 Samfylkingin (S) ,6 52,4 Dögun (T) ,6 44,4 Vinstrihreyfingin grænt framboð (V) ,4 51,6 Note: See English terms of political organisations in table 1 on page 2. Karlar skipa oftar 1. sæti lista konur oftar 2. sæti Tveir af hverjum þremur frambjóðenda í 1. sæti listanna voru karlar en tveir af hverjum þremur í 2. sæti voru konur. Voru jafnmargir karlar og konur í sæti listanna hjá tveimur af þeim níu samtökum sem buðu fram í öllum kjördæmum (tafla 11) og fleiri konur en karlar hjá þremur samtökum.

16 16 Tafla 11. Frambjóðendur í sæti við alþingiskosningar 2016 Table 11. Candidates in 1st 3rd place on lists for general elections 2016 Fjöldi Number Hlutfall Percent Alls Karlar Konur Karlar Konur Total Males Females Males Females Frambjóðendur Candidates Í 1. sæti in 1st place on lists ,7 32,3 Í 2. sæti in 2nd place ,5 64,5 Í 3. sæti in 3rd place ,7 40,3 Frambjóðendur í sæti á listum Candidates in 1st 3rd place on lists Alls Total ,3 45,7 Norðvesturkjördæmi ,0 40,0 Norðausturkjördæmi ,7 43,3 Suðurkjördæmi ,5 45,5 Suðvesturkjördæmi ,3 46,7 Reykjavíkurkjördæmi suður ,5 54,5 Reykjavíkurkjördæmi norður ,7 43,3 Stjórnmálasamtök Political organis ,3 45,7 Björt framtíð ,9 61,1 Framsóknarflokkur ,1 38,9 Viðreisn ,0 50,0 Sjálfstæðisflokkur ,7 33,3 Íslenska þjóðfylkingin ,7 33,3 Flokkur fólksins ,0 50,0 Húmanistaflokkurinn ,7 33,3 Píratar ,1 38,9 Alþýðufylkingin ,7 33,3 Samfylkingin ,9 61,1 Dögun ,1 38,9 Vinstrihreyfingin grænt framboð ,4 55,6 Note: See English terms of political organisations in table 1on page 2.

17 17 Mynd 7. Frambjóðendur eftir kyni í alþingiskosningunum 2016 Figure 7. Candidates by sex in general elections 2016 Frambjóðendur eftir kyni Candidates by sex Frambjóðendur í sæti Candidates in 1st 3rd place on lists Konur Females 46% Karlar Males 54% Konur Females 46% Karlar Males 54% Frambjóðendur á höfuðborgarsvæði Candidates in the capital region Frambjóðendur á landsbyggð Candidates outside the capital region Konur Females 47% Karlar Males 53% Konur Females 44% Karlar Males 56% Frambjóðendur í sæti á höfuðborgarsvæði Candidates in 1st 3rd place on lists in capital region Frambjóðendur í sæti á landsbyggð Candidates in 1st 3rd place on lists outside the Capital region Konur Females 48% Karlar Males 52% Konur Females 43% Karlar Males 57%

18 18 Meðalaldur frambjóðenda var 47,2 ár Meðalaldur frambjóðenda á kjördag 29. október 2016 var 47,2 ár, meðalaldur karla 48,0 ár og kvenna nokkru lægri eða 46,2 ár (tafla 12). Af stjórnmálasamtökum var meðalaldur frambjóðenda hæstur hjá Húmanistaflokknum 56,8 ár og lægstur hjá Alþýðufylkingunni 41,4 ár (tafla 23). Meðalaldur frambjóðenda var heldur hærri í Reykjavíkurkjördæmum og Suðvesturkjördæmi en öðrum kjördæmum (tafla 24). Meðalaldur karla var hærri en kvenna hjá 11 samtökum af 12 sem buðu fram. Um sex af hverjum tíu frambjóðendum í heild var á aldrinum ára. Yngstu frambjóðendurnir voru 18 ára en sá elsti 92 ára. Mynd 8. Aldursdreifing frambjóðenda eftir kyni 2016 Figure 8. Age of candidates in general elections % ára years ára og eldri years and older Karlar Males Konur Females

19 19 Tafla 12. Frambjóðendur eftir kyni, aldri og kjördæmi 2016 Table 12. Candidates by sex, age and constituency Meðal ára aldur Alls ára ára ára ára ára ára and Mean Total years years years years years years older age Alls Total ,2 Norðvesturkjördæmi ,8 Norðausturkjördæmi ,9 Suðurkjördæmi ,2 Suðvesturkjördæmi ,1 Reykjavíkurkjördæmi suður ,1 Reykjavíkurkjördæmi norður ,8 Karlar Males ,0 Norðvesturkjördæmi ,8 Norðausturkjördæmi ,8 Suðurkjördæmi ,1 Suðvesturkjördæmi ,2 Reykjavíkurkjördæmi suður ,8 Reykjavíkurkjördæmi norður ,4 Konur Females ,2 Norðvesturkjördæmi ,0 Norðausturkjördæmi ,0 Suðurkjördæmi ,9 Suðvesturkjördæmi ,8 Reykjavíkurkjördæmi suður ,3 Reykjavíkurkjördæmi norður ,3 Note: See English terms of constituencies in table 5 on page 8. Staða/störf frambjóðenda 40% frambjóðenda flokkast sem sérfræðingar Staða eða störf frambjóðenda eru tilgreind á framboðslistum. Hafa störf frambjóðenda verið flokkuð í níu flokka á grundvelli Ístarf95 flokkunarkerfisins en staða 196 skiptist í þá sem eru ekki á vinnumarkaði (87) (t.d. öryrkja, lífeyrisþega, heimavinnandi, fyrrverandi starfsmenn (starf tilgreint), atvinnulausa (3), námsmenn (96) og ótilgreint (10) (tafla 13). Alls 518 frambjóðendur (40%) flokkast sem sérfræðingar og 221 (17%) sem stjórnendur og embættismenn, þar af höfðu rúmlega fimmtungur verið alþingismenn á síðasta kjörtímabili. Þriðja stærsta starfsstéttin er þjónustu- og verslunarfólk en í henni eru 102 frambjóðendur (8%). Ef miðað er við þá sem áður getur og sá hópur er borinn saman við hlutfallslega skiptingu starfandi á vinnumarkaði árið 2015 kemur í ljós að hlutfall stjórnenda og embættismanna svo og sérfræðinga er helmingi hærra meðal frambjóðenda en meðal starfandi á vinnumarkaði. Hins vegar er hlutfall frambjóðenda í flestum öðrum starfaflokkum allt að því helmingi lægra í samanburði við sömu starfaflokka á vinnumarkaðnum. Hlutfallslega jafnstór hópur kvenna og karla sem frambjóðenda eru stjórnendur og embættismenn en munur er á hlutfalli kynja í flestum hinna starfaflokkanna.

20 20 Tafla 13. Frambjóðendur eftir stöðu/starfsstétt 2016 Table 13. Candidates by status/occupation 2016 Fjöldi Number Hlutfallsleg skipting Percent Alls Karlar Konur Alls Karlar Konur Total Males Females Total Males Females Frambjóðendur alls Candidates total Stjórnendur og embættismenn Senior officials and managers ,0 17,3 16,6 Sérfræðingar Professionals ,8 35,2 45,2 Sérmenntað starfsfólk Associate professionals ,9 6,4 7,6 Skrifstofufólk Clerks ,0 0,6 1,5 Þjónustu- og verslunarfólk Service and shopworkers ,8 7,9 7,7 Bændur og fiskimenn Agricultural and fishery workers ,1 6,5 1,2 Iðnaðarmenn Craft and related trades workers ,4 7,5 0,7 Véla- og vélgæslufólk Plant and machine operators ,8 2,7 0,7 Ósérhæft starfsfólk Elementary occupations ,2 3,0 1,3 Ekki á vinnumarkaði Not in labour market ,7 4,8 8,9 Atvinnulausir Unemployed ,2 0,3 0,2 Námsmenn Students ,4 7,1 7,7 Ótilgreint Unspecified ,8 0,8 0,7 Skýringar Notes: Staða/störf sem tilgreind eru við frambjóðendur á framboðslistum flokkuð eftir Ístarf95 flokkunarkerfinu eftir því sem við á. Ekki á vinnumarkaði: m.a. öryrkjar, lífeyrisþegar, heimavinnandi, og þeir sem titla sig sem fyrrverandi og starf tilgreint. Status/occupations of candidates on lists grouped according to Ístarf95 Classification System. Not in labour market refers to e.g. pensionists, homeworkers and former employed in various occupations. Niðurstöður landskjörstjórnar Mismunur greiddra atkvæða og talinna atkvæða Ágreiningsatkvæði Úrslit kosninganna 29. október 2016 Í alþingiskosningunum 2016 voru greidd atkvæði alls samkvæmt skýrslu landskjörstjórnar um úrslit kosninganna. Gild atkvæði voru þar talin , auðir seðlar og aðrir ógildir seðlar 700. Samkvæmt skýrslum yfirkjörstjórna til Hagstofu um kosningaþátttöku var fjöldi greiddra atkvæða á kjörfundi og utan kjörfundar alls eða þremur atkvæðum fleiri en talin atkvæði samkvæmt úrslitum kosninganna. Munar tveimur atkvæðum á greiddum atkvæðum samkvæmt skýrslum um kosningaþátttöku og skýrslum um úrslit kosninganna í Reykjavíkurkjördæmi suður og einu atkvæði í Reykjavíkurkjördæmi norður. Fram komu alls 37 utankjörfundaratkvæði sem ágreiningur var um, í Reykjavíkurkjördæmi suður og 16 í Reykjavíkurkjördæmi norður. Voru þessi atkvæði hvorki talin sem greidd atkvæði (kosningaþátttaka) né talin atkvæði við úrslit kosninganna af hálfu yfirkjörstjórna en þess getið að merkt hafi verið við viðkomandi kjósendur í kjördeildarbækur. Svipuð staða kom upp við forsetakjör 2016 en þá voru ágreiningsatkvæðin talin með í uppgjöri um kosningaþátttöku.

21 21 Hagstofa leitaði eftir upplýsingum frá öðrum yfirkjörstjórnum um hvernig háttað væri meðferð ágreiningsatkvæða af þessu tagi við skýrslugerðina. Ekki fékkst afgerandi svar í öllum tilvikum en svör yfirleitt á þann veg að ef atkvæði væru metin ógild á grundvelli 91. gr. laga nr. 24/2000 væru slík atkvæði ekki tekin til greina hvorki sem greidd atkvæði né talin atkvæði. Til að samræmis sé gætt milli kjördæma voru ofangreind utankjörfundaratkvæði í Reykjavíkurkjördæmi suður og norður ekki talin með í uppgjöri Hagstofu. Ágreiningsatkvæði til úrskurðar hjá Alþingi Endanleg úrslit Sjö stjórnmálasamtök með kjörna þingmenn Tölur landskjörstjórnar um gild og ógild atkvæði og fleiri atriði breyttust lítillega í kjölfar álits kjörbréfanefndar Alþingis 6. desember 2016 og samþykktar Alþingis sama dag en breyttu þó engu um úthlutun þingsæta 1. Nefndin fékk 54 ágreiningsatkvæði til meðferðar frá innanríkisráðuneyti í samræmi við 1. málsgr gr. laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis. Þrjú atkvæði komu frá yfirkjörstjórn Suðurkjördæmis, 19 frá yfirkjörstjórn Reykjavíkurkjördæmis norður og 32 frá yfirkjörstjórn Reykjavíkurkjördæmis suður. Við úrskurðinn fjölgaði gildum atkvæðum alls um 22 og ógildum atkvæðum fækkaði um sömu tölu miðað við útgefnar niðurstöður. Dreifðust þessi 22 gildu atkvæði á fimm stjórnmálasamtök. Framsóknarflokkur fékk eitt atkvæði, Sjálfstæðisflokkur tvö, Píratar 17 atkvæði, Samfylkingin eitt, og Vinstrihreyfingin grænt framboð eitt atkvæði. Að teknu tilliti til úrskurðar kjörbréfanefndar var heildarfjöldi gildra atkvæða og ógildra atkvæða 5.552, auð og 678 önnur ógild. Niðurstöðurnar sem gerð er nánari grein fyrir hér á eftir eru að teknu tilliti til úrskurðar um ágreiningsatkvæðin með einni undantekningu. Endurútreikningur um úthlutun þingsæta þ.e. um atkvæðamagn að baki hverjum þingmanni og varaþingmanni er ekki að vænta fyrr en á næsta ári, af hálfu Alþingis, því eru tölur þar að lútandi í töflu 27 bráðabirgðatölur. Verða þær lagfærðar þegar endanlegar tölur liggja fyrir bæði í veftöflu og vefútgáfu Hagtíðinda. Sjö af þeim 12 stjórnmálasamtökum sem buðu fram fengu þingmenn kjörna. Sjálfstæðisflokkurinn hlaut flest atkvæði á landinu öllu, , en það jafngildir 29,0% af öllum gildum atkvæðum og fékk hann 21 þingmann kjörinn. Vinstrihreyfingin grænt framboð fékk atkvæði, 15,9% og tíu þingmenn. Píratar fengu atkvæði, 14,5% og einnig tíu þingmenn. Framsóknarflokkurinn fékk atkvæði, 11,5% og átta þingmenn. Viðreisn, nýtt stjórnmálaafl fékk atkvæði, 10,5% og sjö þingmenn. Björt framtíð fékk atkvæði, 7,2% og fjóra þingmenn og Samfylkingin fékk atkvæði, 5,7% og þrjá þingmenn kjörna. Önnur stjórnmálasamtök, fimm talsins, fengu hvert um sig minna en 5% gildra atkvæða og því engan mann kjörinn en samtals fengu þau atkvæði (5,7%) (töflur 1 og 14). 1

22 22 Tafla 14. Niðurstöður alþingiskosninga eftir kjördæmi 2016 Table 14. Results of general elections by constituency 2016 Reykja- Reykja- Norð- Norð- Suð- víkur- víkur- Alls vestur- austur- Suður- vestur- kjörd. kjörd. Total kjörd. kjörd. kjörd. kjörd. suður norður Greidd atkvæði Votes cast Auðir og ógildir seðlar Blank and void ballots Gild atkvæði alls Valid votes, total Björt framtíð Framsóknarflokkur Viðreisn Sjálfstæðisflokkur Íslenska þjóðfylkingin Flokkur fólksins Húmanistaflokkurinn Píratar Alþýðufylkingin Samfylkingin Dögun Vinstrihreyfingin grænt framboð Hlutfallsleg skipting Percent breakdown Gild atkvæði Valid votes 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Björt framtíð 7,2 3,5 3,4 5,8 10,2 7,2 7,6 Framsóknarflokkur 11,5 20,8 20,0 19,1 7,6 7,4 5,7 Viðreisn 10,5 6,2 6,5 7,3 12,9 12,7 11,6 Sjálfstæðisflokkur 29,0 29,5 26,5 31,5 33,9 25,6 24,4 Íslenska þjóðfylkingin 0,2 0,5. 0,8... Flokkur fólksins 3,5 2,5 2,8 3,6 3,3 4,6 3,8 Húmanistaflokkurinn 0, ,1. Píratar 14,5 10,9 10,0 12,8 13,6 17,3 19,0 Alþýðufylkingin 0,3. 0,9 0,3 0,2 0,2 0,3 Samfylkingin 5,7 6,3 8,0 6,4 4,8 5,6 5,2 Dögun 1,7 1,7 1,8 2,3 1,7 1,7 1,4 Vinstrihreyfingin grænt framboð 15,9 18,1 20,0 10,2 12,0 17,6 20,9 Skýringar Notes: Niðurstöður eru að teknu tilliti til álits kjörbréfanefndar og samþykkis Alþingis um ágreiningsatkvæði frá 6. desember Results including the ruling of Althingi of disputed votes from 6 December See English terms of political organisations in table 1 on page 2. Fylgisbreytingar Nokkur breyting varð á fylgi stjórnmálasamtaka í alþingiskosningunum 2016 miðað við kosningarnar Þrenn samtök bættu fylgi sitt, þ.e. Sjálfstæðisflokkurinn, Vinstrihreyfingin grænt framboð og Píratar, en önnur þrenn töpuðu fylgi, þ.e. Framsóknarflokkurinn, Björt framtíð og Samfylkingin. Ein ný samtök fengu þingmenn kjörna, Viðreisn, en önnur fimm stjórnmálasamtök sem buðu fram 2016 fengu ekki mann kjörinn á þing.

23 23 Mynd 9. Fylgi stjórnmálasamtaka í alþingiskosningum 2009, 2013 og 2016 Figure 9. Results of general elections by political organisation 2009, 2013 and % (B) (D) (S) (V) (O) (A) (Þ/P) (C) Aðrir Other Skýring Note: (B) = Framsóknarflokkur; (D) = Sjálfstæðisflokkur; (S) = Samfylkingin; (V) = Vinstrihreyfingin grænt framboð; (O) = Borgarahreyfingin; (A) = Björt framtíð; (Þ/P) = Píratar; (C) = Viðreisn. See English terms in table 1 on page 2. Fylgi á höfuðborgarsvæði og landsbyggð Ef fylgi flokka á höfuðborgarsvæði og landsbyggð við kosningarnar 2016 er skoðað kemur í ljós að Framsóknarflokkurinn var með rúmlega helmingi meira fylgi hlutfallslega á landsbyggðinni en höfuðborgarsvæðinu. Fylgi Bjartrar framtíðar, Viðreisnar og Pírata var hins vegar meira á höfuðborgarsvæði en landsbyggð en hjá Sjálfstæðisflokki og Vinstrihreyfingunni grænu framboði var fylgið svipað á báðum svæðum (tafla 15). Mynd 10. Fylgi stjórnmálasamtaka á höfuðborgarsvæði og landsbyggð í alþingiskosningum 2016 Figure 10. Percent of votes by political organisation in and outside the Capital region in general elections ,0 % 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 (A) (B) (C) (D) (P) (S) (V) Aðrir Höfuðborgarsvæði Capital region Landsbyggð Outside capital region

24 24 Tafla 15. Atkvæði stjórnmálasamtaka á höfuðborgarsvæði og landsbyggð í alþingiskosningum 2016 Table 15. Votes to political organisations in and outside Capital region in general elections 2016 Atkvæði alls Atkvæði alls, % Votes total Votes total, % Höfuðborgar- Landsbyggð Höfuðborgar- Landsbyggð svæði Outside svæði Outside Capital capital Capital capital region region region region Gild atkvæði alls Total number of valid votes Björt framtíð ,6 4,4 Framsóknarflokkur ,0 19,8 Viðreisn ,5 6,8 Sjálfstæðisflokkur ,8 29,3 Íslenska þjóðfylkingin ,5 Flokkur fólksins ,8 3,1 Húmanistaflokkurinn 33. 0,0. Píratar ,2 11,4 Alþýðufylkingin ,2 0,4 Samfylkingin ,1 6,9 Dögun ,6 2,0 Vinstrihreyfingin grænt framboð ,1 15,5 Note: See English terms of political organisations in table 1 on page 2. Auð atkvæði 2,5% og önnur ógild atkvæði 0,3% Greidd atkvæði í alþingiskosningum skiptast í gild atkvæði, auða seðla og ógilda. Kosningaþátttaka reiknast út frá greiddum atkvæðum í heild en fylgi stjórnmálasamtaka út frá gildum atkvæðum. Ævinlega verður nokkur fjöldi greiddra atkvæða ógildur í kosningum ýmist sökum þess að kjósandi skilar auðum seðli eða ómerkir hann viljandi eða af vangá. Í kosningunum 2016 skiluðu kjósendur auðum seðlum, en það samsvarar 2,5% greiddra atkvæða, en 678 atkvæðaseðlar töldust ógildir, sem jafngildir 0,3% greiddra atkvæða. Samanlögð tala auðra og ógildra atkvæða var því eða 2,8% greiddra atkvæða. Er þetta hærra hlutfall en í alþingiskosningunum 2013 en þá var þetta hlutfall 2,5% en það var 1,8% að meðaltali í alþingiskosningunum Árið 2016 var hlutfall auðra seðla 2,0 3,7% eftir kjördæmum og hlutfall ógildra atkvæða á bilinu 0,2% til 0,5% (tafla 16).

25 25 Tafla 16. Auðir seðlar og ógildir í alþingiskosningum 2016 Table 16. Blank and void ballots in general elections 2016 Auðir seðlar og ógildir Blank and void ballots Auðir Ógildir Gild Greidd seðlar seðlar atkvæði atkvæði Alls Blank Void Valid Votes Total ballots ballots votes cast Atkvæði alls Votes total Norðvesturkjördæmi Norðausturkjördæmi Suðurkjördæmi Suðvesturkjördæmi Reykjavíkurkjördæmi suður Reykjavíkurkjördæmi norður Höfuðborgarsvæði Capital region Landsbyggð Outside capital region Hlutföll af greiddum atkvæðum Percent of votes cast 2,8 2,5 0,3 97,2 100,0 Norðvesturkjördæmi 3,9 3,7 0,2 96,1 100,0 Norðausturkjördæmi 3,9 3,6 0,3 96,1 100,0 Suðurkjördæmi 2,9 2,7 0,3 97,1 100,0 Suðvesturkjördæmi 2,5 2,2 0,3 97,5 100,0 Reykjavíkurkjördæmi suður 2,5 2,1 0,4 97,5 100,0 Reykjavíkurkjördæmi norður 2,4 2,0 0,5 97,6 100,0 Höfuðborgarsvæði Capital region 2,5 2,1 0,4 97,5 100,0 Landsbyggð Outside capital region 3,5 3,2 0,3 96,5 100,0 Note: See English terms of constituencies in table 5 on page 8. Kjörnir þingmenn Úthlutun þingsæta samkvæmt lögum nr. 24/2000 Þingmönnum fjölgaði úr 60 í 63 í alþingiskosningunum 1987 á grundvelli breytingar á stjórnarskránni árið Hefur sá fjöldi þingmanna haldist síðan enda þótt kosningalög hafi verið endurskoðuð á tímabilinu. Ný kosningalög nr. 24/2000 kveða hins vegar á um breytta skipan við úthlutun þingsæta, en fyrst var kosið eftir þeim lögum í alþingiskosningunum Í töflu 17 er sýnd úthlutun þingsæta eftir kjördæmum en fyrir þá sem vilja kynna sér núgildandi úthlutunarreglur nánar vísast til gr. í áðurnefndum lögum. Í þessu riti eru þó einnig birtir í töflu lokaútreikningar landskjörstjórnar fyrir úthlutun þingsæta (endurreiknaðar tölur á grundvelli úrskurðar kjörbréfanefndar verða birtar síðar) ásamt lista yfir 63 kjörna þingmenn og jafnmarga varaþingmenn, fæðingardag þeirra og listabókstaf (tafla 27).

26 26 Tafla 17. Úthlutun þingsæta 2016 Table 17. Allocation of parliamentary seats 2016 Heildarfjöldi sæta Kjördæmissæti Jöfnunarsæti skv. 1. mgr. 8. gr. 1 skv. 2. mgr. 8. gr. 1 skv. 2. mgr. 8. gr. 1 Seats Seats allocated Adjustment total 1 by constituency 1 seats 1 Alls Total Norðvesturkjördæmi Norðausturkjördæmi Suðurkjördæmi Suðvesturkjördæmi Reykjavíkurkjördæmi suður Reykjavíkurkjördæmi norður Note: See English terms of constituencies in table 5 on page 8. 1 Tala þingsæta skv. 8. gr. laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis með síðari breytingum og sbr. auglýsingu landskjörstjórnar nr. 439/2013. Allocation of parliamentary seats according to Act No.24/2000 Concerning Parliamentary Elections to the Althingi and Advertisement No. 439/2013 of the National Electoral Commission. Aldrei fleiri konur verið kjörnar á þing Af 63 þingmönnum sem kjörnir voru í alþingiskosningunum 2016 voru 32 nýir þingmenn, það er þeir sátu ekki sem aðalmenn á síðasta þingi. 1 Kjörnir voru 33 karlar (52,4%) og 30 konur (47,6%) og fjölgaði um fimm konur meðal þingmanna frá kosningunum Hafa aldrei fleiri konur verið kjörnar á þing. Fjöldi þeirra jafngildir 91 konu á hverja 100 kjörna karla, en hlutfallið var 66 árið Undir lok síðasta kjörtímabils var hlutfall kvenna af þingmönnum þó komið í 46% með þeim fjórum konum sem tekið höfðu sæti þingmanna sem látið höfðu af þingstörfum 2. Skipting varaþingmanna eftir kyni var á annan veg því að í þeim hópi voru konur í meirihluta, eða 36 (57,1%) og karlar 27 (42,9%). Sé fjöldi þingmanna og varaþingmanna tekinn saman var fjöldi karla 60 og kvenna 66. Eins og áður er getið voru fleiri karlar en konur í framboði í kosningunum 2016, en hlutfall karla var 54,3% og kvenna 45,7% (tafla 10)