UDK/UDC 167.7:63 ISSN: ZBORNIK NAUCNIH RADOVA PROCEEDINGS OF RESEARCH PAPERS Vol. 20 br Beograd

Transcription

1 UDK/UDC 167.7:63 ISSN: ZBORNIK NAUCNIH RADOVA PROCEEDINGS OF RESEARCH PAPERS Vol. 20 br. 1-4 Beograd

2 Redakcioni odbor / Editorial board Prof, dr Slaven Prodanovic {Beograd), dr Divna Simic (Beograd), prof, dr Dorde Glamoclija (Beograd), dr Vera Popovic (Novi Sad), dr Petar Stojic (Pancevo), dr Snezana Jankovic (Beograd), prof, dr Tomislav Zivanovic (Beograd), dr Nenad Duric (Beograd), prof, dr Drago Cvijanovic (Beograd), dr Nikola Hristov, (Novi Sad), prof, dr Radovan Sabovljevic (Beograd), dr Vera Dekic (Kragujevac), dr Tihomir Kasalica (Beograd), prof, dr Sreten Mitrovic (Beograd). Izdavacki savet / Publishing council Dr Divna Simic (Beograd), dr Petar Stojic (Pancevo), dr Nenad Duric (Beograd), Snezana Durovic, dipl. biolog {Beograd), dr Vera Popovic (Novi Sad), dr Vera Dekic (Kragujevac), Nada Eric, dipl.inz. (Beograd), prof, dr Dorde Glamoclija (Beograd), dr Snezana Jankovic (Beograd), Milica Vukovic dipl.inz., (Beograd), Vesna Trkulja, dipl.inz., (Beograd), mr Slobodanka Markovic (Beograd), Aleksandar Miletic dipl.inz., (Pancevo), mr Snjezana Pupavac (Beograd), dr Mile Ivanovic (Beograd). Glavni i odgovorni urednik / Editor - in chief Dr Divna Simic Urcdnici / Editors Dr Petar Stojic Snezana Durovic, dipl. biolog Urednistvo i administracija / Editorial board and administration Institut PKB Agroekonomik Industrijsko naselje bb 11213PadinskaSkela Tel. Oil , , fax: E- mail: institut-pkb@outlook.com Priprema / Word processing: Dr Petar Stojic i Snezana Durovic Stamp.) / Printed by: Grafos Internacional. Pancevo Tiraz / No. of copies: 100 Zbornik Naucnih radova XXVIII Savetovanja agronoma, veterinara tehnologa i agroekonomista, stampan je uz pomoc Ministarstva prosvete i nauke Republike Srbije Proceedings of research papers of XXVIII Conference of agronomists, veterinarians, technologists, and agricultural economists are published by Ministry of Education and Science of the Republic of Serbia.

3 Radovi so XXVIII savetovanja agronoma, veterinara, tehnologa i agroekonomista. VoL 20. br. 1-4 C1P - Katalogizacija u publikaciji Narodna biblioteka Srbije, Beograd 63 ZBORNIK naucnih radova/ glavni i odgovorni urednik dr Divna Simic-Vol. 20, br. 1-4 (2014) - Padinska Skela: Institut PKB Ageoekonomik, (Pancevo: Grafos). -24 cm ISSN = Zbornik naucnih radova Institut PKB Agroekonomik COBISS. SR- ID

4 Radovi sa XXVIII savetovanja agronoma, veterinara, tehnologa i agroekonomista, VoL 20. br. 1-4 UDK: : OriginaJni naucni rad EFEKAT DODATKA JABUKOVOG SIRCETA U KOMPLETAN OBROK NA AKTIVNOST INFUZORIJA BURAGA MLECNIH KRAVA V. Gurjanov, M. Jovicin, N. Etinski, R. Cosic' Izvod: Cilj pilot eksperimenta je bio utvrdivanje efekta dodatka jabukovog sirceta na pokretljivost i brojnost infuzorija buraga mlecnih krava, kao i na njihovu fermentativnu sposobnost utvrdivanu na osnovu bojenja infuzorija Lugolovim rastvorom i sve to bez narusavanja mikroekosistema buraga. Pilot eksperiment je sproveden na jednoj mlecnoj kravi Holstajnfrizijske rase. Trajao je 12 dana i podrazumevao je dodavanje po 100 ml jabukovog sirceta na dan u kompletan obrok (TMR). Pokretljivost i indeks bojenja infuzorija Lugolovim rastvorom mereni su pre i posle perioda dodavanja jabukovog sirceta. Rezultati eksperimenta ukazuju da dodatak jabukovog sirceta u obrok muznih krava u velikoj meri utice na pokretljivost i brojnost infuzorija. Indeks bojenja Lugolovim rastvorom nije pokazao znatno poboljsanje (2,55 u odnosu na 2,56 nakon dodavanja jabukovog sirceta), dok se ukupan broj infuzorija povecao na racun znatnog povecanja broja infuzorija srednje velicine. Medusobni odnos infuzorija pre ogleda velike:srednje:male = 1,15:0,79:1, u odnosu na njihov odnos posle ogleda = 1,08:1,92:1). Kljucne reci: infuzorije, protozoe, jabukovo sirce, mlecne krave Uvod Mikroekosistem buraga predstavlja jedan stabilan, ali u isto vreme i dinamican ekosistem. Zahvaljujuci svojoj stabilnosti, on predstavlja savrsenu sredinu za rast i razvoj svih mikroorganizama buraga, dok sa druge strane svojim uslovima sprecava kontaminaciju mikroorganizmima iz spoljasnje sredine. Svojom stabilnom ph vrednoscu, anaerobnom sredinom, osmotskim pritiskom i niskim redoks potencijalom, burag sprecava razvoj i opstanak kontaminenata unetih hranom, vodom ili vazduhom. Dinamicnost ove sredine vezana je za izbor hraniva, odnosno zavisi 'od fermentativnih sposobnosti razlicitih grupa mikroorganizama buraga, tj. favorizovanja uslovljenog sastavom hraniva. Mikroorganizmi buraga u koje spadaju bakterije, protozoe i gljivice, svojom celulolitickom, amilolitickom i proteolitickom aktivnoscu * DVM Vladimir Guiianov, DVM Novak Etinski, PIK Becej Veterina DOO, Novosadska Z Becej; Dr Milovan Jovicin, naucni saradnik, Naucni institut za veterinarstvo.novi Sad". Novi Sad, Rumenacki put 20; Radivoj Cosic, dipl.ing.. Taurus - agro konsalting. Naselje Hemograd lokal 2a, Vrsac prvog autora: veterina@pikbecej.rs: milovan@niv.nsvacrs 201

5 Radovi sa XXVIII savetovanja agronoma. veterinara. tehnologa i agroekonomista, VoL 20. br. 1-4 stvaraju lako isparljive masne kiseline (sircetnu, propionskvi i buternu), koje ce domacinu obezbediti 70-80% od ukupne apsorbovane energije (Vermorel, 1978). Iz tog razloga je od veoma velikog znacaja da taj sistem zadrzi svoju stabilnost. Protozoe buraga mogu da cine i do 50% od ukupne mikrobne biomase (Williams i Coleman, 1992). Cilijate buraga se klasifikuju: na osnovu prisustva mikro- i makromolekula, na osnovu prisustva egzoskeleta i reznjeva, na osnovu unutar celijskih skeletnih ploca, kao i na osnovu njihovog oblika i velicine (Dogiel, 1927, Ogimoto i Imai 1981, Williams i Coleman 1992). Na osnovu ovih morfoloskih karakteristika mogu se opisati mnogi rodovi i vrste, medutim postavlja se pitanje koliko su to zaista prave vrste. Stavise, morfoloska klasifikacija i identitikacija je otezana cinjenicom da se neke morfoloske karakteristike menjaju ili u potpunosti gube u in vitro uslovima. Znacaj u mikroekosistemu buraga se najbolje moze opisati promenama koje nastaju u njihovom odsustvu: Njihovim odsustvom nestaje stabilna ph vrednost u buragu, i sredina postaje kisela. Povecava se nivo mlecne i proprionske kiseline u tecnosti buraga, na racun sircetne kiseline. Znacajno se smanjuje nivo amonijacnog azota. Znacajno se smanjuje metanogeneza. Dolazi do znacajnog uvecanja broja bakterija i gljivica u tecnosti buraga. Smanjuje se efikasnost konverzije nekih delova obroka, posebno kabastog dela. Jabukovo sirce predstavlja fermentisani sok gnjecenih jabuka. Po laboratorijskim ispitivanjima Jabukovo sirce pored sadrzaja sircetne i drugih organskih kiselina, sadrii i!8 makro - i mikroelemenata, a sadrzi u znatnoj meri: kalijum (216,5 mg/1); kalcijum 34,05 mg/1; magnezijum 8,64 mg/1; gvozde 5,46 mg/1; fosfor 5,09 mg/1; silicijum 2,38 mg/1. Pored ovih mikro- i makroelemenata, u jabukovom sircetu se mogu naci jos i natrijum, sumpor, bakar, kao i mnogi drugi mikroelementi. Od vitamina, koji su od izuzetnog znacaja, Jabukovo sirce sadrzi: 202 riboflavin U/l; nikotinska kiselina U/l; pantotenska kiselina U/l. u manjim koncentracijama vitamine C, E, A, P i provitamin beta karotin.

6 Radovi sa XXVIII savetovanja agronoma. veterinara. tehnoloqa i agroekonomista. Vol. 20. br. 1-4 Pored nabrojanih supstanci, u jabukovom sircetu mogu se jos naci i 4 aldehida, 20 ketona itd. Sveukupno u jabukovom sircetu indentifikovano je oko 90 razlicitih supstanci. Analize hemijskog sastava jabukovog sirceta izvrsene su u Madarskoj (Czirle i sar. 2002), na jabukovom sircetu tipa Condixir*. Normalna ph vrednost jabukovog sirceta je od ph 4,25 do ph 5. Zahvaljujuci visokom sadrzaju jona kalijuma (K*), kao i osobinama organskih kiselina, jabukovo sirce ima pozitivan efekat na puferski kapacitet digestivnog trakta. Najinteresantnije dejstvo jabukovog sirceta lezi u njegovom hemizmu delovanja, zahvaljujuci kome lako prodire kroz zid bakterijske celije i unistava njihovu DNK, cime sprecava dalje razmnozavanje patogenih bakterija. Ova osobina predstavlja razlog zbog kojeg se sve vise ispituju njegove baktericidne sposobnosti. Eksperiment koji je sprovela Kiss-Bardos (2002), pokazao je da voda za napajanje krava u koju je dodato jabukovo sirce u odosu 1:100 sadrzi i do 1000 puta manje bakterija, nego ista ta voda bez njega, a da je pri torn goveda rado piju. Cilj pilot eksperimenta je bio da se ispita uticaj dodatka jabukovog sirceta u kompletnom obroku muznih krava na pokretijivost i brojnost infuzorija buraga i njihov medusobni odnos u mikroekosistemu buraga. Materijal i metode rada i Ispitivanje je sprovedeno na jednoj mlecnoj kravi Holstajn-frizijske rase, staroj 9 godina, sa 6 uspesnih teljenja. Eksperiment je sprovoden u tranzitnom periodu, pri kraju njene 7. steonosti i posle teljenja. Ova krava je u prethodnim laktacijama ostvarila sledece rezultate: 2006/ kg mleka za 305 dana; 2007/ kg mleka za 305 dana; 2009/ kg mleka za 305 dana; 2010/ kg mleka za 305 dana. Grlo je bilo smesteno na farmi sa slobodnim sistemom drzanja. Ishrana je bila TMR tipa (Total Mix Ration, engl. kompletan obrok), sledeceg sadrzaja: kukuruzna silaza, senaza lucerke, senaza italijanskog Ijulja, pivski treber i potpuna smesa za krave muzare, prema tehnologiji farme). Pre pocetka eksperimenta, kravi je uzorkovan buragov sadrzaj, pre jutarnje ishrane u kolicini od 50 ml uz pomoc univerzalne stomacne sonde UPS- NS (Lalic i sar., 2001). Uzet sadrzaj je profiltriran kroz cediljku i sipan u graduisanu epmvetu u kolicini od 10 ml i izmeren ph lakmus indlkator papirnom trakom (Merck, Nemacka). Nakon 15 minuta na sobnoj temperaturi, kada je doslo do raslojavanja i talozenja infuzorija u vidu belog sedimenta, uzet je sediment i sipan u ependorf epruvetu (Brand, Nemacka), uz pomoc plasticnog sprica i plasticne slamke (u sadrzaju od cca 250 \il). Tako uzet sadrzaj je postavljen na prethodno zagrejano predmetno staklo uz pomoc fiksne automatske mikropipete od 25uL (Socorex, Svajcarska), sa zutim plasticnim nastavcima, skracenim za 0,5 cm, poklopljen pokrovnim staklom 203

7 Radovi sa XXVlll savetovanja agronoma. veterinara. tehnologa i agroekonomista, VoL 20. br xl8mm (preparat pokrivena kap) i postavljen na grejnu plocu mikroskopskog stocica, tzv..bioterm" i posmatran na uvelicanju od loox. Tada je napravljen video snimak njihove pokretljivosti. Nakon toga, iz iste ependorf epruvete uzeta je kolicina od 25 ul sedimenta i pomesana sa 25 ul dvopostotnog Lugolovog rastvora, kako bi se posmatrala obojenost paraglikogena u njima. Intenzitet bojenja zavisi od kolicine prisutnog paraglikogena. Nacinjeno je po 7 mikrofotografija na vise razlicitih reprezentativnih vidnih polja, Za ocenu popunjenosti infuzorija paraglikogenom, njihova mikrofotografija je prvo postavljena u digitajnoj formi u mrezicu 4^4 (Leka, 2013), nakon cega su infuzorije prema svojoj velicini klasifikovane na velike, srednje i male, a zatim prema intenzitetu svoje obojenosti razvrstane na intenzivno, srednje i slabo obojene. Na taj nacin je izracunat indeks obojenosti infuzorija prema formuli u kompjuterskom programu Excel: Indeks bojenja = (% intenzivno obojenih x 80) obojene x 5) (% srednje obojenih x 4O) + (% slabo Indeks obojenosti Lugolovim rastvorom joda ima opseg od 1,00-5,00. Slika 1. Primer brojanja i klasiflkovanja infuzorija po njihovoj velicini i obojenosti Lugolovim rastvorom joda uz pomoc digitalne mrezice (Leka,2013). An example of counting and classification infusoria according to their size and their Lugol's solution staining color index, using a digital net (Leka, 2013). 204

8 Radovi sa XXVIII savetovanja agronoma. veterinara, tehnologa i> agroekonomista. VoL 20. br. 1-4 Jabukovo sirce, u kolicini od 100 ml na dan, je posipano na TMR obrok u jaslama ispred ispitanog grla u dve porcije od po 50 ml (jutro/vece). Nakon 12 dana dodavanja jabukovog sirceta, ponovo je uzet uzorak buragovog sadrzaja na prethodno opisan nacin, i ponovljen je ceo postupak ocene pokretljivosti infuzorija buraga, njihovog bojenja i brojanja. Rezultati istrazivanja Vizuelnim pregledom nativnih uzoraka sadrzaja buraga, moglo se primetiti da je raslojavanje i formiranje belog sedimenta (vodi poreklo od infuzorija), bilo znatno brze kod uzorka uzorkovanog pre dodavanja jabukovog sirceta, u odnosu na uzorak posle ogleda. Vrednosti ph pre i posle dodavanja jabukovog sirceta ostao je nepromenjen, i iznosio je ph=7. Slika 2. Mikrofotografije infuzorija buraga obojenih Lugolovim rastvorom joda, pre (a) i posle (b) dodavanja jabukovog sirceta u obroku. Pictures of rumen infusoria stained with Lugol's Iodine solution, before (a) and after (b) apple cider vinegar dietary supplement Procesom brojanja i odredivanja indeksa obojenosti Lugolovim rastvorom joda, dobijeni su sledeci rezultati: Prosecan broj infuzorija u uzorku buraga pre dodatka jabukovog sirceta u kompletan obrok bio je , a posle 12 dana dodavanja jabukovog sirceta =100. Iz prikazanih rezultata inoze se uociti neznatan porast indeksa obojenosti infuzorija. Ukupan broj infuzorija je povecan na racun infuzorija srednje velicine, dok su ostale infuzorije ostale iste brojnosti. U uzorcima sadrzaja buraga, nakon dodavanja jabukovog sirceta, infuzorije su pokazale znatno vecu pokretljivost, sto se iz video zapisa moze nedvosmisleno zakljuciti. 205

9 Radovi so XXVIII savetovanja agronoma. veterinara. tehnologa i agroekonomista. Vol. 20. br. 1-4 Tabela 1. Rezultati brojanja i klasifikovanja infuzorija buraga po velicini i prema indeksu obojenosti pre dodavanja jabukovog sirceta u kompletan obrok Results of counting and classification rumen infusoria according to their size and with the color index before apple cider vinegar supplement in TMR Redni br. No Prosek /Average Ukupno / Total Velike infuzorije Large sized infusoria Odnosvelike:srednje:male/ LargezMiddleSmall Ratio - Srednje Male infuzorije Indeks bojenja infuzorije Small sized Color index Midsized infusoria infusoria ,50 2,91 2,28 2,90 2,80 2,47 2,01 2,55 1=699 1,15 : 0,79 : 1 Tab. 2. Rezultati brojanja i klasifikovanja infuzorija buraga po velicini i prema indeksu obojenosti posle dodavanja jabukovog sirceta u kompletan obrok Results of counting and classification rumen infusoria according to their size and with the color index after apple cider vinegar supplement in TMR Redni br. No Prosek / Average Ukupno / Total Velike infuzorije Large sized infusoria Srednje infuzorije Mid sized infusoria Odnos velike:srednjemale / Large:Middle:SmaU Ratio - Male infuzorije Small sized infusoria Indeks bojenja Color index 2,89 2,88 2,38 1,79 2,99 2,87 2,47 2,56 1=801 1,08 : 1,92 : 1 Diskusija U svetu postoji sve veca tendencija za upotrebu prirodnih antimikrobnih sredstava, pa su i ispitivanja u toj oblasti brojna, sto ima za posledicu sve vise eksperimenata i ispitivanja u toj oblasti. Kako infuzorije imaju nemerljivo veliki znacaj u ishrani krava, veoma je bitno da se pokloni paznja unapredenju njihove sredine, kako bi sto efikasnije ispoljile svoju 206

10 Radovi so XXVI11 savetovanja agronoma, veterinara, tehnologa i agroekonomista. Vol. 20. br. 1-4 funkciju u poboljsanju svarljivosti obroka. Farmeri iz Ajove (Sjedinjene Americke Drzave) dodavali su pola unce jabukovog sirceta (1/2 fluid ounces = 15 ml, sto iznosi priblizno jedna supena kasika), tokoin citave priplodne sezone, kravama mlecnih i tovnih rasa smestenih na vise farmi (Practical Farmers of Iowa, 2004). Dodavanjem jabukovog sirceta u toku zime farmeri iz Ajove smanjili su pojavu teskih teljenja sa 29,1% na 5,3%. Istrazivanja ODPG grupe, Udruzenja za organsku proizvodnju mleka iz Novog Zelanda, (Organic Dairy Pastoral Group, New Zealand pokazala su da jabukovo sirce utice i na smanjenje pojavljivanja mastitisa kod krava, kao i na pojavu zaostajanja posteljica. Zakljucak Na osnovu dobijenih rezultata, moze se zakljuciti da jabukovo sirce pozitivno utice na pokretljivost i brojnost infuzorija. Znatan porast broja srednjih infuzorija blagog pada broja velikih infuzorija, nastaje na racun izbora hraniva u tranzitnom preriodu. Ovi rezultati ukazuju da je neophodno sprovesti dalja ispitivanja na vecem broju grla u ogledu i u kontrolnoj grupi, kada bi se izradio metabolicki profili svih zivotinja, uz pracenje njihovih proizvodnih i reproduktivnih parametara. Literatura 1. Czirle N., Bardos L, Kiss Zs., Rethy K. (2002.}: 2. Dogiel V. A. (1927) Monographic der Familie Ophryoscolecidae Arch. Protistenkund. 59: Forenbacher S. (1975). Pretraga buragova sadrzaja, , In: Forenbacher S. Klinicka patologija probave i mijene tvari domacih zivotinja. Svezak I/I Klinicka patologija probave i resorpcije, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti i Sveucilisna naklada Liber, Zagreb, Jovicin M., Drazic M., Petrujkic B.,MiriIovic M., Samanc H., Jeremic /.(2013.) Odnos indeksa boje infuzorija iz buraga i pokazatelja plodnosti kod krava holstajn frizijske rase, XVII savetovanje agronoma, veterinara, tehnologa i agroekonomista Vol.19, br.3-4 str Jovicin M., Milovanovic A,, Zikic D., Kovacevic M., KosarcicS., Drazic M., Barna T.(2009.): Evaluation of rumen protosoal ecosystem stability determined by Lugol iodine index of chromaticity in dairy cows; The international symposium on biocides in public health and environment [and] the international symposium on antisepsis, disinfection and sterilization [and] Belgrade conference 2009 on vector control in urban environments, 6; 6, Belgrade (Serbia), 6-7 Oct Kamra D.N. (2005.): Rumen microbial ecosystem., Curent Science, vol.89. No. 10 July

11 Radovisa XXVIIIsavetovonja agronoma. veterinara, tehnologa i agroekonomista. VoL 20. br Lalic M., Jovicin M., Pavlovic R.. (2001.):, Universal spring stomach rump UPS-NS. Veterinary Journal of Rerublic of Srpska, Banja Luka, Vol. 1, No 3, pp Leka Tihomir (2013.) : Plugin za AdobeAir* kompjutersku aplikaciju, licna komunikacija. 9. Ogimoto K., Imai S. (1981.) Atlas of Rumen Microbiology. Japan Scientific Press, Tokyo 10. Organic Dairy Pastoral Group, New Zealand Practical Farmers of Iowa, (2004.) Regensbogenova M., Kisidayova S., Michalowski T.Javorsky P., Moon-van der staay S.Y., Moon-van der staay G.W.M.Hackstein J.H.P., McEwan N.R.. jouany ]., Newbold J.C., and Pristas P. (2004.): Rapid Identification of Rumen Protozoa by Restriction Analysis of Amplified 18S rrna Gene, Acta Protozool. (2004) 43: Vermoler M., (1978.). Utilisation energetique des produits terminaux de la digestion. In "Alimentation des ruminants", INRA, Versailles. 14. Williams A G., Coleman G. S. (1992) The Rumen Protozoa. New York: Brock/Springer series in contemporary bioscience. Springer Verlag, USA 208

12 Radovi so XXVIII savetovanja agronoma. veterinara, tehnologa i agroekonomista, VoL 20. br. 1-4 UDC: : Originalni scientific paper THE EFFECT OF APPLE CIDER VINEGAR DIETARY SUPPLEMENT ON THE ACTIVITY OF RUMEN INFUSORIA OF DAIRY COWS Summary V. Gurjanov. M. Jovian, N. Etinski, R. Cosic' The aim of the pilot experiment was to determine the effect of apple cider vinegar dietary supplement on the activity of rumen infusoria of dairy cows and their fermentative capacity on the basis of Lugol's stain coloring index, and all this without compromising rumen's ecosystem. The pilot experiment was conducted on one Holstein-friesian dairy cow. It lasted 12 days and meant adding 100 ml of apple cider vinegar to the TMR daily. Activity of infusoria and their Lugol's stain coloring index were measured before and after adding apple cider vinegar dietary supplement Experimental results indicate that apple cider vinegar dietary supplement greatly affects the mobility and number of infusoria. Lugol's solution coloring index did not show substantial improvement, while the total number of infusoria increased at the expense of a significant increase in the number of medium sized infusoria. Large:Medium:Small relation was 1.15:0.79:1 before the experiment and L:M:S 1.08:1.92:1 after 12 days of adding apple cider vinegar dietray supplement- Key words: infusoria, protozoa, apple cider vinegar, milk cows "DVM Vladimir Gurjanov, DVM Novak Etinski. PIK Becej Veterina DOO. Novosadska 2, Becej, Republic of Serbia; Ph.D. Milovan lovicin, research asocciate. Scientific Veterinary Institute.Novi Sad", Novi Sad, Rumenacki put 20, Republic of Serbia; BSc. Radivoj Cosic, Taurus - agro konsalting. Naselje Hemograd lokal 2 a. Vrsac, Republic of Serbia; of corresponding author: veterina@pikbecej.rs; rmlovan@niv.ns.ac.rs 209