АҚОРДАДА. Түркістанның тарихи әрі рухани мәні зор

Transcription

1 37 (679) 14 қыркүйек, жұма 2018 жыл Бағасы келiсiмдi ЕЛБАСЫ САПАРЫ Қазақстан Түркия: Өзара сенім мен ынтымақтастық Санкциялар саясаттан, Тиімді сауда достықтан Кеше Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Түркия Республикасының Президенті Режеп Тайип Ердоғанмен кездесті. Салтанатты қарсы алу рәсімінен кейін Қазақстан мен Түркия президенттері арасында келіссөз өтті. Кездесуде мемлекет басшылары екіжақты ынтымақтастықтың және сауда-экономикалық қатынастарды нығайтудың өзекті мәселелерін талқылады. Сонымен қатар, Нұрсұлтан Назарбаев пен Режеп Тайип Ердоған халықаралық және өңірлік күн тәртібіндегі маңызды мәселелер жөнінде пікір алмасты. Түрік бизнесінің капитандарымен кездесу кезінде Елбасы Қазақстан мен Түркия компаниялары әлемдік санкцияларды тиімді пайдаланып, сауда-саттықты арттыруы қажеттігін айтты. «Сөйтіп бір-бірімізге көмектесіп, сауда-саттықты арттыруға болады», деді Нұрсұлтан Назарбаев. 24 келісім-шарт $1,7 миллиард! Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Түркия Республикасына жасаған сапар аясында Түркияның іскер топтар өкілдерімен кездесті. Қазақстан Президенті Түр - кия ның бизнес өкілдері алдында сөйлеген сөзінде екі мемлекет арасындағы сауда-экономикалық ынты мақтастық оң қарқын алып келе жатқанын атап өтті. Қазақстан мен Түркия ара сындағы қатынастар өза - ра достыққа, бауырластық пен сенімге негізделген. Сауда айналымы жөнінен Түркия Қазақстанның стратегиялық серіктестерінің алғашқы ондығына кіреді. Екі ел арасындағы тауар айналымы 2017 жылы 27 пайызға өсіп, 2 миллиард АҚШ долларына жуықтады, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы инвестициялық ынтымақ- тастық пен экономиканың түрлі салала рындағы бір лескен жобаларды іске асыру мә селелеріне тоқтал ды. Атап айтқан да, тәуелсіз дік ал ғаннан бері еліміз ге Түркия 3 миллиард АҚШ долларынан астам инвестиция иция құй ғанын және бүгінде Қазақстанда түрік капиталының қатысуымен 2 мыңға жуық кәсіпорын жұмыс істеп отырғанын атап өтті. Сонымен қатар, Қазақстан Президенті екі ел кәсіпкерлерін қолдауға бағытталған «Жаңа синергия» бағ дар ламасының жүзеге асы рылу нәтижелері жөнінде айт ты. Осы бағдарлама аясында құны 800 миллион доллар болатын 23 жоба іске қосылып, 3 мың жаңа жұмыс орнының ашылуына мүмкіндік берді. Кеше елдеріміздің бизнес өкілдері құны 1,7 миллиард доллардан асатын 24 келісім-шартқа қол қойды. Бұл біздің өзара сенім мен ын ты мақ тастығымыздың жар қын мысалы, деді Нұрсұл тан Назарбаев. Кездесу барысында Мемлекет басшысы Қазақ станның экономи калық артықшылықтарына және елімізде бизнес жүргізу үшін жасалған қолайлы жағдайларға назар аударды. Қазақстанда инвестиция лық ахуалды жақсарту жөнінде кешенді жұмыстар жүргізілуде. Кәсіпкерлікті дамыту үшін заңнамаға тиісті өзгерістер енгізілді. Дүние жүзілік банктің «Бизнес жүргізу жеңілдігі» рейтингінде Қазақстан 190 елдің арасында 36-орында. Біздің мемлекет Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы Инвестициялық комитетінің мүшесі болып саналады, деді Қазақстан Президенті. Сондай-ақ Нұрсұлтан Назар баев Қазақстан Респу- бли касының Президенті жанындағы Шетелдік инвес- торлар кеңесі мен «Қа зақ Инвест» компаниясының жұмысы және инвесторлар үшін қарас тырылған түрлі жеңілдіктер жөнінде айтты. Қазақстанда 11 арнайы экономикалық және 24 индустриялық аймақ бар. Олардың жұмысына қатысу шылар үшін салықтық жә не өзге де жеңілдіктер қа рас тырылған. Түрік компанияларын Қазақстанда өз биз нестерін өркендетуге шақы рамын, деді Мемлекет бас шысы. Сонымен қатар, Қазақстан Президенті еліміздің көліктранзит әлеуетінің мүмкін діктеріне жан-жақты тоқ тал ды. Қазақстан Еуропа мен Азия арасындағы трансконтинен тальды мультимодальды жүк тасымалын бел сенді дамытуда. Еліміз ар қылы 5 темір жол және 6 халық аралық автомобиль жолы өтеді. Транскаспий мульти модальды жүк тасыма лын дамыту үшін көп жұмыс атқарылуда. Ақтау портын жаңғыртып, оның мүмкіндіктерін кеңейттік, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы Қазақстандағы өнеркәсіп кәсіпорындарын жекешелендіру үдерісіне және агроөнеркәсіп кешеніндегі инновациялық жобаларды іске асыруға шетелдік инвесторлардың қатысу мүмкіндігі бар екенін де атап өтті. Сонымен қатар, Қазақстан Президенті түрік бизнесмендерін Назарбаев университеті мен Инновациялық технологиялар паркі базасында құрылған инновациялық кластерлердің жұмысына атса лысып, туристік саладағы бірлескен жобаларды жү зеге асыру мүм кіндіктерін қарас тыруға шақырды. «ЭКСПО-2017» көрмесінің базасын да «Астана» ха лық аралық қар - жы орталығы жұмы сы істей бас та- ды. Бұл орталық Нью- Йорк, Синга пур, Лондон және Дубай қалаларындағы қаржы орта лықтарының үздік мо делі негізінде жұмыс жүр гізеді. Оның құқықтық мәр тебесі конституциялық заң мен бекітілді, жұмыс тілі ағылшын тілі. Бұл өңірдегі қызметі ағылшын құқығына негізделген бірден-бір орталық, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы «Астана» халықаралық қар жы ор талығының негізгі артықшылықтары жөнінде ай тып, бұл орталықтың жұмы сына қатысушылар үшін арнайы салық, валюта, виза және еңбек режімдері енгізілгенін атап өтті. Соңында Қазақстан Президенті екі ел бизнесмендерін бүгінгі жасалып отырған мүмкіндіктің бәрін пайдалана отырып, мемлекетаралық байланыстарды дамыту және нығайту ісіне белсенді атсалысуға шақырды. АҚОРДАДА Түркістанның тарихи әрі рухани мәні зор Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев 11 қыркүйек күні Түркістан қаласын дамыту жөнінде кеңес өткізді. Жиын барысында Мемлекет басшысына Түркістан қаласын дамытудың жоспары мен перспективалары жөнінде мәлімделіп, облыс орталығын Шымкент қаласынан Түркістан қаласына көшіруге қатысты тапсырмалардың орындалуы туралы баяндалды. Елімізде жаңадан Түркістан облысының пайда болғаны баршаға мәлім. Бұл орынды шешім деп санаймын. Облыс орталығы енді Түркістан қаласына көшеді. Бұл барлық жағынан да күрделі үдеріс, деді Қазақстан Президенті. Елбасы Қазақстан хал қы үшін де, бүкіл түркі әлемі үшін де Түркістан қаласының тарихи әрі рухани мәні зор екеніне айрықша тоқ талды. Бұл түркі халықтарының киелі мекені. Сондықтан мұнда жұрт көп келеді. Бұл жерде көптеген танымал тұлғалар жерленген, деді Нұрсұлтан Назар баев. Кеңесте Премьер-Министрдің бірінші орынбасары А.Маминнің Түркістан қала сының аумақтық даму тұжырымдамасы жө ніндегі баян дамасы және Түркіс тан облысының әкімі Ж.Түй ме баевтың әкімшілікаумақтық басқару органдарын жаңа облыс орталығына көшіру барысы жө нін дегі баяндамасы тың далды. Атап айтқанда, Қа зақстан Президентіне инфра құры лымдық және әлеуметтік нысандар салу жоспары, сондай-ақ қаланы энергиямен және сумен қамтамасыз етуге қатысты ұсынылған шешімдер жөнінде егжей-тегжейлі мәлімет берілді. Жиын қорытындысы бойын ша Үкіметке және облыс басшылығына бірқатар нақты тапсырма жүктелді. ҚЫСҚА НҰСҚА ЖАҢАЛЫҚ Медициналық сақтандыру қоры жыл басынан бері медицина ұйымдарына 497,5 млрд теңге төлеген. Бүгінгі таңда Қор мемлекеттік тапсырыс бойынша қызмет көрсетуге ниет білдірген 1365 медицина ұйымымен келісімшарт бекіткен. Оның 623-і жекеменшік кли никалар. Биыл жеке кли никалар саны 2017 жыл мен салыстырғанда 158-ге көбейген. Ал, олармен бекітіл ген келісімшарт сомасы өткен жылғыдан 2 есе артып, 110,6 млрд теңгені құрады. « » бағдарламасын іске асыру шеңберінде 2018 жылғы 10 қыркүйектегі жағдай бойынша қарыз алуға 26,7 млрд теңге сомасына өтініш қабылданды. Бүгінде оның ішінде 18 млрд теңге сомасына қарыз бе руге өтініш мақұл дан ды. Кеше ҚР Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіқалықова жұмыс сапарымен Өзбекстан Республикасына бар ды. Мемлекеттік хатшы сапар аясында ӨР Премьерминистрінің орынбасары, Әйел дер комитетінің төрайымы Т.Нарбаеваның шақыруымен Қазақстан және Өзбек стан әйелдерінің бизнесфорумына қатысты жылдың тамызында Қазақстанның халы қ- аралық резервтері шілдемен салыстырғанда 0,35 пайыз, 2017 жылдың желтоқсанына қарағанда 1,98 пайызға азайып, 87,314 млрд АҚШ долларын құ рады. Қазақстанда пойыз билет терін сатып алғанда тек әйелдер отыратын купені таңдау қызметі енгізіледі. ҚР Инвестициялар және да му министрлігі арнайы заң жобасын әзірлеп жатыр. Көлік комитетінің төра ғасы Әсет Асавбаевтың айтуын ша, купелердің бәрі бірдей бо - лады. Тек әйелдер отыр ған купені ғана таңдау құқы ғы болады. Еркектер де топ тасып жүре алады. Парламент Мәжілісінің қарауына «ҚР Ұлттық қорынан жылдар ға ар налған кепілден дірілген трансферт туралы» заң жобасы түсті. ҚР Ұлттық эко номика министрі Тимур Сү лейменовтің айтуынша, атал ған құжаттар Ұлттық қор дан республикалық бюд жетке берілетін транс ферт тердің нақты көлемі көрсетілген. Атап айтқанда, 2019 жылы 2 трлн 450 млрд теңге, 2020 жылы 2 трлн 300 млрд теңге, ал 2021 жылы трансферт тердің көлемі 2 трлн теңге деп белгіленіп отыр. БАСПАСӨЗ 2018 ҚР Мемлекеттік Елтаңбасы өзгертілді 2018 жылғы 12 қыркүйекте Эталон орталығында ҚР ИДМ Техникалық реттеу және метрология комитеті басшысы Арман Шаққалиевтің тө рағалығымен Ғылымитехникалық комиссияның отырысы болды, деп хабарлайды ҚазАқпарат комитеттің Фейсбуктегі парақшасына сілтеме жасап. Оған Мемлекеттік елтаңбаның авторы Жандарбек Мәлібеков, «Қазақ стан стандарттау және сертификаттау институты» РМК басшы лығы да қатысты. Отырыста «Қазақстан КАДР Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы. Техникалық шарттар» ҚР СТ стандартына енгізілетін 1 өзгерістерді мақұлдау туралы шешім қабылданды. Оған сәйкес, ұлттық стандарттың бүкіл мәтінінде «Қазақстан» сөзін латын графикасымен «QAZAQSTAN» етіп өзгерту, сондай-ақ E түстер диапазонын қолдану туралы өзге рістер қабылданды. Бұдан тыс, Мемлекеттік Елтаңбаның элементтері мен тарихын сипаттауға әдістемелік құралдарға сілтеме, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының авторы Жандарбек Мәлібеков жасаған конструкторлық құжаттама қосылды. Өзгерістерді енгізу үшін Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Ел таңбасының авторы және өндіру ші лердің қатысуымен бірқатар отырыстар өткізілді. Еске сала кетейік, өзгерістерді Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақ әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы» Жарлығына сәйкес, арнайы жасақталған Жұмыс тобы әзірлеген. Тағайындаулар Мемлекет басшы сының Жар лығымен: 10 қыр күйек күні Әділбек Рыс келдіұлы Жақсыбеков зейнеткерлік жасқа толуына байла нысты Қазақстан Респуб ликасы Пре зи денті Әкімшілігінің Басшысы қызметінен бо са тыл ды. Ал Елорда Тау төріндегі Текелі әкімі Әсет Исекешев ҚР Президенті Әкімшілігінің басшысы қызметіне тағайындалды. Сондай-ақ ҚР Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов Мемлекет басшысының Жарлы ғымен Астана қаласының әкімі қызме тіне тағайындалды. Тіл саясаты баршаға ортақ киелі іс Соқтықпалы, соқпақты ғұмыр 3 4 5

2 2 www. pr-hal.kz 14 қыркүйек, жұма, 2018 жыл ҮКІМЕТ ОТЫРЫСЫНДА Үкімет басшысы министрлердің өтірігін әшкереледі 11 қыркүйекте ҚР Үкіметінің отырысында Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев еліміздің 2018 жылдың сегіз айындағы әлеуметтік-экономикалық дамуы мен республикалық бюджеттің атқарылуының қорытындыларын қарау барысында орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың жұмысын сынға алып, бірқатар нақты тапсырмалар берді. Алдымен Бақытжан Сағын таев еліміздің Қор ғаныс министрлігі 15,4 млрд теңге қаражатты игере алмай жатқанын айтып себебін сұрады. Бақытжан Әбдірұлы, біз оны білеміз. Қазір талдап жатырмыз. Міндетті түрде нақты шаралар қолданатын боламыз, деді Қорғаныс ми нистрі Нұрлан Ермекбаев. Сіз жаңадан келіп жатырсыз, не себептен игерілмей жатқанын қараңыз. Жылдың соңы болып қал ды, ең үлкен қаржы сіздің министрліктің есебінде болып тұр, деді Үкімет басшысы. Мұнан кейін Премьер-Министр Мәдениет және спорт министрлігінде 11,1 млрд теңге игерілмегендігін айтты. Осы мәселеге қатысты жауап берген Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы барлығы жоспарлы түрде жүріп жатқанын айтып ақталды. Қалай жоспарлы түрде жүреді, егер 8 айдың қорытындысында игерілмеген ақша болса, біз жоспарлы түрде игермей отырамыз ба? деді министрдің жауабына көңі лі толмаған Үкімет басшысы. Осы ретте министр техникалық мәселелердің болғанын айт ты. 11 млрд теңгеге 8 айдың ішінде қанша мектеп, қанша шақырым жол, қаншама балабақша, аурухана салуға болатынын білесіз бе?, деп сұрады Бақытжан Сағынтаев. Үкімет басшысының дерегінше, Ауыл шаруашылығы «ЕГІНЖАЙ КҮНІ» министрлігі 10,9 млрд теңге игермеген. Біздің бюджет 355 млрд теңге. Соның 10,9 млрд теңгесі 8 айдың қоры тындысында игерілмеген. Оның ішінде 5 млрд теңге ден астамы бойынша су ша руашылығынан актілер күтіп отырмыз. Бірден ақша төленеді. Содан кейін ғылым жағынан 3,5 млрд теңгені төлеуге баяғыдан дайынбыз. Бірақ, мынау Білім министрлігіне өтінім маусым айында, одан кейін тамыз айында берілген. Ол жерде 90 күн қаралады. Соны біз қалай қысқартамыз? Ол кісілермен қайта-қайта сөйлесіп отырмын. Қарау мерзімін қысқарту керек шығар? деп ақталды Үкімет бас шысының орынбасары Ауыл шаруашылығы министрі Өмірзақ Шөкеев. Өмірзақ Естайұлы, сіз Үкі мет басшысының орынбасарысыз. Министрге қарағанда сіздің лауа зы мыңыз жоғары. Шақырып алып, жо баны қараңыз. Тәртібін өзгертесіз бе, әйтеуір берілген қаржы игерілуі қажет. Ақша аласыздар, игерілмей жа та ды. Онда не үшін ақша бе рі леді? деді Үкімет басшысы. Келесі кезекте Премьер- Министр Ішкі істер ми нистр лігінің де қомақты қар жыны игере алмай отыр ғанын ескертті. 4,5 млрд теңге бойынша келісімшарт жасағанбыз, оны қыркүйекке дейін орындаймыз. 2,9 млрд теңге үнемделген қаражат. Қорғасқа қатысты қосымша шарттар да бар, деді өз кезегінде Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымов. Қыркүйектің ішінде отыр мыз ғой, қалай қыркү йек те? Өтірік айтқанда дұ рыстап айту керек қой. Қосымша шарт деген не, ол? Қаражаттың 9,5 млрд тең - гесі игерілмей жатады. Ал сіз қосымша шарт дейсіз. Қаржы керек емес қой, сон да, деді Бақытжан Сағын таев. Үкімет басшысы отырыс соңында жылдық өсімнің 4 пайыздан кем болмауы тиіс екендігін қадап айтып, нақты тапсырмалар берді. Марлан ЖИЕМБАЙ ЖАҢАЛЫҚТАР Қайталама нарыққа ипотека беріледі «Баспана-Хит» атты жаңа ипотекамен қайталама нарықтан пәтер алуға болады, деп xабарлайды ҚазАқпарат тілшісі. «Баспана» ипотекалық компаниясының басшысы Қайрат Алтынбековтың айтуынша, алғашқы жарнаның көлемі өзгермейді. Алайда проценттік мөлшерлеме Ұлттық банктің ставкасына байланысты болады. «Мәселен, Ұлттық банктің базалық ставкасы 9 процентті құрайды. Оған тағы 1,7 процент қосылады. Осылайша, «Баспана-Хит» бағдарламасы бойынша проценттік мөлшерлеме 10,7 болады. Ипотека мерзімі 15 жыл. Ал бастапқы жарнаның мөлшері 20 процент болып қала береді», деді Қ.Алтынбеков Астанада өткен баспасөз мәслиxатында. Оның айтуынша, жаңа ипотеканы алғанға дейін Ұлттық банктің базалық ставкасы құбылуы мүмкін. Алайда несиені алып, барлық құжаттарды рәсімдегеннен кейін қарыздың мөлшерлемесі өзгермейді. Келісімшартта қалай көрсетілді, солай сақталып қалады. «Біз жаңа ипотеканы бере бастадық. Серіктес банктерге барып, құжат тапсырсаңыздар болады», деп атап көрсетті Қ.Алтынбеков. Айта кетейік, « » аясына арналып жаңа үйлер салынады. Ол үшін жергілікті әкімдіктерге 150 млрд теңге бөлінбек. Арман АСҚАРОВ Балалар шетелге тек төлқұжатпен шыға алады 2019 жылдан бастап шетелге шығатын 16 жасқа толмаған балаларға арнайы төлқұжаттың болуы міндетті болады, деп хабарлайды BNews.kz ҚР ІІМнің баспасөз қызметіне сілтеме жасап. Белгілі болғандай, «Жеке басты куәландыратын құжат туралы» заңға сәйкес, Қазақстан Республикасы азаматының төлқұжатына ата-аналарымен шетелге шыққан 16 жасқа дейінгі балалардың суретімен бірге олар туралы жазба енгізілуі мүмкін. «Әлемдегі лаңкестік пен экстремизм қаупінің күшеюіне байланысты, көптеген елдер шекараларынан өткізу тәртібін қатайтуға мәжбүр болды. Мемлекеттің шекарасынан өту үшін ата-анасымен бірге елден сыртқа шығатын 16 жасқа дейінгі балалардан Қазақстан Республикасының азаматы (мысалы, Шенген аймағындағы Еуропа елдері, АҚШ, БАӘ және т.б.) екенін растайтын құжаттың болуын міндетті талап ретінде қарастыратын елдердің саны артуда», деп атап өтті министрлік. Сондықтан, ҚР ІІМ Қазақстанның азаматтарына өзге елдердің шекараларын оңайлықпен өтуге мүмкіндік жасау үшін ата-аналардың төлқұжаттарына 16 жасқа дейінгі балалардың суреттерін жабыстыруға тыйым салуды қарастыратын заңға өзгеріс енгізеді. Сәйкесінше, балаларға елдің шекарасынан өту үшін жеке төлқұжат жасалуы керек. Аграрлық саланы дамытудағы әріптестік Жетісудың жер емген диқандары өнім жинауға кірісіп кетті. Биыл Алматы облысында 500 мың гектарға жуық алқапқа дәнді-дақылдар себілген болса, олардың алғашқы бөлігіне шаруалар орақ салды. Диқандар «бітік өскен егіннен жиналған өнім қамбаны еселеп толтырады» деген үмітте. Ел үшін маңызды осындай оқиғаға байланысты Алматы облысы Талғар ауданындағы «Байсерке- Агро» агрокешенінің базасында республикамызда тұңғыш рет «Егінжай күні» аталып өтілді. Аталмыш шараға ҚР Ауыл шаруашылығы минис тр лігінің жауапты хатшысы А.Мамыт беков, ҚР Білім және ғы лым министрі Е.Сағадиев, ҚР Парламенті Мәжілі сінің аграрлық мә се ле лер жөніндегі Ко ми тетінің төра - ғасы С.Ома ров, ҚР Ұлттық ғылым ака де мия сының академигі Ғ.Қа лиев, Алматы облы сы ның әкімі А.Баталов, рес пу бли камыздың барлық облыс тары әкімдерінің ауыл шаруа шылығы сала сына жетек шілік ететін орын басарлары мен ауыл шаруа шылы ғын дамы туға ынта лы бір неше жүздеген азамат қатыс ты. «Ауыл шаруашылығында инно вацияларды тиімді қолдану» тақырыбына ар налған семинардың ашы лу ында сөз алған өңір басшысы Амандық Баталов өз сөзінде семинарға қатысушыларға алғысын біл діріп, мемлекеттік қолдау дың арқасында өңірде ауыл шаруашылығын дамытуда қолға алынып жатқан жұмыстар мен олар дың осы күндегі нақты нәтижелеріне қысқаша тоқталып өтті. Сонымен қатар облыс әкімі еңбек тиімділігі мен өнімділікті арт тыру, қал дық көлемін мей лінше азайту, бәсекеге қабілетті өнім шығару үшін ауыл шаруа шылығы өнімдерін өндірушілердің өндіріс ба ры сында заманауи, иннова циялық және ғылым дағы соңғы жетістіктер мен жаңалықтарды барынша кеңінен енгізу қажеттігін жеткізді. Осыдан кейін сөз кезегі ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің жауапты хатшысы Асыл жан Мамытбековке бе рілді. Спикер өз сөзінде «Бизнес білім мен ғылым үкіметтік қолдау» үштігі жұмыстарды тиімді жүргізген жағдайда ғана аграрлық саланың тасы өрге домалап, оның нәтижелерін осы аталған тараптармен қатар халық та сезінетіндігін нақты мысалдармен түсін діріп берді. Сондай-ақ А.Мамыт беков елі міздің климаттық ерекше лік тері мен мал және егін шар уа шылығымен айналы суға жайлылығы біздің әлемдік нарыққа өзіміздің са палы өнім дерімізді шығарып, бә се келістікке түсе отырып, айтар лықтай пайда та бу ы мызға үлкен мүмкіндік тер беретіндігін, ал үкімет та рапы шағын отбасылық фер малардан бастап агрохол динг терге дейінгі бар лық субъектілерге қа жет ті қолдауды көрсетуге әзір екен дігін жет кізді. Келесі болып сөз алған «Байсерке-Агро» агро холдингінің Президенті Темір хан Дос мұхамбетов өз шаруашылығында мал және егін шаруашылығын дамыту бағы тында қолданып келе жатқан тәжірибелерімен бөлісіп, осы саланы жетіл дірудегі тың идеялары мен ұсыныстарын айтып, семинарға қатысушы лардың көпшілігіне мотивация ре тінде әсер етті. Айта кету керек, агро холдинг жетекшісі үнемі отан дық және әлемнің ауыл шар уашылығы дамы ған ел деріндегі өзде рінің озық идеялары мен ғы лы ми же тіс тік терін ұсына тын, атал ған саланың даму ына үлесін қоса алатын ғалым дарды, білікті әрі еңбек қор мамандарды жә не жо ға ры, орта кәсіптік оқу орын дарының үздік түлек терін өзіне тарту арқылы, ег ін шаруа шы лы ғындағы өнім - ділік көрсеткішін 80%-ға де йін жет кізген. Және де қа рас тырыл маған әрі артық шы ғындарды қысқартудың жо лын та уып, табысты ана ғұр лым арт тыруға мүм кіндік жаса ған. Осы ой ла рының бар лығы мен холдинг президенті се ми нарға қаты сушылармен бөлісті. Сондай-ақ мүйізді ірі қараның қазақстандық «Ақбас» тұқымынан 97% және «Әулиекөл» тұқымынан 99% (200 сиырдан 197) бұзау алған, Канададан жеткізілген етті бағыттағы және 70 литрға дейін сүт беретін сиырлардың «Ангус» және «Герефорд» тұқымдарының мал басы санын арттырып, бұзауларының тәулігіне 1-1,5 келі салмақ қосуына мүмкіндік жасап отырған, сүттің сауылуынан өңделуіне дейінгі про цестерді толық тай ав то маттандыруға көші ру дің нәтижесінде сүттің құ нарлылығын жоғалтпай, сапа сын арттырып, әр сиыр дың сүт беруіне байла нысты азықтандыру мөл шерле ме сін нақ ты есеп теп беретін робот тарды қолда нысқа енгізіп, зама науи техно ло гия ларды өнді ріс ке алғаш қылардың бірі болып енгізіп жүрген «Байсерке-Агро» агрокешені еке нін тілге тиек ете кеткен жөн. Осы семинарда ғалымдар мен шаруақожалықтарының жетекшілері, бизнес өкілдері де тақырыпқа байланысты ойларымен бөлісіп, пікірлерді сараптап, ортақ шешімдер қабылдап жатты. Өткен семинардың нәтижесі бойынша аграрлық ғылым ды дамытудағы әріптестік жөніндегі мемо рандумға қол қойылды. Осыдан кейін семинар қаты сушылары ашық аспан астында тізіл ген көрмедегі ауыл шаруашылығы өнімдері, ты ңай тқыштар, әуеден бақы - лай тын аппараттар мен ауыл шаруашылығы тех ни - ка ларының соңғы үл гі лерімен танысты. Мың нан ас там шаруашылық өкілдері қатысқан аталмыш шара ди қандардың бір-бірімен пікір алмасу алаңына ай налды деуге толық негіз бар. Бір сағаттық концерттік бағ дар ламадан кейін респуб ликалық «Егіншілік кү ні» сұрақ-жауап форма тында өткен дөңгелек үстел мен жал ғасты. Рес пу бли ка мыздың әр түкпірінен бас қосқан ауыл шаруа шы лығы ның басы-қасында жүрген аза маттар осындай семинарлардан өздеріне қажетті мә лімет алып, тәжірибе ал ма сатындығын айта келе, алдағы уа қытта да рес пу бли ка лық деңгейдегі ау қым ды бас қосулардың жиі өтіп тұруына қатысты ұсы ныс, тілектерін білдіріп тар қас ты. Жүсіп ЖҰБАТ «P&H» ТӨРТІНШІ ӨНЕРКӘСІПТІК РЕВОЛЮЦИЯ Әлеует ол күш немесе қол да бар мүмкіндік. Яғни, эко номикалық және инн овациялық дамуға қол жеткізу және бар мүмкіндіктерді тиімді пайдалану. Бұл тиімділікті арттыру үшін және еліміздің әр өңірінде экономикамызды дамыту мақ сатында түрлі жұмыстар атқа рылуда. Жолдауда: «XXI ғасырда әлемнің та биғи ресурстарға деген мұқтаждығы жалғасуда. Олар бо лашақта жаһандық эко номиканы және еліміздің экономикасын дамыту бары сында ерекше маңызға ие бола ды», деп, кешенді ақ парат тық-технологиялық платфор маларды белсенді түр де енгізу қажеттігі айтыл ған. Сонымен қатар онда көрсетілген электр энер гиясын үнемді қолдану, әр аймақ тарда шағын және орта бизнесті дамыту, сондай-ақ пайдаланусыз қалған тұрмыстық қатты қалдық тарды қайта өңдеу жұмыс тары шын мәнінде ресурс тық әлеуеттің Сондай-ақ Елбасы бірнеше отандық кәсіпорындардың база сында жұмысты жеңілдетіп, әрі еңбек өнім ділігін арттыратын жаңа инновациялық әдістерді жүзеге асыратын пилоттық жобаларды жүзеге асыру қажет екендігін жеткізді. «Бұл ретте индуст рияландыру үде рісінде жаңа техно логиялық қалып тың барлық жетіс тіктерін пайдалана отырып, ба - рынша иннова ция лық си патқа басымдық беру қа жет», деп тапсырды Н.Ә.Назар баев. Бүгінде өнеркәсіп саласына цифрлық технологияны енгізу маңызды қадам болып отыр. Алматы қала сының бас шылығымен бүгінгі таң - да Жолдауда көр се тілген мін деттерді іске асы ру мақсатында «Ал ма тыны да мытудың 50 жоба-драйвері» бас та ма сы қолға алынды. Бұл бас тама аясында мегапо листің индустриалды ай ма ғында «Tokyo Rope Manufacturing» тран сұлттық Ресурстық әлеует дамытылады Елбасымыздың жолдаған «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауы бүгінгі таңда жаңа жолға, жаңа серпіліске бағыттайтын үлкен мүмкіндік болып отыр. Бұл Жолдауға негіз болған маңызды он бағыттарының бірі Ресурстық әлеуетті одан әрі дамыту мәселесі. Агроөн еркәсіпке соны серпін Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған «Төртінші өнеркәсіпті революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты кезекті Жолдауы еліміздің дамуындағы тың серпіліс болып отыр. Ұшқаны білінбейтін ұшқыр заманда технологиялық, эко но микалық және әлеумет тік са лалардағы терең және қарқынды өз герістер кезеңіне қадам ба суымыз, еліміздің әлемнің да мыған отыз мемлекетінің қа тарына енуін қамтамасыз ету біздің басымдылығымыз болуы тиіс. Осыған байланысты, Президент өз Жолдауында ақыл ды технологиялардың агроөнеркәсіп кешенін дамытуды үшінші басты міндет етіп қойды. Оның айтуынша, еліміздегі аграрлық саясат еңбек өнімділігін түбегейлі арттыруға және өңделген өнімнің экспортын ұлғайтуға бағытталуы керек. Ауыл шаруашылығы еліміз дің экономикасын да мытушы өзекті сала лар дың бірі. Себебі, Қазақ стан ауылшар уашылық өнім дерімен өзін-өзін қам та масыз етіп қана қоймай, «Қазақстанда жасал ған» табиғи азық-түлік брендін әлемдік деңгейге шығара алатын елдердің бірі. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың ауыл шаруашылығына қатысты айқындап берген міндеті аясында Жамбыл облы сында қарқынды жұмыстар атқарылуда. Ауыл шаруа шылығы саласының даму үрдісі серпін беріп, мал өнімдерінің саны артып отыр. Облыс көлемінде, атап айтқанда Жамбыл ауданында өнімдері экспортқа бағытталған «Оңтүстік халал тағамдары компаниясының ет өңдейтін зауыты, Байзақ ауданында «Әулие ата Феникс» серіктестігінің құс етін өндіретін фабрикасы іске қосылды. Сүт өнімдерін дамы ту бойынша Меркі ауданында «Меркі өнімдері» және Жуалы ауданында «Жуалы Алатау» ірі ауыл шаруа шылық өндірістік ұжым шарлары құрылды. Бұл дегеніміз агроөнеркәсіп саласының әлеуетін арттыруға батыл қадамдар жасалып жатырғанын білдіреді. Осылайша, ауыл шаруа- корпо рация сының инженерлік жүйе лерді қорғайтын өнім шығаратын жаңа зауыты техн икалық тұрғыда ашылды. Жоғары тех нологиялы зауыт Пре зи дентіміздің шетел дік инвес тицияны тарту және ре с публика айма ғында инно вациялық өндіріс құру жөніндегі тап сыр масын орындау ая сында ашыл ды. Биыл «Алатау» инно вация лық техно ло гиялар паркін да мытудың жаңа бағдар ла масы жа салды. Жалпы 163 гектардан асатын эконо ми ка лық аумақ тың 50 гектардан ас там телімі бос тұр. жанда нуына септігін тигізетіні сөзсіз. Бұл сөзімізге бірденбір дәлел Астанада өткен ЭКСПО-2017 көрмесі осы энергия саласында қаншалықты қарқынды екенімізді көрсеткен болатын. Осы орайда, Түркістан облысын айта кететін болсақ, облыс ауқымды өндірістікэкономикалық әлеуетімен, еңбек ресурстарының көптігімен ерекшеленетін аумақ. Бүгінгі таңда Түр кістан облысының ауыл шаруашылығы энергияны көп қажет ететін салаға айналып отыр. Бұл жерде шаруашылықтың қазіргі кезде дамыған салаларына энергия жеткілікті. Басты өнеркәсіп орындары мен электр станциялары және басқа да нысандар газды пайдалануға көшірілген. Мұнымен қоса Түркістан облысы келешекте бірың ғай энергетикалық жүйе арқылы электр энергия сын көп мөлшерде ірі су электр станцияларынан алатын болады. Жолдауда «Өңірлердің әкімдері шағын орта бизнес субъектілерін кеңінен тартып, тұрмыстық қатты қалдықтарды заман талабына сай утилизациялау және қайта өңдеу үшін шаралар қабылдау керек», деп нақты айтылған. Ал, бұл бағытта бүгінде озық технологияның арқасын да жарамсыз деп танылған тұрмыстық қал дықтарды қайта өңдеу мүм кіндігі зор. Сондықтан да, Елбасымыздың бұл бас тамасы еліміздің қайта өңдеу саласында көш бастаушы елдер дің қатарында болуына және қолда бар мүмкін діктерімізді тиімді пайда лануға жарқын жол деп ойлай мыз. Жүрсінбай ЕРГЕШОВ, «Гидроспецстрой 5» ЖШС-ның директоры шылық салаларына қолдау көрсету арқылы, біз, сенімді өсу жолына түсеміз. Ұлттық эко но миканың бұл саласы нарық пен бәсекеге аз икемделгеніне қарамастан, даму дың оң бағытына ың ғайланып келеді. Еліміздің түкпір-түкпірінен ауыл шаруа шылығын дамытушы зауыт тар мен фабрикалар ашылса, аграр лық кешен мәселелерін ше шуге түбегейлі бет бұрғанымыздың белгісі. Ел басы ның дәстүрлі Жол дауы мен ондағы нақты мін деттер дамудың жаңа ке зеңіне бастаушы даңғыл жол екендігі сөзсіз. Бахтияр КӨПБОСЫНОВ, Жамбыл облысы Жуалы ауданының әкімі Озық технологиялар заман талабы Цифрландыру өзектілігі мен қажеттілігі уақыт өткен сайын артуда. Кәсіпорын не болмаса өндіріс цифрлық технологиясыз бәсекеге қабілетсіз болады және өнім бағасы мен сапасынан ұтылады. Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Төртінші өнеркәсіптік революция ж ағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында ең бірінші өндіріске жаңа технологияларды енгізу маңыздылығына тоқталып өткен еді. Ол жерде ІТ технология лар ды дамытып, қалаға қа жетті жобалар жасайтын өнеркәсіптер ашу көзделген. Жалпы, Алматының индус триалды аймағында қазіргі кезде құрылыс, фар мацевтика, химия, тамақ және жеңіл өнеркәсібі салалары бойынша 40-тан астам ірі отандық және шетелдік жобалар жүзеге асырылуда. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев биылғы Жолдауында өнер кәсіптік кәсіпорындарға цифр - лық технологияны енгі зудің маңызды екендігін атап өткен болатын. Бұл рет те Алматылық ғалымдар мұнай ды магистральдық құбыр лар мен айдауды онлайн ре жимінде бақылап, оңтай лан дырып отыратын және мониторинг жасауға мүмкіндік беретін цифрлық технология дайындап шығарды. «SmartTran» деп аталатын бағдарлама онлайн режимінде ақпараттарды жылдам өңдеп, мұнай тасымалын басқарып, реттеп және бақылап отырады. Данияр НҰРБАЕВ, Алматы облыстық мәслихатының депутаты, «Тәуекел газ құбыры» ЖШС-ның директоры

3 3 14 қыркүйек, жұма, 2018 жыл www. pr-hal.kz БЕС ӘЛЕУМЕТТІК БАСТАМА Халқымыздың тарихында жер жәннаты Жетісу аталған қасиетті өлкенің жұртшылықты әсем табиғатымен тамсандырған, ауасы ем, суы шәрбәт шұрайлы жерлердің бірі тау қойнауындағы Текелі қаласы. Облыс орталығына таяу орналасқан, еліміздегі қырықтан астам шағын қаланың бірінен саналатын ірі елдімекеннің іргетасы сонау 1911 жылы қаланып, он алты жылдан кейін кент атауына ие болған. Тоқсан жылдан астам тарихы бар қаланың еліміздің өсіпөркендеу жылдарындағы ортақ табысқа қосқан үлесі ерен. Тау ДҮНИЕЖҮЗІЛІК КӨШПЕНДІЛЕР ОЙЫНЫНАН СОҢ Көкпар дауы ширықтырады төріндегі Текелі Айта кетсек, мұнда 1937 жылы Текелі қорғасын-мы рыш басқармасының құ ры лысы басталып, 1942 жы лы қорғасынмырыш ком би наты құрылды жы лы емхана салынып, 1941 жы лы бірінші орта мек теп ашыл ды. Қаланың жаңадан ша ңырақ көтеріп, еңсесін тік теуі ХХ ғасырдың қан ды қыр ғындарының бірі Ұлы Отан соғысының басталуымен тұспа-тұс келді. Бірақ текелілік кеншілер бас қа түс кен қиындықтан қаш пады. Жігерлерін жанып, же ңіс ті жақындатуға атталыс ты жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезінде жеңіс үшін фашистерге атыл ған сегіз оқтың біреуі осы Текелінің қорғасынынан құ йыл ған деген дерек биік мінбе лер ден де сан мәрте айтылды. Кезін де Текелі қорғасын-мырыш және Текелі полиметалл ком бинаттары жұмыс істеп тұрған шақта қаланың даңқы асқақтап, тіпті оны қамта масыз ету орталықтан жарақтанды рылды. Әсем қа лаға таяу орналасқан ел дімекендердің тұрғындары сол кездегі іздесең қат тауарларды Текелідегі сауда орындарынан тауып, жоғын түгендеп жататын. Нарық жағдайындағы қиындықтар тау бөктеріндегі қа ланың ересен бай лық тарын игеру және оны өзге ай мақтарға шығару сияқты жұ мыс тарға тұсау сал ды. Дегенмен, қойнауы қорға сын, мырыш, күміс, кадмий, германий сияқты кендерге толы Текелі сынақты жыл дарда өз мәртебесін сақ тай отырып, бойын тіктеп, еңсесін көтеріп, еліміздің өркендеу жолында көштен қал май, Елбасының әлеу меттік-экономикалық даму бағыттарына арналған тапсырмаларды орындауда бір қатар шараларды жүзеге асы руда. Қазақстан Республикасы Пре зидентінің Жарлығына сәйкес жылдарға арналған моноқалаларды дамыту Бағдарламасы бекітіл ген болатын. Соған сәй кес, экономикалық күш-қуаты жоғары, орта, төмен моно қалалар анықталды. Респуб лика бойынша белгіленген ша ғын қалалар тобына об лыс тық маңызы бар Текелі Қазақстанның моноқа лалары ның ти пологиясына металл рудаларын өндіру саласы бойынша енгізілді. Бұл маңызды құжат Текелінің жылдар бойы жинақталып қалған түйіт кілді мәселе лерін нәтижелі шешуге ұйт қы болды. Атап айтқанда, бір қатар әлеу меттік, өнді рістік нысан дардың, тұрғын үйлердің, көше лердің инфра құрылымдық жүйе лері жөнделіп, Талдықорған Текелі қалаларын жалғас тыратын өте сапалы автокөлік жолы салынды. Қазір осы күрежол өңірде велоспортты дамытуда маңызды рөл атқаруда. Дүниежүзілік халықаралық ынтымақтастық аясында Қырғызстанның Нарын, Тәжікстанның Хорог қала ларында Орта Азия университеттері салынып, пай далануға берілуде. Осындай, оқу орнының үшіншісін тау қаласы Текеліге салу межеленіп отыр. Қазіргі кезде оқу орнын салу үшін арнайы жер телімі бөлініп, қатынас жолдары пайдалануға берілді. Кешенді оқу орнында 1200 орындық жатақхана орналасатын болады. Бұл Елбасының әлеуметтік саланы жаңғыртуға бағытталған 5 бастамасына сәйкес берілген тапсырмалардың орындалуына толық жағдай жасайды. Қазіргі кезде табиғаты тамыл жыған Текелінің әлеумет тік-экономикалық даму ы ырғақты қалыпқа түс кен. Қалада 39 өнеркәсіп кәсі порыны жұмыс істейді, оның ішінде 2 орта, 34 шағын және 3 филиал бар. Нақтырақ айтқанда, өнеркәсіп өнімінің көлемі 10,4 млрд теңгені құрап отыр. Қаладағы ТЭЦ арқылы жылу энергиясын өндіру 6,1, өнделген тас өнімі 19,1 пайызға артты. Қаланың құра мына Рудничный кенті кіреді. Мұнда бір мыңнан астам халық тұрады. Кент ауылдық жерде орна ласқан дықтан ауыл шаруашылығы өнім дерін өндіру ерек ше қолға алын ған. Оның көлемі 751,8 млн теңгеге жеткізілді. Сондай-ақ картоп, көкөністер, дәнді және майлы да қыл дар өсірілуде. Ал, сүт өндіру көлемі 44 пайызға жеткізілді. «Алма Дария» ша- руақожа лығымен бірлесе отырып, тәулігіне 400 литр сүтті қайта өндейтін шағын цех іске қосылып, 8 жұмыс орны құрылды. Өндіріс орын да- рының қуат ты лы- ғын арттыру мақ сатында «Bapy Mining» жауап кер ші лігі шекте- улі серіктес тігінде шо- йын өнді рісі «зә кір лік» жобасын жүзеге асыру жал ғасуда. Жоба ның жү зеге асырылуынан бастап барлығы 7,8 млрд теңге инвести- ция, оның ішінде 2018 жылы 104,2 млн теңге игерілді. Кең байыту фа- брикасы мен агломера- ция цехы іске қосылып, кенді мөлшерлеу бойынша жұмыстар жүр гізіліп, 17 мың тонна кон центрат өндірілді. Ауа жылытқыштар 1200 гра дусқа дейін қыздырылды. Кә сіпорында 565 адам жұмыс істейді. «ТКФ Алақай» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі кондитерлік цехын рекон струкциялау мен жаб дықтарын жаң ғырту бо йынша нақты жұ мыстар жүргізілді. «Green House зеленый дом» жауапкершігі шектеулі серіктес тігі жы лыжай кешенінің өз қазандығының құрылысы бас талып, 45 млн теңге инвес тиция игерілді. «Байгесенов» ша р уа қожалығына 4 тонна ар зан датылған дизелді жаңаржағармай, 698,4 мың теңгеге тыңайтқыштарға субсидия берілді. Қала экономикасының дамуына 2921,6 млн теңге инвестиция тартылып, нақты көлем индексі 107,8 % құрады. Бюджеттік емес инвестицияның үлесі 69,9 % құрады. Әлеуметтік саланы жаңғыртудың 5 баста масындағы атап көр сетілген төмен жалақы алатындардың жалақысын көбейту, әр адам ның кәсіпкерлікпен айналысуына мүмкіндіктер жасау жөніндегі нақты тапсыр маларын орындау мақсатында шағын және орта бизнес субъектілерінің жұмысын жандыруға қолдау көрсетілуде. Қазіргі кезде олардың саны 1190 бірлікті құрайды және осы салада 2,7 мың адам тұрақты жұмыс істейді. Көрсетілген қызмет пен өндірілген өнімнің көлемі 4,8 млрд теңгені құрап, одан түскен салық көлемі 673,3 млн теңгеге жетті. Сонымен бірге «Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамыту» бағдарламасы аясында 61,6 млн теңгеге 5 жоба бойынша микрокредит берілді. Кә сіпкерлерді қолдау ор та лы ғы 780 адамға кеңес берді, кәсіпкерлік негіздеріне 68 адам оқытылды. Осы бағдарлама аясында жұмыспен қамту шараларымен 997 жұмыссыз азамат қамтылып, оның ішінде қысқамерзімді кәсіби оқуға 173 адам, еңбек ақысын ішінара субсидиялау арқылы әлеуметтік жұмыс орнына 37 адам, жас тар тәжірибесіне 36 түлек жолданып, қоғамдық жұмыстарға 181 адам тартылды жылдың өткен мерзімі ішінде 202 жаңа жұмыс орны құрылды. Текеліліктерді тұрғын үй мен қамтамасыз ету бағы тын да 1417 шаршы метр тұр ғынүй пай далануға берілді. Осы ған орай, құры лыс жұ мыс тарының көлемі артуда. Қаладағы өндіріс орындарын көбейту мақсатында тәулігіне 25 тонна мрамор ұнтағы мен керамиттер шы ға ратын жалпы қуаты 12 мың тонна дайын өнім бе ретін «Аrt-tek stone» жауап кер шілігі серіктестігі іске қо сыл ды. Кәсіпорында 6 адам жұмыс істейді, Қазіргі уа қытта кәсіпорынды кеңей ту жұмыстары бойынша мә се лелер талқылануда. Сон дай-ақ, Қора өзенінде қуа ты 28,5 МГв «Коринская ГЭС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің құрылысы аяқталды. Оған жыл басынан 1,7 млрд тенге инвестиция тартылып, 10 жаңа жұмыс орнымен қамтылды. Сонымен қатар қазіргі заманға сай салынған «Асау» сауда үйі мен «Lucky bar» кафесі ашылды. Жалпы қала тұрғындарын жұмыспен қамту және кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі жыл дарға ар налған бағдарламаны іске асыру бағытында жыл басынан 110 млн 900 мың тенгенің 9 жобасы мақұлданып, екінші денгейлі банктермен 102 млн 440 теңге игерілді. Ал 67,2 млн тенгелік 6 жоба банктердің қарастырылуына жөнелтілді. Бұл бағытта қала тұрғындарымен тұрақты түсіндіру жұмыстары жүр гізілуде. Қазақстан Республика сының Президенті Н. Назарбаев тың Жетісудың табиғи мүмкіндіктерін пайдалана отырып, өңірде туризмді дамыту жөніндегі тапсырмаларын орындау жолында текеліліктер аянбай қолдау көрсетуде. Асау ағысты тау өзендері мен шырша, қайың, терек, тал, көктерек, қарағай, алма ағашы сыңсыған құйқалы шатқалдарында марал, таутеке, елік, қоңыр аю, борсық, күзен, суыр, түлкі, қасқыр, тиін, сілеусін, қоян, жабайы шошқа, мекендейтін өңірде табиғат тамашаларын қызықтауға келген туристерді қабылдап, арнайы маршруттар бойынша сапалы қызмет көрсету жөнінде нақты шаралар ұйымдастырылған. Қора өзеңінің шатқалын дағы биіктігі 90 метрлік атақты Бұрханбұлақ сарқырамасы да осы жерде. Сондай-ақ Текелі қаласын табиғи газбен қамтамасыз ету жұмыстары барынша қарқынды атқарылуда. Облыс бойынша 2017 жылы жалпы ұзындығы 264,8 шақырымды құрайтын «Алматы Талдықорған» газ құбыры және қуаттылығы 100 мың нм3/сағат құрайтын «Тал дықор ған» газ реттеу техникалық стансасы салынды. Бұл нысандарды салуға 21,4 млрд теңге қаржы жұмсалды. Аталған газ құбыры Іле, Балқаш, Кербұлак, Көксу, Қаратал, Ескелді аудандарын және Талдықорған, Текелі қала ларын табиғи газбен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Текелі қаласында газ құбырын тарту жұмыс та рымен «АсТас Invest» ЖШС айналысады. Қаладағы Сей фуллин, Лазо, Толстой, Жалайри, Панфилов және Төлебаев көшелеріндегі үйлерге құбыр жүргізіліп, бүгінгі күні 200-ден астам абонент газды пайда лануға өтініш білдірген. Ағымдағы жыл дың күзінде тұрғын дардың алғашқы легі газ тұты нуды бастайды. Қазіргі кез де газ пайдаланушы абонент термен келісім-шарттар жө нінде түсінік жұмыстары жүр гізілуде. Ұзақ жылдар бойы мемлекеттік басқару органдарында қызмет істеген мол тәжірибесі бар маман, орайы келгенде өнерден де құралақан қалмайтын қала әкімі Бақтияр Өнербаев Текелінің болашағы туралы өз ойын ортаға салды. Текелі кеншілер қаласы. Сондықтан да оның бұрынғы даңқына сай болуына бағытталған шаралар жасалуда. Бірқатар инфрақұрылымдар жаңғыртылды. Қалалық аурухана күрделі жөндеуден өткізілуде. Қала мәдениеті көркеюде. Ең алдымен Елбасының Жетісу өңірінің табиғи мүмкіндіктерін пайдалана оты рып, туризмді дамытуға ар налған шараларын орындау міндеті тұр. Табиғат тамашалары мол Текеліде де экономиканың өркендеуіне үлес қосатын саланы өрістетуге барлық жағдайлар бар, дейді қала әкімі. Тау қойнауындағы Текелінің бү гінгі тыныс-тіршілігі осындай! Ғалым ЖАЗЫЛБЕКОВ, «P&H» Алматы облысы Текелі қаласы Қырғызстанда өткен Дүниежүзілік көшпенділер ойынында көкпардан азулы саналатын Қазақстан құрамасының Өзбекстаннан жеңіліп қалуы қоғамда қызу талқылануда. Әлеуметтік желілерде мәселеге қатысты түрлі видеолар да таралып кетті. Ол видеолардың бірінде қырғыздар қазақ көкпаршыларын өзбек құрамасынан әдейі жеңілді деп айыптаса, екіншісінде біздің көкпаршылар жарысқа дайындықсыз барғанын, басшылардың алдағы жарыс туралы ештеңе айтпастан «ұйықтап жатқан жерлерінен» алып кеткенін, тіпті аттарының, көкпарға жаратылмағанын айтқан. Көкпар дауын өршіткен де осы сөздер еді. Алайда бұны Ұлттық спорт қауымдас тығының президенті әрі мәжіліс депутаты Бекболат Тілеухан ІІІ Дүниежүзілік көшпенділер ойынының қорытындысына орай өткізген бас пасөз мәслихатында жоққа шығарды. Көк паршылардың өздерінің аттарын емес, қыр ғыздардың атын мінгенін былайша түсіндірді. Көкпар ойындарына Франциядан, Америкадан атпен келе ме? Біз бәрібір қырғыздар сияқты атты баптай алмаймыз, біздің жігіттердің көңіліне келсе келер, айып етпеңдер, бірақ қырғыз сияқты ат дайындай алмайсыздар, сондықтан қырғыздың ат дайындауы төмен дей алмаймыз. Дайындықсыз барды дейді, жаттығу болды ғой, әлемде көкпар ойыны жолға қойылған бірден-бір ел біз, деді ол. Мәжіліс депутаты өз атына айтылып жатқан сынға қатысты да пікір білдірді. Facebook деген жазасы жоқ алаң болды ғой, әркім ойына келгенді жаза береді. Көкпарға біздің ересектер құрамасы барған жоқ. Алдыңғы жылы ересектер құрамасы барған кезде біздің көкпаршылар екінші орын алып қалған. Сондықтан жалпы көкпаршылармен, осы саладағы мамандармен кеңесіп, бұл Азия немесе Әлем чемпионаты емес, бар болғаны фестиваль ғой деп, бұл додаға жастарды салдық. Жастар да додаға түсіп, сол сыннан өтуі керек. Мақсатымыз орындалды. Барды, ойнады, өте жақсы дәрежеде өнер көрсетті деп ойлаймын. Осы жерде бір-ақ адамның айтқанын мойындаймын, иә, ащы жазды, ол Серік Абас-Шах, өйткені ол көкпардың ойынын келіп көрді. Келіп көрген соң қате айтса да құқы бар, дейді қауымдастық президенті. Бекболат Тілеухан айтып отырған Серік Абас-Шахтың әлеуметтік желідегі көлдей жазбасының қысқаша мазмұны былай еді: «Сөзден қақалмайтын дүлділ шешен болсаңыз да шулы тақырыпқа қатысы жоқ адамдай үнсіз отыруды жөн көрдіңіз ау деймін, Беке. Жақсы түсінемін сізді. «Ит үре береді, керуен көше береді». Оның үстіне, спорттың аты спорт. Бірде олай, бірде бұлай. Бірақ мәселе жеңілісте ғана болып тұрған жоқ қой, Беке. Ішіңіз сезіп тұрған шығар оны? Соңғы екі жыл ішінде жігіттігіңізге, қайраткер леріңізге, азаматтығыңызға қаншама рет сынақ туды. Соның бәрінен абыроймен өттім деп ойламайтын да шығарсыз? Әлгі автобус ішінде түсірілген атышулы бейнекөріністен кейін қалай шыдап отырғаныңызды (жатқаныңызды) білмеймін. Кіретін тесік болса кірсеңізші. Да сколько можно?! Ұят қой енді... Болмаса страус құсап басыңызды құмға тығыңыз. Бірақ қашанғы тығасыз? Ерте ме, кеш пе, бәрібір көтересің бас құрғырды. «Ауруын жасырған өледі» дейді. Масқара болғанымызды мойындайық. Сақал сипалап отыра бергенен ештеңе өзгермейді. Жіберген кемшілікті айтыңыз. Істей алмағаныңызды айтыңыз (ішіңізден). Ананы-мынаны сылтаурата бермей Ельцин құсап еркек тірлік жасаңызшы (үлгі болсын басқаларға). Ұлттық спорт түрлері қауымдастығының тізгінін қолынан іс келетін (жігерлі, намысты, «екіаяқты») жігіттердің біреуіне тапсырыңыз (тек Дима Медведевті президентсымақ қылған Вова Путин сияқты болмай ақ қойыңыз. Күлкілі)». Мәселе әлі де түсініксіз. Белгілі журналист айтып отырған автобус ішінде түсірілген бейнекөрініске сенсек, қазақ көкпаршылары финалда қырғыздарға қарсылас атанбау үшін өзбектерге әдейі жеңілген. Финалға шықса қамшының астына қалып, сабалуы әбден мүмкін екен. Өйткені былтыр ЭКС- ПО көрмесі аясында өткен додада біздің спортшылардың қамшысына сабалып кеткен қырғыздар, өшімізді көшпенділер ойынында аламыз деп уәде беріп кетіпті. Осыдан қорыққан қазақ көкпаршыларының финалға шығуға жүректері дауаламаған. Бұл қырғыз тараптың айтуы. Ал біздің көкпаршылар жеңіліс себебін дайындықтың жоқтығынан, ақшаның бөлінбегенінен көруде. Жауапты орган ұлттық спорт қауымдастығының жауабын жоғарыда келтірдік. Үлкен додаларға бой үйретіп, тәжірибе жинау үшін жарысқа жастар барған. Бұғанасы қатпағандықтан, тәжірибенің аздығынан әбден ысылған сақа қарсыластарына жол берген. Мәселенің мән-жайын білу қиын. Өкініштісі ұлттық спортта да шикіліктің «иісі» шығып тұр. Оның анық-қанығын уақыт еншісіне қалдыралық. Бірақ біз назарды басқаға осы даудың айналасындағы кейбір әңгімелерге аударғымыз келеді. Көкпар дауында Бекболат Тілеухан айтпақ шы «үзеңгі мен құйысқанды, тай мен жабағыны айыра алмайтындар» да сөзден сойылды соқты келіп. Әлеуметтік желі қолданушыларының бір тобы құрғақ сөз, бос айқайдан аса алмады. Олардың әңгіме сінен жалған намысшылдық анық аңғарылып тұрды. Пікірімізді «есек мінген өзбектерден жеңіліп қалдық» деген сарындағы эмоцияға толы жазбалар нықтай түсті. Олардың айтқандарынан жанбағыс қамымен құрылыста жүрген өзбек халқынан біз әлдеқайда алдамыз, биікпіз дегенге саятын менсінбеушілікті байқадық. Бұны жуырда өткен жазғы Азия ойындарында да байқағанбыз. Медаль жиынтығы жөнінен өзбектер бізден озып кетті деп «санын сабалағандар» көп болды. Сонда өзбек кімнен кем? Өзбек ешкімнен кем емес. Соңғы жылдары еңбек пен табандылықтың арқасында өзбектер спортта талайды шаң қаптырып келеді. Азия ойындарында үміт күткен боксшыларымыздың жолын қиған да осы өзбек елінің спортшылары. Сол ойындарда өзбектер арасынан 9 бозкілемші чемпион шықты. Айымыз оңынан туып тұрған ауыр атлетикада да өзбек спортшылар жақын келешекте жасындай жарқылдаса таңғалмаймыз. Байқауымызша олардың нәтижелерінде тұрақтылық бар. Демек, өзбек спорты біртіндеп бірақ сенімді түрде дамып келеді. Бүгінде Өзбекстан 32 млн халқы өзінің ана тілінде ғана сөйлейтін, ұлттық мемлекетке қарай ұмтылған, орнықты даму жолына түскен мемлекет. Ұлттық дейтініміз жеңіс тұғырында тұрған спортшылардың арасынан бірде-бір легионерді көрмейсің. Өйткені өзіндік спорт мектептерінің жұмысы жақсы жолға қойылған. Сабақтастық дамыған. Бүгінгі спортшылар егде тартқанда орнын басар жастар даяр тұр. Біздегідей сырттан келген спортшыға азаматтық әперіп, қолдан чемпион жасамайды. Ондай чемпиондар допингпен ұсталып, елді масқаралағаны әлі есте. Ақыры айтқан екенбіз Өзбекстанда спорттың ғана емес, өзге салалардың да даңғыл жолға түсіп келе жатқанын атап кеткен жөн болар. Салыстыру үшін айтайық, жуырда Алматы әкімі президентке Тимирязев көшесіндегі қоғамдық көлікке арналған арнайы жолақты таныстырды. Жеңіл рельсті трамвайдың іске қосылуы, метроның жаңа стансаларының пайдалануға берілуі жуырдағы 3-4 жылдың әңгімесі екенін де мәлім етті. Ал осы оқиғамен қатар ақпарат айдынында «Өзбекстан Ташкент, Самарқан қалаларында аспалы поездар жүргізеді» деген жаңалық тарады. Сондай-ақ бес жылдан бері аталған қалалар арасында күн сайын жоғары жылдамдықты электропоездардың жүйіткіп жатқанын да біле жүргейсіздер. Сонда кім алда, кім артты? Әрине, мемлекеттерді бір-екі көрсеткішпен салыстыру дұрыс емес. Бірақ қоғамның барлық саласын жайлаған жемқорлық, шикізат өндірісіне байланған экономиканың дағдарысты жағдайы елді қайда апарып соғары белгісіз. Бұлай жалғаса берсе «өз ағамнан» әлі талай жерде қаларымыз анық. Меліс СЕЙДАХМЕТОВ, «P&H»

4 4 www. pr-hal.kz 14 қыркүйек, жұма, 2018 жыл АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНДА Тіл саясаты баршаға ортақ киелі іс Әрбір елдің қуатты күші, байлық-бақыты экономикалық даму деңгейімен ғана емес, сонымен бірге мәдени, рухани өрісімен айқындалады. Ал мәдени өре, рухани талғам деген халықтың ақылойының көрінісі тілге тәуелді екені белгілі. Себебі, тіл тарих, мәдениет, әдебиет сынды үш ұғымның басын қосады. Айдар БАШБАЕВ, Алматы облыстық тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының басшысы. Бүгінде Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың мемлекеттік тілдің өрісін дамытып, оның қолдану аясын кеңейту бағытында жасап отырған қамқорлығы көпке аян. Мемлекет басшысы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында қазақ тілі жазуын латын графикасына негізделген әліпбиге кезең-кезеңмен көшуге баса на зар аударған. Бұл шешім нің негізгі мақсаты мем ле кеттік тілді дамыту арқылы тарихымыздың түптамырына, төл мұра ларымызға қадам басып, халқымыздың ғасырлар бойғы арман-мұра тын жүз еге асыруға бағытталған. Мемлекет басшысының аса маңызды шешімі қабылдан ған сәттен бастап, Алма ты облысының тілдерді дамы ту жөніндегі басқармасы ның ұйғарымымен «Жаңа әліп би жаңа дәуір бастауы» ат ты жұмыс тобы құрылып, аудандар мен елдімекендерді аралап, ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізді. Шара барысында 70 елдімекенде тұратын 40 мыңға жуық адам қамтылды. Әсіресе облыс орталығынан шалғай жатқан ауылдарға баса назар аударылды. Басқосуларда ла тын әліпбиіне көшудің артық шылықтары, оның қалай жүзеге асатыны жайлы бір қатар толғамды пікірлер айтылды. Көпшіліктің көкейінде жүрген маңызды мәселелер бойынша «Латын әліпбиінің қолданылуы» атты 20 сұраққа жауап және қазақ жазуының тарихынан мә лімет беретін «Қазақ жазуы» атты әдістемелік кі тапша шығарылып таратылды. Келелі мәселелерді халыққа насихаттаудың алатын маңызы зор. Осы тұста түсіндіру шараларын ел ай мақтары арасында алғаш қы болып бастаған біздің басқарма екенін ерек ше атап өткім келеді. Сон дайақ наурыз айында А.Байтұр сынов атындағы Тіл білімі институтының басшысы, Ұлттық комиссияның мү шесі Е.Қажыбек және аталған институт ғалымдары мен белгілі мамандардың қатысуымен «Жаңа қазақ әліпбиін енгізудің ғылыми және ұйымдастырушылық не гіздері» тақырыбында семинар-кеңес өткізілді. Ал Талдықорған қалалық медициналық колледжінде «Латын әліпбиі: алдағы міндеттер» тақырыбында жиын ұйымдастырылды. Оған Тіл білімі институтының ғалым дары мен колледж оқытушылары, студент-жастар қа тысты. Аталмыш білім ор дасында бас қосқан тіл жанашырлары қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшірудің маңыздылығы мен өміршеңдігі тұрғысында сөз қозғады. Алдағы уақытта, латын графикасына негізделген әліпбидің емле ережесі дайын болған кезде жұмыс тобы ақпараттық-тү сіндіру жұмыстарының екін ші кезеңіне шығатын болады. Тіл мен әдебиет егіз ұғым. Жастардың әдебиетке деген құлшынысын арттыру, ана тіліне аса жоғары құрметпен қарау сынды қасиеттерді дамыту мақсатында басқарма тарапынан «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдар ламасымен үндесетін «Әдебиет руханияттың дің гегі» жобасы жасалды. Облыстағы әдеби ортаны қалыптастыруға ба ғытталған шара алғаш рет Алматы облысында дү ниеге келіп, қазіргі таңда рес публикамыздың түрлі аймақтарында қыз мет етіп жүрген белгілі ақын-жазушылармен, қа зақ әдебиетінің үш буын өкілімен дәстүрге айналған кездесу кеші ретінде ұйымдастырылды. Аталмыш шара аясында Ж.Шаштайұлы, Д.Қуат, А.Төлеу, Ғ.Жандыбаев, Ж.Әшімжан, М.Мыса, Б.Нұр жекеұлы, Е.Жеңісұлы, Қ.Әбілқайыр сынды жазба қаламды жанына серік еткен өкілдер әдебиетсүйер қауыммен қауышты. Ордалы отырыс ой түбіндегі түбірлі мәселелерді қозғап, асыл сөздің қасиетін толқытты. Жыл басынан ұйымдастырылған шара жалғасын таба бермек. Жас буынды тәрбиелеуде ауыз әдебиетінің мол мұрасы, негізгі ойды екі ауыз сөз бен жеткізуде мақалмә телдер маңызды рөл атқарады. Осыған орай, «Ру хани жаңғыру» бағдар- ламасына сәйкес рухани құндылықтарды дәріптеу, ұрпаққа өнеге ету әрі мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейту мақсатында 14 пен 17 жас аралығындағы мектеп оқушылары арасында алғаш рет «Мақал сөздің мәйегі» тақырыбында байқау өткізілді. Аталмыш шара мақалдың көмегімен ай тайын деген ойды ұнамды һәм ұтымды жеткізуге болатындығын, бұл қазынаның сөздік қорды молайтуға зор септігі барын жас буынға дәлелдеді. Шешен сөйлеп, шұрайлы тіліміздің бар байлығын тек кітаптан емес, ауызекі сөзден де аңдатуға болатынын көрсеткен Қарасай ауданынан қатысқан С.Абдрахман оза шауып, бас жүлдені жеңіп алды. Сонымен қатар Мағжан Жұмабаевтың 125 жылдық мерейтойы қарсаңында «Мағжан оқулары» байқауы өтті. Жастар поэзия мен проза бойынша сынға түсіп, жүзден жүйріктері суырылып шықты. Басқарманың бастамасымен қолға алынған кезекті шаралардың бірі «Буккрос синг» «Жетісу кітапқұмарлар өлкесі» жобасы жүзеге асырылуда. Бұл өткен жылы тек облыс орталығында өткізілсе, биылғы жылы аудандарда ұйымдастырылып, оқырмандардың риза шылығына ие болуда. «Жетісудың жыр керуені» атауымен көпшілікке жол тартқан Челлендж жобасы әлеуметтік желі қол да нушыларының қызы ғушылығын арттырғанын атап өту қажет. Шара аясында танымал өнер қайраткерлері, сондай-ақ жас әдебиетшілер өздерінің әлеуметтік желідегі парақшаларына Алматы облысынан шыққан әдебиетшілердің үздік шығармаларын оқып, видеоларын жүктеген болатын. Астананың 20 жылдық мерейлі мерекесіне орай тіл «Астана жаһандық бас тамалар орталығы», «Әлем таныған Астана», «Ме рейлі менің Астанам» тақы рыбында көпшіліктің көңілінен шыққан түрлі танымдық-қызғылықты шаралар ұйымдастырылды. Сонымен қатар «Астана бейбітшілік бесігі» тақы рыбында өткен мү шәйраға жас ақындар қатысты. Бұл сайыста облыс тық «Жетісу» газетінің тілшісі М.Күмісбек жеңіс тұғырынан көрінді. «Рухани жаңғыру» бағдар ламасы аясында облысымызда тұңғыш рет «Жетісу көктемі» атты жас әдебиетшілердің І форумы өтті. Екі күнге созылған әдеби шара Жетісу жеріндегі жас ақын, жазушыларды бір арнаға тоғыстырып, әдеби орта қалыптастыруға ұйытқы әрі жастар үшін таптырмас мүмкіндік болды. Өрелі басқосу Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласының жария ланғанына бір жыл толуына орай сәуір айында өткізілді. Оған елімізге танымал арқалы ақындар мен қаламы қарымды жазушылар қазылық етті. Поэзия жанры бойынша бірінші орынды Сағыныш Намазшамова иеленсе, прозада Қанат Әбілқайыр топ жарды. Сөйтіп оларға «Ақ қауырсын» әдеби жүлдесі тапсырылды. Форумға Қазақ стан Жазушылар Одағы қолдау көрсетіп, Одақ төрағасы Ұлықбек Есдәулет арнайы қатысты. Ономастика мәселесі тіл саясатының басты бағыттарының бірі әрі бірегейі. Себебі мемлекеттің, ұлт тың сипаты ең алдымен оның тілі мен оно масти ка лық атаулары нан көрінеді. Жер та рихы ел тарихы. Халықтың ғасырлар бойы қа лыптасқан болмысы, та нымы, тағдыры елдімекен, жер-су атауларында жатыр. Бүгінгі таңда әкім шілік-аумақтық бірліктер мен олардың құрамдас бөлік теріне атау беру, қайта атау Қазақстан Республикасы Прези денті Әкімшілігімен келі сілген, Республикалық оно мастика комиссиясымен мақұлданған «Тарихи тұл ғалар», «Тарихи жер-су аттары» және «Дәстүрлі атау лар» тізімдеріне сәйкес жү зеге асырылуда. Бүгінде облы сымызда 1 ауылдық округке, 4 елдімекенге, 467 кө ше ге, 8 мемлекет меншігіндегі обьектілерге атау беру және оларды қайта атау бойынша 480 ұсыныс қа рал ған. Нәтижесінде, 4 әкімшілікаумақтық бірліктің атауы өзгер тілді, 433 көшенің атауын өзгерту бойынша оң қорытынды берілді. Қазіргі таңда облыс аумағындағы 17 аудан, 3 қала, 256 ауылдық округ, 741 елдімекен, көше мемлекеттік тілде аталады. Алдағы уақытта 7 ауылдық округтің, 19 елдімекеннің, 1152-ге жуық көшенің атауы, жалпы алғанда 10 пайызы өзгертілуі тиіс. Басқарма тарапынан ономастика саласындағы кемшін тұстарды бақылау және ретке келтіру мақсатында түрлі басқосулар ұдайы ұйым дастырылып келеді. Мемле кеттік бағдарламада белгіленген міндеттерді жүзе ге асыру мақсатында жа қында «Ономастика және көрнекі ақпарат мәселелері» атты жиын өткізілді. Оған А.Бай тұрсынұлы атын дағы институттың ғалым дары, аудандық, қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі нің басшылары мен салаға жауапты мамандары қаты сып, облысымыздың ономас тикалық ахуалы кеңінен талқы ланды. Алда тұрған міндеттердің бірі ономастикалық атаулардың бірыңғай дерек қоры болып табылатын «Облыс ономастикасы» атты елдімекендер мен олардың құрамдас бөліктері туралы анықтамалық кітапша шығару. Сондай-ақ қазан айында «Латын әліпбиі: тәжірибе, пікір» атты халық аралық конференция ұйым дастыру жоспарлануда. Олардың барлығын тіл жанашырлары және сала мамандары жалпы халық бо лып жүзеге асырамыз деген сенімдемін. Жалпы тіл саясатын жүзеге асыру баршаға ортақ киелі іс. Қытай мұсылмандарына қысым Халықаралық Human Rights Watch ұйымы Қытайдағы лагерьлер мен түрмелердегі адам төзгісіз жағдайды сипаттайтын арнайы есеп жариялады. Ұйым Қытай билігінің іс-әрекетін сынап, Бейжіңнен лагерьлерде қамалғандарды босатуды талап етуде. Қыркүйектің 9-ы күні жарық көрген 117 беттен тұратын Human Rights Watch ұйымының есебі Қытайдың Шыңжаң Ұйғыр автономиялық аймағындағы мұсылмандардың репрессияға ұшы рауы мәселесіне ар налған. Есеп Шыңжаңда тұр ған 58 адамның сұхбаты негізінде жасалған. Олардың 19-ы соңғы жарты немесе Бүкіләлемдік туристік ұйым Францияны ең көп туристер баратын ел деп атады. Бүкіләлемдік туристік ұйымның мәліметінше, халықаралық туризм жыл сайын қарқын алып келеді: 2017 жылы бір жыл бұрынғы көрсеткішке қарағанда саяхаттаушылар саны 6,8 пайыз өскен. Туристер көп баратын елдердің алдыңғы қатарында Франция тұр. Ол жаққа бір жыл ішінде Шыңжаңнан көшіп кеткен. Ұйымның жазуынша, бұл есепте Шыңжаңдағы мұсылмандардың азапталуы мен қысымға ұшырауы туралы жаңа деректер келтіріледі. Ұйымның жазуынша, шамамен 11 миллион ұйғыр, 1,6 миллион қазақ тұратын Шың жаң аймағында жақыны немесе туысы қамалмаған жыл сайын 86,7 миллион адам барады. Екінші орында Испания. Ол жаққа адамды табу қиын. Сондай-ақ ұйым өкілдері Қытай билігінің «экстремизм және терроризммен кү рес» және «аймақ тұрақ тылығын сақтауды» желеу етіп, Шыңжаңдағы мұсыл мандарды қыспаққа алуын сынайды. Скрипаль ісі: Ресейге ресми түрде айып тағылды Ұлыбритания Скри палды улағаны үшін жа уапкершілікті ресми түр де Мәскеуге жүктеді. Ұлыбритания премьер-министрі Тереза Мэй ГРУдың бұрынғы полковнигі Сер гей Скрипаль мен оның қызы Юлияны улаудың ар тында Ресейдің арнайы қызметі тұрғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, опе рация Кремльмен мақұлданған болуы мүмкін. «Үкіметтік барлау қызметі берген мәліметті негізге ала отырып осындай шешімге келдік. Полиция мен королдік прокурорлық қызмет аталған екі адам ресейлік әскери барлауда қызмет еткен, яғни ГРУ-да», деді ол. Ресми ақпаратқа сәйкес күдікті ресейлік азаматтардың аты-жөндері Александр Петров және Руслан Боширов. Полиция олардың жас шамасы 40-та екенін, жалған құжатпен келіпкеткенін мәлімдеді. Тексеру мәліметіне сәйкес, 2 наурыз күні олар «Аэрофлот» рейсімен Лондондағы Гэтвик әуе жайына ұшып келіп, Скри пальдар уланған 4 наурыз күні Ресейге қайтқан. Сальвадордың экс-президенті 10 жылға сотталды Сальвадордың бұрынғы президенті Антонио Сака ақша бопсалады және мемлекеттің 300 млн АҚШ долларына жуық қаражатын жымқырды деген айыппен 10 жылға бас бостандығынан айырылды, деп хабарлайды Reuters агенттігі. Сака әр айыптау бойынша 5 жыл мерзімге бас бостандығынан айырылған. Бұдан тыс, сот оны 260 млн долларды мемлекетке қайтаруға міндеттеді. Бұрынғы президентпен бірге оның үкіметінің алты мүшесі де сыбайлас жемқорлыққа қатысқаны үшін 3 жылдан 16 жылға дейінгі мерзімге сотталды. Экс-президент өткен айда түрме мерзімін қысқартуға үміттеніп, сот тағып отырған айыптарды мойындаған еді. Туристер ең көп баратын мемлекеттер жылына 81,8 миллион адам барады. Ал үшінші орында АҚШ. Төртінші орында ҚХР болса (жыл сайын 60,7 миллион адам барады), бесінші орында Италия (жыл сайын баратын туристер саны 58,3 миллион). Алдағы төрт жылда Ұлыбританияда EVTOL (Electric Vertical Take Off and Landing) тік ұшатын және қонатын электр батареясымен жұмыс істейтін такси пайда болуы мүмкін. The Times газетінің хабарлауынша, ұшатын құрылғы жергілікті әуежайдың жұмысын айтарлықтай жеңілдетіп, атмосфераға көмірқышқыл газдың таралуын азайтады. Жаңалықтар таспасы АҚШ-та Оңтүстік және Солтүстік Каролинаға «Флоренс» атты алапат дауыл жақындап келеді. Соған байланысты Каролинада бір миллион адамды эвакуациялау жүргізілуде. Дауылдың күші бес балдық шкала бойынша төрт балмен бағалануда. «Флоренс» осы өңірде соңғы 30 жылда болмаған аса қауіпті дауыл болуы мүмкін. Alibaba электронды коммерциясының негізін қалаушы Джек Ма өз қызметінен бір жылдан кейін кетеді. Ол бұл шешімін зейнеткерлік жасқа толуымен түсіндірген. Джек Маның пікірінше компания басшылығына жаңа леп алып келетін жастар келуі қажет. Бұл туралы Alibaba Group-қа тиесілі South China Morning Post басылымы хабарлады. Өзбекстандықтар айына бір күн жаяу жүрулері мүмкін. Яғни, әр айдың үшінші жұмасы «Көліксіз күн» деп жарияланбақ. Ішкі істер министрлігінің бұл бастамасын үкімет те қолдап отыр. Тәжірибе ретінде қыркүйектің соңында арнайы акция ұйымдастырылады. Бастама жұрттан қолдау тапса, бұл күнге арнайы мәртебе де беріледі. Жаңалықтар таспасы

5 5 14 қыркүйек, жұма, 2018 жыл www. pr-hal.kz МЕРЕЙТОЙ ЖАҢАЛЫҚ ЗАМАНДАС Адам өз өмір жолында тосын шешімдер жасай алуы керек. Ондай шешім ұлт тағдырымен тығыз байланысып жатса, ұлтқа, елге септігі тисе тіпті игі. Қажеті келгенде ондай шешімге келудің өзі де ерлік және оған келе алатын адам ғана келеді жылдың 2 сәуірінде бір топ жігіт Арқастың ала жонын жолсызбен асып, 8 күн бойы арып-ашып, азапты алыс жол басып, Қазақстанға қашып келді. Солардың ішінде бүгінгі белгілі тарихшы, көрнекті ғалым Әлімғазы Дәулетханұлы бар болатын. Арнаулы орындардың бақылауында жүрсе де жүрегі ұлтым деп соққан азамат бәріне шыдап, атамекенінде жоғары білім алды, ғылыми ізденістерімен, тал пыныстарымен танылды. Төмендегі мақалада 75 жастың жұлды зын жарқыратқан ғалымның ізденіс тері жөнінде сыр шертіледі. СОҚТЫҚПАЛЫ, СОҚПАҚТЫ ҒҰМЫР Тарихшы ғалым Әлімғазы Дәулетханұлы туралы сыр Әлімғазы Дәулетхан жылдары Шымкенттегі М.О. Әуезов атындағы педагогикалық институтында оқып, оны «қазақ тіл-әдебиеті мұғалімі» мамандығы бойынша бітірген соң сол тұстағы Бөген ауданы, бүгінгі Ордабасы ауданында 13 жыл мұғалімдікпен айналысты жылы Алматыға қоныс аударып, «Алатау» телеарнасына жұмысқа тұрды. Тележурналист ретінде ондаған хабарлар жасауға атсалысты. Қазақстан тәуелсіздік алған нан кейін, 1992 жылы Түркияда үш айлық тіл курсында оқыды. Осы үш ай болашақ ғалымды жаңа өзгерістерге жетеледі. Сол қысқа мерзімде түрік тілін меңгеріп, көптеген тарихи, әдеби, діни еңбектерді қазақшалауға бет бұрды жылдары «Дүниежүзі қазақтары қауымдастығында бас маман, жылдары Халы қаралық «Zaman-Қазақстан» газетінде аудармашы әрі журналист болып жұ мыс істеді жылдың қаңтарынан бүгінге дейін Ш.Ш. Уә лиханов атындағы Тарих және этнология инсти тутының «Ежелгі заман және Қазақстанмен іргелес елдер тарихы бөлімінде» жетекші ғылыми қызметкер болып істеп келеді. Әлекең бір бойында азамат тық пен ғалымдық қасиеті қатар жетілген азамат. Ол өзінің тарихи отанына қара басын ғана алып келген жоқ, ақын Жәркен Бөдеш, қоғам қайраткері, білікті саясаткер Айтан Нүсіпхан секілді ниеттес, тағдырлас достарымен бірге келді. Онда жатқан қазақтың атамекенге жетсек деген асыл арманын арқалап келді. Бүгінде сол ағайынның бастан кешкен тарихы да, дүп келіп отырған қатал тағдыры да жалпы Әлекең секілді тәуекелшіл, батыл ойлы жастардың салған сүрлеуінің дұрыс екенін дәлелдеді. Сондықтан Әлекең елге келгеннен кейін де арттағы қаймана қазақтың тағдыр-талайына назар аударып, ауық-ауық олар жайлы қалам тербеп отыр ды. Жатпай-тұрмай бас пасөз беттерінде ол жақтағы қазақтың әдебиеті мен мәдениетін таныстырды. Бақы лау астынан шығып, бостан дыққа қолы жете бере «Ақын Таңжарық Жол дыұлы» деп аталатын диплом дық жұмысын жазып, Алаш қозғалысының белсен ді тұлғаларының бірі, жур налист Мұхаммед Сәлім Кәшимовтың үш кітапша сын төте жазудан кириллицаға түсіріп, сол негізде «Мұхаммед Сәлім Кәшимовтың жас өспірімдер психологиясы туралы пікірлері» атты зерттеу мақаласын жазды. Ол «Қазақстан мектебі» журналында жарияланды. Сөйтіп Әлекең біржолата шығармашылыққа ден қойды жылы «Жалын» баспасынан «Сырымды айтам» атты повестер жинағы жарық көрді жылғы өзінің Түркия сапары бойынша «Өркен» газетінің бес санына «Түркия толғаулары» атты көлемді очеркін жариялап, Тү рік елін Қазақ еліне жан-жақты лы таныстырды. Сол негіз де 1993 жылы «Жұл дыз» жур налының 2 санында «Тұтқын жолаушы» атты әң гімесі жарияланды. Әлекеңнің 1994 жылы «Жұл дыз» журналының 5-6 сандарында жарияланған «Мағжан және қазақ поэзиясы» атты көлемді зерттеу мақаласында алғаш рет 70 жылдық «Қазақкеңес әдебиетіне» және оның белсенді авторларының шығарамаларына обьективті талдау жасап, Мағжан бастаған алашшыл, түрікшіл ақын-жазушылардың тарихи орнын нақтылауға маңыз берілді. Халықаралық «Zaman-Қазақстан» газетінде аудармашы әрі журналист болып істеген жылдарында газеттің әр санында дерлік түрік тілінен аударған тарихи, әдеби және ағымдағы ділгір тақырыптағы мақалаларды жариялап тұрды. Ал журналист ретінде сол тұстағы аса өткір, әлеуметтік, саяси, мәдени жағдайларға талдау жасаған публицистикалық мақалалары қоғамда үлкен әсер тудырды. Әлекеңнің таза ғалымдық қыры Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтына қызметке келгеннен кейін ашылды. Аталмыш институт Ә. Дәулетханұлын тарихшы ғалым ретінде қалыптастырды. Бұдан алдын көбірек әдебиетші, жазу шы, тіпті журналист болып келген Әлекең бұл жыл дарда тарихшы ретінде көп еңбек етіп, Отан тарихын зерттеуге өзіндік үлесін қосты. Атап айтар болсақ, ең алды мен түрік тілінен әйгілі түрік тарихшысы Баһаддин Өгелдің екі томдық «Ұлы Хун империясының тарихы» атты кітабын қазақшалады әрі бұл кітап 1998 жылы «Хант» баспасынан жарық көрді. Ә. Дәулетханұлы осылай өзін білгір синолог, түрколог әрі шебер аудармашы ретінде таныта білді. Сонымен бірге, «Отан тарихы» журналына «Хун тарихын зерттеудің өзекті мәселелері», «Хұн тілі және жазуы» атты алғашқы іргелі ғылыми зерттеу еңбегі жарияланды жылы РОНД баспасынан шыққан «Иллюстрированная история Казахстана» атты ұжымдық жинаққа ғалымның 14 мақаласы енгізіліп, онда қазақ тарихының ежелгі дәуір ден Қазақ хандығына де йінгі кезеңіне байланысты басты оқиғалары мен мәденирухани өміріне қатысты дәлме-дәл, жинақы түрде сипаттама берілді. Қазақ тарихы бойынша жазылған бұл суретті кітап тұңғыш болуымен әрі мектеп жасындағы балалардың тарихи санасын қалыптастыруға лайықталып жасалуымен ерекшеленеді. Осы жылы Орталық Азия мен Қазақ тарихына түбірлі өзгеріс әкелген әйгілі «Атлах-Талас» шайқасының 1250 жыл дығына арналған «Ұлы жеңіске 1250 жыл» атты кө лемді мақаласы да «Қа зақ тарихы» журналында жария ланды. Айта кетерлігі, бұл да болса Әлекеңнің тарихшы ретіндегі асқан білгірлігін әйгіледі. Өйткені, Атлақ шайқасы ортағасырда түрлі империялардың байырғы Қазақ жеріне көз алартуына қойылған соңғы нүкте болатын. Осы шайқастан кейін қытайлық Таң империясы Орта Азиядан мүлде бас тартса, Араб империясы қатты әлсіреген еді. Біздің тарихымыз үшін аса маңызы бар осы оқиғаға ешкім назар аудармаған кезде, бір Әлекең «ол неге аталмайды?» деп айғайлатып мақала жазды. Шын мәнінде, сол тарихи датаны атап өтудің біздің отандық тарихнамамыз үшін де, егемен еліміз үшін де мән-маңызы айырықша болатын. Ол қатардағы қалың да таның ешбірінен кем түспейтін, тіптен, олардың қайқай сысынан да маңызды дата еді. Сол жылы «Әлихан төре Сағуни» ( ) атты кө лемді зерттеу мақаласы «Түркістан» газетінің 8-маусым дағы санында жарияланды. Мақала жылдары өмір сүрген «Шығыс Түркістан Республикасының» тұңғыш төрағасы болған Әли хан төренің күреске толы трагедиялы өмір жолына әрі Қытай-Кеңес өкіметтерінің қулық-сұмдығын әшкерелеуге арналған. Осы тақырыптарды қаузай жүріп, Әлекең көне түркі тарихының құрамдас бөлігі болып табылатын Түркеш қа ғанатын зерттеуге ойысты. Бірнешелеген ғылыми жур налдарда, конференция жи нақ тарында «Түркеш қа ға на тының құрылуы», «Түркеш тердің этникалық құ ра мы», «Ежелгі руникалық түр кі жазбаларындағы Түркеш қағанатына қатысты дерек тер», «Қытай жылнамаларындағы мәдениетімізге қатысты деректер» т.б. мақала ларын жариялады және сол не гізде 2002 жылы «Түркеш қағанаты» (саяси және мә дени тарихын зерттеу, жылдар) атты ғылыми еңбегі бойынша канди даттық диссертация қорға ды. Әлекеңнің еліміз бен жері міздің арғы тарихына қатыс ты осын дай нақты тарихи та қырып қа ден қоюы қуан тады. Әлекең ден қойған Түркеш қағанатының тарихы аса күрделі тақырып. Оның бұл еңбектері бұрындары жабылып келген шетін мәселені зерттеуге түрткі болды. Осындай қарбаластығына қарамай, Ә. Дәулетханұлы Ха лықаралық қазақ-түрік уни верситеті жанындағы Түркология ғылыми зерттеу орталығының жұмысын жандандыруға да атсалысты. «Ғұн тарихының жылнамасы» атты кітапты қытай тілінен аударып, әрі оның алғы сөзін жазды жылы Тараздағы «Бауыржантану ғылыми зерттеу орталығына» шақырылып, батырдың 30 томдығын дайындау тобында қызмет етті. Сол жылдары профессор М. Мырзахметовтың жетек шілігімен «Түрік халықтарының әдебиет тарихы» атты оқулық кітап пен хрестоматиясын жазу тобына қосылып оның «Шығыс Түр кістандағы қазақ, ұйғыр әдебиеті» бөліміне арнал ған тарауларын жазды. Ә.Дәулетханұлының «Түркеш қағанаты. Саяси мәдени ахуал», «Хұн түрік қазақ тарихын зерттеу мәселелері» атты монографиялары ғалым еңбегінің шоқтығы десек болады жылы Ә. Дәулетханұлы «Қазақ мемлекеттілігінің тарихы» атты кітаптың Батыс түрік қағанаты, Түркеш қағанаты бөлімдерін жазды. «Қытай жылнамаларындағы Қазақ тарихының деректері» атты кітаптың екі томын Ш. Ахметұлымен бірге араб төте жазуынан бүгінгі қазақ алфавитіне түсірді және редакциялады жылдан бері қарай негізінен Түрік халықтары, әсіресе Шығыс Түркістандағы қазақ, ұйғыр әдебиеті мен қоғамдық тарихын зерттеумен айналысып келеді. Сол бағытта «Қашқар Жаркент хандығы ( ) тұ сындағы саяси-мәдени ахуал», «Мырза Махмуд Жорас және оның Тарих-и- Рашиди-Зейли», «Әлихан Төре Сағұни ( )», «Қытайдағы қазақ әдебиеті», «Манжур-Қытай үстемдігі дәуіріндегі ұйғыр әдебиеті және Ш. Уәлиханов» атты зерттеу мақалаларын жариялады. Соңғы мақалада Ш. Уәлихановтың Қашқар са парына байланысты жазылып келген кейбір жаңсақтықтарды сынай отырып, ұлы ғалымның гуманистік көзқарастарын көр некілендіре түсті жылы «Қазақ тарихы» журналында жарияланған «Ұлттық идея түрік халықтарын біріктіруші күш» атты мақаласында түрік ха лықтарының мемлекет, әскер, отбасы үштігінің мыз ғы мас бірлігі арқасында өмір сүріп келгенін, әрі көне дәс түршілдік пен бүгінгі күннің байланысын сөз етті. Ә.Дәулетханұлы көне тарих ты зерттеп, зерделей жүріп, елімізде тарихи сана ның қалыптасуы кезінде пайда болған келеңсіз діктерге де батыл қарсы тұрды. «Тарих түйінін сізше тарқатуға болмайды» (Қазақстан (275) 1 қазан.), «Жалған тарих жасау, жалған ақша жасаумен бірдей сорақы қылмыс» (Жас алаш желтоқсан), «Мұхтар хан Оразбайдың 15 өтірігі» (Қазақ үні қараша) атты мақалаларын арт-ар тынан жариялап елімізде белең алған тарихи жалпақшешейлікке, тарихи деректерді бұратар тушылыққа, деректерді қолдан жа сауға қарсы тұрды. Демек, бүгінде 75 жасқа толып отырған әдебиетші, тарихшы ғалым Әлімғазы Дәулетхан бүкіл ғұмырын қытайлық насихатқа қор қылмай, өмір жолын ту бастан тура таңдаған азамат. Сол үшін ол орда бұзар отызға келместен, тәуекелге бел байлап, үстінен құс ұшпайтын асқаралы Арқас Алатауын асып, ентелеп елге келген. Басынан қиын-қыстау күндерді өткере жүріп, оған еш қаймықпай келешектен үміт күтіп, жиған-терген білімі мен білігін қазағына, еліне арнаған, бар бақытын, абырой-беделін Қазақ елінен тапқан азамат. Ендеше, елжұртының алдындағы осынау есепті белесінде ғалым ағамызға қажымас қайрат, мол денсаулық, шығар машылық табыстар тілейміз. Тұрсынхан ЗӘКЕН, тарих ғылымдарының докторы, профессор 6,5 млн тонна астық орылды 12 қыркүйектегі мәлімет бойынша, Қазақстанда 6546,8 мың тонна астық орылды, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі. ҚР Ауыл шаруалышығы министрлігінің мәліметінше, елдегі дихандар 5 120,1 мың гектар астық жинаған. Бұл өңірлердегі жалпы астық жиналатын аумақтың 34,1 пайызын құрайды. Орташа астық өнім ділігі бір гектардан 12,8 цент нер ді құрады жылдың осы мерзімінде ,5 мың гектар немесе облыс тардағы жалпы астық алқабының 74,2 пайы зы бастырылып, ,2 мың тонна астық орылды. Қазақстанда 2018 жылы мың гектар алқаптан астық алы нуы керек. Бұл көрсеткіш 2017 жылы мың гектар болған. Сондай-ақ биыл егіс науқаны кезінде мың гектар жерге, ал 2017 жылы мың гектар алқапқа астық егілген. Оқу құралдарының бағасы өсті Жаңа оқу жылы қарсаңында оқу және анықтамалық оқулық тардың бағасы бір айда 2,4 % және бір жыл ішінде 6,4% дейін өсті. I жартыжылдықта бас па қызметтері 20,7 млрд теңгені құра ды. Бұл көрсеткіш өткен жылдың сәйкес мерзімімен салыс тырғанда 4,6 пайызға жоғары. Баспаханалардың басым көпшілігі газет (40,1%), журнал (11,6%) және тағы да басқа мерзімді басылымдар мен кітаптарды (9,7%) шығарумен айналысады. Қыркүйектегі жа ғдайға сәйкес, бір жыл ішінде оқуанықтамалық құралдар сатылым нүктелерінде 6,4%, яғни ҚР бойынша орта есеппен 1,3 мың теңгеге қымбаттаған. ДОСЫМ ТУРАЛЫ БІРЕР СӨЗ ҚР еңбек сіңірген қайраткері, «Құрмет» орденінің иегері Мүслім Дайырбеков 80 жаста Мені ауылымнан қалаға алып кетіп, үлкен өмірге араластырған сыныптас досым Мүслім Дайыр бекұлының бауырмалдығын, адамгершілігін, азаматтығын, ұлтжандылығын айтып тауы суым мүмкін емес. Тіпті маған көрсеткен қамқорлығының шет жағасын есіткендердің өзі сырттай сүйсініп, риза көңілмен алғыстарын айтып жататыны бар. Мүсекең бала кезінен намысшыл, өткір, қайтпасқайсар, спорттың жеңіл атлетика, велосипед, бокс түр лерімен үзбей айналысып шыныққан шымыр еді. Кейде төбелесіп қалған балаларды ажыра тып жү ретін. Бірде ажырат қанына көнбей сотқар лардың жабылып кеткені бар. Мүслім біреуін ұрып құлатқанда, екіншісі қаша жөнеліп, төбелес сап тиылды. Көрші селодағы орта мектепте оқып жүргенімізде орыс балалары бізге тиісетін. Мүслім оларды жекпе-жекке шақырып, ешқайсысын шақ келтірмейтін. Оның қолы, басы, аяғы бірдей жұмыс істейтін. Қарсыласын қалай жылдам құлататынына таңғалатынбыз. Қапыда жеңіліп қалса, әлгінің үйіне барып, «қайта төбелесеміз» деп қиғылық салатын. Біреуден зорлық көріп, біреуден таяқ жеген балалар оның көмегіне сүйеніп, айналасында жүретін. Дос тары көп еді. Кейде олар ды асханаға шақырып, сый лайтын. Оның мұндай жо март мінезінің талай куәсі болдым. Өмірі біреуге өздігінен тиісу, біреуді кеміту деген Мүслім тарапынан кездескен емес. Қайда жүрсе де қазақ балаларын кемсітуге жол бермейтін. Реті келген жердің бәрінде жәбір көргендерді қорғайтын. Кейін студент атандық. Кейбір қала бұзақыларының қазақтарды төмен санап, кемсітпек болғандарын тәубесіне келтірген сәттерін де талай көрдік. Аллатағала оның бойына батырлықты да, бауырмалдықты да, нәзік сезімтал ойшылдықты да аямай, үйіп-төгіп берген ЖЕЛІДЕ ЕСКЕН ОЙЛАР Ақша игеруге көмек қажет болса... Кеше үкіметте млрдтаған ақша игерілмей жатыр деп шулап жатырсыздар. Игеруге көмек керек болса, дайынбыз. Түркістан облысы, Келес ауданы, Бірлесу әкімшілігіне қарасты Сәдібек ауылында жол жоқ. Жол болғанда ауылды орталықпен, сыртқы әлеммен байланыстыратын жол. Балалар жазда шаң, қыста батпақ кешіп 2 км жерге сабаққа барып жүр. Білім ғана емес, ауру да жинап жүр. Ақыры жарататын жер жоқ екен, бізге берсінші. Ауылда проблема шықса ғана көңіл аудара бермей, алдын алуды ойлап қойсаңдаршы. Бізге млрд керек емес. Бірнеше млн мен бітетін шаруа әшейін. Тамызып жіберсе бүкіл ауылымыз бақытты боп кетейін деп тұр. Бижан САДИБЕКОВ Фейсбук парақшасынан Көп банктер керек емес те шығар Кезінде Қазақстанның зор мақтанышы болған банк жүйе сі бірталай жылдан бері дағдарыстан көз ашпай келеді. Алдымен ең ірі БТА банк құрдымға кетті. Соңынан Қазком ерді. Жақында осы тайғақ жолға Қазақ банкі, Эксимбанк және Астана банкі түсті. Енді міне бұлт Цесна банктің басына да төнді. Көпшілік жағдайда аталған банктер айналасында дүрбелең әдейі ұйымдастырлғанға ұқсайды. Ал паника бола қалғанда оған ең мықты деген банктердің өзі төтеп бере алмайтыны белгілі. Бұны сыртқы күштер айдап салып отыр ма, әлде билік ішіндегі топтар ма мұқият зерттелу керек. Бірақ келеңсіздіктер қарапайым кәсіпкерлер мен азаматтарға тиіп отыр. Осындайда бәлкім шамадан көп банктер керек емес те шығар. Бірақ әлеуметтік маңызы бар қаржы институттарына (мәселен, ауыл шаруашылығына несиелердің 2/3 жаңағы Цеснаның еншісінде) мемлекеттік көмек негізді. Тек бұл үрдіс тамыр-таныстыққа бой алдырмай, ашық және әділ түрде жүргізілуі шарт. Расул ЖҰМАЛЫ Фейсбук парақшасынан еді. Ешкімді ұлтына бөлмейтін. Кез келген адамды ішкі жан дүниесінің тазалығымен, Атымтай жомартадамгершілігімен, табан дылығымен, қайсарлығымен, еңбекқорлығымен өзіне бау рап алатын. Онымен дос тасқандар ажырысқысы келмейтін, керісінше қайда жүрсе де өздерін қасында жүр гендей көңілдеріне медеу тұтатын. Мүслім қандай жағдайды бастан кешірсе де, «жаным ды алсаң да арымды алма, Аллатағала» деп, ұлтымыздың ұлттық қасиетін ту етіп биік ұстады. Біз, достары, оны нартәуекелдің на мыскер азаматы, нағыз ұлтжандылықтың символы деп ұғып, мақтан тұттық. Оның мұндай қасиетке ие болуына өскен ортасының, шыққан тегінің, әке-шеше тәрбиесінің әсері үлкен. Ол есі кірген күнінен атақты Төле бидің тікелей ұрпағы екенін біліп, ұлы бабаның еліне сіңірген еңбектерінен нәр алып өсті. Бұған Мүсекеңнің айналасына үзбей жақ сылық жасап келе жатқаны, ізгілік атаулының үлкен ді-кішілі сан алуан үлгіөнегесін, тәлім-тәр биесін танытуымен бірге мешіт терге, көп балалы отбасы ларына, ешкімі жоқ жетім-жесірлерге, сырқат, мүгедек, кембағал жандарға үзбей қол ұшын созып жүргені дәлел. Қайсы біреулеріне үй сатып әпергені де бар. Жақында Мүсекең туған ауылына барып, өзі салдырған мешітте ата-баба аруағана құран бағыштап, ас беріп қайтты. Ерекше атап айтарым, даңқты Төле, Қазбек, Әйтеке билердің, Дулати, Бәй дібек, Қаңлы Келдібек, Қа ра сай бабалардың, Райым бек, Бекет ата әулиелердің, Қабанбай, Бөгембай, Сәмен, Жанқожа, Рысбек, Бауыржан, т.б. батырлардың кесене-күмбез дерін, ескерткіштерін тұрғызуға, мерей тойларын өткізуге өз қалтасынан қомақты қаржы бергенін естігендегі жұрт алғысы бір мәртебе. Бірнеше рет Азия және дүниежүзі біріншілік жарыстарына, оның ішінде 8 рет олимпиадаға Мүслімді жетелеп апарған патриоттық сезім мен ұлтымыздың на мысы дер едік. Біздің спорт шыларымыз Жеңіс тұғырынан көрінсе екен деген ізгі тілекпен ол жан күйер ретінде демеушілік кө мегін көрсетумен шектел мей, олардың жүрегін нәр лендіріп, әлдендіру үшін мол қа зы-қарта ала барғанын да біреу білсе, біреу білмейді. Кезінде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Димаш Ахметұлы Қонаев газетте жариялаған сұхбатында: «Жігіттер өздерінің жағ дайын жеңілдету үшін бірінбірі сатты. Мүслім Дайырбеков ешкімді сатқан жоқ», деген еді. Осындай ер көңіл, «ұлтымның қасиеті, ұлтымның намысы менің қасиетім, менің намысым» деген Мүсекеңді жетпіс жас қа толған тойымен құттықтап, былай деген едім: Он баласы, алпысшақты немере, шөбересі жиналып, жүзге келген аналарына той жасап, барынша құрметтеген екен. Алқыпшалқып шексіз қуанышқа бөленген аналарының ертеңіне көңілсіз күйге енген түрін көрген балалары: «Апа, сізді біреу-міреу ренжітті ме? Неге қабағыңыз тү сулі?», деп сұраған көрінеді. Сонда кейуана: Қарақтарым, мен қапалан бағанда кім қапаланады. Сыныптас тарымның біреуі жүзге келгенімді құттықтап, менің қуанғанымды көрмеді ғой деп қиналған екен», дей келіп: «Мүсеке, шын жүрегіммен жүзге келуіңе тілектеспін. Сол кезде мен қасыңда болайын», деген тілек айтқан едім. Енді сыныптас досымның сексен жасқа толған тойын төмендегі өлең жолдарымен құттықтағанды жөн көрдім. ДОСЫМ МҮСЛІМГЕ Оятып ойын талайдың, Талайға қанат сыйладың. Аялады арай күн, Алғыс гүлін жинадың. Әлдиледі арыңды, Достық атты сезім-саз. Қолтықтан демеп дарынды, Тебіренбеген кезің аз. Көңіліңмен мейірбан, Мейірімді еттің талайды. Риза саған не бір жан, Сені өзіне балайды. Бұзып-жардың сірескен, Қиындықтың қамалын. Жеңдің жауды тірескен, Көп неткен айла-амалың. Сұлу еттің арыңды, Жақсылық жасап жасыңнан. Елге сыйлап барыңды, Атандың бүгін асыл жан. Сыр бермес қыста, күзде де, Қасиетіңді біледі ел. Тілегім тоқсан, жүзде де, Алшаң басып жүре бер... Мамытбек ҚАЛДЫБАЙ, Сыныптас досы

6 6 www. pr-hal.kz 14 қыркүйек, жұма, 2018 жыл ИМАНДЫЛЫҚ Күйеудің мінезін өзгертуге бола ма? Сіз күйеуіңізді өзгерте алмайсыз, бірақ күйеуіңіздің мінезін жақсы жаққа қарай өзгеруіне жәрдем ете аласыз. Мұның алғашқы қада мы өзіңізді өзгерту. Күйеуі ңізге деген құрметіңізді арт тырып көркем мінезбен қа рымқатынас жасай баста саңыз, күйеуіңіз де жа ман қылықтарын тас тау ға тырыса тын болады. Кү йеуіңізді қатты қадірлей ті ні ңізді білдіру ар қы лы оған көп нәрсені оңай орында туы ңызға болады. Ер адам арыс тан секілді бірден жалынан сипата салмайды. Мына оқиғаға назар аудары ңыз: Отбасында қиындық көрген әйел кісі күйеуінің үстінен шағым айтып, даналығымен аты шыққан қарияға келіп жолығады. Қарияға күйеуінің қырсық әрі қатал екенін, бір мәселеде ортақ шешім таба алмайтындарын, күйеуін өзгертуге қанша тырысса да еш нәтижеге қол жеткізе алма ғанын, шыдамы таусылғанын, осы мәселені шешіп беру үшін ақыл-кеңес сұрай келгенін білдіреді. Қария кісі әйелдің сөзін мұқият тыңдап болған соң: ТУҒАН ЖЕРГЕ ТУЫҢДЫ ТІК! Азан шақырып қойған Мұсылманбай ныспылы шақалақ шаранадан шала шығып, жарық дүниеге кем болып келеді. Бір қол, бір аяғы сал болып туған Алланың құлы Сүйерқұлдың сүйген ұлы Мұсылманбайды Жаратқан ырыстан кенде етпепті. Әкесі өмірден озған соң үлкен ағасы Қожбанбеттің қам қорлығын көп көрген Жарты жігіт жасына жеткенде Дулаттан тарайтын Қошқарбай байдың Ақбикесін жар етеді. Кіндігінен Айдабол, Жандабол және қыздар өрбиді. Кенже ұлы Жайдабол жаугершілікте қаза табады. Айдаболдан екі ұл: Әзет, Нәзет. Әзеттен де екі ұл: Солтангелді, Таңатар, Нәзеттен Есбер, Қанай. Шонжы ауылының іргесіне еңселі ескерткіш орнатқан осы төрт жартыдан тараған ұрпақтары. Олар ауыл, елді аралап жар - тының ұрпақтарынан қомақты қаражат жинап, игілікті істі жүзеге асырды. Аламанның алдыңғы бәйгесіне тігілген жеңіл автокөлікті де Жарты бабаның бүгінгі атымтай-жомарт ұрпағы тікті. Мемориалды кешеннің салтанатты ашылу рәсімінде Қазақстанның Халық артисі, Қазақстанның Еңбек Ері Асанәлі Әшімов, ақын Нұрлан Оразалин, Мен мұның жауабын білемін, бірақ бір шартым бар, соны орындасаң ғана ай та мын, дейді. Әйелі кісі: Қандай шарт болса да орындауға дайынмын, тек жауабын айтсаңыз болғаны. Қария кісі: Маған ормандағы аң патшасы арыстанның мұртынан бір тал қыл алып келсең ғана жауабын беремін, дейді. Әйел кісі таң қалып: Арыстанның?! Бұл әзіліңіз бе, оған менің шамам келмейді ғой. Қария болса: Онда өзің біл, ешкімді мәжбүрлемеймін, бірақ жауапқа мұқтаж өзіңсің. Ұнжырғасы түсіп үйіне орал ған әйел не істерін білмей дал болады. Шаңыра ғының шайқалғанын қала майды. Отбасында күйеуімен ортақ тіл табысып, бақытты өмір сүргісі келеді. Не істейді? Ақыры, не де болса қарияның шартын орындауға бел байлайды. Сөйтіп, күн сайын белгілі бір мөлшерде ет алып аң патшасы арыстанға апарып тұрады. Алғашында етті Алматы облысының құрметті азаматы Ызғарбек Бектұрсынов сынды азаматтар арнау сөз айтып, құттықтауларын жет кізді. Кәсіби әртістер театр лан дырылған қойылым көрсетсе, әншілер тамылжыта шырқап, бишілер мың бұрала билеп, жина л- ған көпшіліктің көңілін серпілтті. Далаға төселген боз кілем үстінде балуандар да белдесуге түсті. Түйе балуандар сынында бас бәйгені Руслан Әбдіразақов иеленді. Жартының тікелей ұрпағы Аслан Әшім де балуандығын паш етіп, жүлде алды. Бесінге таяу атсейістер арғымақ тарын алшаң бастырып бәй гетөбе басына бет алды. Ал дымен тай мінген шабандоздарды көмбеден айдады. Бауырын жаза көсілген тай бәйгесінде Қордайдан жүйрік қосқан Әділхан Шынтасовтың баптаған «Тұмар» атты тайы топ жарды. 2-орынды Ғалымжан Сатыбалдының «Елікторысы» еншіледі, 3-орынды қордайлық атбегі Мадияр Дастанның тайын мінген шабандоз иеленді. Құнандар додасына қосылған жүйріктің мәреге жартысына жуығы жетпеді. Құнаннан дөненге өткен кейбір жүйрікті төрешілер байқап қап, дүбірден бөліп алып та қалды. Топырақты тұяқпен үгіп, шудалана өрген шаңнан көрінбеген көп жүйріктің арасынан алматылық Ибрагим Бөбекбаевтың «Алгоны» бірінші келді. Кегендік Ұлан Әрішевтің «Орынтай» атты жүйрігі екінші жетті. 3-орын талдықорғандық Жеңіс Смайловтың «Жүрек» аталатын қылқұйрығына бұйырды. Жұрттың дегбірін кетіріп, делебесін қақтырған аламан бәйге де басталды. 25 шақырымдық аламанға 53 арғымақ айдалды. Тоғыз айналымдық аламанда қордайлық атбегі Мұрат Өсербаевтың «Аспархамын» тақымдаған шабандоз иеленді. Бәйгені көруге жиналған көпшіліктің «Аспархамға» деген құрметі алабөтен болды. Ат айдаушы жалауымен белгі беріп арғымақтар атырылған сәттен-ақ топтың алдына шығып алған Аспархам ақырына дейін қара түсірмей көмбеден жекедара өтті. 2-орынды Қарасай ауданынан ат қосқан Асқар ЖАҢАЛЫҚТАР Республикалық мүшәйра өтеді Бүгін Қарағандыдағы «Шал қыма» концерт залында Бұқар жыраудың 350 жыл дығы мен Астана ның 20 жылдығына арналған «Өлең сөздің данасы» атты республикалық мүшәйра өте ді. Мүшәйраның мақсаты мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру, тіл мәдениетін көтеру, Бұқар жыраудың әдеби мұ расын және тарихтағы елеулі орнын насихаттау, ақын-жыраулардың шығарма шы лығына қолдау көрсе ту арқылы жыраулық поэзия ның дамуына ықпал ету. Мүшәйраны Қарағанды облысы әкімдігінің қолдауымен Облыстық тілдерді дамыту жөніндегі бас қармасы ұйымдастырды. Жыр бәйгесіне жас аралы ғындағы үміткерлердің жы - раулық поэзия үлгісінде жа зылған шығармалары қа был данды. Шүкенов атындағы шәкіртақы Құрманғазы атында ғы Қа - зақ ұлттық консер ваториясы үрмелі және ұрмалы аспаптар кафедрасының студенттері арасынан асқан таланттарды іздейді. Олар Ба тырхан Шүкенов атын дағы шәкіртақыға ие бо ла ды. «Біз үрмелі аспаптарда ойнайтын жас музыканттарға қол дау көрсеткіміз келеді. Себебі Батыр саксафонның классикалық орындаушысы бо лып еді. Музыкалық аспап тың бұл түрін насихаттауда сту денттерге материалдық тұр ғыдан кө мектесуге да йынбыз. Болашақта түрлі байқаулар мен фестивальдерге барамыз десе жол-пұлын да береміз. Біздің басты мақсат талантты орындаушыларды та бу. Музыкалық аспаптардың сирек түрінде ойнайтындар сахнадан көріне бермейді. Сондықтан олар келешекте қазақстандық орын даушылық өнерге өз үлес терін қосса дейміз», деді белгілі артистің ағасы әрі Б.Шүкенов атындағы қор кеңесінің төрағасы. Жалпыға арналған «Жартының» кешені Албан руынан тарайтын Жарты бабаға мемориалдық кешен ашылды. Ат шаптырып, бәйге үлестіріп, балуан белдестіріп, ас берілді. Түмен елге сауын айтылып, қалың ел жиналған жазиралы боз далада бой көтерген еңселі ескерткіш келешекте Жартының ұрпағы ғана емес, жалпының барып аялдап, тал-терек, самырсынның саясында аяқ суытып, бой сергітетін көрікті мекенге айналса игі. арыс танның алдына сонау алыстан тастайтын. Уақыт өте келе арыстанға жақындай түседі. Күнде өзіне құрмет көрсетіп азық әкеп беретін мейірбан жанға арыстанның да еті үйренеді. Ақыр аяғы арыстанға жақын барып жонынан сипай алатын деңгейге жетеді. Арыс тан ның мұр тынан бір тал үзіп қарияға әке ліп береді. Қойған шартыңызды орындадым, ендігі кезек өзіңізде, дейді. Қария кісі әйелден бұған қалай қол жеткізгенін баяндап беруін сұрайды. Оқиғаны мұқият тыңдаған қария кісі әйелге былай деп жауап береді: Өз сұрағыңа өзің жауап бердің. Ал енді үйіңе орал да, арыстанға көрсеткен құрметті күйеуіңе де көрсет. Күйеуің арыстаннан асқан жыртқыш емес шығар! Әйел жымиған күйі басын төмен түсіріп: Дұрыс айтасыз, қария! депті. Данияр СҮЛЕЙМЕНОВ Дінмұхаммедұлының «Айторысы» алды. 3-орын Жамбыл ауданынан келген Ұлан Омаровтың «Бұрханына» бұйырды. Жарты бабаның бүгінгі ұрпақтары аламан бәйгеге жеңіл ав то көлік тікті, қалған жүлделі орын дарға да қомақты сыйақы қой ды. Жарты бабаға арналған кешен нің шаруасына кірісу был тыр басталып, биыл бітті. Мәрмәр тасқа қашалып жазылған «жарты аман болса, жалпы аман» сөзі тегін айтылмаса керек-ті. Ұйымдастырушылар келе шекте кешеннің айналасын көріктендіріп, ағаш қадап, гүл егіп абаттандырамыз деп отыр. Құптарлық, қуанарлық іс. Заманында көптің күпті көңілін басқан, аузының дуасымен талайды тәубесіне түсірген Жарты бабаға қойылған мемориалды кешен келешекте қу медиен далада көптің жиі аялдайтын орнына айналарына сеніміміз кәміл. Қуаныш КӨШЕК ПАЙДАЛЫ КЕҢЕС Әдетте созылмалы гайморит деген дерт жаныңды жеп, дегбіріңді қашырмаса да сыздатып басты, желкені қысады, мұрын бітеліп мазасыздау жүресің. Әрине, асқынған кез де жаныңды қоярға жер таппайсың. Дәрігердің кө мегінсіз ем жа сауға ондай да әсте болмайды. Не керек, бас қысқан да өзім амалсыздан екі танауыма ине шаныштырып, маңдай кеңістігімді таза лап, же ңілдеп қалғаным бар. Одан бері 7-8 жыл өтті. Бұл дерт одан бері қатты асқынып көрген емес. Тек сыздата бергесін жуырда ауруханаға бардым. ЛОР дәрігер рентгенге жіберді. Рентген дәрігері бірден «Гаймориттен табиғи жолмен мүлде құтылғың келе ме?», деді. Әрине. Негізі мен дәрігер болғасын табиғи тәсіл дерге сен бейтінмін. Бірде поезда мұ ры ным бітеліп, ба сым сыз дап ауырып, дұ рыс дем ала алмай келе жаттым. Бір қа зақтың кемпірі қарсы қарап отыр ған. Сәлден кейін әлгі кісі: ҚАПЕРІҢІЗДЕ ЖҮРСІН! ЖҰЛДЫЗ-ЖОРАМАЛ 17 қыркүйек 23 қыркүйек ТОҚТЫ «Сабыр түбі сары алтын» демекші, алдағы аптада кез келген қиындыққа шыдап, бәріне түсіністікпен қараған жөн. Апта соңында қаржылық мәселе шешімін тауып, ойлаған жоспарыңыз алға жылжиды. ТОРПАҚ Келер аптада басшыңызға ұсыныс айтуға қысылмаңыз. Ұжымыңыздың ісі алға басуына ұйытқы болсаңыз, бастығыңыз сізді қолдайтынына сенімді болыңыз. ЕГІЗДЕР Осы аптада туған-туыстың қас-қабағына қарағаныңыз жөн. Сондықтан әр ісіңіз бен сөзіңізге мұқият болған абзал. Жақындардың жанын ауыртпауға тырысыңыз. ШАЯН Келер аптада асықпай жүріп, жетістікке жетуіңіз мүмкін. Жан-жақтан келіп түскен ұсынысты жіті ойланып, дұрыс шешім қабыл даған абзал. АРЫСТАН Алдағы аптада жақсы іс жасап, бе деліңіз жоғарылайды. Белсенді бо луға тыры сыңыз. Мін детті түрде жо лыңыз болады. Бола шағыңыздың жарқын бо луына әсер ететін тұлға лармен та нысасыз. БИКЕШ Бұл аптада оқуға, жұмысқа қатысты мәселелерді оңынан шешуге ыңғайлы болмақ. Сабыр сақтап, өзіңізге деген сенімділікті жоғалтпасаңыз, бәрі жақсы болады. ТАРАЗЫ Бұл аптада барлық шаруаны жоспар лаған дұрыс.уақытыңыз зая кетпесін. Осы кезеңде жасайтын істің барлығы да жасалып бітуі керек. Сонда ғана көздеген мақсатқа қол жеткізесіз және жұмыс та табысты болмақ. САРЫШАЯН Келер аптаның жағымды жаңалығы мол. Қандай да бір шешілмеген мәсе лені айналшық тамай, жаңа баста ма ларды қолға алуға тырысыңыз. МЕРГЕН Келер апта іскерлік бастамаларға толы болмақ. Жақындардан естіген жылы сөздер сізді шабыттандырады. Үнемі осындай жылылықты сезініп жүру үшін оларға қамқорлық танытқан жөн. ТАУЕШКІ Алдағы аптада армандарға қол жеткізу үшін аянбай еңбектену керек. Әсіресе қаржы мәселесіне келгенде, ұқыптылықпен қараған жөн. СУҚҰЙҒЫШ Осы аптада көрген-түйгені мол адам дармен көрісу сізге рухани толыстап, тәжірибелі болуға көмегін тигізеді. Сондықтан қарт кісілердің көңілін табуға тырысыңыз. БАЛЫҚТАР Алдағы аптада жұмыста ұйымдас тырған ісшаралар ойдағыдай жүзеге асады. Сонымен қатар іс сапарға шығудың сәті түсіп тұр. Қаражат мәсе лесінде де еш қиындық туында майды. Гаймориттің табиғи емі Балам, басың ауырып келе жатыр ғой се нің. Мұрының бітелуіне қарағанда гайморитсің, деді. Иә.Қайдан білдіңіз? Біліп тұрмын. Сен былай істе, екі түйір сарым сақты (чеснокты) үш күн жұмыстан келгеннен кейін танауыңа сиятындай етіп салып жүр. Арасында сарымсақты инемен жаншып, өткір иісін көтер. Мұрныңнан «ақбоз ат пен көк боз ат» қоса «шабады». Одан кейін үш күннен кейін жуаны майдалап турап, езгілеп танауыңа шүберекпен таңып жүр. Қысқасы алмакезек үздік сіз осылай 10 күн жаса, гайморит жоқ болады, депті. Содан... Содан үйге келіп істедім. Сегізінші күн дегенде мұрынымнан шаранадай сіңбірік ысырыла жерге түсіп жарылды. Сол сәттен бастап мұрыным, маңдайым бір жеңілдеді-ау. Содан бері мен Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданының тұрғыны Б.Е.СҮЛЕЙМЕНТЕГІНЕ гайморитты ұмытқанмын, деді. Үйге келіп толық қайтала масам да сарымсақпен сырқатты демде сескендіріп қоямын. Сап тиылады. Бәлкім сізге де көмегі болар. Негізі ем зиянсыз табиғи заттан болғасын ғана ұсынып отырмын. Бұл тәсілден шипа болмаса дәрігерге баратыныңыз мәлім ғой. Сарымсақты пайдаланарда одан күйіп қалмау жағын да Құрметті Болат Еркешұлы! Сізді жетпістің жота сына жол тарт қан мерейлі жа сы ңызбен құт тық таймыз! Басы ңыздың аманды ғын, отбасыңыз дың саулы ғын ті лей отырып, төмендегі өлең жолдарын арнаймыз. Ақжолдың алып тұлға азаматы Жармаға аты мәлім, текті заты. Алтынды белден қазып, басшы болдың Аймаққа тұлға жанның өшпес аты. Алпыс тоғыз тоқсан емес, білгенге, Кең иықты жігіттейсің жүргенде. Кеуде толған ордень-медаль көз тартар Мәрттігіңіз білініп тұр күлгенде. Жақсы жанға жарық күн таусылмасын Ел сыйлаған, ел ағасы даусың басым, Қосағыңмен қол ұстасып баянды бол Немереңе негіз болып, шалқыптасып! Дүйсенғали Қалдыбайтегі, ақын-журналист Республикалық қоғамдықсаяси «Prezident & Halyq» газетінің редакциясы экономика ғылымдарының докторы, профессор, акаде мик, басылымның тұрақты авторы Оразалы Сәбденге әпкесі Алтынкүл САБДЕНОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. ҚҰТТЫҚТАЙМЫЗ! қаперде ұстаған жөн. Сары м- сақ күшті күйдіруші қасетке ие. Мамандар сарым сақты теріде минуттан артық, шырышты қабатта 5-15 минуттан артық ұстамау керектігін айтады. Бірақ әр адамның ағзасы әртүрлі болғандықтан оның күйдіруші күші сізге әсер етпеуі де мүмкін. Дейтұрғанмен сарымсақты емдік мақсатта қолданарда аз мөлшерден бастаңыз. Нұрлан ҚАЗИҰЛЫ Жапондықтардың жасартатын маскасы «Жапон әйелдерінің орта жастан асса да, сыны кетпейтін сұлулығының сыры неде?» деген сұрақ сізді де ойландырған шығар... Ендеше, оның жауабымен танысыңыз. Төмендегі масканы аптасына бір рет жасап, сымбатыңызды арттырып, әлдеқайда жасара түсіңіз. Гейшалар шашын жібектей жұмсарту үшін күрішті қолданған. Яғни шашын күріш суымен шайған. Сонымен қатар бет терісінің күтімі үшін де күріштің көмегіне жүгінген. Күріш ұны салынған шағын қапты ыстық суға салып алып, астына ыдыс қойып, суын сорғытып іліп қойған. Күріш салынған қаптан аққан сол Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы Сөгеті ауылының тұрғыны Е.Ә. АДАСБАЕВҚА Құрметті Ерғанат Әбенұлы! Сізді 15 қыркүйекте 50 жасқа толатын туған күніңізбен шын жүректен құттық таймыз! Сіз біз үшін өміріміздің жалғасы, қымбат бауыр, асыл жар, ардақты әкесіз. Сіздің Семей атом полигонын залалсыздандыруға қатысқан мылтықсыз майданның жауынгер ардагері екеніңізді әрдайым мақтаныш етеміз. Ел ағасы елуге толуыңыздың құрметіне төмендегі өлең жолдарын арнаймыз: Артта қалды бес асу мен бес белең, Өрге тартып барады өмір көш деген. 50 деген тарқаса да қызуы, Жастық шақтың соңғы оттары өшпеген. 50 деген ердің ағасы еңселі, 50 деген парасаттың өлшемі. Жарқырасаң самғап ұшқан сұңқардай, Азамат деп мақтан тұтар ел сені. Республикалық қо ғамдық-саяси «Prezident & Halyq» газетінің редакциясы мемлекет және қоғам қайраткері, көрнекті қаламгер, Сұлтан Оразалыға зайыбы Зәуреш Боқасқызы CАДЫҚОВАНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. сумен беттерін жуған. Күріш суы бет терісін ультракүлгін сәуледен қорғап, әжімнің алдын алады және теріні нәрлендіреді. Сондықтан да күріштен жасалған маскалар бет терісі үшін өте маңызды. Ол теріні салбырап қалудан қорғап, тартып тұрады. Бет терісіне арналған маска: 3 ас қасық күріш ұны 2 шай қасық бал 1 шай қасық қаймақ Барлығын жақсылап араластырып, бетіңізге жағыңыз. 30 минуттан кейін сумен жуып тастаңыз. Минералды сумен жуған дұрыс. Бұл масканы барлық бет терісіне қолдануға болады. Ізгі ниетпен: ата-анасы, бауырлары, жұбайы, балалары. Республикалық қоғамдық-саяси «Prezident & Halyq» газетінің редакциясы мемлекет және қоғам қайраткері Болат БАЙҚАДАМОВТЫҢ қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасына, туған-туыстарына қайғы ларына ортақтасып көңіл ай тады. Республикалық қоғамдық-саяси газет Меншік иесі жəне шығарушы Астана Медиа Пресс ЖШС Газет апта сайын, жұма күндері шығады Бас директор Бас редактор Марат Бəйділдəұлы ТОҚАШБАЕВ Call center: 8 (727) Газет 2018 жылы 5 наурызда ҚР Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігінің Ақпарат комитетінде қайта тіркелді, басылымды қайта есепке қою туралы Г куəлігі берілген. Газет 2005 жылы 6-маусымда Мəдениет, ақпарат жəне спорт министрлігінде алғаш тіркеліп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 6040-Г куəлігі бойынша жұмыс істеді. Барлық құқықтары қорғалған. Газетте жарияланған материалдар мен суреттерді редакция рұқсатынсыз көшіріп басуға болмайды. Жазылу индексі: Мақала авторының пікірі редакция көзқарасын білдірмейді. Газет жарияланымдарындағы фактілер мен деректердің ақиқаттығына авторлар жауап береді. Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы, Жібек Жолы көшесі, 50 "Квартал" бизнес орталығы, 6-қабат, 601-офис. Тел/факс: 8 (727) Е-mail: prezident.people@mail.ru m.tokashbaev@mail.ru Газет Дəуір РПБК ЖШС-да басылып шықты. Тапсырыс 3206 Мекенжайы: Алматы қаласы, Қалдаяқов көшесі, 17 үй. Таралымы дана.