FACULTADE DE FILOLOXÍA FACULTADE DE XEOGRAFÍA E HISTORIA MÁSTER OFICIAL ESTUDOS MEDIEVAIS EUROPEOS. IMAXES, TEXTOS E CONTEXTOS A Europa medieval: perspectiva histórico-social Profesores Mª del Carmen Pallares Méndez Carlos Barros Guimeráns Israel Sanmartín Barros José Miguel Andrade Cernadas (Coordinador)
GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO 2013/2014
FACULTADE DE FILOLOXÍA. FACULTADE DE XEOGRAFÍA E HISTORIA AUTORES: Mª del Carmen Pallares Méndez Carlos Barros Guimeráns Israel Sanmartín Barros José Miguel Andrade Cernadas (Coordinador) Edición electrónica. 2012 ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito dos autores.
1. DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA Nome e código: A Europa Medieval: perspectiva histórico-social; P5091102 Tipo de materia: (obrigatoria / optativa) Materia obrigatoria (1º Cuatrimestre do Máster en Estudos Medievais Europeos) Número de créditos teóricos e prácticos: 6 (18 horas expositivas + 24 interactivas + 6 de titoría) Cuatrimestre: (1º / 2º) 1º Prerrequisitos recomendados: Profesores que a imparten (indicando a área de coñecemento a que están adscritos): Mª del Carmen Pallares Méndez (Hª Medieval), Carlos Barros Guimeráns (Hª Medieval) Israel Sanmartín Barros (Hª Medieval), José Miguel Andrade Cernadas (Hª Medieval) Lingua(s) en que se imparte: Galego e Castelán Horas e lugar de titorías: Mª del Carmen Pallares Méndez (despacho 227 da Facultade de Xeografía e Historia / correo: mcarmen.pallares@usc.es ): Luns e Xoves de 10 a 13 Carlos Barros Guimeráns (despacho 231 da Facultade de Xeografía e Historia / correo: carlos.barros@usc.es ): Luns e Martes, de 17 a 20 horas Israel Sanmartín Barros (despacho 232 da Facultade de Xeografía e Historia / correo: israel.sanmartin@usc.es ): Luns, Martes e Venres de 12 a 14 José Miguel Andrade Cernadas (despacho 226 da Facultade de Xeografía e Historia / correo: josemiguel.andrade@usc.es ): Luns e Mércores, de 11 a 14 Páxina web recomendada: www.usc.es/filrom/masteres.htm Calendario e horario detallado de clases (indicando lugar de impartición):
2. SENTIDO DA MATERIA NO PROCESO FORMATIVO DO MÁSTER Dispor de novas vías de aproximación que permitan un coñecemento máis profundo e complexo das sociedades medievais. Para iso, optamos por enfocar este achegamento as sociedades medievais, seguindo os temas que se especifican nos obxectivos específicos da materia 3. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA MATERIA - Estudo da evolución seguida polas principais construccións políticas do Occidente cristián - Estudo da relación entre homes e mulleres na Idade Media - Estudo da identidade nacional na Europa medieval: Galicia como exemplo
4. CONTIDOS, TEÓRICOS E PRÁCTICOS A) Contidos a desenvolver nas clases expositivas 1.- A relación entre homes e mulleres na Idade Media 1.1.- O marco xurídico. O parentesco. Matrimonio e familia 1.2.- A proxección económica e política 1.3.- Formación cultural e relixiosa 1.4.- O mundo monástico 1.5.- O dereito, a igrexa e a literatura como forxadores dunha superestructura xurídica e ideolóxica con amplo peso do masculino 1.6.- As opcións de vida das mulleres 1.7.- O peso das mulleres na esfera do privado 1.8.- A proxección social das mulleres: o traballo 1.9.- A proxección social das mulleres: o poder e a cultura 1.10.- Conciencia e resistencia: a denuncia da agresión masculina. 2.- Introducción á formación e desenvolvemento das grandes construccións políticas medievais 2.1.- A descomposición do Imperio romano de Occidente e o xurdimento das primeiras monarquías 2.2.- A reaparición do Imperio en Occidente: Carlomagno e o mundo carolinxio 2.3.- A atomización do poder público. A crise do modelo carolinxio e o nacemento dun poder de base privada 2.4.- Un novo Imperio: Otón I e as orixes do Sacro Imperio Romano Xermánico 2.5.- O difícil triunfo das monarquías europeas. Dous itinerarios contrapostos: a Francia Capeta e a Inglaterra normanda
2.6.- O panorama hispánico: séculos X-XII 2.7.- A loita polo Dominium Mundi: Papado e Imperio 2.8.- Entre o pactismo e o regalismo: o panorama político na Europa do século XIII 2.9.- Guerra, fiscalidade e nación: a realeza da Europa do século XIV 2.10.- O mapa político de Europa a finais da Idade Media 3. Identidade e nacionalidade na Europa medieval 3.1. Idade Media: concepto de identidade, concepto de nación 3.2. Idea de Galicia no nacionalismo contemporáneo 3.3. Prehistoria: espacio histórico no Noroeste penínsular 3.4. Gallaecia, provincia romana 3.5. O reino suevo de Galicia 3.6. Alta Idade Media: formación do romance 3.7 Plena Idade Media: nacionalidade e feudalismo pleno 3.8. Baixa Idade Media: Galicia entre Castela e Portugal 3.9. Debates actuáis: reino de Galicia, Gallaecia e lusismo B) Contidos a desenvolver nas clases interactivas 16 Setembro: Presentación: 16,00-16,30: Mª C. Pallares; 16,30-17,00: J. Andrade; 17,00-17,30: I. Sanmartín; 17.30-18,00: C. Barros 17 Setembro: Primeira titoría: 16,00-16,30: Mª C. Pallares; 16,30-17,00: J. Andrade; 17,00-17,30: I. Sanmartín; 17.30-18,00: C. Barros 1.- A relación entre homes e mulleres na Idade Media 18 de Setembro: 16-18 horas: Docencia expositiva: As mulleres nas imaxes e nos textos 23 de Setembro: 16-18 horas: Docencia expositiva/interactiva: Comentario e discusión sobre a toma de conciencia e a denuncia ante a agresión masculina; Mª C. Pallares, Conciencia y resistencia. La denuncia de la agresión masculina en la Edad Media en Radl,
Rita (dir.), Investigaciones actuales de las mujeres y del género, Santiago de Compostela, 2010, pp. 177-199 24 de Setembro: 16-18 horas: Docencia interactiva: Educación e formación intelectual das mulleres na obra de Cristina de Pizán; Cristina de Pizán, La ciudad de las Damas, Madrid, 2000; Traducción galega, A cidade das mulleres, Santiago de Compostela, 2004: capítulos XXVII a XLI do Libro I. Na traducción galega, pp. 126-155. Na traducción castelán, pp. 118-141. 2.- Introducción á formación e desenvolvemento das grandes construccións políticas medievais 25 Setembro: Clases expositivas. Temas 1 e 2 (Andrade) 30 Setembro: Clase expositiva 18,30-19,30: tema 3 (Andrade); Clase Interactiva, 19,30-20,30: Lectura e comentario de Halsall, G., Worlds of Arthur. Facts and Fictions of the Dark Ages, Oxford, 2013, PP. 157-183 (Andrade) 1 Outubro: Clases expositivas. Temas 4 e 5 (Andrade) 2 Outubro: Exposición dos alumnos sobre crónicas, annales e historias altomedievais (Andrade) 7 Outubro: Clase expositiva 18,30-19,30: tema 6; Clase Interactiva, 19,30-20,30: Lectura e comentario de Ayala Martínez, Carlos de, Sacerdocio y Reino en la España Altomedieval. Iglesia y poder político en el Occidente peninsular, siglos VII-XII, Madrid, 2008, PP. 211-250 (Andrade) 8 Outubro: Clases interactivas ; 18,30-19,30: Comentario da lectura de Bloch, M., Los reyes taumaturgos, México, 1988, pp. 35-56 e 81-87; 19,30-20,30: Comentario da lectura de Kantorowicz, E.H., Los dos cuerpos del Rey, Madrid, 1985, pp. 53-92 (Andrade) 9 Outubro: Clases expositivas: Temas 7 e 8 (Sanmartín) 14 Outubro: Clases Interactivas; 18,30-19,30: Exposición alumnos sobre as fontes históricas do ano Mil; 19,30-20,30: Comentario da lectura de Bisson, T.N., La crisis del siglo XII. El poder, la nobleza y los orígenes de la gobernación europea, Barcelona, 2010, 594-639 (Sanmartín) 15 Outubro: Clases Interactivas; 18,30-19,30: O cine e a historia política da Plena e Baixa Idade Media; 19,30-20,30: Comentario da lectura de Bois, G., La gran depresión medieval: siglos XIV-XV: el precedente de una crisis sistémica, Valencia, 2006, 161-188 (Sanmartín) 16 Outubro: Clases expositivas: Temas 9 y 10 (Andrade) 21 Outubro: Clases Interactivas: Exposición Traballos alumnos (Andrade)
22 Outubro: Clases Interactivas: Exposición Traballos alumnos (Andrade) 23 Outubro: Clases Interactivas: Exposición Traballos alumnos (Andrade) 28 Outubro: Alta Idade Media: do reino suevo á formación do romance BARROS, C., "A base material e histórica da nación en Marx e Engels", Dende Galicia: Marx. Homenaxe a Marx no 1º centenario da súa morte, A Coruña, 1985, pp. 139-207 (http://www.h-debate.com/cbarros/spanish/index2.htm). 1CE, 1 CI (Barros) 29 Outubro: Plena Idade Media: nacionalidade e feudalismo CASTELAO, A.R., "A idea de nación. Galiza como nación", Sempre en Galiza, libro 1. III (http://books.google.es/books?id=dbpzqkmnp8gc&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q &f=false). 1 CE, 1 CI (Barros) 30 Outubro: Baixa Idade Media: o reino de Galicia entre Castela e Portugal PEREIRA., G. "Un pobo e unha 'natio' moi particulares", O feito diferencial galego, I.1, Santiago, 1997, pp. 237-249. 1 CE, 1 CI (Barros) 5. BIBLIOGRAFÍA 1. A relación entre homes e mulleres na Idade Media Anderson, B.S. e Zinsser, J.P, Historia de las mujeres: una historia propia, 2vols., Barcelona, 1991. Duby, G., El caballero, la mujer y el cura, Madrid, 1982. Duby, G., El amor en la Edad Media y otros ensayos, Madrid, 1990. Duby, G., Damas del siglo XII. Eloisa, Leonor, Iseo y algunas otras, Madrid, 1995. Duby, G., Damas del siglo XII. El recuerdo de las abuelas, Madrid, 1998. Duby, G., Damas del siglo XII. Eva y los sacerdotes, Madrid, 1998. Duby, G. e Perrot, M. (dirs.), Historia de las mujeres. La Edad Media, Madrid, 1992. Cristina de Pizán, A cidade das mulleres, Santiago de Compostela, 2004. Goody, J., La evolución de la familia y el matrimonio en Europa, Barcelona, 1986. Historia de la vida privada. De la Europa feudal al Renacimiento (dirig. por Ph. Ariés y G. Duby), Madrid, 1988.
Historia de las mujeres en España y América Latina. De la prehistoria a la Edad Media, (Isabel Morant, dir.), Madrid, Cátedra, 2005 La condición de la mujer en la Edad Media, Madrid, 1986. La mujer medieval (Ed. F. Bertini), Madrid, 1991. Las mujeres en el cristianismo medieval, Madrid, 1989. Pallares Méndez, Mª C., Conciencia y resistencia: la denuncia de la agresión masculina en la Galicia del siglo XV, Arenal. Revista de historia de las mujeres, 2-1 (1995), pp.67-97. Pallares Méndez, MªC., Ilduara, una aristócrata del siglo X, A Coruña, 1998, 2ª edición revisada y ampliada, 2004. Mª C. Pallares, Conciencia y resistencia. La denuncia de la agresión masculina en la Edad Media en Radl, Rita (dir.), Investigaciones actuales de las mujeres y del género, Santiago de Compostela, 2010, pp. 177-199 Pallares Méndez, MªC., Historia das mulleres en Galicia. Idade Media, Santiago, 2011 Pallares Méndez, MªC. e Portela, E., La reina Urraca, San Sebastián, 2006. Pastor, Reyna, "Las biografías medievales, problemas teóricos e historiográficos. Especialmente referidos a las de las mujeres castellanas", Arenal. Revista de historia de las mujeres, vol. 12, nº2, julio-diciembre, 2005, pp. 341-350. Power, E., Mujeres medievales, Madrid, 1979. Rodríguez Núñez, C., Los conventos femeninos en Galicia: El papel de la mujer en la sociedad medieval, Lugo, 1993. Roux, S., Christine de Pizan. Mujer inteligente. Dama de corazón, Valencia, 2009. Textos para la Historia de las mujeres en España, Madrid, 1994. Textos para la historia de las mujeres en Galicia, Santiago de Compostela, 1999. Trillo, C., (coord.), Mujeres familia y linaje en la Edad Media, Granada, 2004. Wade Labarge, M., La mujer en la Edad Media, Madrid, 1988
2.- Introdución á formación e desenvolvemento das grandes construcións políticas medievais Abulafia, D., The Western Mediterranean kingdoms, 1200-1500: the struggle for dominion, London, 1997 Barbero, A., Carlomagno, Barcelona, 2001 Bisson, T.N., La crisis del siglo XII. El poder, la nobleza y los orígenes de la gobernación europea, Barcelona, 2010 Bois, G., La gran depresión medieval: siglos XIV-XV: el precedente de una crisis sistémica, Valencia, 2006 Boto, G. (dir.), 910-1230. Reino de León. Hombres, mujeres, poderes e ideas, León, 2010 Colás, A., Imperio, Madrid, 2009 Contamine, P., La Guerra en la Edad Media, Barcelona, 1984 Diago Hernando, M., El Imperio en la Europa medieval, Madrid, 1996 Dunbabin, J., France in the Making: 843-1180, Oxford, 1985 Fossier, R., La infancia de Europa, Barcelona, 1984 González Jiménez, M., Alfonso X el Sabio, Barcelona, 2004 Guenée, B., Occidente durante los siglos XIV y XV: los estados, Barcelona, 1985 Guillot, O., Des origines à l'époque féodale, Paris, 1999 Halsall, G., Worlds of Arthur. Facts and Fictions of the Dark Ages, Oxford, 2013 Iradiel, P. Moreta, S. Sarasa, E., Historia medieval de la España cristiana, Madrid, 1995 La Patourel, J., Feudal Empires : Norman and Plantagenet, London, 1984 Le Patourel, J., The Norman Empire, Oxford, 1997 Martín, J.L., Las Cortes medievales, Madrid, 1989 Richardson, H.G., The English Parliament in the Middle Ages, Londres, 1981 Schramm, P.E., Kaiser Rom und renovatio : studien zur geschichtes des römischen erneuerungsgedankens von Ende des Karolingcjen Reiches bis zum investiturstreit, Darmstadt, 1957 Schramm, P.E., Las insignias de la realeza en la Edad Media española, Madrid, 1960
Valdeón, J - Herbers, K. - Rudolf, K. coordinadores, España y el "Sacro Imperio": procesos de cambios, influencias y acciones recíprocas en la época de la "europeización" (siglos XI- XIII), Valladolid, 2002 Wickham, C., Una historia nueva de la Alta Edad Media: Europa y el mundo mediterráneo, 400-800, Barcelona, 2008 3.- Identidade e nacionalidade na Europa medieval BARROS, C., "A base material e histórica da nación en Marx e Engels", Dende Galicia: Marx. Homenaxe a Marx no 1º centenario da súa morte, A Coruña, 1985, pp. 139-207 (http://www.h-debate.com/cbarros/spanish/index2.htm). BARROS, C., Unha historia en positivo. Reseña do libro de Camilo Nogueira, A memoria da nación. O reino de Gallaecia, Vigo, Edicións Xerais, 2001, 322 pp. (http://www.hdebate.com/cbarros/spanish/index2.htm) BARROS, C., La formación nacional de Galicia en la Edad Media". EHESS de París, 12 de marzo de 2012 (http://youtu.be/d8clsusrjr0). BARROS, C., Entrevista sobre o Reino medieval de Galicia (Faro da Cultura. Vigo, 9/4/2012) (http://www.goear.com/listen/1b9c945/entrevista-de-carlos-barros-sobre-o-reino-medievalde-galicia-para-faro-da-cultura-a-194212-carlos-barrosa) BERAMENDI, J.G., Conciencia étnica e conciencias nacionais en Galicia, O feito diferencial galego. I. 2. Historia (PEREIRA, G., edit.), Santiago de Compostela, 1997, pp. 277-300. BOULLÓN, A. I., Na nosa lyngoage galega: a emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media, Santiago de Compostela, 2007. DÍAZ, B., Os celtas en Galicia. Arqueoloxía e política na creación da identidade galega, Noia, 2002. FERREIRA, E., La identidad de Galicia, en la ficción y en la realidad, en la Europa medieval, Sémata, Santiago de Compostela, 2000, nº 11, pp. 65-88. LÓPEZ CARREIRA, A., O Reino medieval de Galicia, Vigo. 2005. NOGUEIRA, C., A memoria da nación. O reino de Gallaecia, Vigo, Edicións Xerais, 2001 (http://www.h-debate.com/cbarros/spanish/index2.htm) PEREIRA, G., Un pobo e unha natio moi particulares, O feito diferencial galego. I. 1. Historia (PEREIRA, G., edit.), Santiago de Compostela, 1997, pp. 236-246.
6. COMPETENCIAS QUE SE DEBEN ACADAR Capacidade de análise das lecturas efectuadas Ser capaces de desenvolver con claridade os temas nos que os alumnos teñan traballado persoalmente Identificar e coñecer as liñas xerais da evolución política e social europea na Idade Media 7. METODOLOXÍA E RECURSOS A materia consta de 6 créditos ECTS, equivalentes a 150 horas de traballo do alumno. Deste conxunto, 75 horas (50%) dedicaranse a traballo dirixido polos profesores e as outras 75 horas (50%) a traballo libre por parte dos alumnos. As horas de traballo dirixido distribuiranse en 45 de actividades formativas presenciais (o que supón o 30% do traballo total) e 30 de actividades dirixidas non presenciais. As actividades formativas presenciais que se realizarán son as seguintes: 1) Clases teóricas dedicadas á explicación e comprensión dos contidos obxecto de estudo. Esas clases serán impartidas polo profesor, pero nalgún caso solicitarase para as exposicións a colaboración dalgún alumno ou grupo de alumnos. Para as explicacións utilizaranse os recursos tecnolóxicos de apoio (audiovisuais e informáticos) oportunos. 2) Clases prácticas dedicadas á lectura de textos e recensión. Estas clases prácticas estarán dirixidas polo profesor, pero buscarán a participación activa do alumno, tanto no desenvolvemento e resolución de exercicios realizados colectivamente no aula, como na preparación persoal fose do aula dalgún exercicio, para a posterior posta en común no aula. Tamén para as clases prácticas usaranse os recursos tecnolóxicos que poidan ser útiles. 3) Titorías individuais ou en grupo reducido para o seguimento do proceso de aprendizaxe e para o seguimento, no seu momento, da elaboración do traballo.
8. SISTEMA DE AVALIACIÓN Para avaliar os resultados da aprendizaxe utilizaranse os métodos e criterios que a continuación se detallan, e as cualificacións correspondentes indicaranse de acordo coa lexislación vixente: 1) Avaliación continua, para a que se valorará a participación activa e continuada do alumno nas actividades presenciais desenvolvidas. Suporá o 50% da cualificación total. 2) O traballo práctico suporá o 50% restante da cualificación total. Constará dun único traballo escrito no que o alumno debe cubrir as demandas dos profesores en cada un dos grandes bloques temáticos da asignatura: a parte correspondente a cada un deles vai en función do seu peso na carga docente. Así, no referente ós apartados desenvolvidos polos profesores Pallares e Barros, deben redactar tres folios para cada un. Pola súa parte, o apartado correspondente á docencia dos profesores Sanmartín e Andrade equivale a doce folios. Valorarase a calidade da redacción e do contido, que deberán reflectir o dominio dos principais rudimentos metodolóxicos e o coñecemento dos contidos básicos da materia. 3) O traballo debe entregarse antes do día 11 de Novembro. Os profesores terán unha semán para revisalo. O día 18 reuniranse para facer a avaliación final dos alumnos, en función da porcentaxe correspondente ó total da carga docente da asignatura.
ORGANIGRAMA DO DESENVOLVEMENTO DA MATERIA CLAVE DOS TIPOS DE ACTIVIDADE: CE = Clase expositiva; CI = Clase interactiva; S = Seminario; TE = Titoría especializada CUBRIR LA ACTIVIDAD A DESARROLLAR CADA DÍA***** Setembro 2013 (14 horas) ACTIVIDADE Nº HORAS E TIPO: 16 Setembro: Presentación (4 profesores) 2 CE 17 Setembro: Titorías cos catro profesores 2 TE 18 Setembro: 16-18 horas: As mulleres nas imaxes e nos textos. 2 CE (Pallares) 23 Setembro: 16-18 horas: Comentario e discusión sobre a toma de conciencia e a denuncia ante a agresión masculina; Mª C. Pallares, Conciencia y resistencia. La denuncia de la agresión masculina en la Edad Media en Radl, Rita (dir.), Investigaciones actuales de las mujeres y del género, Santiago de Compostela, 2010, pp. 177-199 2CI (Pallares) 24 de septiembre: 16-18 horas: Docencia interactiva: Educación e formación intelectual das mulleres na obra de Cristina de Pizán; Cristina de Pizán, La ciudad de las Damas, Madrid, 2000; Traducción galega, A cidade das mulleres, Santiago de Compostela, 2004: capítulos XXVII a XLI do Libro I. Na traducción galega, pp. 126-155. Na traducción castelán, pp. 118-141 2 CI (Pallares) 25 Setembro: Descomposición I. Romano/ Reaparición Imperio 2 CE (Andrade) 30 Setembro: Atomización poder; Lectura e comentario de Halsall, G., Worlds of Arthur. Facts and Fictions of the Dark Ages, Oxford, 2013, PP. 157-183; 1 CE, 1 CI (Andrade)
Outubro 2013 (28 horas) ACTIVIDADE Nº HORAS E TIPO: 1 Outubro: Un novo Imperio / Difícil triunfo das monarquías 2 CE (Andrade) 2 Outubro: Exposición dos alumnos sobre crónicas, annales e historias altomedievais 2 CI (Andrade) 7 Outubro: Panorama hispánico; Lectura e comentario de Ayala Martínez, Carlos de, Sacerdocio y Reino en la España Altomedieval. Iglesia y poder político en el Occidente peninsular, siglos VII-XII, Madrid, 2008, PP. 211-250; 1 CE, 1 CI (Andrade) 8 Outubro: Comentario da lectura de Bloch, M., Los reyes taumaturgos, México, 1988, pp. 35-56 e 81-87; 19,30-20,30: Comentario da lectura de Kantorowicz, E.H., Los dos cuerpos del Rey, Madrid, 1985, pp. 53-92; 2 CI (Andrade) 9 Outubro: Dominium Mundi /Pactismo, regalismo; 2 CE (Sanmartín) 14 Outubro: Exposición alumnos sobre as fontes históricas do ano Mil; 19,30-20,30: Comentario da lectura de Bisson, T.N., La crisis del siglo XII. El poder, la nobleza y los orígenes de la gobernación europea, Barcelona, 2010, 594-639; 2 CI (Sanmartín) 15 Outubro: O cine e a historia política da Plena e Baixa Idade Media; Comentario da lectura de Bois, G., La gran depresión medieval: siglos XIV-XV: el precedente de una crisis sistémica, Valencia, 2006, 161-188; 2 CI (Sanmartín) 16 Outubro: Guerra, fiscalidade/ Mapa político; 2 CE (Andrade) 21 Outubro: Exposición traballo alumnos; 2 CI (Andrade) 22 Outubro: Exposición traballo alumnos; 2 CI (Andrade) 23 Outubro: Exposición traballo alumnos; 2 CI (Andrade) 28 Outubro: Alta Idade Media: do reino suevo á formación do romance BARROS, C., "A base material e histórica da nación en Marx e Engels", Dende Galicia: Marx. Homenaxe a Marx no 1º centenario da súa morte, A Coruña, 1985, pp. 139-207 (http://www.h-debate.com/cbarros/spanish/index2.htm). 1 CE, 1 CI (Barros) 29 Outubro: Plena Idade Media: nacionalidade e feudalismo. CASTELAO, A.R., "A idea de nación. Galiza como nación", Sempre en Galiza, libro 1. III
(http://books.google.es/books?id=dbpzqkmnp8gc&printsec=frontcover&hl=es#v=onepag e&q&f=false). 1 CE, 1 CI (Barros) 30 Outubro: Baixa Idade Media: o reino de Galicia entre Castela e Portugal. PEREIRA., G. "Un pobo e unha 'natio' moi particulares", O feito diferencial galego, I.1, Santiago, 1997, pp. 237-249. 1 CE, 1 CI (Barros) MATERIAIS DE APOIO (opcional) RELACIÓN DE TRABALLOS PROPOSTOS Recomendacións para a realización do Traballo monográfico individual En función do tema da súa elección, cada estudante traballará baixo a tutela dun dos profesores da materia, e dispoñerá de prazo ata o día que aparece fixado na guía docente para entregar a versión definitiva do traballo escrito, que deberá aterse ás seguintes pautas: Trátase dun traballo de iniciación á investigación, polo que ten que combinar as observacións persoais co estado da cuestión sobre o tema. Resulta fundamental a observación atenta dos materiais obxecto de estudo. Non se debe abusar das citas bibliográficas extensas; é preferible recoller as ideas principais e remitir ás obras en cuestión para completar a información. Extensión máxima: quince folios, en letra de corpo 12, con interlineado de 1,5 liñas (agás para as notas a rodapé, que irán en corpo 10). Bibliografía: ó final do traballo, seguindo un dos seguintes modelos:
a) Apelido, N. (ano), título, lugar: editorial. // Apelido, N. (ano), título, revista, vol., pp. // Apelido, N. (ano), título, título da miscelánea, lugar: editorial, pp. b) Apelido, N., título, lugar: editorial, ano // Apelido, N., título, revista, vol., ano, pp. // Apelido, N., título, título da miscelánea, lugar: editorial, ano, pp. Referencias bibliográficas no texto do traballo ou en notas a rodapé: abreviadas: a) Apelido, ano: pp.; b) Apelido, tít.abrev., pp. Coidarase de xeito especial a redacción e a puntuación. Non pode faltar un índice ó principio do traballo, nin unha breve introducción que explique os obxectivos que persegue.