Imfashanyigisho y'igihingwa cy'icyayi

Similar documents
Imfashanyigisho y'igitegwa c'icayi

Mfashanyigisho mu gutunganya umusaruro wa kawa

Official Gazette nº Special of 30/05/2013

WOWE N INDWARA YA KANSERI. Photo: Olivier Asselin / REUTERS

MINISTERIAL ORDER N 002/11.30 OF 15/02/2013 DERTERMINING POWERS AND RESPONSIBILITIES OF AN INSPECTOR OF AGROCHEMICALS TABLE OF CONTENTS

MINISTERIAL ORDER N 001/11.30 OF 15/02/2013 DETERMINING THE DUTIES OF THE REGISTRAR OF AGROCHEMICALS TABLE OF CONTENTS

Official Gazette nᵒ16 of 21/04/2014

Official Gazette of the Republic of Rwanda

Official Gazette n 53 bis of 31/12/2012

Official Gazette nº Special of 30/05/2013

Official Gazette n 43 of 23/10/2017

LAW N 62/2008 OF 10/09/2008 PUTTING IN PLACE THE USE, CONSERVATION, PROTECTION AND MANAGEMENT OF WATER RESOURCES REGULATIONS TABLE OF CONTENTS

Seen to be annexed to the Law nº19/2008 of 14/07/2008 on characteristics and ceremonial of the National Anthem. The President of the Republic

MINISTERIAL ORDER N 003/Minifom/2010 OF 14/09/2010 ON REQUIREMENTS FOR GRANTING THE LICENCE FOR PURCHASING AND SELLING MINERAL SUBSTANCES IN RWANDA

Official Gazette nº 36 of 05/09/2011 MINISTERIAL ORDER N 009/16.01 OF 23/08/2011 DETERMINING THE PROCEDURE TO OBTAIN A FREEHOLD LAND TITLE

Official Gazette nº 46 of 13/11/2017

Official Gazette n Special of 25/05/2012

Official Gazette n 14 of 04/04/2011. REGULATION N o 05/2011 ON MERGERS AND ACQUISITION OF BANKS CHAPTER ONE: GENERAL PROVISIONS

P.O BOX 7289 KIGALI, Tel: , Fax : Website:

Official Gazette n Special of 12/07/2011 LAW N 20/2011 OF 21/06/2011 GOVERNING HUMAN HABITATION IN RWANDA TABLE OF CONTENTS

ET DE TENUE DU REGISTRE DE TABLE DES MATIERES. Article premier : Objet du présent arrêté. Article 4 : Modalités de déclaration

ISHAKIRO TABLE DES MATIERES TABLE OF CONTENTS. Ingingo ya mbere : Ibyerekeye amafaranga atangwa ku mirimo y ubutegetsi yerekeye ubutaka

Official Gazette n Special of 02/08/2013

MINISTERIAL ORDER N 002/2008 OF 01/4/2008 DETERMINING MODALITIES OF LAND REGISTRATION. The Minister of Natural Resources;

Article 4: Droit égal sur la propriété foncière. Article 3: Terre comme héritage commun. Article 5: Droit au bail emphytéotique

SUPER GENOCIDE YAKOREWE ABAHUTU. 1. Intangiriro

Ibirimo/Summary/Sommaire

MINISTERIAL ORDER Nº005/2008 OF 15/08/2008 ESTABLISHING MODALITIES OF INSPECTING COMPANIES OR ACTIVITIES THAT POLLUTE THE ENVIRONMENT

Ibirimo / Summary / Sommaire

Official Gazette nᵒ16 of 21/04/2014

REPUBULIKA Y U RWANDA URUKIKO RW IKIRENGA RAPORO Y IBIKORWA BY URWEGO RW UBUCAMANZA

TABLE DES MATIERES SON ORGANISATION ET SON DISPOSITIONS GENERALES CHAPITRE PREMIER : DES

Ibirimo/Summary/Sommaire

REPUBULIKA Y'U RWANDA PEREZIDANSI YA REPUBULIKA

Manda.. Undi mutangabuhamya ushinja Kagame kurasa indege ya Habyarimana. Impamvu ingoma ya FPR itazaramba

Ibirimo/Summary/Sommaire

Inyuma y'«ikinyabihuha» cyitwa Ikazeiwacu.unblog.fr hihishe «un Escroc International».

LAW N 54/2006 OF 54/2006 MODIFYING AND COMPLEMENTING LAW N 21/2006 OF 28/04/2006 ESTABLISHING THE CUSTOMS SYSTEM

BOARD DECISION N 003/BD/ICA- CLIA/ RURA/2015 DETERMINING THE CONTRIBUTION LEVIED ON ANNUAL TURNOVER OF THE REGULATED SERVICES

Official Gazette nº Special of 01/07/2015

Official Gazette n Special of 09/06/2011

Official Gazette n 05 of 01/02/2016

Ibirimo/Summary/Sommaire

Official Gazette of the Republic of Rwanda

MINISTERIAL ORDER N 0 007/2008 OF 15/08/2008 ESTABLISHING THE LIST OF PROTECTED ANIMAL AND PLANT SPECIES TABLE OF CONTENTS

This work was created for a charity, and you may freely make printed copies from this PDF data for your performance until Dec 31, 2022.

YOUTH CONNEKT AFRI CA SUMMIT October 2018 Kigali - Rwanda YOUTH CONNEKT SUMMIT 18. Connekting Youth for Continental Transformation

Report sales to a QEZE of nonresidential gas (including propane in containers of 100 pounds or more), electric, refrigeration, and steam services.

SUB-SAHARAN AFRICA (2): POPULATION AND SETTLEMENT GEOGRAPHY

Digital Resources for Aegean languages

Symposium 25 March 2013 Gustav-Stresemann-Institut (GSI), Bonn

Halina, Hesus. (Advent) œ N œ œ œ. œ œ œ œ œ. œ. œ œ œ œ. œ œ. C F G7sus4. œ. # œ œ J œ œ œ J. œ œ. J œ. # œ. # œ œ œ

Dooplaya Incident Report: Rape and Killing of a teenage girl in Kawkareik Township, August 23 rd 2016

Period 1 January to 30 June Date Amount (NZ$) Purpose (eg hosting delegation from...) Nature

Human Rights Yearbook : Burma 88 HRDU. shot dead. Site of killing Note. Khao, Kaeng Kham tract, Kunhing township. old village of Sai

TOURISM UPDATE TOURISM SCORECARD CALENDAR YTD - SEPTEMBER /5/16

Program for Results (PforR) Client Event for South Asia and East Asia and Pacific Regions

SUPPORTED BY IN COOPERATION WITH HELD IN CONJUNCTION WITH POWERED BY:

Organization name changed to National Supermarket Association of Japan 3 days from February 13(Wed.) to 15(Fri.), 2019 at Makuhari Messe

How to play. The center aisle divides our class into 2 teams. Team members are NOT allowed to help their teammate when they are asked a question.

The 7 th Da Nang Urban Development Forum. Date & Time: December 22th 8:30-17:00 Venue: Da Nang Administration Center

Physical characteristics and biomes:

6 DAYS MACHAME ROUTES ON KILIMANJARO

Investec Africa Conference. Nampak Growth Strategy in Africa

East Africa. 12 Days /11 Nights. Kenia & Tanzania. guided Camping Tour

Veronika Schanderl, Swisscontact Expert for Sustainable Tourism Development

East Africa. 12 Days /11 Nights. Kenia & Tanzania. guided Camping Tour

South-South cooperation in sub-saharan Africa: Lessons learned from the conservation / tourism trade dilemma

WANISKA. Brian Tate. Pavane Publishing. Traditional Cree. For SATB Voices A Cappella. Arranged by P1592 SATB

SELECTED PUBLICATIONS AVAILABLE IN OUR RESOURCE CENTER (Call numbers are in brackets where BK stands for books and REP stands for reports.

Sub - Saharan Africa

STRENGTHENING SAFETY MANAGEMENT SYSTEM OF AGRICULTURAL PRODUCTS

Just how big is Africa?

SALES PRESENTATION. Katherine Thornton. Consolidated Travel Airline Training. Account Manager Etihad Airways

Karen Human Rights Group News Bulletin

Your Holiday Leisure, Our Responsibility

WORKSHOP ON COMPILATION OF INTERNATIONAL MERCHANDISE TRADE STATISTICTS ADDIS ABABA, 8-11 NOVEMBER, 2004 COUNTRY REPORT

Market & Country brief on Australia

UNLOCKING SUSTAINABILITY IN THE TOURISM INDUSTRY

The Challenge to American cities from Global Competition

Accor / Ecpat Partnership. WTO 14th - Task Force Meeting Berlin - March 13th

Side and social events during the sixteenth meeting of the Conference of the Parties. Bangkok (Thailand), 3-14 March 2013

Improving Access to Fertilizers

Improved Household Cooking in the Millennium Villages

Amendment of ANA s International Baggage Policy

Japan Export Air. International Air Freight Fuel Surcharge. All Destinations

CALIFORNIA GERMANY TRAVEL TRADE BAROMETER

Tanzanie Wikipdia La Tanzanie, en forme longue la Rpublique unie de Tanzanie ou la Rpublique Unie de Tanzanie, en swahili Tanzania et Jamhuri ya

Golden Tulips, Addis Ababa 20 89, Beyond Management Summit Regional Event (Kshs.) (USD) 5. 7 th 11 th Aug

Japan Export Air. International Air Freight Fuel Surcharge. All Destinations

The 3 rd UNWTO World Forum on Gastronomy Tourism San-Sebastian - Donastia, Spain

Japan Export Air. International Air Freight Fuel Surcharge. All Destinations

5 DAYS MARANGU ROUTE ON KILIMANJARO

Japan Export Air. International Air Freight Fuel Surcharge. All Destinations

Mt. Kilimanjaro Trek. WanderTours P.O. Box Seattle WA Itinerary dates: January 23 - February 1, 2019 Tour Escort: Beth Whitman

Chapters 14 and 15 Geography Study Guide

Provincial Gazette Provinsiale Koerant Gazete ya Xifundzankulu Kuranta ya Profense Gazethe ya Vundu

Key Findings and Gaps in Evidence on Unwanted Pregnancy, Contraception and links to Abortion in Africa

Profile of the of Southern Kazakhstan Area Candidate for the B category Expo Presented by Mr. Luo jie Director General Silk Road Association,

Mekong Responsible Tourism

Transcription:

Imfashanyigisho y'igihingwa cy'icyayi Ku bahinzi bato muri afurika Ifatiye ku mahame y'ubuhinzi burambye ya Sustainable Agriculture Network (SAN)

GUSHIMIRA Iyi mfashanyagisho yakozwe, yandikwa kandi isohorwa ku nkunga y'amafaranga yatanzwe na Dutch Sustainable Trade Initiative (IDH), Flemish Authorities (FICA), Tata Global Beverages na Uniliver Plc. Yashoboye gukorwa ku bufutanye bwa Africa Now, Kenya Tea Development Agency (KTDA) na Ethical Tea Partnership Umwanditsi: Reiko Enomoto, Technical Capacity Manager, Sustainable Agriculture Division, Rainforest Alliance Umugenzuzi wa tekinike: Winnie Mwaniki, Regional Projects Manager, Rainforest Alliance Abaduteye inkugu ya tekinike: Marc Monsarrat, Manager (East Africa & South Asia), Rainforest Alliance Kathrin Resak, Technical Coordinator (Africa & Asia), Rainforest Alliance Sylvia Rutatina, Rainforest Alliance Tanzania Coordinator Washington Ndwiga, Rainforest Alliance Trainer, Partner Africa Mark Omondi, Rainforest Alliance Trainer, Partner Africa Jane Nyambura, Regional Manager, Partner Africa Peter Mbadi, Project Manager, KTDA Alfrick Sang, Sustainable Agriculture Coordinator, KTDA Dr. F. N. Wachira, Director, Tea Research Foundation of Kenya Gabriel Tuei, Unilever Kenya Zakaria Mitei, Unilever Kenya Livingstone Sambai, Unilever Kenya Jagjeet Kandal, Unilever Mark Birch, Unilever Ria Kearney, Tata Global Beverages Sebastian Michaelis, Tata Global Beverages Sarah Roberts, Ethical Tea Partnership Joseph Wagurah, Ethical Tea Partnership Abafashe amafoto Reiko Enomoto, Rainforest Alliance Kathrin Resak, Rainforest Alliance Winnie Mwaniki, Rainforest Alliance Washington Ndwiga, Partner Africa Tea Research Foundation of Kenya 2011 Rainforest Alliance Nta muntu wemerewe kwandukura aka gatabo

Interuro Igice cya 1: Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Imfashanyigisho y'igihingwa cy'icyayi Ku bahinzi bato muri afurika Igice cya 2: Uburyo bwo gukoresha imiti mvaruganda budafite ingaruka Igice cya 3: Uburyo bwo gutunganya imyanda Igice cya 4: Uburyo bwo Kubungabunga urusobe rw'ibinyabuzima Igice cya 5: Uburyo bwo Kubungabunga amazi Igice cya 6: Uburyo Kubungabunga ubutaka Igice cya 7: Imibereho n'imikorere myiza mu kazi Igice cya 8: Imicungire y'isambu 1

Interuro Interuro Mu nzira igana ku buhinzi burambye Icyayi ni kimwe mu bihingwa bifite akamaro mu bihugu by'iburasirazuba n'amajyepfo y'afurika kikaba kininjiriza amafaranga umubare utabarika w'abahinzi bato. Cyakora, niba imihingire itavuguruwe, ibidukikije bizangirika, bitume amazi n'ubutaka byononekara, hanyuma abagihinga nabo ntibahabwe agaciro. Kuri izo mpamvu ubuhinzi bw'icyayi ntibushobore kuramba mu gihe kirekire. Kugirango imihingire y'icyayi ishobore kuramba igihe kirekire, dusabwa gukorera hamwe mu guteza imbere imihingire irambye, tunamagana imihingire yangiza ku rwego rw'umuhinzi muto. Ni ibyagaciro rero kumenya ko buri muhinzi agomba gufata ingamba zo guhinga icyayi mu buryo burambye. Ni gute umuhinzi muto yahinga icyayi mu buryo burambye? Iyi mfashanyigisho ku gihingwa cy'icyayi igaragaza uburyo bwa tekinike bworoshye kandi busanzwe bwo guhinga mu buryo burambye igihingwa cy'icyayi mu masambu y'abahinzi bo mu bihugu by'afurika 2 Ibikubiye muri iyi mfashanyigisho bifatiye ku mahame y'ubuhinzi Burambye yatangajwe muri Nyakanga 2010 n'itsinda rishinzwe Ubuhinzi burambye, Sustainable Agriculture Network. Aya mahame agaragaza neza uburambe mu ngeri zose zikomakomeye. Iyi mfashanyigisho niyo y'ibanze ku muhinzi wifuza kubona seretifika ya Rainforest Alliance.

Ibigomba kuzuzwa kugirango ubone seretifika ya Rainforest Alliance Kugirango ubone seretifika ya rainforest Alliance, ibyibanze umuntu agomba kuzuza ni ibi bikurikira: Interuro 1. 2. 3. Kubona nibura 80% y'ingingo zose ( ingingo zose ni 99) Kubona 50% muri buri hame ( amahame yose ni 10) Kwuzuza ijana kw'ijana ingingo zose zikomeye zakubuza seretifika iyo utazubahirije ( ingingo zose zikomeye ni 15) Ku bahinzi bato b'icyayi inyinshi muri izi ngingo ntizikoreshwa. Muri iyi mfashanyigisho turibanda gusa ku ngingo zifitiye akamaro kandi zikoreshwa mu masambu y'abahinzi bato b'icyayi. Turabasaba ko mukomeza kwibuka ko iyi mfashanyigisho itibanda ku ngingo zose zikubiye ku mahame y'ubuhinzi burambye, cyangwa ku buhinzi burebana n'amasambu manini manini. Ibikubiye muri iyi mfashanyigisho Iyi mfashanyigisho igizwe n'ibice 8 bikurikira, buri gice kigahura n'ihame rigize ubuhinzi burambye Igice cya mbere: Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Iki gice gihura n'ihame rya 8 Page 4 Igice cya 5: Kubungabunga amazi Iki gice gihura n'ihame rya 4 Page 18 Igice cya kabiri: Uburyo bwo gukoresha imiti mvaruganda budafite ingaruka Page 10 Igice cya 6: Kubungabunga ubutaka Page 22 Iki gice gihura n'ihame rya 6 Iki gice gihura n'ihame rya 9 Igice cya gatatu: Gucunga imyanda Iki gice gihura n'ihame rya 10 Page 14 Igice cya 7: Imibereho myiza y'abakozi no gukorera heza Page 23 Iki gice gihura n'ihame rya 5 Igice cya 4: Kubungabunga urusobe rw'ibinyabuzima Page 15 Igice cya 8: Imicungire y'isambu Page 25 Iki gice gihura n'ihame rya 2 Iki gice gihura n'ihame rya 1 3

IGICE CYA 1 Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Ikoreshwa ry'imiti mvaruganda sibwo buryo bwonyine bwo kurwanya ibyonyi n'indwara. Muri Afurika, Iyo igiti cy'icyayi gifashwe neza kikaba gifite ubuzima, kigomba kugaragaza kwandura guke kw'ibyonyi n'indwara ku buryo bitaba ngombwa kwiyambaza iterwa ry'imiti mvaruganda. Iyo umuntu ateye iyo miti yica n'utundi dukoko twakamaro dusanzwe turya ibyonyi by'icyayi bigatuma rero ibyonyi bikomeza kuba byinshi mu murima. Muri iki gice, turiga kurwanya ibyonyi n'indwara mu buryo burambye. Gutera Iyo utera igiti gishya cy'icyayi, gerageza uhitemwo ubwoko bwihanganira ibyonyi n'indwara nk' umuswa na helopelitis. Ni byiza gutera ubwoko bw'icyayi butandukanye aho gutera bumwe bwonyine. Iyo uteye ubwoko bwinshi, buri bwoko bugomba guterwa ahabwo kugira ngo ushobore gucunga neza umurima wawe. Gutera ubwoko bw'icyayi bwatoranijwe Kubagara Kubagara bigomba gucungwa mu buryo bukurikira, hadakoreshejwe iterwa ry'imiti Niba umurima warabanje kwanduzwa n'indwara z'imizi nka arumilariya, birashoboka ko iyo ndwara yaba ikigaragara mu mizi y'ibiti bigisigaye. Niyo mpamvu, ibyo byonyi bigomba kuvanwa mu murima hakoreshejwe uburyo impeta ivanaho igikoba bugamije kuvana igikoba ku muzenguruko wose w'igiti. Ubu buryo bugamije kwica ibyonyi byose byihishe mu mizi. Impeta ivanaho igikoba 4 Gusasira ibiti bikiri bito, cyangwa ibimaze gukatwa Kugumana ibitanda byiza ku biti by'icyayi byakuze Kurandura n'intoke ibyatsi biri mu cyayi Gusasira no kugumana ibitanda bikoze neza bibuza urumuri kugera ku butaka, bigatuma ibyatsi bitamera mu cyayi. Kubagara ukoresheje isuka bishobora gutuma wangiza imizi y'igiti cy'icyayi. Niyo mpamvu ari byiza kubagaza intoke. Kubagaza intoke Gusasira ibiti bikiri bito

Gukata icyayi Gukata icyayi ni ngombwa kugirango ushobore kugumana ibiti byawe by'icyayi bifite ubuzima kandi bitanga umusaruro. Gukata bifite umumaro ukurikira. 1. Gukata amashami n'amababi arwaye bihagarika uruhererekane rw'uburumbuke rw'ibyonyi 2. Gukata byihutisha kumera kw'amashami n'amababi bishya by'icyayi 3. Gukata bigabanya uburebure bw'igiti cy'icyayi bikorohera umuhinzi kugisarura 4. Amashami y'akaswe ku giti akoreshwa nk'isaso y'ubutaka. Kandi isaso ibuza ibyatsi gukura mu cyayi. Isaso ituma ubutaka bugumana ubuhuhere kandi ikarinda isuri ubutaka. Iyo isaso itangiye kubora izanira ifumbire ubutaka. Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Iyo ukata amashami akuze, katira hejuru ya 60 cm uturutse ku butaka ( ku burebure bw'amavi yawe). Iyo wakatiye hepfo cyane, amazi y'imvura ataruka ava ku butaka ashobora kuzana indwara Nyuma yo gukata, shira amashami yakaswe hejuru y'igiti cy'icyayi kugirango ukirinde imirasire y'izuba. Nyuma y'igihe gito nibwo ushobora kuyavanaho ukayakoresha nk'isaso Kurwanya imbeba, amafuku n'amasiha Imbeba, amafuku n'amasiha bishobora kwangiza imizi n'ibiti by'icyayi. Ubwo bwangizi bushobora kurwanywa no gucukura imyobo, kandi ugatera ibyatsi bizihumurira nabi nka teforoziya vogeli (Tephrosia vogeli), tageti minuta (Tagetes minuta) ariyo bita Mexican marigold, ibitunguru bya onyo cyangwa se tungurusumu. Ugerageze ntubyice. Niba ushaka gukoresha amazi aturuka mu m'amababi ya teforoziya vogeli nk' umuti wica udukoko, baza abagoronome babihugukiwemwo Tagetes minuta Teforoziya vogeli yahinzwe mw'isambu 5

Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Arumilariya Niba ufite igiti cy'icyayi cyapfuye cyangwa igiti cyasadutse kigaragaza ibikoba by'umweru. Ibyo ni ibimenyetso by'uburwayi bw'arumilariya. Arumilariya ni indwara ikwirakwira mu giti cyose itangiriye mu mizi. Iyo utayirwanije hakiri kare iyo ndwara ishobora gukwirakwira ikarimbura umurima wose. Igiti cyapfuye cyangwa Igiti kigaragaza amababi y'umuhondo Igiti cyasadutse uhereye mu ntangiriro Igiti cyasadutse uhereye mu ntangiriro kigaragaza ibikoba by'umweru Igiti cyapfuye Niba ufite igiti kirwaye Arumilariya, urasabwa kurandura igiti cyose hamwe n'imizi yacyo, noneho ukakirambika hejuru y'ubutaka kikuma Rimbura igiti cyose hamwe n'imizi yacyo Umaze kurimbura igiti cyirwaye, ushobora noneho gutera igiti gishyashya umwaka utaha. Niba ibiti byararimbuwe ahantu hanini, aho hantu hashobora kubanza guterwa ibihingwa bizamura imiterere n'uburumbuke bw'ubutaka, nk'ibyatsi bya Gwatemala ( Guatemala grass). 6 Ibyatsi bya Gwatemala (Guatemala grass)

Kurwanya Fomobuzis (Phomopsis) cyangwa ibibyimba by'igiti Iyo hatangiye kugaragara ibibyimba ku giti cyangwa ku mababi y'icyayi, icyo ni ikimenyetso cy'indwara ya fomobuzis. Iyo ni indwara yinjirira aho amababi cyangwa igiti cyakomerekejwe. Ushobora gukomeretsa igiti n'isuka iyo uriho urabagara, cyangwa se igiti kigakomeretswa n'imbeba cyangwa ifuku. Amababi atangiye kuba umuhondo Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi igiti gifite ibibyimba Gutwika amababi arwaye fomobusis Kugirango urwanye iyi ndwara, urasabwa gutema ibiti n'amababi yose byanduye hanyuma ubirimbure ubitwika. Gutwika biremewe by'umwihariko kuri iyi ndwara, kuko nibwo buryo bwonyine buhari bwo kuyirwanya. Iyo utwika, menya ko ugomba kuba hafi aho, ureba ko umuriro udatandukira ahandi. Kwirinda iyo ndwara ni uguhitamo ubwoko bwihanganira iyo ndwara iyo ugiye gutera icyayi. Ugomba no kwirinda gukoresha isuka iyo ubagara icyayi, kuko ishobora gukomeretsa igiti cy'icyayi Kurwanya Ipogisilo (Hypoxylon) cyangwa kubora kw'amashami Ipogisilo ni indwara ifata amashami y'icyayi. Amashami yanduye atangira kubora, akazana ibizinga by'umukara ku ruhu. Kurwanya Ipogisilo, ni ugutema amashami yanduye hanyuma ugasiga ku bikomere umuti urwanya uduhumyo w'umuringa (copper-based fungicide). Iyo ukata icyayi, ugomba kugikatira hejuru y'urugero rw'amavi (60 cm) kugirango agakoko gatera iyi ndwara katagera ku bikomere by'igiti. Igiti cyose cyarwaye ipogisilo Ibizinga by'umukara ku giti 7

Helopelitis ( isazi y'icyayi) Iyo sazi inunuza amababi mato y'icyayi acyoroshye, igasiga ibizinga by'igitare ku mababi kubera amacandwe yayo. Amababi yangijwe niyo sazi akura nabi nabi. Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Helopelitis Ibabi ryanunujwe na Helopelitis Vanaho amababi yoroshye yose akirimato Amababi y'icyayi yangijwe n'isazi y'icyayi Kurwanya helopelitis birasaba kuvanaho amababi yoroshye yose akirimato hanyuma mu murima hagasigara amababi akomeye gusa. Ubu buryo nibwo bita gutipinga. Iyo uvanyeho amababi yoroshye yose ashobora kugaburira Helopelitis, kurumbuka kwiyo sazi y'icyayi kuragabanuka. Uburyo bwo kwirinda helopelitis ni uguhitamo ubwoko bw'icyayi bwihanganira iyo sazi iyo ugiye guhinga icyayi bwa mbere. Utubaragasa (Aphids) Utubaragasa ni udukoko turya amababi yoroshye akiri mato y'icyayi. Gusarura kenshi gashoboka no kugabanya igihe cyo gusarura umara hagati y'umusaruro n'uwundi, ni uburyo bwiza bwo kurwanya utubaragasa. 8 Amababi yatewe n'udusurira Agasurira ni umwanzi w'utubaragasa. Udusurira turya Utubaragasa bigatuma tutiyongera. Iyo rero uteye imiti mvaruganda ushaka kwica utubaragasa n'udusurira ntidusigara. Kudatera iyo miti bituma utica udusurira natwo tukagufasha kurwanya utubaragasa tuturya. Agasurira karya utubaragasa

Mayite (Mites) Hari ubwoko butandukanye bwa mayite, hari ubusa n'igitare, ubusa n'umutuku, n'ubundi. Amababi yatewe na mayite ahindura ibara agasa n'umuringa Uburyo bw'uzuzanya bwo kurwanya ibyonyi Amababi yafashwe na mayite y'umutuku Umurima watewe na mayite y'umutuku Ibiti bitarwaye kandi bikomeye bifite ubuzima bishobora kwihanganira indwara ya mayite. Gufumbirira igihe kandi ugafumbira neza bituma igiti kigira ubuzima, kigakomera. Gutera ubwoko bw'icyayi bwihanganira mayite nabyo bituma urwanya iyo ndwara. Gufumbirira igihe kandi ugafumbira neza Reka turinde imirima yacu ibyonyi n'indwara mu buryo turambye kandi tunabona ibiti by'icyayi byiza bifite ubuzima kandi bitanga umusaruro 9

UBURYO BWO GUKORESHA IMITI MVARUGANDA BUDAFITE INGARUKA IGICE CYA 2 UBURYO BWO GUKORESHA IMITI MVARUGANDA BUDAFITE INGARUKA Amasambu afite seretifika ntiyakagombye kuba akora imirimo ibangamira ubuzima bwabo cyangwa ubwo abandi bantu. Niba ukoresha imiti mvaruganda mu murima wawe w'imboga cyangwa se utera amatungo yawe, iyo miti igomba gukoreshwa mu buryo butabangamira ubuzima bwawe, ubwo umuryango wawe nubwo abaturanyi bawe. Imyambaro ya buri muntu yabugenewe yo kwirinda (PPE) Ntibyemewe gutera umuti mvaruganda utambaye imyambaro yabugenewe yo kwirinda (PPE) kubera ko: Iyo ipompo yawe ivamo umuti ushobora gutotesha imyenda yawe umubiri ukanduzwa niyo miti ushobora kumira iyo miti binyuze mu kanwa no mu mazuru Intoke zawe zishobora gutoteshwa nayo noneho umuti ukagucengeramo Icyitonderwa: Iyi ngingo irakomeye. Kutayubahiriza, bishobora Kukuviramo kubura seretifika Niba utambaye inkweto, umuti ushobora kwinjira no mu birenge byawe agakingirizo kayungurura Imiti (si akayungurura ivumb Agakingirizo k'ivumbi ntikayungurura imiti Indorerwamo zirinda amaso Ikote ry'imvura cyangwa igikingira umugongo Agakingirizo k'ivumbi Utwenda twa nilo turinda intoke Umwenda udatoteshwa n' amazi Inkweto za bote zidacengerwa n'imiti 10 Ugomba Kwibuka ko ibice by'umubiri byose bigomba gutwikirwa Umwambaro wo hasi ukozwe n'imifuka ya palasitiki (ushobora kongerwaho mu gihe rya kote ry'imvura ridatwikira neza amaguru) Icyitonderwa: ushobora gukoresha mu rugo rwawe umufuka wa palasitiki utavuyemwo imiti mvaruganda. Ntugakoreshe n'imifuka yavuyemwo amafumbire mvarugandado not use a fertilizer bag.

Kwambara imyenda yo kwikingira yabugenewe (PPE) ntibikenewe gusa iyo utera imiti mu mboga zawe ahubwo binakenewe niyo utera umuti amatungo yawe cyangwa se ushyira ifumbire mu murima wawe. Iyo utera amafumbire, byibura ugomba kwambara akenda karinda intoke, inkweto, n'umwenda utwikira hose Uburyo bwiza bwo kubikamwo imiti Ni izihe ngaruka iyo ubitse imiti mvaruganda mu nzu? Imyotsi ihumanya ituruka mu bubiko bwayo iraza ikonona Ubuzima bw'umuryango wawe. UBURYO BWO GUKORESHA IMITI MVARUGANDA BUDAFITE INGARUKA Imiti mvaruganda Imiti mvaruganda Niba wabitse iyo miti mu gikoni, abantu bo mu muryango wawe, bashobora kwibeshya bakayishyira mu biryo batazi ko ari imiti ihumanya Niba wabitse iyo miti mu cyumba, abana bashobora kuyifata bakayinywa, batekereza ko ari amazi cyangwa se ikindi kinyobwa Imiti mvaruganda Niba wabitse iyo miti ahantu harangaye hadafunze, abana bashobora kuyifata bakayikinisha, cyangwa se umuntu wo hanze akayifata akayiba. Imiti mvaruganda Ingaruka zo kutabika imiti neza, zirakomeye kandi zishobora kuviramo urupfu rw'umuntu wo mu muryango wawe. 11

Ni byiza kugura umuti uri bukoreshe ako kanya ntibibe ngombwa ko usaguka noneho ngo uwubike mu nzu yawe. Mu gihe byaba bibaye ngombwa ko ubika umuti wasagutse aho utuye, ushobora guhitamwo mu buryo bukurikira bwo kubikamwo iyo miti mvaruganda nta ngaruka bigiriye wowe ubwawe n'umuryango wawe. UBURYO BWO GUKORESHA IMITI MVARUGANDA BUDAFITE INGARUKA 1. Ingano nuko hateye Niba ushaka kubika umuti uri mu ma cupa make, si ngombwa ko wubaka icyumba cy'ububiko. Ku muhinzi muto usanzwe, ahantu hato harahagije kugirango abikemwo iyo miti. Nk'urugero ashobora gusatura ingunguru, agakoresha igisanduka, cyangwa se akazu k'inkoko kashaje katagikoreshwa mu kubika ya miti mvaruganda. Ubu bubiko bwose twavuze haruguru ntibugomba kuba buri mu nzu imbere. Ububiko bukozwe mu ngunguru y'icyuma 2. Ibikoresho bidatoteshwa n'amazi Ushobora kwiyubakira ububiko ukoresheje Ibikoresho usanga iruhande rwawe bidahenze ariko bidatoteshwa n'amazi. Igisenge kigomba kuba cyubatse neza kandi kitava. Niba ushaka gukoresha imbaho, ugomba kuzitwikiriza palasitike kugira ngo imiti iva idatonyangira kuri za mbaho. Imbere mu bubiko bw'imbaho hatwikirije palasitike Ububiko bukozwe mu kazu k'inkoko gashaje katagikoreshwa Akabaho k'imiti gatwikirije palasitike 3. Gufunga n'ingufuri Ububiko bugomba kuba bufunzwe neza n'ingufuri, hanyuma urufunguzo rukaba rubitswe ahantu heza hizewe. Nibyiza kuhafungisha ingufuri kugira ngo abana cyangwa se abandi bantu bataza kuhafungura ngo bajyane iyo miti. 12 4. Icyapa cyimenyesha Gerageza ushire icyapa ku bubiko bwawe kimenyesha kugira ngo buri wese amenye ko aho hantu habitswe imiti ishobora kwangiza ubuzimabw'abantu

Gushiraho uruzitiro rw'ibiti cyangwa ibyatsi Iyo utera imiti, ugomba kumenya ko abantu banyura iruhande y'umurima wawe batagomba kwanduzwa n'imiti itemba iva mu murima wawe. Kugira ngo twirinde uko gutemba kw'imiti iva mu mirima, ni byiza gutera ibiti cyangwa ibyatsi bizenguruka umurima wawe. Ibyo biti cyangwa se ibyatsi ni na byiza mu kubungabunga urusobe rw'ibinyabuzima mw'isambu yawe. Umurima w'icyayi Uruzitiro rw'ibyatsi cyangwa ibiti Uruzitiro rw'ibyatsi cyangwa ibiti Umurima w'icyayi UBURYO BWO GUKORESHA IMITI MVARUGANDA BUDAFITE INGARUKA Umurima w'icyayi Uruzitiro rw'ibyatsi cyangwa ibiti Indeshyo iri hagati y'amazu y'abantu n'ahagomba guhingwa Niba umuryango wawe cyangwa se abakozi bawe baturiye isambu muhingamo, ni byiza ko musiga intera hagati y'amazu mutuyemo naho muhinga. Niba imirima y'icyayi cyangwa se uturima tw'igikoni twegereye amazu, birumvikana ko abantu batuye muri ayo mazu cyangwa se abana bakinira hafi aho bazahumanywa naya miti itemba ituruka muri ya mirima. Kugirango ubyirinde, nibyiza gusigamwo intera kandi ukanubaka uruzitiro rw'ibiti cyangwa ibyatsi iruhande yiyo mirima. Umurima w'icyayi iruhande y'inzu Intera hagati y'imirima n'amazu 13

Igice cya 3 UBURYO BWO GUTUNGANYA IMYANDA Imyanda ishobora kutugirira akamaro, iyo itunganijwe neza. Ariko iyo idatunganijwe ishobora guhumanya umwuka, amazi n'ubutaka biri mw'isambu yawe. Niba utwitse palasitike, cyangwa uducupa twavuyemwo imiti, imyotsi ihumanya ivamwo ishobora kwangiza ubuzima bw'umuryango wawe. UBURYO BWO GUTUNGANYA IMYANDA Reka dutunganye imyanda mu buryo bukwiye kugirango tugire amasambu asukuye kandi arangwamo ubuzima bwiza Uburyo bwo gutunganya imyanda ibora Gutwika imyanda ntibyemewe Imyanda yo mu gikoni n'iy'amatungo ishobora gushyirwa mu kimpoteri ikabyara ifumbire. Iyo wayishyize mu kimpoteri ugomba kwibuka ko ugomba kuyigaragura buri byumweru 2-3 kugirango hinjiremwo akayaga, kandi ubushyuhe bukomeze bwiyongere bitume ibora neza Gutunganya imyanda ya palasitiki, n'uducupa twavuyemwo imiti mvaruganda imyanda ya pulasitiki, n'uducupa twavuyemwo imiti mvaruganda igomba kuvangurwa nindi myanda igakusanyirizwa hamwe. Uducupa twavuyemwo imiti tugomba kozwa incuro 3 hanyuma ukadupfumagura mbere yo kutwegeranyiriza hamwe. Tumaze kwegeranywa, Uhagarariye itsinda agomba kutujyana ahantu hatabangamira ibidukikije. Ntitugomba kunyanyagira mu mirima Igice cy'ingunguru cyo gushyiramwo palasitike Umufuka w'uducupa twavuyemwo imiti 14 Umufuka wa pulasitiki

IGICE CYA 4 KUBUNGABUNGA URUSOBE RW'IBINYABUZIMA Niba ufite ahantu ahariho hose mw'isambu yawe hagaragara mu buryo bukurikira, ni ahantu hafite akamaro hakeneye kurindwa. Aho hantu ni: Ahantu hateye ibiti cyimeza Ahantu hari ibikoko cyangwa se ibyatsi n'ibiti bitakigaragara ahandi Imigezi n'inzuzi Ibishanga Za pariki n'ahantu ahari ho hose harinzwe na Leta y'urwanda Birabujijwe gutema, guhiga no guhinga Aho hantu hose havuzwe haruguru hagomba kurindwa kubera ko habitse ibinyabuzima by'amoko yose, hanyuma gutakaza ahantu nkaho byatera ihungabana rikomeye ry'ibidukikije, nko gutakaza ibinyabuzima bitakiboneka henshi n'amoko y'ibiti cyimeza, nko gutera isuri cyangwa se kwanduza amazi. Niyo mpamvu ahantu nkaho hatagomba guhingwa ngo hasimbuzwe icyayi. Icyitonderwa: Kurimbura urusobe rw'ibinyabuzima n'ihame rikomeye ryakuviramwo kubura seretifika Ku mpamvu zo kurinda urusobe rw'ibinyabuzima naho bituye, ntibyemewe gutashya, guhiga ibikoko by'ishyamba, guhinga cyangwa se ngo utere imiti ha hantu harinzwe havuzwe haruguru. Ibi bigomba gutangarizwa abagize umuryango wawe wose n'abakozi ukoresha. KUBUNGABUNGA URUSOBE RW'IBINYABUZIMA 15

Gutera ibiti cyimeza Mu buryo bwo kurinda urusobe rw'ibinyabuzima by'ahantu harinzwe, ushobora gutera ibiti cyimeza ku nkengero z'imirima yawe, iruhande rw'imigezi y'amazi n'ahandi hantu hose hari ubutaka buhanamye. Nibyiza gutera ibiti by'ishyamba, bitari ibiti byazanywe n'abazungu kuko ibiti cyimeza nibyo usanga bimenyereye ubutaka n'ikirere byacu kandi bigashobora kubika urusobe rw'ibinyabuzima Ushobora kwitegurira ubwawe pepiniyeri uteramwo ingemwe Gutera ibiti cyimeza KUBUNGABUNGA URUSOBE RW'IBINYABUZIMA Ahantu hahanamye hateye ibiti cyimeza Ubwoko bw'ibiti cyimeza buboneka muri Afurika y'iburasirazuba: Podokarupusi Umwungo Umurinzi Umuhate Umugano Umuvumu Gutera ibyatsi cyangwa se ibiti bifatwa nk' imbago Ni byiza gutera imbago z'ibyatsi cyangwa ibiti hagati y'ahantu harinzwe n'imirima yawe kugira ngo ubuze imiti mvaruganda yatewe mu mirima gutemba igana ha hantu harinzwe. Bifasha no kugira ngo imirimo ukorera mu buhinzi yose itabangamira ha hantu harinzwe. Igishanga Imbago z'ibyatsi cyangwa z'ibiti Isambu Isambu Imbago z'ibyatsi cyangwa z'ibiti Ishyamba 16

Guhuza urusobe rw'ibinyabuzima Iyo ibikoko n'inyoni by'ishyamba biva ahantu runaka bijya ahandi, bikeneye kugenda binyura mu mashyamba afatanye. Iyo amashyamba adafatanye kuko yagiye asimburwa n'imirima, ibikoko ntibishobora gutembera uko bishatse. Hanyuma iyo umugezi w'amazi udafatanye n'ishyamba, ibikoko ntibishobora kuwugeraho. Gutembera kwisanzuye kw'ibikoko n'inyoni Fatanya amashyamba aho ibikoko n'inyoni bishobora gutembera byisanzuye Gutembera kutisanzuye Gutembera kutisanzuye KUBUNGABUNGA URUSOBE RW'IBINYABUZIMA Amashyamba yatsembwe agasimburwa n'imirima bigatuma ibikoko n'inyoni bidatembera byisanzuye Kwongera guhuza urusobe rw'ibinyabuzima, ushobora gutera ibiti cyimeza ku nkengera z'imirima yawe ugahuza n'udushyamba duto twagiye dusigara, cyangwa se ukarinda udushyamba dusanzwe duhari Udushyamba duto twagiye duhuzwa 17

Igice cya 5 Uburyo bwo kubungabunga amazi Amazi ni ingenzi ku buzima bw'abantu no mu buhinzi. Muri iki gice turigira hamwe ukuntu twabungabunga amazi agakomeza kuba meza nukuntu twarinda amasoko y'amazi Gusukura ibikoresho Nyuma yo gutera imiti, ukeneye gusukura ibikoresho byawe n'imyambaro yawe(ppe). Amazi yakoreshejwe mu kubisukura aba arimwo ubumara, niyo mpamvu ashobora guhumanya ibidukikije, iyo ayo mazi adatunganijwe neza. Ibikoresho ntibigomba kwogerezwa mu nzuzi, mu migezi cyangwa se mu byuzi Iyo uteye imiti mu murima wawe w'imboga, sukurira ibikoresho mu murima wawe, nurangiza amazi wogesheje uyasuke muri wa murima Uburyo bwo kubungabunga amazi Iyo utera imiti amatungo, sukurira ibikoresho mu cyobo cyabugenewe. Icyo cyobo kigomba kuba cyujujwemo amakara afasha gusukura amazi. Birabujijwe gutema ibiti cyimeza, ubi byazamwo amakara. Icyobo cyujujwemo amakara Wibuke kandi no kumesera imyenda igukingira iyo utera imiti (PPE). Amazi wakoresheje umesa uyamene aho twababwiye haruguru 18 Indobo ikoreshwa gusa mu kwogerezamwo ibikoresho

Imicungire y'amazi yakoreshejwe mu rugo Kumesera imyambaro isanzwe mu migezi y'amazi bituma ihumana. Kumena amazi ahari ho hose wakoresheje mu gikoni, nabyo bihumanya ibidukikije kandi bikurura imibu. Amazi yakoreshejwe murugo nayo akeneye gucungwa neza. Iyo urugero rw'amazi akoreshwa mu rugo ari ruto, ashobora kumenwa mu mufurege wacukuwe mu mirima iri inyuma y'urugo. Iruhande yuwo mufurege ushobora kuhatera insina cyangwa se amateke bishobora kunywa ya mazi ku buryo bworoshye. Amazi yanduye Kumena amazi yanduye yakoreshejwe mu rugo mu mufurege wacukuwe mu murima uri inyuma y'urugo Umugende Insina z'ibitoke Amateke Uburyo bwo kubungabunga amazi Iyo witegereje amazi atega mu murima, usanga amazi yanduye ari menshi cyane kuburyo ubutaka budashobora kuyanywa cyangwa se imiterere yabwo idatuma ayo mazi yanduye ashobora gucengera mu butaka. Iyo bimeze gutya, ushobora guseseka itiyo mu butaka noneho ya mazi agatemberamwo aho gutega hejuru ku butaka. Itiyo (ya metero 1) 19

Kurandura ibiti by'inturusu biteye iruhande rw'imigezi y'amazi Ibiti by'inturusu biduha inkwi zo gucana ariko iyo bitewe iruhande rw'ibishanga, inzuzi, imigezi cyangwa amasoko y'amazi, bikurura amazi menshi kuburyo aho hantu havuzwe haruguru hashobora kuma. Iyo isoko cyangwa umugezi w'amazi byumye bishobora gutera ingaruka mbi ku buzima bw'umuryango wawe no ku baturanyi bawe muri rusange. Dukeneye kurinda amasoko y'amazi Ibiti by'inturusu Gutema ibiti by'inturusu bitewe iruhande rw'umugezi Umugezi wumye kubera inturusu Nyuma yo gutema ibiti by'inturusu umugezi warasubiranye Uburyo bwo kubungabunga amazi Kudahinga iruhande rw'imigezi y'amazi Ntibyemewe guhinga icyayi cyangwa ibindi bihingwa iruhande rw'imigezi y'amazi. Mugihe iyo myaka uyitera imiti mvaruganda, ubumara bwayo bushobora kujya mu mazi bukayanduza. Guhinga iruhande rw'imigezi y'amazi nabyo bishobora gutera isuri ikangiza amazi. Reka dutwikire inkombe z'imigezi y'amazi dutera urubingo n'ibindi byatsi cyangwa tuhatera imyaka itadusaba guhora duhinga cyangwa idaterwamwo imiti. Ubumara bujya mu mazi Ubutaka bwatwawe n'isuri 20

Gusarura amazi y'imvura Amazi ni ingezi k'ubuzima bwacu, kandi dukeneye kubika amazi ahagije dukenera mu buzima bwacu bwa buri munsi. Gusarura amazi y'imvura ni uburyo bufite inyungu kandi bunoze mu kubona amazi. Ushobora gusarura amazi y'imvura aturuka ku gisenge cy'inzu yawe akabikwa mu kigega cy'amazi. Ushobora gukoresha ayo mazi mu nzu, ushobora no kuyakoresha uyanywa umaze kuyatunganya cyangwa uyateka. Imvura ni isoko ikomeye y'amazi, niyo mpamvu tugomba kumenya neza uko tuyakoresha. Kutajugunya imyanda mu migezi y'amazi Kujugunya imyanda mu migezi y'amazi ntibyemewe. Dukeneye kurinda imigezi y'amazi dutuma amazi akomeza kuba meza ku nyungu z'inyamaswa n'abaturage. Icyitonderwa: Kutajugunya imyanda mu migezi y'amazi ni imwe mungingi zakubuza seretifika utayubahirije Uburyo bwo kubungabunga amazi 21

IGICE CYA 6 Uburyo bwo kurinda ubutaka Ubutaka ni ibanze mu buhinzi. Dukeneye kurinda ubutaka buri mu masambu yacu kugira ngo ntibukomeze gutwarwa n'isuri. Kurwanya isuri Ahantu hahanamye, ubutaka buratwarwa buri gihe. Niba utarwanije isuri, ibintu bishobora gukomeza kuba nabi. Kugira ngo urwanye isuri, ugomba gutera urubingo n' ibiti cyimeza ahantu hose ubona hashobora kwibasirwa n'isuri. Urubingo rufata neza ubutaka kandi rukagaburira n'amatungo Urubingo Uburyo bwo kurinda ubutaka Gutwika ntibyemewe Gutwika byangiza imborera n'udukoko dutoduto tuba mu butaka dutuma ibyatsi bibora bikaviramo ubutaka kurumba ntibwere. No gutwika utegura ubutaka mbere yo guhinga ntibyemewe. Inkengero z'imirima zitwikiriwe nibyatsi 22 Icyitonderwa: Kudatwika umurima mbere yo guhinga ni ingingo zakubuza seretifika utabyubahirije

IGICE CYA 7 Imibereho myiza ku bakozi n'ahantu heza ho gukorera Niba ukoresha abakozi mw'isambu yawe, bagomba gufatwa neza. Abakozi bawe bakeneye ubuzima bwiza n'ahantu heza ho gukorera. Amacumbi y'abakozi Niba ucumbikiye abakozi mw'isambu yawe, reka turebe niba batuye heza, kandi bafite ubuzima bwiza. 1. Ibyumba Ibyumba abakozi baryamamwo hamwe n'imiryango yabo, ntibigomba kuba bibikwamwo imiti mvaruganda, amafumbire, amacupa cyangwa imifuka iyo miti yavuyemwo. Ibyo byumba ntibigomba kuba biva ku gisenge cyangwa se kunkuta Imiti n'amafumbire mu cyumba Imifuka y'amafumbire ku bihome Igisenge cyangiritse kandi kiva 2. Igikoni Iyo igikoni kidafite aho imyotsi isohokera, imyotsi Iba iri mu gikoni ishobora gutera ibibazo bikomeye By'ubuzima, bikangiza ibihaha n'amaso by'abakozi N'imiryango yabo. Igikoni gifite aho imyotsi isohokera kirinda ubuzima bw'abakozi, kandi bigatuma ubuzima bwabo bukomeza kuba bwiza. 3. Ubwiherero Mu rugo rw'abakozi hagomba kuba harimwo ubwiherero busukuye Umukozi abangamiwe n'umwotsi uri mu cyumba Umwotsi Igikoni cya kijyambere gifite aho imyotsi isohokera. Ibi bituma igikoni gisa neza kigakoresha n'inkwi nke. Imibereho myiza ku bakozi n'ahantu heza ho gukorera 23

4. Ahobamesera Mu rugo rw'abakozi hagomba kuba hari aho bamesera imyenda Kumesera imyenda mu mugezi Ahateguriwe kumesera imyenda Gutanga amazi yo kunywa Abakozi batuye cyangwa se bakorera mw'isambu yawe bagomba kubona amazi meza yo kunywa. Ugomba kuba buri gihe watetse amazi cyangwa wayasukuye kugira ngo abakozi bashobore kunywa amazi meza. Imirimo y'abana mw'isambu Ntugatange akazi k'umwana ari munsi y'imyaka 15 ngo akore nk'umukozi. Munsi y'imyaka 15 Yahawe akazi nk'umukozi Ntashobora kujya kw'ishure Kubera akazi yahawe Icyitonderwa: Kudatanga akazi k'umwana ari munsi y'imyaka 15 ni ingigo yakubuza kubona seretifika utayubahije Imibereho myiza ku bakozi n'ahantu heza ho gukorera 24 Abana bari munsi y'imyaka 15 bashobora gufasha imiryango yabo mu mirimo itandukanyemugihe cyose bitababuza kujya kw'ishure kumanywa kandi bakaba badakora imirimo ibavuna cyangwa yabashyira mu kaga. Ashobora gufasha mw'isambu iyo umwana yavuye kw'ishure

IGICE CYA 8 Kubika inyandiko UBURYO BWO GUCUNGA ISAMBU Ni ngombwa ko imirimo yose ikorerwa mw'isambu yawe ikorerwa inyandiko ikabikwa. Iyo ubitse inyandiko y'imirimo ikorerwa mw'isambu, ushobora kwibuka imirimo yose yakozwe mu gihe cyashize, ukayigaho ugashobora no kuyivugurura. Iyo barebye muri izo nyandiko, abagenzuzi b'imbere n'abo hanze bashobora nabo kubona uburyo wacunze isambu yawe. Ibi bikurikira ni bimwe mu bikorwa ushobora kwandukura mu gatabo kawe: Gutera imiti mvaruganda Gutera imiti Abakozi bahawe akazi Guhugura abakozi Gutera ibiti Umusaruro Ibyo wakwandukura mu gutera imiti n'amafumbire: Umurima Itariki Izina ry'umuti Umusaruro Ingano y'umuti n'amafumbire Izina ry'uwateye Ibikoresho byakoreshejwe Ibyo wakwandukura mu guhugura abakozi Itariki Inyigisho yatanzwe Izina ry'uwahuguye Amazina y'abahuguwe Imikono y'abahuguwe Ibyo wakwandukura mu guha akazi abakozi Itariki Izina Akazi akariko Amasaha y'akazi Umushahara Gukurikirana Abahinzi na cooperative yabo ntibagomba kuvanga icyayi cyahawe seretifika nikitarayibonye. Icyayi cyabonye seretifika gikeneye kuvangurwa mu nzira zose kinyuramwo: aho kigurirwa ku ma hangari, mu ma modoka gitwarwamwo, mu ruganda aho gitunganyirizwa, kugera no kugipakira mu mifuka mbere yo kukigemura ku masoko. Icyitonderwa: Kutavangura icyayi cyabonye seretifika n'ikitarayibonye ni ingigo yakubuza kubona seretifika utayubahirije Kuvangura mu ma modoka icyayi cyabonye seretifika Kuvangura icyayi mu ruganda Icyayi gifite seretifika gipakirwa ukwacyo kikabona ikirangantego UBURYO BWO GUCUNGA ISAMBU 25