XXXV Simpozijum o novim tehnologijama u poštanskom i telekomunikacionom saobraćaju PosTel 2017, Beograd, 5. i 6. decembar 2017. FORMIRANJE CENE PRISTUPA POŠTANSKOJ MREŽI 1 Marija Unterberger 1, Dragana Šarac 2, Spasenija Ožegović 3, Slaviša Dumnić 2 1 Saobraćajna škola Pinki, marijaunterberger@gmail.com 2 Univerzitet u Novom Sadu Fakultet tehničkih nauka, dsarac@uns.ac.rs, dumnic.s@uns.ac.rs 3 JP Pošta Srbije, spasenija.ozegovic@posta.rs Sadržaj: Istraživanje koje je dato u ovom radu usmereno je na definisanje modela za formiranje cene pristupa poštanskoj mreži. U radu je prikazan deo metodologije formiranja cene pristupa koji se odnosi na model obračuna komercijalnog popusta, zasnovanog na izbegnutim troškovima pojedinih faza tehnološkog procesa prerade, izvršene od strane korisnika pristupa i može se primeniti nakon ukidanja rezervisanog područja. Osnovni cilj ovog istraživanja jeste kreiranje univerzalnog, dinamičkog modela za određivanje popusta prilikom pristupa poštanskoj mreži Javnom poštanskom operatoru (JPO), zasnovanom na prisncipima transparentnosti, objektivnosti i proverljivosti. Ključne reči: pristup, popust, poštanska mreža, izbegnuti trošak 1. Uvod Republika Srbija je u fazi prilagođavanja unutrašnjeg zakonodavstva sa evropskim standardima i Direktivama u svim oblastima privrede, pa tako i u oblasti poštanskog saobraćaja. Direktivama se utvrđuje cilj, koji sve države članice Evropske unije (EU) treba da ostvare, dok svaka država samostalno odlučuje o načinu na koji će ostvariti taj cilj. Jedan od ciljeva Direkvive 2008/6/EC, koja reguliše oblast poštanskog saobraćaja, jeste postepeno i kontrolisano otvaranje tržišta poštanskih usluga za konkurenciju, istovremeno obezbeđujući univerzalnu poštansku uslugu. Ovom Direktivom je dat fokus na to da se obezbedi dostupnost efikasnih, kvalitetnih i pouzdanih poštanskih usluga širom zemalja EU, obezbeđujući ekonomski prosperitet i socijalno blagostanje zemlje. Pristup poštanskoj mreži je preporuka Direktive 2008/6/EC i glasi države članice EU dužne su da svim poštanskim operaterima obezbede pristup elementima poštanske infrastrukture objektima i izvorima informacija korišćenih u pružanju poštanskih usluga - kad god je to neophodno radi zaštite interesa korisnika i/ili radi promovisanja efikasne konkurencije [1]. 1 Ovaj rad je proistekao iz istraživanja na projektu koji finansira Ministarstvo za prosvetu i nauku Republike Srbije, pod nazivom Reinženjering mreže operatora univerzalnog poštanskog servisa uz organizacijsku sinergiju državnih i privrednih resursa (TR36040).
U Republici Srbiji univerzalnu poštansku uslugu (UPU) pruža samo javni poštanski operator (JPO) Javno preduzeće Pošta Srbije, dok komercijalne poštanske usluge (prema podacima iz septembra 2017.) obavlja 59 poštanskih operatora. Krajem 2014. godine Regulatorna agencija za elektronske komunikacije i poštanske usluge (RATEL) usvojila je Pravilnik o načinima i uslovima pristupa poštanskoj mreži javnog poštanskog operatora [2]. Ovim Pravilnikom su definisani korisnici pristupa, kao i način pristupa i vrste poštanskih usluga sa kojima se pristupa poštanskoj mreži. Korisnici pristupa su: poštanski operatori, konsolidatori i korisnici poštanskih usluga koji predaju isključivo svoje pošiljke. Definisano je da se pristup može omogućiti jedino u preradnim centrima u kojima se obavlja koncentracija primljenih pošiljaka (Upstream pristup). Početkom 2016. godine JPO je doneo Pravilnik o posebnim uslovima za pristup poštanskoj mreži [3]. Ovim Pravilnikom su definisane: vrste pošiljaka sa kojima se može pristupiti (sve nerezervisane pošiljke koje su u opsegu univerzalne: pisma od 100g do 2kg, paketi do 10kg u UPS-u i do 20kg u MPS-u i sekogrami do 7kg), tačke pristupa (Regionalni poštansko logistički centri Novi Sad, Beograd i Niš) kao i količina pošiljaka (5000 pisama od 100 g do 2 kg mase, adresovana direktna pošta mase od 100 grama do 1 kg i 5000 paketa mase do 10 kg u UPS-u i MPS-u). Polovinom 2017. godine, JPO je doneo Cenovnik usluga pristupa poštanskoj mreži, u unutrašnjem i međunarodnom poštanskom saobraćaju [4,5]. U zavisnosti od broja pismonosnih pošiljaka (od 50000 komada do 3000000 pa i više) definisane su cene po stopama mase od 100 grama do 2 kg. Takođe su definisane cene za pakete, po stopama mase do 10 kg i ostvareni popusti za količinu paketa od 1000 do 5000 mesečno, kao i preko 5000 paketa. Iako je pristup moguć u Republici Srbiji, nijedan poštanski operator do sada nije podneo Zahtev za pristup poštanskoj mreži Javnog preduzeća Pošta Srbije, što je dalo osnovni motiv za istraživanje čiji su ključni rezultati prikazani u ovom radu. Pored prikaza metode određivanja komercijalnih popusta prilikom pristupa, u radu je prikazan deo univerzalne metodologije po kojoj su određeni svi potrebni uslovi da bi se pristup vršio, sa fokusom na postupak formiranja cena pristupa. 2. Metodologija istraživanja U cilju pojednostavljenja prikaza pojedinih elemenata modela formiranja cena pristupa, korišćena je metodologija za formiranje modela pristupa opisana u radu [6]. Model formiranja cene pristupa je baziran na primeni pomenute metodologije i čini njen sastavni deo (slika1). Da bi se formulisala cena pristupa na troškovnom i tržišnom principu istovremeno (kao i kontrola i praćenje celokupnog procesa), potrebno je prethodno realizovati sledeće aktivnosti i faze istraživanja: Analizirati postojeće stanje na tržištu poštanskih usluga; Istražiti kvalitet postojeće poštanske mreže u Republici Srbiji; Definisati scenario koji će obezbediti implementaciju pristupa i Odrediti tačke pristupa. Posle definisanih faza istraživanja, sledi određivanje cene pristupa poštanskoj mreži (preko scenarija potpune liberalizacije tržišta), zasnovane na principima primene - 106 -
Activity Based Costing (ABC) metode formiranja cena i Pravilnika o metodologiji formiranja cena za univerzalnu poštansku uslugu [7]. Slika 1. Algoritam za definisanje univerzalnog modela pristupa poštanskoj mreži 3. Primena definisane metodologije 3.1 Analiza postojećeg stanja na tržištu poštanskih usluga Analiza tržišta poštanskih usluga izvršena je u saradnji sa Nacionalnom Regulatornom Agencijom (NRA) - RATEL. Poštanskim operatorima je dostavljena anketa/upitnik, čijom se analizom došlo do važnih zaključaka razvrstanih u sledećih nekoliko oblasti: Saradnja: najveći broj poštanskih operatora (23%) sarađuje sa javnim poštanskim operatorom; Delatnost: većini poštanskih operatora je poštanska delatnost osnovna delatnost; Opremljenost: u prenosu pošiljaka najčešće koriste teretna vozila od 3,5t, putnička vozila i mopede,a od sredstava poštanske mreže najčešće koriste skenere - 107 -
i vage, a ređe sredstva internog transporta (viljuškari, konvejeri, trakasti transporteri); Dostupnost: 22% poštanskih operatora obavlja delatnost na području cele Srbije, 22% operatora svoje usluge pruža na području Vojvodine, dok ostali posluju na području Beograda (48%) i Evrope (8%); Pružanje univerzalne poštanske usluge: većina poštanskih operatora ne planira povećanje asortimana usluga, a nijedan od operatora ne planira pružanje univerzalne poštanske usluge; Kvalitet: nivo kvaliteta usluga je zadovoljavajući. 3.2 Istraživanje kvaliteta usluge pristupa u Republici Srbiji U saradnji sa poštanskim operatorima i ekspertima iz oblasti poštanskog saobraćaja u radu [8] je izvršena prognoza tražnje za uslugom pristupa, a zatim je poštanska mreža JPO analizirana sa aspekta očekivanog i isporučenog nivoa kvaliteta usluge pristupa koristeći SERVQUAL metodu. Ekspertima su postavljena pitanja na koja su odgovarali sa aspekta: očekivanog i isporučenog, zaokruživanjem broja na Likertovoj petostepenoj skali. Pomoću Kronbahovog (Cronbach s) alfa koeficijenta, koji predstavlja meru korelacije između grupe pitanja unutar jedne dimenzije utvrđena je pouzdanost sprovedene metode. Proračunom su utvrđene vrednosti alfa koeficijenta sa aspekta očekivanih (α o ) i isporučenih vrednosti (α i ). Rezultati prikazani u [8] su pokazali da je izuzetno mala razlika između očekivane i isporučene vrednosti koeficijenata, te sledi zaključak da poštanska mreža JPO može da odgovori na očekivane buduće zahteve korisnika pristupa. 3.3 Definisanje faktora i scenarija koji će obezbediti implementaciju pristupa Analizom tržišta poštanskih usluga prikazanom u radu [9] ističe se nekoliko najznačajnijih faktora koji utiču na pristup poštanskoj mreži. Kao najvažniji faktor ističe se postojanje rezervisanog područja, koji potpuno eliminiše zahteve za pristupom mreži. Na slici 2. su prikazani osnovni parametri na osnovu kojih je izvršena analiza scenarija - Pristup svim uslugama iz opsega UPU (potpuna liberalizacija tržišta). Slika 2. Parametri za analizu scenarija Na osnovu rezultata, prikazanih u radu [9], očekuje se značajno povećanje broja poštanskih operatora koji bi pružali univerzalnu poštansku uslugu (u daljem tekstu - 108 -
imenovanih poštanskih operatora za obavljanje UPU). Ukidanjem rezervisanih usluga doći će do potpune liberalizacije tržišta, što je u skladu sa Direktivom Evropskog Parlamenta i Saveta 2008/6/EC. Po datom scenariju, doći će do smanjena prihoda za finansiranje troškova obavljanja UPU, što se u drugim zemljama najčešče rešava uvođenjem kompenzacionih fondova za sufinansiranje obavljanja UPU ili se sredstvima iz budžeta pokrivaju neto troškovi operatora. 3.4 Određivanje tačaka pristupa Istraživanje koje je sprovedeno i opisano u radu [6] obezbedilo je osnove za definisanje tačaka pristupa mreži JPO na osnovu prethodno postavljenog scenarija koji predviđa ukidanje rezervisanog područja. Sam postupak definisanja tačaka pristupa predstavlja metodološki proces istraživanja, zasnovan na znanju i iskustvu eksperata Fakulteta tehničkih nauka iz Novog Sada i Saobraćajnog fakulteta u Beogradu, NRA RATEL i eksperata JP Pošta Srbije i Hrvatske pošta d.d. Analiza rezultata navedenog istraživanja ukazuje da tačke pristupa mogu da budu i Regionalni poštansko logistički centri u polazu (upstream pristup) i u odredištu (downstream pristup), na osnovu čega je dalje izvršena kalkulacija pripadajućih popusta odnosno cene pristupa. 4. Analiza postojećih cenovnih modela pristupa poštanskoj mreži Cene pristupa poštanskoj mreži JPO određuju se procentualno u odnosu na prodajnu cenu za odgovarajuću uslugu JPO, pri čemu se cena umanjuje za troškove dela poslova obavljenih od strane korisnika pristupa poštanskoj mreži JPO [10]. Mora se pri tome uključiti uticaj i struktura izbegnutih troškova s obzirom na to da su najviši troškovi JPO troškovi zaposlenih i da su isti fiksni. Istražujući i analizirajući situaciju i stanje u regionu, u Hrvatskoj se cene pristupa mreži baziraju na pripadajućim cenama za poštanske usluge iz opsega UPU na koje se obračunava porez na dodatu vrednost (PDV). Na tako dobijene cene se primenjuju pripadajući popusti, zavisno od mesta (tačke) pristupa i stepena prerade pošiljaka. Korisnik pristupa da bi pristupio poštanskoj mreži JPO mora svakog meseca da pristupi sa određenim brojem pošiljaka, koju određuje JPO. U Hrvatskoj je minimalan broj pošiljaka sa kojom se pristupa, mesečno 5000 [11]. U Sloveniji je 75000 mesečno ili najmanje 10000 pošiljaka nedeljno [12]. U zavisnosti od mesta odnosno tačaka pristupa, definiše se i broj pošiljaka kao i pripadajući popusti.u Sloveniji je popust veći i iznosi od 16,82% do 48,37% u zavisnosti od stepena prerade pošiljaka i od tačke pristupa (Pošta Slovenije, 2013). U Republici Hrvatskoj popust se definiše na osnovu tačaka pristupa i stepena prerade pošiljaka, te se stoga razlikuju popusti za razvrstane i nerazvrstane pošiljke u polaznom i odredišnom poštanskom centru. Taj popust se kreće od 0,96 % za nerazvrstane preporučene, vrednosne pošiljke i pakete do 14 % za razvrstana pisma i dopisnice u polaznom poštanskom centru ili 21% za pisma i dopisnice u odredišnom poštanskom centru [11]. Prema Pravilniku o metodologiji formiranja cena za univerzalnu uslugu [7], obračun troškova UPU mora da zadovoljava određene principe. Neki od ovih principa bi se mogli primeniti i na formiranje cena pristupa poštanskoj mreži, kao što su: - 109 -
- princip objektivnosti, koji se vrši na temelju objektivne analize uzroka nastanka troškova JPO i ostalih operatora; - princip korelacije, koji se ostvaruje stavljanjem u odnos međusobno uporedivih veličina, a to su prihodi ostvareni pristupom poštanskoj mreži sa troškovima koji nastaju prilikom vršenja pristupa; - princip elastičnosti, kojim se garantuje mogućnost prilagođavanja sistema svim promenama ukoliko se uoče nepravilnosti; - princip proverljivosti (verodostojnosti) podataka, kojim se omogućava Agenciji uvid u odgovarajuće i verodostojne dokumente kao i informacionu podlogu koju koristi JPO. Postoji više modela popusta za korisnike pristupa [13]. Neki od tih modela mogu da posluže u implementaciji pristupa poštanskoj mreži, a to su: 1. Popusti prema podeli aktivnosti (worksharing discounts) su takvi popusti koji se ostvaruju na osnovu aktivnosti realizovanih od strane korisnika pristupa (najčešće su to aktivnosti prijema i sortiranja pošiljaka). Na osnovu izbegnutih aktivnosti (izbegavaju se i troškovi tih aktivnosti) kreira se cena koju će platiti korisnik pristupa [14]. Postoje dve vrste popusta zasnovanih na podeli aktivnosti i to su dugoročni uvećani standardni troškovi Long Run Average Incremental Cost- LRAIC i Efficient Component Pricing Rule (ECPR model) poznatom kao retail minus model [15]. Retail minus model zasniva se na cenama koji JPO opterećuje za obezbeđivanje usluge,,sa kraja na kraj oduzimajući izbegnute troškove za delove preradnih aktivnosti (poput sortiranja) [16]. Ekonomisti iz oblasti poštanskog sektora često preporučuju primenu upravo drugog ECRP modela u definisanju popusta za pristup mreži iz nekoliko najznačajnijjh razloga: jednostavniji je za implementaciju, jer zahteva samo izračunavanje troškova koji se izbegavaju od strane JPO kada korisnici pristupaju mreži u izabranim tačkama pristupa. Dakle, popust se zasniva na izbegnutim troškovima; JPO održava dobitak na osnovu količine pošiljaka sa kojom pristupaju korisnici pristupa što posebno može biti značajno kada se obaveza pružanja univerzalne usluge (Universal Service Obligation) ne finansira iz budžeta države; onda je ovaj model značajan zbog finansijske održivosti JPO. 2. Popusti na količinu su takvi popusti koji se realizuju kada korisnik pristupa treba da obezbedi veću količinu pošiljaka od definisane (minimalne količine pošiljaka sa kojom se pristupa poštanskoj mreži), jer se pri tome postiže još veće iskorišćenje postojeće poštanske mreže JPO. Dva osnovna oblika ovog modela jesu: uvećani i retroaktivni popusti [15]; 3. Popusti na vernost fokusiraju se na korisnikov ukupan zahtev za uslugama, a ne na definisani obim pošiljaka; 4. Zonalno tarifiranje zasniva se na tarifama po geografskoj strukturi. Ovakav model popusta je najpre razvijen u Velikoj Britaniji. U okviru strukture zonalnog pristupa, cena slanja pošiljke je zavisna od odredišta i njegove zonalne klasifikacije. Prema [17] postoje dva tipa pristupnih naknada: uniformna pristupna naknada (uniform access charge), koja je ista za sve regione i zonalna pristupna naknada (zonal access charge). - 110 -
5. Analiza rezultata istraživanja predloženog modela pristupa u domenu određivanja popusta Metodologija za obračun popusta, koja je predložena u radu, zasniva se na izbegnutim troškovima određene faze tehnološkog procesa prerade, izvršene od strane korisnika pristupa i može se primeniti nakon ukidanja rezervisanog područja. Predložena metodologija podrazumeva izračunavanje ostvarenog popusta tako što će se od učešća pojedine faze u troškovima oduzeti direktni troškovi koji nastaju pristupom poštanskoj mreži. Na osnovu podele troškova koja je izvršena prilikom definisanja metodologije za obračun popusta, početni korak predstavlja prepoznavanje dve različite grupe troškova [18]. To su: a) troškovi koji nastaju bez obzira da li se pristup mreži vrši ili ne; b) troškovi koji nastaju isključivo kao posledica pristupa mreži (direktni troškovi). Troškovi koji nastaju bez obzira da li se pristup mreži vrši ili ne, su troškovi koji podrazumevaju postojanje poštanske mreže JPO i oni uključuju niz troškova koji su prisutni da bi se pružala univerzalna poštanska usluga na celoj teritoriji Republike Srbije. To su troškovi: zaposlenih, jedinica poštanske mreže, postojeće opreme, sredstava za rad, troškovi režijskog materijala, troškovi goriva i energije itd. Druga grupa troškova je daleko manja i ona podrazumeva troškove koji nastaju samo kao posledica pristupa poštanskoj mreži. U radu [18], razvijena je matrica zavisnosti troškova i aktivnosti (tzv. EAD matrica - Expense-Activity-Depedence), pri čemu direktni troškovi određene robe i materijala obuhvataju nekoliko grupa troškova: - nabavna vrednost prodate robe (za komercijalne usluge), - troškovi materijala, - troškovi materijala za izradu (za komercijalne usluge), - troškovi amortizacije, - troškovi goriva i energije. Od svih navedenih troškova, potrebno je prepoznati troškove koji nastaju kao posledica pristupa poštanskoj mreži. - Nabavna vrednost prodate robe i troškovi materijala za izradu su troškovi koji pripadaju samo komercijalnim uslugama i ovi troškovi se ne uzimaju u analizu (jer korisnici pristupa pristupaju mreži JPO da bi mogli da obavljaju UPU); - Troškovi materijala koji nastaju prilikom pristupa poštanskoj mreži prilikom pristupa u definisanu tačku pristupa; - Troškovi amortizacije za objekte i nameštaj iznose 32%, mašine, računari, oprema i nematerijalna sredstva 44% i za vozila 24%; - Troškovi goriva i energije su troškova goriva za motorna vozila i troškovi grejanja. Ovi troškovi su prisutni bez obzira da li se pristup vrši ili ne, te ovi troškovi ne nastaju kao posledica pristupa. Na određivanje popusta koji će ostvariti poštanski operator prilikom pristupa poštanskoj mreži, utiče dve grupe direktnih troškova, a to su: troškovi materijala (T m ) i troškovi amortizacije (T a ). - 111 -
Učešće pojedinih faza tehnološkog procesa u troškovima je prikazano za grupu pošiljaka pisma i paketi za definisane tačke pristupa prikazane u tabeli 1. Tabela 1. Učešće pojedinih faza u troškovima za definisane tačke pristupa [9] Alternative Učešće faza tehnološkog procesa za PISMA Učešće faza tehnološkog procesa za PAKETE prijem Up1 = 15 % prijem Uk1 =13 % A1 RPLC - polazni otprema Up2 =11 % otprema Uk2 = 11 % transport Up3 =10 % transport Uk3 =24 % A2 RPLC - odredišni prispeće Up4 = 11 % prispeće Uk4 = 11 % uručenje Up5 = 53 % uručenje Uk5 = 41 % Izračunavanje popusta za pisma se vrši oduzimanjem troškova učešća pojedine faze u tehnološkom procesu prenosa i ostvarenih direktnih troškova. Za alternative RPLC-odredišni, izbegnuti troškovi su troškovi tri faze: prijema, otprema i transporta i oni su obeleženi sa P w. Tako na primer, ukupni ostvareni popust za alternativu RPLC - odredišni može se napisati relacijom (1): P = P W T D (1) pri čemu je : P W izbegnuti trošak na osnovu worksharing aktivnosti za pisma T D direktni troškovi prilikom pristupa poštanskoj mreži za pisma P W se može izračunati na sledeći način: PW = Up1 + Up2 + Up3 (2) pri čemu su: U p1, U p2 n i U p3 učešće faze prijema, otpreme i transporta u troškova, za pisma Izračunavanjem sledi: P W = 15% + 11% + 10% = 36% (3) Direktni troškovi su izračunati na sledeči način: TD = Tm + Ta (4) pri čemu su: T m troškovi materijala T a - troškovi amortizacije Troškovi materijala T m se računaju na sledeći način: (5) pri čemu su: T mp troškovi materijala u prijemu T mo troškovi materijala u otpremi T mt troškovi materijala u transportu U radu [17] prikazana je matrica zavisnosti troškova, aktivnosti i usluga, u kojoj su navedeni svi troškovi, među kojima su i troškovi materijala svake faze ponaosob. Vrednosti troškova materijala za pisma do 50 g su najveće i ove vrednosti su korišćene prilikom definisanja troškova materijala. To su sledeće vrednosti: T mp = 0,067; T mo = 0,049; T mt = 0,045 0,067 0,049 0,045 0,161% (6) - 112 -
Troškovi amortizacije za pisma T a(pisma) su 24 % [18]. % (7) 36 % % 8,64% % (8) Tada su direktni troškovi: 0,161% 8,640% 8,801% (9) Ukupni popust je tada: P = 36% - 8,801% = 27,199 % (10) Izračunavanje popusta za pakete se vrši na isti način kao i za pisma, pri čemu se koriste podaci iz tabele, za kategoriju pošiljaka paketi. Izračunavanje popusta koji će korisnici pristupa ostvariti pristupom u polaznom RPLC se vrši na isti način za obe grupe pošiljaka i pisma i pakete, stim što bi prilikom ovog proračuna, korisnici pristupa izbegli samo troškove prve faze-prijema. 6. Zaključak Značaj rezultata istraživanja prikazanih u ovom radu je u razvijanju metodologije sa ciljem: sagledavanja postojećeg poštanskog tržišta u Republici Srbiji, uvažavanje mišljenja eksperata iz oblasti poštanskog saobraćaja, ispitivanje kvaliteta vršenja usluge pristupa i definisanje popusta prilikom pristupa poštanskoj mreži JPO. Identifikovani su faktori koji isključuju zahteve za pristupom, a zatim na osnovu Scenarija o potpunoj liberalizaciji poštanskog tržišta je dalje sprovedeno istraživanje definisanja tačaka pristupa i cene pristupa. U zavisnosti od odabranih tačaka pristupa obračunava se pripadajući komercijalni popust za određenu vrstu pošiljaka, koji je obračunat na osnovu izbegnutih troškova određene faze tehnološkog procesa prerade, izvršene od strane korisnika pristupa. Dobijeni rezultati celokupnoj metodologiji daju obeležje objektivnosti i transparentnosti kao i mogućnost proverljivosti. Dalja istraživanja u ovoj oblasti biće usmerena na praćenje efikasnosti poslovanja svih poštanskih operatora u Republici Srbiji i JPO (računovodstvenim praćenjem troškova i prihoda). Za dalje istraživanje planira se ispitivanje uticaja primene formulisane metodologije pristupa na privredni razvoj zemlje, a posebno na razvoj elektronske trgovine i razmene. Literatura [1] Direktiva Evropskog Parlamenta i Saveta 2008/6/EC [2] Pravilnik o načinu i uslovima pristupa poštanskoj mreži Javnog poštanskog operatora, Službeni glasnik RS, broj 146/14, 2014. [3] Pravilnik o posebnim uslovima za pristup poštanskoj mreži, Službeni PTT Glasnik, broj 1037, mart 2016. [4] Cenovnik usluga pristupa poštanskoj mreži Javnog preduzeća Pošta Srbije Beograd u unutrašnjem poštanskom saobraćaju - 113 -
[5] Cenovnik usluga pristupa poštanskoj mreži Javnog preduzeća Pošta Srbije Beograd u međunarodnom poštanskom saobraćaju [6] Unterberger U, Razvoj modela pristupa poštanskoj mreži, doktorska disertacija, Fakultet tehničkih nauka, Novi Sad, 2016. [7] Pravilnik o metodologiji formiranja cena za univerzalnu poštansku uslugu, Službeni glasnik RS, broj 18/05 i 30/10 [8] Šarac D, Unterberger M, Jovanović B, Kujačić M, Trubint N, Ožegović S, Postal network access and service quality: Expectation and experience in Serbia, Utilities Policy, Volume 48, Pages 69-75, 2017. https://doi.org/10.1016/j.jup.2017.09.00 [9] Unterberger M. Šarac D. Blagojević M. Vešović P, Model pristupa u funkciji kontinuiranog procesa upravljanja poštanskom mrežom, Tehnika (5), 2017. [10] Kujačić M., Dumnić S. Racionalizacija pristupa poštanskoj mreži javnog poštanskog operatora, XXX Simpozijum o novim tehnologijama u poštanskom i telekomunikacionom saobraćaju, Zbornik radova, Saobraćajni fakultet u Beogradu, Beograd, pp. 123-130, 2011. [11] Standardna ponuda HR: Standardna ponuda HP-Hrvatske pošte d.d. za pristup poštanskoj mreži, broj: hp-08-013689/13, Zagreb, 2013. [12] Pošta Slovenije, Splošni pohoji za dostop do poštnega omrežja družbe Pošta Slovenije, Maribor, 2013. [13] ERGP on access to the postal network and elements of postal infrastructure, 2012 [14] Sherman R. Optimal Worksharing Discounts, Journal of Regulatory Economics, Volume 19, pp. 81-92, 2001. [15] Damien Geradin Is mandatory access to the postal network desirable and if so at what terms? European Competition Journal, Vol. 11, Nos. 2 3, 520 556, 2015. http://dx.doi.org/10.1080/17441056.2016.1152836 [16] ERGP, Net Cost Calculation and Evaluation of a Reference Scenario, 2012. [17] Oxera, Funding universal service obligations in the postal sector, 2007. [18] Blagojević M. Metodologija za obračun i upravljanje troškovima unverzalne poštanske usluge, doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu, Saobraćajni fakultet, Beograd, 2014. Abstract: The research given in this paper focuses on the definition of a model for the formation of the price of access to the postal network. This paper presents a part of the methodology of pricing approach calculation that refers to the model of calculating the commercial discount, based on the avoided costs of certain stages of the technological processing process, carried out by the users of the access and can be applied after the abolition of the reserved area. The main objective of this research is to create a universal, dynamic model for determining discounts for access to the postal network of the Public Postal Operator (JPO), based on transparency, objectivity and verifiability. Keywords: access, discount, postal network, avoidance cost FORMING OF POSTAL NETWORK ACCESS PRICE Marija Unterberger, Dragana Šarac, Spasenija Ožegović, Slaviša Dumnić - 114 -