تصمیم گیری درمسایل مالی سرمایه گذاری

تصمیم گیری درمسایل مالی سرمایه گذاری و 1

هدف: مالی. آشنایی با مفاهیم مفروضات روشها و تکنیکهای کاربردی مدیریت مالی به منظور ارتقاء کیفیت تصمیم گیری در مسایل جلسه اول کلیات مفاهیم و تبیین نقش اطالعات مالی در تصمیم گیری تبیین جامع وظایف مدیریت مالی تبیین جامع انواع تصمیمات مالی تبیین جامع تحلیل گری مالی و کارکردهای آن تبیین مفهوم برنامه ریزی سود و تحلیل و تبیین رویکرد C.V.P و تکنیک نقطه سربسر (B.E.P) بودجه بندی سرمایه ای )روشها و کاربردها( قلمرو وکلیات مدیریت مالی قلمرو مدیریت مالی را می توان با توجه به اهمیت امور مالی در اداره بنگاههای اقتصادی تجربه تاریخی مدیریت مالی در شرکتها وظایف مدیر مالی ابزارها و روش های علمی استفاده شده در این حوزه کاربرد روزافزون یافته های این رشته علمی در بسیاری از تصمیمات استراتژیک و بلندمدت تدارك اطالعات مالی سودمند در تصمیم گیری و نقش آن در تحقیق اهداف واحدهای انتفاعی تبیین و مشخص نمود. تحوالت پیاپی و تغییرات سریع در عرصه تجارت اقتصاد فن آوری و سیاست موجب شد قلمرو مدیریت مالی از نظر کمی و کیفی گسترش یابد و به تبع آن نقش امور مالی در اداره واحدهای انتفاعی با اهمیت تر گردید. امروزه قلمرو مدیریت مالی از عرصه بنگاههای اقتصادی فراتر رفته است و در سطح جامعه نیز مطرح شده و در قبال آن مسئولیت یافته است. بدین معنی که مسئولیت اجتماعی نیز در قلمرو مدیریت مالی وارد گردیده است. در سطح بنگاه ها قلمرو مدیریت مالی از تأمین کسب سود برای سرمایه گذاران و سهامداران گامی فراتر نهاده است و هدف به حداکثر رساندن ثروت سهامداران و اتخاذ تصمیمات بلندمدت و استراتژیک جایگزین حداکثر نمودن سود شده است. زیرا تداوم فعالیت واحدهای انتفاعی بر کسب سود باال و مقطعی تقدم یافته است. 2

جایگاه سازمانی مدیریت مالی نقش مؤثر مدیریت مالی در تصمیم گیری و مدیریت موجب گردید که این شغل به عنوان یکی از مشاغل اصلی در ساختار سازمانی مؤسسات علی الخصوص واحدهای انتفاعی مورد توجه صاحب نظران طراحی سازمان قرار گیرد. مدیریت مالی از طریق تدارك اطالعات مالی نقش سازنده ای در تصمیم گیری مدیریت تحقق اهداف و تداوم فعالیت واحدهای انتفاعی داشته است. اطالعات مالی و نقش آن در تصمیم گیری مدیریت مدیریت برای تصمیم گیری از اطالعات مختلف در حوزه های مدیریتی استفاده می کند. برای تسهیل دقت و سرعت در جمع آوری اطالعات و همچنین صحت آنها می توان از نظام اطالعات مدیریت (MIS) استفاده کرد. نظام اطالعات مدیریت یک نظام جامع اطالعاتی است که از خرده نظامهای متعددی تشکیل شده است.نظام کلی و خرده نظام ها در تعامل با یکدیگر هستند. متداول ترین خرده نظامهای نظام جامع اطالعات مدیریت عبارتند از: خرده نظام نیروی انسانی خرده نظام تولید و مهندسی خرده نظام فروش و بازاریابی خرده نظام تحقیق و توسعه خرده نظام کنترل کیفیت و تضمین مرغوبیت خرده نظام خرید و تدارکات خرده نظام مالی و حسابداری اغلب تصمیماتی که مدیران اتخاذ می کنند تبعات مالی دارد به تبع آن اطالعات حسابداری و مالی از مجموع اطالعات فراهم شده خرده نظامها اهمیتی ویژه می یابد. 3

مدیریت صحیح و کارآمد بدون استفاده از دانش حسابداری و بدون اتکاء و استناد مداوم بر اطالعات مالی ناممکن و یا الاقل کم حاصل است. تدارك اطالعات مالی به صورت سیستماتیک و هدفمند مستلزم طراحی و به کارگیری نظام اطالعات حسابداری است. این نظام مسئولیت جمع آوری و گزارشگری اطالعات مالی را بر عهده دارد به نحوی که در تصمیم گیری سودمند واقع شود. اطالعات فراهم شده زمانی در تصمیم گیری مفید است که از ویژگی های کیفی نظیر مربوط بودن قابل اعتماد بودن و قابلیت مقایسه برخوردار باشد. وظایف مدیر مالی مدیر مالی در فرایند تهیه و تدارك اطالعات مالی سودمند در تصمیم گیری دو دسته وظایف را بر عهده دارد. دسته اول وظایف عام مدیریتی است و دسته دوم وظایف خاص. وظایف عام مدیریت مالی با توجه به جایگاه مدیریت مالی در ساختار سازمانی واحدهای انتفاعی مدیر مالی همانند سایر مدیران مجموعه ای از وظایف را بر عهده می گیرد این وظایف عام عبارتند از: برنامه ریزی سازماندهی هدایت و رهبری کنترل برنامه ریزی.1.2.3.4 پیش بینی وضعیت مطلوب آینده هدف اصلی هر برنامه ریزی است. مدیر مالی نیز این مفروضات را در تحقق هدف های سازمانی پیش روی دارد. مدیر مالی بدون داشتن برنامه و برنامه ریزی مدون و مشخص نمی تواند وظایف محوله را به نحو مطلوب انجام دهد. 4

سازماندهی تقسیم کار و تقسیم وظایف بین واحدها مسأله تفکیک ناپذیر مدیریتی است. مدیر مالی نیز به منظور انجام وظایف و دستیابی به اهداف بایدبه شکلی سازمان یافته وظایف و مسئولیتها را بین واحدهای زیرمجموعه تقسیم نماید تا از تواناییها و امکانات بالقوه مادی و انسانی به شیوه ای منظم استفاده کند. تبیین مسئولیت و تفویض اختیار از مفروضات اصلی سازماندهی است که می باید مد نظر مدیر مالی قرار گیرد. هدایت و رهبری هنر کار کردن با دیگران در جهت تحقق اهداف فلسفه وجودی مدیریت است. مدیر مالی همچون سایر مدیران می باید دارای این چنین توان و هنری باشد. کنترل کسب آگاهی از چگونگی اجرای برنامه ها و حصول اطمینان از تحقق اهداف وظیفه مهم هر مدیر است. این مکانیزم به مدیر کمک می کند تا در صورت بروز انحراف تصمیمات اصالحی را به موقع اتخاذ و اجرا کند. وظایف خاص مدیریت مالی مدیر مالی در قلمرو خود متولی اجراء و انجام وظایفی در خصوص مسایل مالی می باشد که تنها بر عهده او واگذار شده است. از جمله این وظایف اتخاذ تصمیمات در سه حوزه اصلی به شرح زیر است: تصمیمات سرمایه گذاری تصمیمات تأمین مالی تصمیمات مربوط به سیاست های تقسیم سود..1.2.3 اخذ تصمیم در حوزه های یاد شده به نوبه خود مستلزم اتخاذ تصمیماتی خاص و انجام وظایف مشخصی است که می توان آن را به عنوان وظایف و فعالیت های خاص تلقی و طبقه بندی نمود. 1 تأمین منابع مالی مدیر مالی در جریان تأمین منابع مالی مناسب موارد زیر را باید مد نظر قرار دهد: 5

الف از مفاهیم اساسی مالی نظیر ارزش زمانی پول خطر و بازده و ارزشیابی انواع اوراق بهادار و مزایا و معایب استفاده از هر کدام آنها آگاهی داشته باشد. شناخت انواع اوراق بهادار و آگاهی از نحوه ارزشیابی انواع آنها این امکان را برای مدیر مالی فراهم می کند تا مناسب ترین شیوه تأمین مالی از طریق اوراق بهادار را برگزیند. در اینجا منظور از اوراق بهادار هر نوع اسناد یا اوراقی است که مستلزم پرداخت عایداتی از جانب صادرکننده به دارنده اوراق یاد شده است. شناخت انواع ابزارهای مالی یا اوراق بهادار و انتخاب آنها به عنوان منبع تأمین مالی بسیار مهم است. آنها را می توان به دو دسته کلی زیر طبقه بندی کرد. ابزار بدهی: اوراق یا ابزارهایی هستند که نشان دهنده دین یا بدهی صادرکننده است. اوراق قرضه اسناد خزانه و یا وام که در مقابل آن تضمینی مانند سفته ارایه می شود و یا بدون تضمین دریافت می شود نمونه هایی از ابزار بدهی هستند. ابزار سرمایه اوراقی هستند که نشانگر حقوق مالکیت اشخاص می باشند. نمونه مشهور این ابزار سهام عادی است. تفاوت اساسی ابزارهای یاد شده را می توان در نوع مالكیت نحوه و اولویت پرداخت منافع )بازده( و تقبل خطر دانست. *توجه به نكات زیر در انتخاب مناسب ترین ابزار مالی مفید هستند: اوال : تبعات نوع ابزار انتخابی چه تأثیری بر اراده و روند تصمیم گیری مدیریت دارد. ثانیا : انتخاب آن ابزار از لحاظ اهرم مالی و قبول خطر و فشار مالی شرکت را با چه مشکالتی مواجه می کند. ب از بازار مالی شناخت و آگاهی به دست آورد. بازار مالی بازاری است که در آن صاحبان پس انداز )عرضه کنندگان وجوه و تأمین کنندگان منابع مالی( و واحدهای اقتصادی نیازمند وجوه )متقاضیان وجوه و مصرف کنندگان منابع مالی( حضور می یابند و مبادالتی را انجام می دهند. به بیانی دیگر بازاری که دارایی های مالی در آن مبادله )داد و ستد( می شوند نظیر بانک های تجاری مؤسسات اعتباری مؤسسات پس انداز و وام که به آنها نهادهای مالی سپرده پذیر گفته می شود شرکت های بیمه و صندوق های سرمایه گذاری که اینها نهادهای غیرسپرده پذیر هستند. به همراه دالالن معامله گران مالی و سازمان بورس و اوراق بهادار که نقش واسطه را بین سرمایه گذاران و شرکت های نیازمند وجه نقد ایفا می کنند. 6

مدیر مالی با شناخت بازارهای مالی و ابزارهای مختلف مناسب ترین شیوه تأمین مالی را انتخاب می کند. 2 تخصیص بهینه منابع مالی مدیر مالی با دخالت در چگونگی مصرف وجوه در تخصیص بهینه منابع مالی نقش دارد. آشنایی با روشها و تکنیکهای ارزیابی پروژه ها سرمایه گذاری در جهت تعیین منافع و مخارج آنها در مصرف مطلوب منابع مؤثر است.برای اینکه مدیر مالی بتواند در تخصیص بهینه منابع مالی توفیق یابد عالوه بر بهره گیری از دانش حرفه ای خود می باید نسبت به حجم داراییها و ترکیب آنها مدیریت سرمایه در گردش پیش بینی سود و تأثیر هزینه ها در روند سودآوری نیز دارای شناخت کافی باشد. 3 برنامه ریزی مالی برنامه ریزی مالی عبارت است از فرایند: تجزیه و تحلیل فرصت های تأمین مالی و سرمایه گذاری واحد انتفاعی پیش بینی آثار آتی تصمیمات فعلی به منظور پرهیز از غافلگیری و همچنین درك ارتباط بین تصمیمات فعلی و تصمیمات آتی تصمیم گیری درباره استراتژیهایی که باید به موقع اجرا گذاشته شوند اندازه گیری عملکرد آتی در مقایسه با هدف ها و استانداردهای تعیین شده در برنامه مالی. توجه به یك سری اصول اساسی که در حقیقت فرایند برنامه ریزی مالی را مشخص می نماید ضروری است: تهیه فهرست مواردی که در هر برنامه مالی مطرح است تشریح محتوای یک برنامه مالی کامل شده به کارگیری مدلهای مالی )ابزارها( در فرآیند برنامه ریزی مالی. الف برنامه ریزی سود: هدف هر واحد انتفاعی کسب سود است. برنامه ریزی سود این امکان را به واحد انتفاعی می دهد که از وضعیت آینده آگاه شود و به مدیران مالی کمک می کند که پیشاپیش نسبت به عوامل محیطی شناخت پیدا کرده و غافلگیر نشود و در موقع لزوم نسبت به تغییرات محیطی واکنش مناسب نشان دهد. 7

ب برنامه ریزی وضعیت مالی ترازنامه از جمله صورتهای مالی اساسی است بنابراین پیش بینی آن ضروری است. ج برنامه ریزی نقد وجوه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد انتفاعی است. بنابراین پیش بینی آن ضروری است. 4 سیاست تقسیم سود: سودآوری معیار اصلی سنجش عملکرد مدیر واحد انتفاعی است. عالوه بر آن مبنا و معیار ارزش گذاری سهام واحد انتفاعی که در نهایت موجب تحقق حداکثر شدن ثروت سهامداران است نیز می باشد. اشخاص به قصد کسب سود سهام یک واحد انتفاعی را خریداری می کنند و یا با تجمع خود واحدی انتفاعی را تأسیس می کنند. سیاست تقسیم سود بر انتظار سهامداران منابع نقد در دسترس شیوة تأمین مالی ساختار مالی و تداوم فعالیت واحد انتفاعی تأثیر مستقیم دارد. 5 تحلیل گری مالی: تحلیل مالی از جمله وظایف مدیر مالی است که با تبیین و مطالعه وضعیت و عملکرد گذشته امکان برنامه ریزی مالی آینده را فراهم می کند. مدیر مالی در حقیقت تحلیل گر مالی واحد انتفاعی و از استفاده کنندگان اطالعات مالی است. استفاده کنندگان بنا به نیاز خود از اطالعات و گزارش های مالی استفاده می کنند بنابراین شناخت این نیاز برای تحلیل گر مالی ضروری است. مدیر مالی فرایند تحلیل گری مالی را با چه ابزار و شیوه ای برای چه کسی در چه زمانی و با چه هدف و نیازی انجام می دهد. یکی از شیوه های متداول تحلیل گری مالی تجزیه و تحلیل صورت های مالی است. الزمه تجزیه و تحلیل صورت های مالی آگاهی کامل از عناصر صورت های مالی شناخت نیازهای استفاده کنندگان که تحلیل مالی برای رفع این نیازها انجام می گیرد و شرایط زمانی و مکانی تحلیل مالی است که با در نظر گرفتن عوامل دیگری نظیر وضعیت و سیاست واحد انتفاعی صنعتی که واحد انتفاعی در آن فعالیت می کند تحلیل گری مالی انجام می پذیرد. 8

تحلیل گری مالی با استفاده از نسبت های مالی معیاری برای سنجش عملکرد مدیریت است که نتایج به دست آمده در یک سال مالی با گذشته )روند( مقایسه می شود تا از عملکرد مدیریت در روند آگاهی حاصل آید. در پاره ای از مواقع برای شناخت و سنجش بهتر عملکرد و تأثیر این عملکرد در تداوم فعالیت نسبت های مالی یک دوره با یکدیگر سنجش می شود تا از ترکیب مناسب متغیرهای مالی آگاهی الزم به دست آید. مدیر مالی در تجزیه و تحلیل صورتهای مالی تنها به مقایسه نتایج با گذشته اکتفا نخواهد کرد زیرا در یک محیط رقابتی سنجش توان و عملکرد واحد انتفاعی در مقایسه با توان و عملکرد سایر واحدهای انتفاعی که در همان صنعت فعال هستند بسیار ضروری است. 6 کنترولر : مسئولیت کنترل واحد انتفاعی با مدیر مالی است. با توجه به اینکه اغلب تصمیمات مدیران تبعات مالی دارد و مجموعه تصمیمات مدیران در قالب رویدادهای مالی نمود عینی پیدا می کند و نتایج این تصمیمات در واحد امور مالی کنترل اندازه گیری طبقه بندی ثبت و تلخیص می گردد بنابراین مدیر مالی به عنوان مسئول امور مالی واحد انتفاعی کنترولر اصلی قلمداد می شود. یکی از واحدهای تحت نظر مدیر مالی سیستم فرعی حسابداری مالی است. 7 خزانه دار: مدیران مالی واحدهای انتفاعی در حقیقت مدیریت بر دارایی ها و بدهی های کوتاه مدت را بر عهده دارند. به دلیل اهمیت وجوه نقد در اجرای عملیات وظیفه ای دیگر برای مدیر مالی تعریف شده است که بتواند جریان ورود و خروج وجوه نقد واحد انتفاعی را کنترل کند و به تعبیر دیگر مسئولیت خزانه داری واحد انتفاعی را بر عهده گیرد. با توجه به اهمیت این وظیفه در ساختار سازمانی برخی از واحدهای انتفاعی به جای عنوان مدیر مالی خزانه دار درج می شود. مدیر مالی با انجام وظیفه خزانه داری از جریان ورود و خروج وجه نقد آگاهی می یابد و آن را کنترل و بر آن نظارت می کند. با آگاهی از وضعیت ورود و خروج نقد در گذشته برنامه ریزی نقد مساعد آینده را تنظیم می کند و تداوم فعایت و تحقق اهداف واحد انتفاعی را امکان پذیر می نماید و انتظارات سهامداران و سرمایه گذاران را برآورده می سازد. 9

8 سایر وظایف : شرایط زمانی و مکانی هر واحد انتفاعی موجب می گردد که مدیر مالی عالوه بر وظایف یاد شدهع وظایف دیگری را نیز بر عهده گیرد. این وظایف شامل مشارکت در برنامه ریزی فروش و قیمت گذاری محصوالت برنامه ریزی تضمین و مرغوبیت کاال تنظیم آیین نامه و دستورالعمل ها داخلی تنظیم برنامه های انگیزشی کارکنان و همچنین همکاری و همفکری در تدوین برنامه های تولید بازاریابی و مهندسی فروش و نظایر اینها است. مدیر مالی در حوزه امور مالی با توجه به عملیات مربوط به سیستم های فرعی حسابداری مالی حسابداری مدیریت و حسابداری صنعتی وظایفی نظیر مدیریت بر پرداخت حقوق و دستمزد امور مالیاتی بیمه اموال و جز اینها را نیز بر عهده دارد. نقش مدیر مالی در تحقق اهداف و احد انتفاعی مدیر مالی با انجام امور زیر امکان برنامه ریزی در واحد انتفاعی را فراهم می کند: داده های مربوط به عملکرد گذشته را استخراج می کند تا بر مبنای آن عملکرد آینده پیش بینی شود. رویه ها و دستورالعمل های بودجه ریزی را تهیه و پیشنهاد می کند. برنامه های کوتاه مدت را در کل بخش های واحد انتفاعی همسو کرده و بین انواع برنامه ها هماهنگی ایجاد می کند. بودجه جامع واحد انتفاعی را تنظیم می نماید. تحلیل گری مالی تحلیل گری مالی عبارت است از شیوه ای که برای استفاده کنندگان اطالعات مالی این امکان را فراهم کند تا هنگام تصمیم گیری برای مقاصد اقتصادی به اطالعاتی آن هم به شکلی خاص دست یابند که از طریق سیستم اطالعات موجود امکان دسترسی به آنها وجود ندارد. بنابراین مهارتی است حرفه ای تا به شکل منطقی اطالعات الزم برای تصمیم گیری فراهم شود. از طرفی وجود اقالم و ارقام مفصل در صورت های مالی این ضرورت را موجب شده است تا با انجام تحلیل گری مالی اعداد و اقالم به شکل خالصه شده تحلیل و تفسیر شوند و امکان بهره برداری از آنها افزایش یابد. مدیران مالی به دو دلیل عمده صالحیت تحلیل گری مالی را دارا می باشند. اوال آنها از دانش و توانایی حرفه ای برخوردارند که امکان تجزیه و تحلیل صورت های مالی را میسر می سازد. ثانیا دسترسی به اطالعات مالی موجب می گردد که با سرعت دقت و کیفیت الزم فرایندتحلیل گری مالی را انجام دهند. 10

»فرض اساسی در مدیریت مالی که وظایف مدیر مالی بر اساس آن تعریف می شود عبارت است از بررسی وضعیت گذشته از طریق به کارگیری ابزارها و روش های کمی و کیفی متنوع و ترسیم و پیش بینی وضعیت مطلوب آینده«بنابراین مدیریت مالی به آینده توجه بیشتری دارد تا گذشته هر چند از وضعیت گذشه غافل نیست. گزارش های مالی هر گزارشی که مشتمل بر صورت های مالی باشد یا بخش عمده آن را صورتهای مالی تشکیل دهد یا متکی و منظم به صورتهای مالی باشد گزارش مالی محسوب می شود. منابع مورد نیاز تحلیل گری مالی منابع اصلی تحلیل گری مالی گزاش های مالی هستند. منابع اطالعاتی برای تحلیل گری مالی عبارتند از : الف اطالعات مالی 1. گزارش های ساالنه 2. صورت های مالی اساسی 3. رویدادهای رسمی تفصلیلی 4. مستندات گردش فعالیت و عملیات و وضعیت آینده 5. داده های مالی خالصه شده 6. اطالعات بازار سهام 7. پیش بینی تحلیل گران مالی 8. پیش بینی مدیریت 11

ب اطالعات کمی غیرمالی 1. آمارهای تولید تقاضا و اشتغال 2. آمارهای رسمی اقتصادی ج اطالعات کیفی 1. گزارش های حسابرسان اشخاص حرفه ای و هیأت مدیره 2. اخبار کارکنان 3. تحلیل و تفسیر مدیریت 4. تفسیر تحلیل گران مالی 5. تفسیر مؤسسات تجاری و مالی 6. اظهار نظر اعتباردهندگان مستقل 7. ارزیابان رسمی و مستقل 8. اشخاص طرف قرارداد 9. مدارك قبلی )سوابق بایگانی( د اظهار نظر گروهها دسته بندی فوق نشان می دهد که مجموع اطالعات و گزارش های کمی و کیفی اعم از مالی و غیرمالی در تحلیل گری مالی باید در دسترس باشد تا این فرایند به طور کامل انجام پذیرد. در مجموعه منابع کمی و کیفی مهم ترین آنها اطالعات و گزارش های مالی است که به صورت کمی ارایه می شود. 12

اهداف تحلیل گری مالی هدف های تحلیل گری مالی تأمین انواع اطالعات مالی مورد نیاز جهت تصمیم گیری است. یکی از هدف های اصلی فرایند تحلیل گری مالی کشف نقاط قوت و ضعف واحد انتفاعی از دیدگاه مالی است. با تحقق این امر پیگری اهداف کسب سود و حداکثر نمودن ثروت سهامداران میسر می شود و به تبع آن برنامه های مالی مطلوب آینده طرح ریزی و پیشنهاد می گردد. ترازنامه )صورت وضعیت مالی( ترازنامه از صورتهای مالی اساسی است که وضعیت مالی واحد انتفاعی شامل دارایی ها بدهی ها و حقوق صاحبان را در یك تاریخ معین نشان می دهد. مشخصه اصلی ترازنامه توازن بین دارایی ها از یک طرف با بدهی ها و حقوق صاحبان از طرف دیگر می باشد: دارایی ها = بدهی ها + حقوق صاحبان سهام )سرمایه( به رابطه یاد شده معادله حسابداری گفته می شود که مدل حسابداری را نیز نشان می دهد. عناصر اصلی این مدل عبارت است از دارایی ها از یك طرف و حقوق مالی اشخاص بر این دارایی ها که شامل بستانكاران )بدهی ها( صاحبان واحد انتفاعی )حقوق صاحبان سهام( در طرف دیگر 1 دارایی ها اموال و حقوقی که منافع آتی قابل تقویم به پول دارند و بر اثر معامالت عملیات یا رویدادهای مشخص به مالکیت یا تسلط مالکانه یک واحد در آمده اند دارایی آن واحد محسوب می شوند. شرایط شناسایی دارایی به شرح زیر است: وجود منافع آتی قابل تقویم به پول مالكیت یا تسلط مالكانه وجود منافع آتی قابل تقویم به پول مقصود این است که از فروش واگذاری وصول مصرف و یا به کارگیری دارایی یک واحد وجه نقد یا دارایی دیگری حاصل شود بدهی های ان واحد کاهش یابد و یا از خروج وجه نقد از آن واحد جلوگیری شود. 13

مالكیت یا تسلط مالكانه منظور از مالکیت و تسلط مالکانه در حسابداری به قرار زیر است: الف مالکیت: عبارت است از محفوظ بودن حقوق مربوط به استفاده از عین منافع و انتقال دارایی برابر قوانین. ب تسلط مالکانه: عبارت است از محفوظ بودن حقوق مربوط به تصف و انتفاع مالکانه از دارایی برابر قوانین. اقالم تشكیل دهنده دارایی ها این اقالم را بر حسب دوره زمانی می توان به دو دسته اصلی زیر طبقه بندی نمود: )رهنمای رودپشتی و دیگران 32( 1377 الف دارایی های جاری: دارایی های جاری عبارت است از موجودی نقد و سایر اقالمی که انتظار می رود در جریان عادی عملیات یک واحد انتفاعی طی یکسال از تاریخ ترازنامه به نقد تبدیل شوند به فروش یا به مصرف برسند. مهمترین آنها عبارتند از: موجودی صندوق بانک و تنخواه گردان )به عنوان وجه نقد( بدهکاران )حسابهای دریافتنی( اسناد دریافتنی موجودی ها اعم از موجودی مواد خام و نیمه ساخته )کار در جریان ساخت( و ساخته شده ملزومات پیش پرداختها و سفارشات کاال... ب دارایی های غیرجاری: درایی های غیر از دارایی های جاری در این گروه قرار داد که خود به سه دسته تقسیم می شود: ب 1 دارایی های ثابت: دارایی هی ثابت عبارت است از اموال مشهود قابل لمس فیزیکی و بادوامی که به قصد نگهداری و استفاده بلندمدت خریداری شده و در عملیات عادی یک واحد انتفاعی مورد استفاده قرار می گیرند و عمر نسبتا طوالنی معموال بیشتر از یکسال دارند و دسته ای از آنها در جریان استفاده کارایی خود را از دست نمی دهد یعنی استهالك پذیر نیستند نظیر زمین و گروه دیگر در جریان استفاده کارایی خود را از دست می دهند یعنی استهالك پذیر هستند نظیر ساختمان و تأسیسات ماشین آالت و ابزارآالت اثاثیه و منصوبات وسایط نقلیه و... این گروه از دارایی ها تحت عنوان اموال ماشین آالت و تجهیزات نیز در ترازنامه بعضی از واحدهای اقتصادی ثبت می شود. ب 2 دارایی های نامشهود: این دارایی ها عبارتست از دارایی ها بلندمدت که از نظر فیزیکی موجودیت معینی ندارند قابل لمس نیستند برای فروش خریداری نمی شوند و معموال در عملیات مؤسسه مورد استفاده می گیرند و به نوعی در عملیات عادی مؤسسه نقش دارند و به مرور زمان نیز مستهلک می شوند مهمترین اقالم این گروه عبارتند از حق اختراع حق امتیاز سرقفلی محل عالیم تجاری حق امتیاز بهره برداری... 14

ب 3 سایر دارایی ها: جهت افشای کامل اطالعات گروهی از دارایی ها بلندمدت که ماهیتی نسبتا متفاوت از اموال و دارایی های نامشهود دارند و به عبارتی دیگر در بعضی ویژگی ها نظیر بلندمدت بودن شبیه اموال هستند و در بعضی ویژگیها نظیر غیرقابل لمس و مشهود نبودن شبیه دارایی های نامشهود هستند در گروه دیگر تحت عنوان سایر دارایی ها طبقه بندی می گردند. در حقیقت حقوق مالی و احد انتفاعی تلقی می شوند نظیر سرمایه گذاری در سایر شرکت ها سپرده های دریافتنی بلندمدت حق االمتیازها حق االنشعاب هزینه های انتفاعی به دوره بعد اموال بالاستفاده و نظایر اینها. 2 بدهی ها تعهدات ناشی از قراردادها و تعهداتی که بر اثر الزامات خارج از قرارداد یا الزامات قانونی در گذشته برای یک واحد انتفاعی پدیده آمده اند و قاعدتا از طریق انتقال وجه نقد یا سایر دارایی های واحد یا انجام دادن خدمت برای اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر و یا مراجع دولتی ایفاء می شوند بدهی آن واحد محسوب می گردد. بدهی ها که در حقیقت دیون یا تعهدات واحد انتفاعی هستند بر حسب دوره زمانی به دو گروه اصلی زیر تقسیم می شوند: الف بدهی های جاری: دیون و تعهداتی است که انتظار می رود طی یکسال از تاریخ ترازنامه یعنی در یک دوره عادی عملیات ترجیحا از محل دارایی های جاری و یا ایجاد بدهی و تعهد دیگر تسویه شود و یا در پاره ای از مواقع با فروش اموال واحد انتفاعی پرداخت شود. مهمترین اقالم این گروه عبارتند از بستانکاران )حسابهای پرداختنی( اسناد پرداختنی پیش دریافتها هزینه های پرداختنی حصه جاری )سررسید جاری( وامها و تعهدات بلندمدت مالیات و سود سهام پرداختنی هزینه های معوق تحقق یافته انواع هزینه ها و تعهدات پرداختنی نظیر حقوق و حق الزحمه پرداختنی بیمه و عوارض قانونی پرداختنی ذخایر قانونی پرداختنی بهره های پرداختنی و... ب بدهی های بلندمدت )غیرجاری(: دیون و تعهداتی که معموال سررسید آنها پس از یکسال تاریخ ترازنامه است و انتظار نمی رود که سال بعد پرداخت و تسویه شوند. مهمترین اقالم این گروه عبارتند از وامهای بلندمدت انواع تعهدات بلندمدت ناشی از فروش اوراق )نظیر اوراق قرضه( وامهای رهنی اسناد پرداختنی بلندمدت... 15

3 سرمایه )حقوق صاحبان سهام( حق مالی صاحب یا صاحبان یک واحد انتفاعی نسبت به دارایی های واحد است که مبلغ آن در هر زمان از طریق کسر کردن بدهی های واحد از دارایی های آن به دست می آید. در شرکت های غیرسهامی اقالم این گروه از عناصر مدل حسابداری عبارتند از حساب سرمایه شرکاء و در شرکتهای سهامی با توجه به گستردگی عملیات آنها اقالم عمده این گروه از عناصر مدل حسابداری عبارتند از حساب سرمایه )سهام( اندوخته ها )قانونی احتیاطی توسعه و سرمایه گذاری( سود )زیان( انباشته و سنواتی صرف سهام. صورت سود و زیان صورت سود و زیان عبارت از صورتحسابی است که چگونگی و نتیجه فعالیتها و رویدادهای مالی یک واحد انتفاعی را در طی یک دوره مالی )برای یک دوره مالی( نشان می دهد و نتیجه این صورتحساب یا سود خالص است یا زیان خالص که به ترازنامه در بخش حقوق صاحبان واحد انتفاعی منتقل می شود و عامل ارتباط بین این صورتهای مالی است. 1 درآمد )فروش( درآمد عبارت است از )سازمان حسابرسی 69( 1376 ورود وجه نقد و دارایی های دیگر به یك واحد انتفاعی یا افزایش دارایی های موجود آن و یا تسویه و کاهش بدهی های یك واحد و یا ترکیبی از آنها که از فعالیت های اصلی یا جانبی آن واحد )به غیر از مبادالت سرمایه ای( ناشی شود. درآمدهای عملیاتی شامل آن دسته از درآمدهایی است که حاصل فعالیت و موضوع عملیات اصلی واحد انتفاعی بوده که بطور مستمر عایدمی شود. در مقابل درآمدهای غیرعملیاتی عبارت است از درآمدهایی است که واحد انتفاعی از یك یا چند فعالیت جانبی و غیرمستمر به دست می آورد. 2 16

هزینه هزینه عبارت است از )سازمان حسابرسی 69( 1376 خروج وجه نقد و دارایی های دیگر از یک واحد انتفاعی یا مصرف و استهالك دارایی های موجود آن یا افزایش بدهی های یک واحد و یا ترکیبی از آنها که در نتیجه اجرای فعالیت های اصلی یا جانبی آن واحد واقع شود. 3 سود و زیان غیرعملیاتی سود غیرعملیاتی عبارت است از )سازمان حسابرسی 70( 1376 افزایش در سرمایه یک واحد انتفاعی که از معامالت اتفاقی یا جانبی رویدادها یا تغییر در شرایط مؤثر بر آن واحد ناشی شود. مگر آن که در نتیجه سرمایه گذاری جدید صاحبان واحد ایجاد و یا به عنوان درآمد شناسایی شده باشد. زیان غیرعملیاتی عبارت است از کاهش در سرمایه یک واحد انتفاعی که از معامالت اتفاقی یا جانبی رویدادها یا تغییر در شرایط مؤثر بر آن واحد ناشی شود. مگر آن که در نتیجه توزیع سود بین صاحبان سرمایه پدید آمده است و یا به عنوان هزینه شناسایی شده باشد. در تجزیه و تحلیل صورتهای مالی با استفاده از نسبت های مالی آگاهی از طبقه بندی و محاسبه انواع سودها بسیار ضروری است نظیر سود ناویژه عملیاتی سود ویژه عملیاتی سود قبل از کسر بهره و مالیات (EBIT) سود قبل از کسر مالیات (EBT) و سود بعد از کسر مالیات )سود خالص(. صورت گردش وجوه نقد در تجزیه و تحلیل صورتهای مالی آگاهی از وضعیت و چگونگی ورود و خروج وجه نقد در یک دوره مالی نیز ضروری است. زیرا تغییرات برخی اقالم ترازنامه متأثر از رویدادهای مالی است که از طریق صورت گردش وجوه نقد مشخص می گردد. در حقیقت صورت گردش وجوه نقد صورت منابع و مصارف نقد یك واحد انتفاعی است که چگونگی ورود و خروج وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی سرمایه گذاری و تأمین مالی را برای یك دوره مالی نشان می دهد. تجزیه و تحلیل صورت های مالی تحلیل و بررسی انواع گزارش های مالی اساس تحلیل گری مالی است. گزارش های مالی به صورت های مختلف تهیه می گردد. صورتهای مالی اساسی به سه صورت مالی زیر طبقه بندی می شود: 17

ترازنامه یا صورت وضعیت مالی Balanceیا sheet Financial Position Statement Income Statement صورت سود و زیان یا صورت عملکرد مالی Cash flow Statement صورت گردش وجوه نقد در پاره ای از مواقع با توجه به اهمیت ساختار حوق صاحبان سهام صورتهای مالی دیگری که شکل گزارشی دارد تحت عناوین: صورت حساب سرمایه )حقوق صاحبان سهام( s equity Statement Stockholder Dividend Earning Report گزارش تقسیم سود در تجزیه و تحلیل صورت های مالی موارد اساسی زیر باید مد نظر باشد: الف: شناخت انواع صورتهای مالی اساسی ب: شناخت عناصر و ماهیت هر یک از اقالم صورتهای مایل اساسی ج: آشنایی با نحوه گزارشگری و طبقه بندی صورتهای مالی اساسی د: آشنایی با نحوة ارتباط بین اقالم انواع صورتهای مالی اساسی با یکدیگر ه : آشنایی با چگونگی استفاده از یادداشت های مالی و گزارش های مکمل و: آشنایی با روش های تجزیه و تحلیل صورت های مالی نظیر نسبت های مالی. انواع نسبت های مالی Liquidity Ratio Activity Ratios الف نسبت های نقدینگی ب نسبت های فعالیت )کارایی( ج نسبت های اهرمی )بافت مالی( Long-Term Debt and Solvency Ratios Profitability Ratio د نسبت های سودآوری تجزیه و تحلیل صورتهای مالی با استفاده از نسبت های مالی الف تجزیه و تحلیل روند analysis( )Trend ب مقایسه با واحدهای انتفاعی others( )Comparison with ج متوسط صنعت 18

جدول زیر مفروضات و اهداف دیدگاههای کلی تحلیل گری را تبیین می کند. دیدگاه نقدینگی فعالیت )کارایی( اهرمی سودآوری الف نسبت های نقدینگی اهمیت وجوه نقد مدیریت دارایی ها و بدهی های کوتاه مدت و سرمایه در گردش سنجش عملکرد سنجش کارایی و اثر بخشی تداوم فعالیت سرمایه گذاری ترکیب ساختار مالی هزینه تأمین مالی سنجش ریسک تجاری مالی و ورشکستگی توان پرداخت بهره سودآوری تداوم فعالیت سنجش عملکرد اقتصادی ارزش سهام بازدهی فروش بازده صاحبان سهام مفروضات تعیین و سنجش توان پرداخت تعهدات کوتاه مدت اندازه گیری درجه کارایی استفاده از منابع سنجش ترکیب سهم سهامداران و بستانکاران در منابع نحوه تأمین منابع مالی و سنجش توان پرداخت بهره اندازه گیری وضعیت سودآوری بازدهی فروش و بازدهی دارایی ها 1 نسبت جاری Current Ratio دارایی های جاری = نسبت جاری بدهی های جاری 2- نسبت سریع آنی Quick ratio حسابهای دریافتنی + اوراق بهادار + دارایهای نقد = نسبت سریع آنی بدهی های جاری یا موجودی ها دارایی های جاری = نسبت سریع آنی بدهی های جاری 3 نسبت نقد Cash ratio اوراق بهادار + موجودی نقد بدهی های جاری = نسبت نقد 19

یا دارای های نقد بدهی های جاری = نسبت نقد هر چه این نسبت بزرگتر باشد سرعت پرداخت تعهدات کوتاه مدت باالتر است. 4 دوره وصول مطالبات 360 حسابها و اسناد دریافتنی تجاری = دوره وصول مطالبات فروش اعتبار سالیانه 5 دوره پرداخت بدهی ها 360 حسابها و اسناد پرداختنی تجاری = دوره پرداخت خریدهای اعتبار سالیانه 6 دوره نگهداری کاال)موجودی ها( 360 موجودی = متوسط دوره نگهداری کاال (موجودیها) خریدها فروش خالص هر چه این نسبت بزرگتر باشد یعنی مدت زمان آن بیشتر باشد سرعت تبدیل به نقد شدن کمتر خواهد بود. متوسط دوره نگهداری کاال + متوسط دوره وصول مطالبات = متوسط دوره تبدیل به نقد شدن موجودیها )متوسط دوره عملیات( 7 سرمایه در گردش بدهی های جاری دارایی های جاری = سرمایه در گردش خالص ب نسبت های فعالیت با این نسبت ها رابطه بین فروش و دارایی ها )منابع واحد انتفاعی( سنجیده می شود. 20

1 نسبت گردش مجموع دارایی ها فروش خالص کل داراییها = نسبت گردش مجموع داراییها 2- نسبت گردش دارایی های جاری فروش خالص دارایی جاری = نسبت گردش دارایی جاری 3- گردش موجودی کاال )موجودیها( بهای تمام شده کاالی فروش رفته موجودی کاال = گردش موجودی کاال فروش خالص موجودی کاال = گردش موجودی کاال 4- گردش حسابهای دریافتنی فروش خالص حسابها و اسناد دریافتنی = گردش حسابهای دریافتنی 5- نسبت گردش دارایی های ثابت فروش خالص دارایی های ثابت = گردش داراییهای ثابت 21

ج نسبت های اهرمی )بافت مالی( به این نسبتها نسبتهای سرمایه گذاری یا نسبت های بدهی بلندمدت یا نسبت های ساختار مالی نیز گفته می شود. نسبت کل بدهی ها -1 نسبت کل بدهی متوسط کل بدهی ها = متوسط حقوق صاحبان هر چه این نسبت بزرگتر باشدبدین مفهوم است که سهم دیگران از مالکان در تأمین منابع مالی بیشتر است. 2- نسبت بدهی پایین بودن این نسبت ریسک عدم پرداخت بدهی را در زمان ورشکستگی کاهش می دهد به همین دلیل مورد عالقه طلبکاران است. = نسبت بدهی کل بدهی ها کل دارایی 3- نسبت بدهی به ارزش بازار سهام بدهی ها ارزش دفتری = ارزش بازار سهام افزایش این نسبتها توأم را باال رفتن دو نوع ریسك به شرح زیر است: ریسک مالی این ریسک از وجود هزینه ثابت بهره ناشی می شوند. ریسک ورشکستگی این ریسک از احتمال عدم توانایی پرداخت اصل و فرع بدهی ناشی می شود. 4- نسبت های پوشش بهره نسبت بدهی به ارزش بازار سهام = سود قبل از کسر بهره و مالیات( EBIT ) هزینه های بهره نسبت پوشش هزینه بهره)دفعات واریز سود تضمین شده( = سود قبل از کسر بهره و مالیات( EBIT ) هزینه های ثابت)بهره( نسبت پوشش هزینههای ثابت)بهره( 22

هر چه این نسبتها افزایش یابد توان پرداخت بدهی واحد انتفاعی بیشتر است و وام دهندگان به اعطای وام به شرکت دارای نسبت پوشش بهره باال راغب تر هستند. د نسبت های سودآوری از مهمترین دیدگاه های تحلیل گری مالی تجزیه و تحلیل صورتهای مالی بر اساس دیدگاه سودآوری است. 1 بازده فروش( Sales (Return of نسبت های مهم سودآوری عبارتند از: 100 یا 100 بهای تمام شده کاالی فروش رفته فروش خالص فروش خالص سود ناویژه = حاشیه سود ناویژه فروش خالص 100 سود ویژه (عملیاتی) = حاشیه سود ویژه (عملیاتی ( فروش خالص 100 100 100 سود قبل از کسر بهره و مالیات = حاشیه سود قبل از کسر بهره و مالیات فروش خالص سود قبل از مالیات = حاشیه سود قبل از مالیات فروش خالص سود خالص = حاشیه سود خالص 100 فروش خالص هزینه های متغیر فروش خالص = نسبت حاشیه کمکی ) نسبت حاشیه فروش به فروش) فروش خالص 23

2 بازده سرمایه گذاری( ROI )( (Return on Investment سود قبل از بهره و مالیات = (ROTC) بازده کل سرمایه 100 متوسط ) کل بدهی ها + حقوق صاحبان سهام) سود قبل از مالیات( EBT ) = (ROE) بازده حقوق صاحبان ) بازده سرمایه) 100 متوسط حقوق صاحبان سهام سود خالص 100 کل دارایی ها ROA = ساختار ساده سرمایه سود متعلق به سهامداران عادی = سود هر سهم اولیه (BEPS) Basic Earning Per Share میانگین موزون تعداد سهام عادی یا سود سهام ممتاز سود خالص 100 میانگین موزون تعداد سهام عادی 24

ساختار پیچیده سرمایه صرفه جویی در هزینه بهره پس از احتساب مالیات + سود سهام ممتاز سود خالص = سود هر سهم اولیه( PEPS ) Primary Earning Per Share تعداد سهام عادی تبدیلی از اوراق قابل تبدیل + تعداد سهام عادی سود نقدی هر سهم (DPS) به شرح زیر محاسبه می گردد: سود نقدی هر سهم = نظام نسبت یابی دوپان یا ) EPS )سود هر سهم (POR) نسبت تقسیم سود سود خالص سهامداران عادی = سود نقدی هر سهم تعداد سهام عادی همه اقالم ترازنامه و صورت سود و زیان با یکدیگر مرتبط هستند. نسبت های مالی که بر اساس اطالعات صورت های مالی تهیه می شوند نیز با یکدیگر مرتب هستند.. نسبت یابی دوپان یا دوپونت (DuPont) در حقیقت بررسی اقالم نسبت های مالی ترکیب شده است که به نوعی ترکیب اقالم ترازنامه و صورت سود و زیان است. اقالم دو نسبت کلیدی یعنی نسبت گردش دارایی ها و نسبت حاشیه سود ناخالص به تفصیل در نسبت دوپان بررسی می شود و با بررسی آنها بازده سرمایه گذاری (ROI) محاسبه می گردد. زیرا مجموع فعالیت های مندرج در آن بر (ROI) اثر دارند. نقاط قوت و ضعف تجزیه و تحلیل صورتهای مالی الف نقاط قوت چنانچه تجزیه و تحلیل صورتهای مالی به شکل منطقی و درست انجام پذیرد این فرایند از نقاط قوت زیر برخوردار است: 1. مهمترین ابزار شناخت نقاط ضعف و قوت یک واحد انتفاعی است. 2. با بررسی گذشته اطالعات الزم جهت برنامه ریزی مالی آینده را فراهم می کند. 25

3. مهمترین ابزار سنجش عملکرد مدیریت )کارایی و اثربخشی( واحد انتفاعی است. 4. اطالعات با ارزشی را فراهم می کند که در ارزیابی گذشته و پیش بینی آینده سودمند است. 5. تجزیه و تحلیل صورتهای مالی با استفاده از نسبتهای مالی ارتباط بین دو یا چند متغیر مالی را نشان می دهد. 6. چگونگی دستیابی به اهداف تعیین شده را از طریق ارتباط بین اقالم معین صورتهای مالی با اهداف مشخص نشان می دهد. 7. پیش بینی وضعیت آینده واحد انتفاعی را امکان پذیر می سازد. 8. نسبت های مالی به دست آمده همانند درجه حرارت بدن که اگر از میزان مشخص دور شود نشانگر عدم سالمت بدن است عمل می کنند. 9. اولین قدم برای پیش بینی آینده تلقی می شود ب نقاط ضعف تجزیه و تحلیل صورتهای مالی با استفاده از نسبت های مالی در بسیاری از مواقع به قدرت پیش بینی تحلیل گر بستگی دارد که از تجربیات گذشته توانایی های حرفه ای و نظرات شخصی وی سرچشمه می گیرد. اطالعات حسابداری مندرج در صورتهای مالی که تحلیل گری مالی بر اساس آنها صورت می گیرد از یک طرف تاریخی است و ممکن است با ارزش جاری هماهنگی نداشته باشد. تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اطالعات مربوط به وضعیت و عملکرد گذشته واحد انتفاعی را فراهم می کند. اطالعات حسابداری مندرج در صورتهای مالی گویای همه واقعیات واحد انتفاعی نیست که این امر موجب می گردد تحلیل گر مالی در ارزیابی واحد انتفاعی دچار اشتباه گردد..1.2.3.4 اهمیت سود و معیارهای سنجش آن واحدهای اقتصادی انتفاعی با هدف کسب سود تأسیس می گردند وظایفی را بر عهده می گیرند و فعالیت های خود را تداوم می بخشند. اگر تعریف سود را مد نظر قرار دهیم عبارت است از تفاوت درآمدها و هزینه ها هزینه ها درآمدها = سود 26

تجزیه و تحلیل بهای تمام شده حجم فعالیت و سود طبقه بندی اقالم بهای تمام شده بر اساس گرایش اقالم بهای تمام شده با عکس العمل آنها در مقابل تغییر حجم فعالیت ارتباط دارد. بر این اساس اقالم بهای تمام شده به ثابت متغیر مختلط نیمه متغیر و نیمه ثابت طبقه بندی می گردد. )شباهنگ )20 1374 اقالم ثابت بهای تمام شده هزینه ثابت عبارت از اقالمی است که با تغییر سطح فعالیت )نظیر تولید و فروش( تغییر نمی کند. از آن جمله می توان: با هزینه استهالك ساختمان کارخانه استهالك ماشین آالت بهای آب برق سوخت و تلفن مربوط به کارخانه که به سطح تولید بستگی ندارد. اجاره کارخانه هزینه ثابت هزینه سطح فعالیت اقالم متغیر بهای تمام شده هزینه های متغیر عبارت از اقالمی است که با تغییر در سطح فعالیت )تولید و فروش( تغییر می یابد. دستمزدمستقیم متغیر هزینه هزینه سطح فعالیت 27

اقالم مختلط بهای تمام شده به اقالمی اطالق می شود که گرایش های آن را نتوان با الگویی منحصر به فرد تشریح کرد. یعنی گرایش هزینه ثابت و هزینه متغیر را داراست نظیر مخارج برق نگهداری و دستمزد غیرمستقیم. مختلط اقالم اجاره + دستمزد هزینه متغیر هزینه ثابت هزینه مختلط سطح فعالیتها اقالم نیمه متغیر بهای تمام شده اقالمی هستند که با تغییر سطح فعالیت تغییر می یابند اما نسبت به تغییرات ثابت یکنواخت و مشابه نیست A نسبت نزولی و B نسبت تصاعدی B A تفاوت درجه متغیر بودن درهزینه متغیر هزینه سطح فعالیت 28

اقالم نیمه ثابت بهای تمام شده اقالمی هستند که با افزایش سطح فعالیت به صورت متناوب یا پله ای افزایش می یابند و صعودی بودن آن به تناسب نیست. حقوق کارکنان فروش و پورسانت حقوق سرپرستان افزایش وسایط نقلیه هزینه نیمه ثابت هزینه هزینه نیمه ثابت هزینه هزینه نیمه ثابت هزینه حمل سطح فعالیت حجم فعالیت سطح فعالیت روابط ریاضی گرایش های اقالم بهای تمام شده را می توان به شرح زیر تبیین کرد: TC = FC یا Y = a TC = VC.Q یا Y = bx TC = FC+V.Q یا Y = a+bx یا اقالم ثابت بهای تمام شده اقالم متغیر بهای تمام شده اقالم مختلط بهای تمام شده اقالم نیمه مختلط بهای تمام شده )نزولی( اقالم ثابت = a اقالم بهای تمام شده = y اقالم متغیر = b 29

تجزیه و تحلیل نقطه سربسر Analysis) (Break-Even Point B.E.Pروشی متداول جهت پیش بینی فروش و برنامه ریزی سود می باشد و عبارت است از حداقل سطح فعالیت )میزان تولید و فروش( که در آن نقطه درآمد کل واحد انتفاعی با هزینه کل آن برابر باشد. Q P FC VC )تعداد تولید و فروش در نقطه سربسر )معادله شماره 2( هزینه ثابت کل = تعداد وتولید فروش در نقطه سربسر هزینه متغیر یک واحد قیمت فروش خالص تجزیه و تحلیل نقطه سربسر خطی در نقطه سربسر خطی فرض بر این است که اقالم هزینه به طور خطی و متناسب با افزایش سطح فعالیت تغییر می کنند بدین ترتیب که با افزایش سطح فعالیت افزایش می یابند. پس در این حالت گرایش اقالم بهای تمام شده با سطح فعالیت نسبت مستقیم دارد. تجزیه و تحلیل نقطه سربسر غیرخطی گرایش اقالم بهای تمام شده بر پایه دو فرض اساسی معنی دارد. )شباهنگ ح 29( 1374 الف فرض دامنه مربوطه ب فرض زمان بررسی عوامل مؤثر بر نقطه سربسر الف دستیابی به سود خالص معین ب بررسی آثار تغییر اقالم ثابت بهای تمام شده ج بررسی آثار تغییر اقالم متغیر بهای تمام شده 30 د بررسی آثار تغییر قیمت فروش

ه بررسی آثار تغییر استراتژی مدیریت اهمیت بودجه بندی سرمایه ای تصمیم گیری و قضاوت در خصوص انواع سرمایه گذاری ها و انتخاب مناسب ترین شیوه سرمایه گذاری از جمله اساسی ترین مباحث مدیریت مالی است. فرایند بودجه بندی سرمایه ای بودجه بندی سرمایه ای فرایند ارزیابی سرمایه گذاری در دارایی های بلندمدت و انتخاب مناسب ترین آنها از طریق تجزیه و تحلیل مالی پروژه ها با استفاده از روشهای علمی و کاربردی است. مخارج سرمایه ای برای یک دوره بودجه برآورد و پیش بینی می گردد. تعریف بودجه بندی سرمایه ای بودجه بندی سرمایه ای عبارت است از فرایند ارزیابی مخارج سرمایه ای و انتخاب پروژه سرمایه گذاری که دستیابی به اهداف راتسهیل کند و باالترین نرخ بازدهی را تأمین نماید و ارزش واحد انتفاعی را افزایش دهد. ویژگی های بودجه بندی سرمایه ای ویژگی هایی که بودجه مخارج سرمایه ای را از سایر اجزای بودجه جامع متمایز می سازد به شرح زیر است: )شباهنگ ح/ 1374 273( اغلب پروژه های بودجه بندی سرمایه ای تخصیص منابع عمده ای را ایجاب می کند. به عبارت دیگر منابع مالی )وجوه نقد( زیادی باید در اجرای آن صرف و هزینه نمود. تصمیمات بودجه بندی سرمایه ای معموال موجب ایجاد تعهدات بلندمدت می شود. زیرا پروژه های مورد بررسی اغلب عمر مفیدی بیش از یک سال دارند. هم چنین هر چه عمر مفید پروژه ای طوالنی تر باشد پیش بینی درآمدها مخارج یا صرفه جویی در مخارج آتی ناشی از آن مشکل تر می شود. تصمیمات بودجه بندی سرمایه ای بر تصمیم گیری های کلی تری در مورد هدف ها و سیاستهای بلندمدت واحد تجاری تولیدی مبتنی است. بازیافت منابع تخصیص یافته به سادگی میسر نیست. افق زمانی بلندمدت به ریسک و مخاطره این گونه پروژه ها منجر می شود. زیرا تغییر در شرایط اقتصادی فن آوری و الگوی مصرف در بلندمدت به طور دقیق قابل برآورد و پیش بینی نیست..1.2.3 31

مراحل بودجه بندی سرمایه ای بودجه بندی سرمایه ای از ویژگی هایی برخوردار است که تجزیه و تحلیل مالی و بررسی دقیق و سیستماتیک در خصوص انواع پروژه های سرمایه ای را ضروری می سازد. این مراحل عبارتند از: )شباهنگ ح/ 1374 274( شناسایی پروژه های سرمایه گذاری برآورد و منافع و مخارج هر یک از پروژه ها ارزیابی پروژه های پیشنهادی رتبه بندی پروژه ها بر اساس مخاطرات و بازده مورد انتظار انتخاب بهترین پروژه با توجه به منابع موجود تهیه و تنظیم بودجه مخارج سرمایه ای ارزیابی مجدد پروژه ها پس از تصویب.1.2.3.4.5.6.7 32

جلسه دوم تبیین ریسك منابع ایجاد ریسك و سنجش ریسك )الگوها و متدها( تبیین مدیریت هزینه management) (cost تبیین روش های نوین هزینه یابی تبیین سنجش عملكرد مبتنی بر ارزش نظیر (EVA) و (MVA) جمع بندی و پرسش و پاسخ ریسك عبارتست از تفاوت میان بازده واقعی یك سرمایه گذاری با بازده مورد انتظار آن در مقایسه با سایر داراییها از منظر مالی ریسك انحراف بازده واقعی از بازده مورد انتظارر است. از منظر آماری پراکندگی بازده دارایی در حول و حوش ارزش مورد انتظار توسط واریانس )یا ریشه دوم آن انحراف معیار( انداره گیری می شود. منابع ریسك ریسک نرخ بهره ریسک بازار ریسک تورم ریسک تجاری ریسک مالی ریسک نقدینگی ریسک نرخ برابری ارز ریسک کشور 33

مدیریت هزینه سیستم مدیریت هزینه ابزاری برای برنامه ریزی و کنترل محسوب می شود. اهداف مدیریت هزینه اندازه گیری هزینه منابعی که در اجرای فعالیتهای اصلی واحد انتفاعی مصرف می شود. تشخیص و حذف هزینه هایی که ارزش افزوده ایجاد نمی کند. تعیین کارایی و اثربخشی تمامی فعالیتهایی که در واحد انتفاعی انجام می شود. تشخیص و ارزیابی فعالیتهای جدیدی که می تواند عملکرد آتی سازمان را بهبود بخشد. روشهای نوین هزینه یابی هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC هزینه یابی هدف Target Costing اهداف هزینه یابی بر مبنای فعالیت تسهیم هزینه سربار بین محصوالت مختلف شناسایی فعالیتهای بدون ارزش افزوده هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC تعریف و شناسایی فعالیتها با استفاده از نمودار سازمانی نمودار فرآیندها و دیگر شیوه های مربوط تعریف و شناسایی محرکهای هزینه مناسب و مربوط به هر یک از فعالیتها با استفاده از میزان همبستگی هزینه اندازه گیری و آثار رفتاری تخصیص هزینه سربار ساخت مربوط به هر یک از فعالیتها به نسبت مقدار مصرف محرکهای هزینه در هر یک از خطوط تولید.1.2.3 34

پیش فرضهای ABC شرکت تنوع تولید داشته باشد. شیوه تولید پیچیده باشد. سهم هزینه های سربار باال باشد. محصوالت فرعی و اصلی در فرآیند تولید ساخته شده باشد و مدیر شرکت نیاز به اطالعات جهت قیمت گذاری داشته باشد. موجودی کاالی ساخته شده و نیمه ساخته در پایان دوره داشته باشد. به عبارتی از روش JIT استفاده نکرده باشیم. سیستم هزینه یابی سنتی Traditional costing system تخصیص هزینه های سربار بر مبنای یک محرك هزینه مانند ساعات کار نادیده گرفتن سایر فعالیتهای با اهمیت در محیط های پیشرفته تولید ردیابی نکردن برخی از اقالم عمده سربار به فعالیتهای مربوط تاکید بر مدیریت بر اقالم هزینه به جای مدیریت بر فعالیتها سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC هزینه های سربار مقدمتا به فعالیتها و سپس به محصوالت ردیابی می شوند. به جای یک محرك هزینه می توان حسب مورد از چند محرك هزینه استفاده کرد که مبتنی بر رابطه علت و معلول است. بکارگیری محرکهای چندگانه و مربوط موجب محاسبه بهای تمام شده صحیح ترمی شود. هزینه های بدون ارزش افزوده مشخص می گردد و می توان نسبت به کاهش یا حذف آن اقدام کرد. چنانچه قیمتهای فروش براساس بهای تمام شده تعیین شود قیمتهای انتخابی توان رقابت بیشتری خواهد داشت. 35

هزینه یابی بر مبنای فعالیتCosting Activity Based مثال هزینه سربارساخت فعالیتهای اصلی سطح واحد محصول سطح گروه محصوالت سطح پشتيباني محصوالت سطح امكانات و فعاليت ماشين كاري )محرک هزینه: ساعت ماشین( فعاليت تنظيم و راه اندازي )محرک هزینه: مراحل تولید( فعاليت دريافت و بازرسي فعاليت مهندسي )محرک هزینه: تعداد رویدادهای مهندسی( تسهيالت فعاليت عمليات عمومي )محرک هزینه: تعداد محموله های بازرسی شده( فعاليت جابه جايي )محرک هزینه: تعداد جابه جایی ها( فعاليت كنترل كيفيت )محرک هزینه: تعداد محموله( فعاليت بسته بندي و حمل )محرک هزینه: تعداد محموله ها( هزینه یابی هدف Target Costing فرآیند هزینه یابی بر مبنای هدف از زمانی که محصول بصورت مفهوم اولیه در ذهن طراح شكل می گیرد آغاز و تا زمانی که محصول به تولید انبوه برسد خاتمه می یابد. هزینه یابی بر مبنای هدف نقش عمده ای در کنترل و مدیریت هزینه ها دارد زیرا وقتی یك محصول طراحی می شود اکثر هزینه های آن در نظر گرفته می شوند. 36

هزینه یابی هدف Target Costing مقایسه با سیستم سنتی هزینه یابی سیستم سنتی هزینه یابی هزینه یابی هدف Target costing Traditional costing تعیین مشخصات محصول تعیین مشخصات محصول طراحی محصول تعیین قیمت و حجم فروشبا توجه به شرایط بازار برآورد بهای تمام شده سود مورد انتظار سود مورد انتظار بهای تمام شده هدف تعیین قیمت فروش طراحی محصول تعریف جامع و کامل از هزینه یابی هدفمند : فرآیند هزینه یابی هدفمند یک سیستم برنامه ریزی سود و مدیریت هزینه است که توسط قیمت فروش هدایت شده با محوریت مشتری متمرکز بر طراحی و بین چند دپارتمان می باشد هزینه یابی هدفمند مدیریت هزینه را در مراحل اولیه توسعه محصول آغاز نموده و با درگیر کردن فعال تمام زنجیره ارزش در کل طول عمر محصول به کار می گیرد. 37

هزینه یابی بر مبنای هدف سطح محصول فرآیند هزینه یابی بر مبنای هدف هزینه مجاز حاشیه سود هدف قیمت فروش هدف شرایط بازار هزینه یابی بر مبنای هدف سطح قطعات چالش کاهش هزینه هزینه هزینه استراتژیک تأمین کنندگان هدف سطح قطعات هدف سطح کارکرد هزینه هدف سطح محصول هدف کاهش هزینه هزینه جاری 38

حاشیه سود هدف شرایط بازار چالش کاهش هزینه استراتژیک تامین کنندگان هزینه یابی برمبنای هدف سطح قطعات هزینه هدف سطح محصول هزینه یابی برمبنای هدف سطح محصول هدف کاهش هزینه مشتریان هزینه جاری انتقال فشار رقابتی 39

مراحل فرآیند هزینه یابی هدف (target market price) (target profit margin and cost to achieve) (probable cost) (establishing target cost) (attaining the target cost) تعیین قیمت بازار هدف تعیین حاشیه سود هدف و بهای تمام شده برای دستیابی محاسبه بهای تمام شده محصوالت و فرآیندهای فعلی یا جدید تعیین بهای تمام شده هدف دستیابی به بهای تمام شده هدف.1.2.3.4.5 6. پیگیری کاهش بهای تمام شده در مراحل بعدی )بعد از مرحله طراحی و آغاز تولید( هفت سؤال کلیدی هزینه یابی بر مبنای هدف شرایط ضروری در به کارگیری هزینه یابی بر مبنای هدف در هفت سؤال زیر مشخص می شود: اهداف سود و فروشهای بلند مدت مؤسسه چه هستند وقتی محصول جدید تولید می شود منطقه بقاء محصول جدید کجا خواهد بود حاشیه سود هدف چیست چه سطحی از کاهش هزینه واقعی است چگونه به اهداف کاهش هزینه دست می یابیم آیا موقعیت های زیادی که هزینه هدف متعادل باشد وجود دارد چگونه کاهش هزینه را بین قطعات توزیع می کنیم.1.2.3.4.5.6.7 سنجش عملكرد مبتنی بر ارزش روشهای نوین ارزش افزوده اقتصادی( EVA ) ارزش افزوده بازار( MVA ).1.2 40

1. ارزش افزوده اقتصادی( EVA ) تعریف : ارزش افزوده اقتصادی (EVA) به عنوان معیار مالی سنجش عملکرد مبتنی بر ارزش افزوده است. ارزش افزوده اقتصادی شاخصی مبتنی بر VBM است که به کنترل کل ارزش ایجاد شده در یک تجارت می پردازد. تاریخچه : EVA مفهوم جدیدی نیست. یکی از معیارهای عملکرد حسابداری سود باقیمانده می باشد که به عنوان سود عملیاتی پس از کسر مخارج سرمایه تعریف شده و EVA در واقع نسخه تغییر یافته ای از سود باقیمانده به همراه تعدیالتی است که بر سود و سرمایه انجام می شود. )اندرسون ) 2004 طرفداران مفهوم EVA ادعا می کنند که این شاخص برترین معیار عملکرد محسوب می شود)آندریاس ویتبنبرگ 2003 ( زیرا به عنوان یک معیار ارزیابی هزینه فرصت صاحبان سهام و ارزش زمانی پول را در نظر گرفته و تحریف ناشی از بکارگیری اصول حسابداری را بر طرف می سازد. روش محاسبهEVA : سود عملیاتی پس از کسر مالیات منهای میانگین وزنی هزینه سرمایه (WACC) ضربدر کل داراییها منهای بدهیهای جاری : روش محاسبۀ EVA EVA=(ROIC WACC) x IC بازده سرمایه سرمایه گذاری شده ROIC= )از تقسیم سود عملیاتی پس از کسر مالیات برسرمایه سرمایه گذاری شده (IC) حاصل می شود( مبلغ سرمایه سرمایه گذاری شده IC= 41

= IC خالص اموال ماشین آالت تجهیزات + سایر داراییها + داراییهای نامشهود + )داراییهای جاری بدهی های جاری به غیر از تسهیالت مالی( = بدهی های بلند مدت + تسهیالت مالی دریافتی + سایر بدهی های بهره دار + سرمایه قانونی + اندوخته ها + سود انباشته + ذخیره بازخرید خدمت کارکنان WACC ( w * k ) ( w * k ) ( w * k e e s s d d ).2 ارزش افزوده بازار (MVA) مقیاسی برای عملکرد خارجی است.چگونگی ارزیابی عملکرد شرکت از طرف بازار بر حسب ارزش بازار بدهی و ارزش بازار سهام با سرمایه سرمایه گذاری شده در شرکت مقایسه می گردد. ارزش بازار یک شرکت برابر است با مجموع ارزش بازار حقوق صاحبان سرمایه و ارزش بازار دیون آن. به لحاظ تئوریک این مقدار چیزی است که می توان در هر لحظه معین از بازار بدست آورد. MVA اختالف بین کل ارزش بازار واحد تجاری و سرمایه اقتصادی آن است. )مانوهار و همکاران 1999 ریلی و برون ) 2003 42