STUDIJSKI PROGRAM "SPORTSKI TRENER"

Banja Luka: Bosna i Hercegovina/RS, Pere Krece 13, Pošt. fah 51 Banja Luka 78102; Studentska služba: Tel: +387 (0) 51 430 890; 430 892; 430 893; 430 894; Fax: 430 891; WEB mail: info@apeiron-uni.eu; Rektorat: Tel: +387 (0) 51 430 920; Fax; 430 921; Vijeće za postdiplomske i doktorske studije: +387 (0) 51 430 978; E-mail: rektorat@apeiron-uni.eu; Management Panevropskog univerziteta Upravni odbor & Direktor +387 (0) 51 430 940; fax 430 921; management@apeiron-uni.eu; Biblioteka: +387 (0) 51 430 941; Travnik: Školska 23 Travnik 72270; Studentska služba: Školska 23, Tel: +387 (0) 30 519 750; 519 755; Fax: +387 (0) 30 519 759; E-mail: travnik@apeiron-uni.eu; STUDIJSKI PROGRAM "SPORTSKI TRENER" Banja Luka, april 2008

SADRŽAJ 1) OSNOVNI PODACI... 1 a) Naziv studijskog programa... 1 b) Skračeni naziv... 1 c) Vrsta (tip) studija... 1 d) Institucije koje izvode/admin. program... 2 e) Jezici izvođenja nastave... 2 2) Stručni, akademski, odn. naučni naziv zanimanja... 2 3) OPIS PROGRAMA... 3 f) Obrazovni i profesionalni ciljevi stud. programa... 3 g) Kompetencije/obrazovni ishodi stud. programa... 5 h) Savladane vještine... 9 i) Sadržaj programa... 9 4) Osnovne studijske/matične oblasti... 11 5) USLOVI ZA UPIS... 12 6) Lista predmeta sa okvirnim sadržajem, matičnošću i metrikom... 13 7) METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA... 13 8) PROHODNOST kriterijumi i uslovi prenosa ECTS bodova... 18 9) PREDUSLOVI za upis predmeta... 19 10) Način izbora predmeta iz drugih studijskih programa... 20 11) Kriterijumi i način osiguranja kvaliteta... 23 12) Uslovi za prelazak sa drugih studijskih programa... 24 13) Obaveze studenata, dinamiku studiranja... 25 14) EVALUACIJA ZNANJA STUDENATA... 27 15) PRILOG 1.... 32 TROGODIŠNJI NASTAVNI PLAN (6-to semestralni)... 33 ČETVEROGODIŠNJI PROGRAM (8-mo semestralni):... 36 16) PRILOG 2.... 37 Mundologija... 38 Filosofija života: opšta i specijalna metodologija... 42 Informatika i računarske tehnologije... 47 Teorija sporta... 50 Strani jezik... 53 Osnovi anatomije i histologije... 59 Komunikologija (sa teorijom informacija)... 63 Fiziologija sa patofiziologijom... 66 Menadžment u sportu... 71 Opšta antropomotorika... 76 Osnove biomehanike (sa kineziologijom)... 79 Statističke metode u menadžmentu... 83 Sportska medicina... 87 Strani jezik - drugi... 90 Teorija sportskog treninga... 94 Osnovi farmakologije sa toksikologijom... 98 Sportski turizam i wellnes... 101 Fenomenologija sporta - osnove sociologije i istorije fizi. aktivnosti i sporta.. 104 Osnove teorije sistema i upravljanja... 109 Fizička priprema u izabranim sportovima... 113 Teorija odlučivanja i kvantitativne metode... 119

Menadžment sportskih objekata i događaja... 122 Ishrana, nutritivna terapija i dijetetika... 126 Tehnika i metodika izabranog sporta... 129 Taktika izabranog sporta... 133 Osnove fizikalne medicine i rehabilitacije... 137 Balneologija... 140 Organizacija i vođenje marketinga... 143 Medicinska masaža... 148 Kadrovski menadžment (menadžment ljudskih resursa)... 151 Metodika vaspitno-obrazovnog rada... 159 Strategijski menadžment i poslovno rukovođenje u sportu... 163

Banja Luka: Bosna i Hercegovina/RS, Pere Krece 13, Pošt. fah 51 Banja Luka 78102; Studentska služba: Tel: +387 (0) 51 430 890; 430 892; 430 893; 430 893 Fax: 430 891; Šef stud. službe: +387 (0) 51 430 895; WEB mail: info@apeiron-uni.eu; Rektorat: Tel: +387 (0) 51 430 920; Fax; 430 921; E-mail: rektorat@apeiron-uni.eu; Management Panevropskog univerziteta Upravni odbor & Direktor +387 (0) 51 430 940; fax 430 941; management@apeiron-uni.eu; Travnik: Školska 23, Travnik 72270; Studentska služba: Školska 23, Tel: +387 (0) 30 519 750; 519 758; Fax: +387 (0) 30 519 759; E-mail: travnik@apeiron-uni.eu; OSNOVNI PODACI: Naziv studijskog programa 01.07.520. Sportski trener Skračeni naziv engleski naziv Sport's Training & Coaching FSN-St Panevropski univerzitet "APEIRON" obavlja prema tipu studija: studije prvog ciklusa koje mogu biti o osnovne i o sub-specijalističke, studije drugog ciklusa koji mogu biti o magistarske i o specijalističke, doktorske studije trećeg ciklusa, programe cjeloživotnog učenja i programe stalnog stručnog osposobljavanja i usavršavanja. Univerzitet obavlja prema vrsti studija: Vrsta (tip) studija redovne studije, proširene redovne studije i redovne-mentorske studije, a prema načinu izvođenja studija: obrazovanje u sjedištu, obrazovanje van sjedišta i studije "učenja na daljinu" (distant learning) odn. virtuelne studije, kao i dozvoljene kombinacije ovih načina studiranja. Studije "učenja na daljinu" obavljaju se u različitim naučnim oblastima koje su kompatibilne sa prirodom te vrste studija studija, Prošireni redovni studij je redovan studij sa obnovljenom zadnjom godinom studija u kojoj student pohađa samo jedan semestar zbog ispunjavanja zaostalih ispitnih obaveza iz prethodnog školovanja ili zaostalih obaveza iz diferencijalnog programa. Programe učenja na daljinu i programi cjeloživotnog učenja mogu se organizovati i van okvira studijskih programa za koje je Panevropski univerzitet dobio dozvolu za rad. Kandidati u sistemu cjeloživotnog

Institucije koje izvode/admin. program učenja ili stručnog usavršavanja nemaju status studenta. Cjeloživotno učenje i stalno stručno osposobljavanje i usavršavanje će se sprovoditi u okviru organizacionih jedinica za ostvarivanje obrazovne i naučno-istraživačke djelatnosti ili u okvirima specijalizovanih strukovnih akademija. Studijskim programom koji organizuje i izvodi dvije ili više visokoškolskih ustanova koje imaju dozvolu za rad, stiče se zajednička diploma (tzv. joint degree). Panevropski univerzitet "APEIRON" Banja Luka ustanova koja je nosioc (registrovala) program Fakultet sportskih nauka Banja Luka organizaciona jedinica koja izvodi program Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH Stručni, akademski, odn. naučni naziv zanimanja: Šifra Naziv zanimanja Engleski naziv I Isprave koje imaju status diplome a/ Bachelor stepen prvog ciklusa u trajanju od 3 godine (6 semestara) 180 ECTS 3475036 Diplomirani sportski trener Bachelor of Sport Science in Sport's Coaching (B.Sport Coch.) b/ Studije prvog ciklusa subspecijalističkog stepena u trajanju od 4 godine (8 semestara) 240 ECTS Diplomirani sportski trener-specijalista Bachelor of Sport Science - Specialist of Sport's 3475037 sportskih nauka Coaching (B.Sport Coch Spec.) c/ Magistarske (master) studije drugog ciklusa u trajanju od ukupno 5 godina (10 semestara) 300 ECTS (sa odbranom magistarskog rada) Magistar nauka u sportu oblast sportskog Master of Sport Science in Sport's Coaching 3475038 treninga (M.Sport Coch.) d/ Doktorske studije trećeg ciklusa u trajanju od 3 godine (6 semestara) -180 ECTS (prethodno završene magistarske studije i odbranjen doktorski rad) Doktor sportskih nauka u oblasti sportskog 3475039 PhD in Sport Science field of Sport's Coaching treninga Počasni doktor sportskih nauka u oblasti PhD Honoris Causa in Sport Science- field of 3475030 sportskog treninga (Doctor honoris causa) Sport's Coaching e/ Zajednička diploma o završenim školovanju određenog stepena (sa registrovanom stranom ustanovom) 347503 6-9 Zajednička diploma sportskog trenera stepena... II Isprave koje nemaju status diplome Joint Degree in Sport Science field of Sport's Coaching (bacheolor, master PhD) a/ Certifikat (svjedočanstvo) o završenim četvero-semestralnom školovanju 120 ECTS 3475035 Sportski trening u parcijalnom dodiplomskom školovanju Associate degree in Sport Science field of Sport's Coaching b/ Specijalističke studije drugog ciklusa u trajanju do godine dana Specijalista sportskih nauka u oblasti 3475037 Specialist of Sport Science in Sport's Coaching sportskog treninga c/ Uvjerenje/svjedočanstvo/certifikat o završenom programu cjeloživotnog obrazovanja / stručnog obrazovanja i usavršavanja / strukovne akademije Uvjerenje/svjedočanstvo/certifikat o Certificate / credentials on finalized program in 3475035 završenom programu u sportskog treninga Sport Science field of Sport's Coaching 2

OPIS PROGRAMA: Obrazovni i profesionalni ciljevi stud. programa Fenomen sporta i fizičke kulture, sportskih nauka bilo da su izvorne, multidisciplinarne ili aplikative, sportskih djelatnosti i ostalih djelatnosti vezanih za sport, fenomen vrhunskog sporta kao poziva i djelatnosti, te "rekreacije" i "wellnessa" kao svakodnevne prakse i "vještine življenja", predstavljaju bitan element zapadne civilizacije, koji je jednako legitiman sa stanovišta obrazovnih potreba kao i institucionalno obrazovanja u oblasti prava, ekonomije ili u fundamentalnim i tehničkim naukama. To znači da sport (rekreativani i vrhunski) i fizička kultura, te svi društveni fenomeni i odnosi koje su generisani sportom, predstavljaju bitan dio kompetitivnosti jedne zajednice, ali i njene ekonomske snage. Ekonomija sporta i kolaterarnih djelatnosti vezanih za sport, je ekonomija tercijarnog sektora i predstavlja značajan društveni resurs odn. značajan element globalnog i regionalnog pozicioniranja društvene grupe. Kako su najvažniji resursi u ovoj djelatnosti ipak ljudski resursi, to ulaganje u tzv. "humani kapital" u kompleksu fizičke kulture ima najveći značaj, odn. ekonomski efekti ovih ulaganja su znatno veći i dugoročniji od efekata neposrednih materijalnih ulaganja u ovoj djelatnosti. Investicija u "humani kapital" je najvećim dijelom u stvari investicija u obrazovanje i informacije. Osnovni razlozi za osnivanje studija ovog tipa su: o o o o o o Nedostatak ulaganja u obrazovni kompleks fizičke kulture sa ugrađenom razvojnom komponentom, kako bi se sportskim obrazovanje pratili globalni trendovi; Nezadovoljene kadrovske potrebe u oblasti fizičke kulture, sporta i djelatnosti vezanih za sport; Institucionalna manjkavost nomenklature zanimanja i etabliranog školskog sistema u sportu, a posebno za zanimanja sportskog trenera i sportskog menadžera; Zbog toga je cijeli niz zanimanja u sportu ostao zanemaren i nerazvijen a cijeli niz vrhunskih sportista, nakon završene sportsko - takmičarske karijere, nije na pravi način mogao staviti svoje sposobnosti i iskustvo u funkciju sporta, jer im nedostaje formalno obrazovanje koje se ne bazira samo na ličnom iskustvu. Potreba da se sport i kolaterarne djelatnosti vezane uz sport (rekreacija, turizam, wellness i dr.) baziraju na visokom profesionalizmu, za razliku od entuzijazma i volonterskih principia na kojima lokalno počivaju, što implicira drugačiji odnos prema obrazovanju u sportu i nomenklaturi zanimanja u sportu. Zanemarena je sportska nauka kao sistematizovani naučni rad, kondenzovano iskustvo i vrednosni sistem koji treba da obezbjedi pravu društvenu valorizaciju sporta i njegov dalji razvoj. Marginalizovanje primjena rezultata bazičnih nauka na sport (kao što su medicinske nauke, psihologija, sociologija, pedagogija, ekonomija, menadžment, informatika itd.) i razvoj sportskih nauka kao prevashodno interdisciplinarnih i multidisciplinarnih nauka, kao što su: fenomenologija i sociologija sporta, pravo i etika u sportu, socijalna istorija fizičkih aktivnosti i sporta, sportska informatika i statistika, funkcionalna anatomija, fiziologija sportskih aktivnosti, biomehanika, atropomotorika, ekonomika sportskih organizacija, sportski marketing, psihologija sporta, pedagogija sporta, didaktika sportskog treninga, 3

o o o o o finansijski, strateški i konfliktni menadžment u sportu i menadžment sportskih manifestacija i sportskih objekata, sportski marketing i dr. Stihijni razvoj ključnih naučnih disciplina u nauci o sportu: sportska strategija i taktika, teorija igara, nauka treninga, didaktika i metodika sporta, teorija i praksa takmičenja itd. Pojedini vidovi sporta kao što su zdravstveni sport, rekreativni i zabavni sport, sport ciljnih grupa (djeca, stari, onesposobljene osobe i dr.), radno-terapijski sport, wellness, sportski turizam, adrenalinski odn. ekstremni sport i drugi oblici masovnih vježbanja nisu sistematski organizovani i proučavani; Nesklad između visoke talentovanosti potencijalnih sportista i niskog nivoa stručnosti trenera i ostalih sportskih radnika koji je moguće prevazići sistematskim visokoškolskim i cjeloživotnim obrazovanjem sportskih radnika; Zahtjevima visokotehnologiziranog vrhunskog sporta ne može se odgovoriti paušalnim znanjem sportskih trenera i menadžera baziranom na radnom iskustvu, već primjenom sportske nauke u školovanju i cjeloživotnom obrazovanju trenera i sportskih radnika. Pozitivna iskustva u primjeni inoviranih nastavnih programa sportskih nauka razvijenih zemalja; o Potrebe da se oblast sportskih nauka i pratečih naučnih disciplina koje obezbjeđuju holistički pristup funkciji fizičke kulture, sporta, sportske rekreacije i zdravlja, studiraju na interdisciplinarni i multidisciplinarni način; Da bi postigli ove obrazovne ciljeve u studiju prvog ciklusa studenti treba da iskuse različite tipove nastavnih metoda kao što su tradicionalna predavanja i vježbe, seminari, istraživački seminari, projektni zadaci, pedagoške radionice, problemski orjentisane radionice, laboratorijska nastava, demonstracioni časovi, klinička praksa, studentska praksa i praktičan rad, radno orjentisane vježbe, izrada modela, rad na terenu, istraživački rad. Povezano sa tim studenti treba da prođu i različite metode procjene znanja kojima se dokumentuju postignuti obrazovni ishodi. To znači da obrazovni ishodi predmeta treba da budu postignuti odgovarajučim nastavnim i ispitnim metodama, gdje studenti prezentuju ne samo nivo svoga osnovnog znanja, već i svoju sposobnost da organizuju svoj rad, da komuniciraju u kontekstu svoga rada i da argumentuju rezultate. To znači da obrazovna ustanova treba da koristi mnoštvo različitih metoda procjene znanja i postignuća studenata, već tokom studija prvog ciklusa, a naročito da procjenjuju metode kojima se unapređuju organizacione, komunikacione i sistemske kompetencije studenata. Nakon studija prvog ciklusa, studenti bi trebali da imaju mogućnost zaposlenja, mobilnosti u daljim studijima, ili mogućnost kasnijeg uključivanja u sistem "učenje za život". Nastava drugog ciklusa se bazira na jezgrenim znanjima prvog ciklusa. Prema nastavnom usmjerenju može da bude vertikalna, horizontalna ili interdisciplinarna što zavisi od znanja koja su stečena tokom studija prvog ciklusa. U drugom ciklusu, kao i u prvom, koriste se različiti nastavni i ispitni metodi kojima se stimuliše ne samo preuzimanje znanja u predmetnim oblastima, već takođe i priprema studenta da pronalaze relevantne instrumente za rješavanje problema, kao i njihovu sposobnost da se organizuju i komuniciraju i konačno da budu u stanju da prezentuju rješenje problema u širem poslovnom kontekstu. 4

Kompetencije/obrazovni ishodi stud. programa Studije sportskih nauka orijentisane su na sticanje glavnih sportsko-naučnih, nastavnih, organizacionih i specifičnih trenažnih kompetencija od strane studenata. Takođe u okviru dodiplomskih studija završeni studenti bit će osposobljeni da se suoče, na osnovu načela sportskonaučnog saznanja, sa inicijativama koji povezuju zdravlje i sport i da rješavaju probleme sportske prakse. Svoje osnovne kompetencije izgrađene tokom studija bit će u stanju da primjenjuju i u novim područjima sportske prakse i da zadovolje potrebe i očekivanja različitih ciljnih grupa. Bit će osposobljeni da primjenjuju i razvijaju koncepte koji odgovaraju potrebama emancipacije različitih društvenih grupa uključujući i osobe sa posebnim potrebama. Opšti generički deskriptori studija prvog i drugog ciklusa prema definisanim obrazovnim ishodima koji su usvojeni na Bergenskoj konferenciji (19-20 May 2005): Kvalifikacije koje obilježavaju završetak prvog ciklusa dodjeljuju se studentu koji: posjeduje pokazano znanje i razumjevanje studijske oblasti, stečeno produžetkom opšteg srednjoškolskog obrazovanja, i koje je podržano naprednim nastavnim sredstvima, na nivou koji uključuje i određene aspekte poznavanja savremenih dostignuča u toj studijskoj oblasti; može da primjeni znanje i razumjevanje studijske oblasti na način koji pokazuje profesionalni pristup u radu i struci, i ima kompetencije koje demonstrira kroz promišljanje i iznošenje argumenata i rješavanje problema u svojoj studijskoj oblasti; ima sposobnost da prikupi i interpretira relevantne podatke (obično u svojoj stručnoj oblasti) kako bi formirao stručno mišljenje koje uključuje i implikacije koje ti stavovi mogu da imaju na relevantne društvene, naučne ili etičke teme; može da prenosi informacije, ideje, probleme i rješenja, bilo stručnoj bilo laičkoj publici; razvio je sposobnost učenja koja je neophodna da bi, sa visokim nivoom samostalnosti, mogao da nastavi naredni nivo studija. Kvalifikacije koje obilježavaju završetak drugog ciklusa dodjeljuju se studentu koji: posjeduje pokazano znanje i razumjevanje koji su izgrađeni na, i proširuju i/ili povećavaju, znanja koja su uobičajeno povezana sa prvim ciklusom, i koja obezbjeđuju osnovu i mogućnost za originalnost u razvoju i/ili primjeni ideja, često u istraživačkim kontekstima; može da primjeni znanje, razumijevanje i sposobnosti rješavanja problema u novom, nepoznatom okruženju u okviru šireg (ili multidisciplinarnog) konteksta vezanog za njegovu studijsku oblast; ima sposobnost uvezivanja znanja i rukovanja sa kompleksnim situacijama, te da formuliše sudove na osnovu nedovoljnih ili ograničenih informacija, uvažavajuči pritom društvenu i etičku odgovornost koja je vezana za primjenu tih znanja i sudova; može da jasno i nedvosmisleno prenese zaključke, saznanja i obrazloženje teze koju podupire, stručnoj ili laičkoj publici; posjeduje sposobnost učenja koja mu dozvoljava da nastavi studij na način koji može da bude široko samo-organizovan i autonoman. 5

Kvalifikacije koje obilježavaju završetak trečeg ciklusa dodjeljuju se studentu koji: posjeduje pokazano sistematsko razumjevanje studijske oblasti i ekspertnog nivoa istraživačkih vještina i metoda u toj naučnoj oblasti; posjeduje pokazanu sposobnost da zamisli, projektuje, implementira i prilagodi ključni istraživački proces sa potrebnim akademskim integritetom; napravio je doprinos kroz originalno istraživanje koje proširuje granice znanja i izradom bitnog pisanog djela, koje zaslužuje nacionalno ili međunarodno recenzirano objavljivanje; sposoban je za kritičku analizu, procjenu i sintezu novih i kompleksnih ideja; može da komunicira u vezi činjenica iz svoga područja i stručnosti na nivou šire naučne zajednice ili društva u cjelini; očekuje se da je u stanju, da u društvu baziranom na znanju, promoviše u akademskom i profesionalnom kontekstu, tehnološka, društvena i kulturna unapređenja. Rezime generičkih sposobnosti studenta u rješavanju problema: a/ Sposobnost analize: Identifikacije radno-stručnog okruženja u kojem se odvija rješavanje problema; Definisanje pretpostavki i ciljeva za rješavanje problema; Utvrđivanje resursa i kompetencija koji su neophodni da bi se riješio problem; b/ Sposobnost izbora; Sposobnost donošenja odluka; Svijest o stepenu neizvjesnosti i rizicima koji su vezani za donošenje odluke; Uviđanje implikacija i konsekveci koje donosi izbor; Sposobnost argumentovanja i odbrane odluke. c/ Sposobnost implementacije pretpostavlja: Planiranje i organizaciju za izvršenje poslova / zadataka Odgovarajuće podešavanje parametara Izbor opcije i donošenje odluke Argumentovanje i sprovođenje odluke Fokusiranje na ciljeve u procesu implementacije Vještine rukovođenja Rezime opštih predmetno-stručnih - generičkih kompetencija PRVI CIKLUS Ključne predmetno-stručne kompetencije Studenti treba da budu sposobni da: Da pokažu poznavanje osnova i istorije svoje glavne studijske oblasti/discipline; Ključne generičke kompetencije bazično znanje profesije bazično znanje studijske oblasti 6

Da pokažu (izraze) stečeno osnovno znanje na koherentan način; Da u taj kontekst uključe nove stručne infrormacije i interpretacije; Da pokažu razumjevanje ukupne strukture studijske oblasti i povezanost sa naučnim disciplinama; Da pokažu da razumiju i da mogu primjeniti metode kritičke analize i teorijskog razvoja u svojoj studijskoj oblasti; Da ispravno primjenjuju odgovarajuće disciplinarne metode i tehnike; Da pokažu razumjevanje metoda istraživanja u odgovarajućoj oblasti; Da pokažu da razumiju eksperimentalna testiranja i posmatranja na kojima su bazirane naučne teorije. sposobnost donošenja odluka vještine komunikacije sposobnost rada u interdisciplinarnim timovima; kapacitet da primenjuju znanje u praksi, kreativnost sposobnost upravljanja informacijama (pronalaženje i analiza informacija iz različitih izvora) osnovne kompjuterske veštine sposobnost adaptacije novim uslovima kapacitet da urade usmenu i pisanu prezentaciju na maternjem jeziku istraživačke sposobnosti kapacitet da uči sposobnost samostalnog rada Ključne predmetno-stručne kompetencije Studenti treba: Da imaju dobra znanja o specijalizaciji unutar discipline na višem nivou To znači da student treba da poznaje najnovije teorije, interpretacije, metode i tehnike; Da budu sposobni da kritički prate i interpretiraju najnoviji razvoj u teoriji i praksi; Da imaju dovoljno kompetencija u okviru tehnika nezavisnih istraživanja i da budu sposobini da interpretiraju rezultate na višem nivou; Da budu sposobni da urade originalni doprinos unutar kanona same discipline u formi završne teze; Da pokažu kreativnost i originalnost u rješavanju DRUGI CIKLUS TREČI CIKLUS Ključne generičke kompetencije sposobnost analize i sinteze sposobnost rješevanje problema sposobnost samokritike znanje drugog jezika etička opredjeljenost 7

Ključne predmetno-stručne kompetencije Studenti treba: Da demonstriraju sposobnost da izvedu nezavisno, originalno i u konačnici objavljivo istraživanje u jednoj ili više naučnih područja koja se odnose bilo na fundamentalna ili na primjenjena saznanja; Ključne generičke kompetencije Ekspertne vještine u specifičnim naučnim područjima Istraživačke sposobnosti Kreativnost Uvažavanje razlika i multikulturalizma Sposobnosti kritike i samokritike Specifični deskriptori studija sportskog trenera: Visoka stručna kvalifikacija u svrsishodnom i dugoročnom orijentisanju žena i muškaraca, posebno u omladinskom sportu, kao i u ženskim i muškim izabranim sportskim disciplinama i aktivnostima, naročito kompetencije u koučingu u situacijama takmičenja i opterećenja. Opšte poznavanje nauke treninga i produbljeno vladanje posebnim izabranim područjem sportskih disciplina; Poznavanje rezultata i istraživačkih metoda nauke treninga kao i relevantnih pretpostavljenih (bazičnih) nauka; Bazična kompetentnost koncipiranja, realizacije, dokumentovanja i interpretacije mjera preduzimanih tokom treninga; Bazična kompetentnost metodičkog zasnivanja teorijskih pojmova; Bazična kompetentnost u primeni i interpretaciji dijagnoze ponašanja posmatranih u laboratoriji i na terenu; Bazična kompetentnost u vođenju određenog trenažnog procesa kao i u vođenju srednjeg i dugoročno strukturisanog treninga pojedinog sportiste kao i grupe sportista; Bazična kompetentnost u razvoju koncepcije treninga za zaposlene; Kompetentnost u vođenju grupe; Kompetentnost u organizovanju takmičenja, vođenju sportskih objekata, događaja, RK-kampanja, konferencija, i sl.; Poznavanje sportskih organizacionih struktura domaćih i internacionalnih posebno partnerskih organizacija (medija i sl.); Dobro poznavanje sprovođenja sportsko-biomehaničke analize motorike; Kompetentnost u izboru i primeni kompjuterskih sistema za analizu treninga i takmičenja; Poznavanje metoda biomehaničke dijagnostike kretanja; 8

Korišćenje biomehaničke dinamometrije mišića; Kompetentnost procjene biomehaničkih parametara skeletnog sistema. Savladane vještine: Sadržaj programa: Savladavanjem nastavnog plana i programa studenti stiču ne samo odgovarajuća znanja vezana za teorijsko razumijevanje predmeta, već takođe i specifične vještine odnosno sposobnosti i kompetencije vezane za praktičnu i operativnu primjenu tih znanja, te vještine neophodne za sticanje odgovarajućih profesionalnih kvalifikacija studenata. Obrazovni ishodi bi trebali studentima sportskog treninga da daju opšte vještine rješavanja problema u praksi, koje su bitne za njihove buduće poslove i koje se odnose na: Formulianje pitanja koja se odnose na pozadinu problema; Formulisanje istraživačkih pitanja; Analizu problema; Definisanje metodologije rješavanja problema; Donošenje zaključaka vezanih za elaboriranje problema; Artikulisanje preporuka vezanih za rješavanje problema; Pronalaženje izvora za dalju elaboraciju problema; Orkestriranje i harmoniziranje timova koji rješavaju problem; Prezentaciju problema i komunikaciju u vezi sa problemom. Oblast zapošljavanja sportskog trenera: Stručno-upravljačke funkcije u savezima i klubovima do internacionalnih sportskih organizacija; Sportske upravljačke djelatnosti u regionalnim institucijama; Trenerski položaji u području vrhunskog sporta, prestižnog sporta, zdravstvenog sporta; Trenerski položaji u području velnesa, rekreacije, omladinskog sporta; Sportsko novinarstvo (zasnivanje specifično trenažnih informacija); Funkcije u regionalnim i lokalnim sportskim institucijama (referenti za sport i sl.); U okviru studija stvoreni su temelji za doživotnu profesionalnu mobilnost i permanentni stručni razvoj. Osnovna načela nastavnog plana i programa sportskih nauka baziraju se na: Transferu teorijskih znanja neophodnih za utemeljenje multidisciplinarnog pristupa sportskim naukama; Transferu praktično-motornih znanja i umjeća neophodnih za savladavanje motoričkih i fizikalnih elemenata sportskih disciplina; Povezivanje praktičnih iskustava sportskog treninga sa teorijskim saznanjima; Praktično sportsko vežbanje prilagođeno ciljnim grupama, koje je konceptualno utemeljeno i integrisano u odgovarajuće teorijske modele; U okviru multidisciplinarno utemeljenih studija sportskih nauka značajno je da se putem povezivanja predmeta ostvari sinergijski 9

efekt vježbanja. Holistički pristup usmjeren čovjeku obzirom da su svojstva i potrebe svakog pojedinca uslovljeni njegovim nasljednim, konstitucionalnim i stečenim biološkim, psihološkim, socijalnim i duhovnim faktorima nedjeljivim od uslova okoline u kojoj živi. Stoga je jedan od osnovnih principa fizičkog razvoja i treninga holistički pristup cjeline čovjekovih potencijala. Opšti kvalifikacioni profil implicira studije koje su naučno orijentisane na glavne komponente motornih aktivnosti: a)sportsku delatnost/profesiju, b) sportski trening (trenažni sistem), i c) sportska takmičenja. Polazi se od naučno utemeljene sportsko-naučne discipline - nauke treninga (kao primenjene interdisciplinarne humanističke nauke) koja je orijentisana ka jačanju i/ili razvijanju relevatnih naučnih osnova/saznanja svrsishodnih sportskih aktivnosti na svim relevantnim područjima (vrhunski prestižni sport - prestižni sport rekreativni sport - sport slobodnog vremena - sport za specifične cilje grupe onesposobljena lica - školski sport - sport za stare) i koja predstavlja centralnu liniju studija. Kao kriterijum ove linije studija uzimaju se vodeći trenažnonaučni aspekti svrsishodnosti, planskog pristupa i sistematičnosti u procesima adaptacije ljudi na sportske stimulanse tokom treniranja. Magistarske studije II ciklusa fokusiraju se na predmete koji produbljuju znanje sa mogućim orjentacijama, bilo u vertikalnom pravcu, gdje studenti ulaze u dubinu predmetnog područja studija prvog ciklusa, ili u horizontalnom pravcu, što znači da studenti dodaju nova predmetna područja sportskog treninga u svom studiju drugog ciklusa, ili idu na diversifikaciju odn. interdisciplinarni studij, što znači uključivanje predmeta i oblasti koje nisu direktno povezani sa sportskim treningom kao npr. menadžment u sportu i fizičkoj kulturi, menadžment u zdravstvu, wellness, različite grane fizičkih aktivnosti i sporta, primjena savremenih tehnologija u oblasti zdravstvene zaštite i u medicinskoj praksi i dr. Magistarski program sadržava ključnu komponentu teze koja uobičajeno uključuje jednu ili više područja u matičnim oblastima sportskog treninga. Nastavni plan osnovnog diplomskog trogodišnjeg studija na studijskoj grupi "Sportskog trenera" sastoji se od 27 predmeta koji čini obavezni program, 4 izborna predmeta i jednim izbornim modularnim blokom vježbi i sportske prakse (u petom semestru). U okviru obaveznog programa 17 predmeta predstavljaju zajedničke osnove sa ostalim studijskim grupama sportskih nauka i nauka u oblasti zdravstva i zdravstvene njege, koje su uvedene na Panevropskom univerzitetu (od kojih su dva predmeta strani jezici). Ukupno 8 predmeta čine "jezgreni" studijski program, a 2 predmeta su usko specijalističkog karaktera. Predmeti zajedničkih osnova i predmeti studijskog jezgra čine matično (strukovno i kvalifikaciono) jezgro studijske grupe "Menadžmenta u sportu" (maksimalno 25 predmeta) i predstavljaju osnovu sticanja zvanja odn. priznavanja diplome u ovoj studijskoj grupi. Izborna sportska specijalizacija obuhvata izbor od dva sporta koji su raspoređeni u okvirima modula: MODUL (1) Fizičke aktivnosti orjentisane na takmičenje MODUL (2) Fizičke aktivnosti orjentisane na rekeraciju i relaksaciju MODUL (3) Fizičke aktivnosti orjentisane na preživljavanje (borilački sportovi) MODUL (4) Fizičke aktivnosti orjentisane na izgled i tjelesnu ekspresiju 10

Osnovne studijske/matične oblasti: Studenti izučavaju teoriju, tehniku, taktiku i metodiku izabranih sportova i trenažni proces u izabranim sportovima. Student takođe ima trenažnu praksu u izabranom sportu. Student ukupno ima po 3 semestar-časa u petom i šestom semestru u okviru sportske specijalizacije što čini 120 kontakt-časova u toku završne treće godine studija. Student specijalizira ukupno 4 sportske discipline sa 120 kontakt-časova. Kontakt časovi ne obuhvataju trenažnu praksu izabranih sportskih disciplina koja se zasebno programira u okviru nastavnog programa. Raspoloživost odgovarajućih sportova u okvirima specifičnih modula određuje početkom svake školske godine Senat Panevropskog univerziteta. Šifra Naziv naučne oblasti Engleski naziv Studijski program "Sportski trener" 3.01.01. Anatomija Anatomy 3.01.05. Fiziologija Physiology 8.01.02.001. Opšta antropomotorika General Anthropomotoric 8.01.02.003. Osnove biomehanike (sa kineziologijom) Kinesiology with Biomechanics 8.01.05. Pedagogija sporta i vježbanja Sport Pedagogy 8.01.06. Psihologija sporta Sport Psychology 8.01.10. Ekonomika i menadžment u sportu Sport's Economics and Management 8.01.12. Teorija sporta i fizičke kulture Sport Theory 8.01.13. Nauka treninga Training Science 8.01.14. Sportski turizam i wellnes Sport's Tourism and Wellness 8.02. Praktične sportske nauke Practical Sport's Sciences 8.02.01. Atletski sportovi Athletics 8.02.02. Sportska gimnastika Artistic Gymnastics 8.02.03. Odbrambeni ili borilački sportovi Martial Arts 8.02.04. Nautički sportovi (sportovi na vodi i u vodi) Nautical Sports 8.02.05. Sportske igre Sport Games 8.02.06. Klizački sportovi Skating 8.02.07. Smučarski sportovi Skiing 8.02.10.001. Padobranski sport Parachuting 8.05. Ritmička gimnastika i ples Rhythmic Gymnastics and Dance 8.06. Planinarenje i alpinizam Mountain Climbing and Alpinism 8.07.01. Fitnes Fitness 8.08. Ekstremni sportovi Extreme Sports 8.01.03. Sportska medicina Sport's Medicine 8.01.03.003. Medicinska masaža Medical Massage 11

USLOVI ZA UPIS U prvu godinu osnovnih studija može se upisati lice koje ima završeno četverogodišnje srednje obrazovanje u entitetima BiH i disktriktu Brčko ili ekvivalentno obrazovanje u inostranstvu, pod uslovom da je uplatilo upisninu odn. školarinu prema Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu, koja donosi Upravni odbor Univerziteta. Osim opštih uslova, predviđenih statutom Fakulteta, od kandidata za upis na studije sportskih nauka se očekuje da: a) poseduju odgovarajuće tjelesne karakteristike koje se utvrđuju opštim medicinskim pregledom; b) posjeduju motoričke sposobnosti koje se utvrđuju: bazičnim testom opštih i specifičnih sportskomotoričkih sposobnosti; testom osposobljenosti za sportove predviđene planom studija; Kriterijumi opšteg medicinskog pregleda su propisani od strane nadležnog ministarstva i utvrđuju se u ovlaštenoj zdravstvenoj ustanovi. Kriterijumi bazičnog testa opštih i specifičnih sportskomotoričkih sposobnosti i osposobljenosti za sportove predviđene planom studija utvrđuju se Pravilnikom o upisu kandidata u I godinu studija kojeg usvaja Senat Panevropskog univerziteta. Ovim Pravilnikom se utvrđuje: zdravstveni i posturalni (tjelesni) status studenta i medicinske kontraindikacije za studiranje na Fakultetu, osnov rangiranja, sadržaj ispita za provjeru sklonosti i sportskomotoričkih sposobnosti, sadržaj testa osposobljenosti za specifične sportove, način rangiranja, rješavanje specifičnih slučajeva iz prakse, sastav i izbor komisije za sprovođenje upisa i zaštita prava kandidata. Kandidat prilikom upisa zaključuje Ugovor o studiranju kojim obje ugovorne strane, Panevropski univerzitet "APEIRON" i student koji se upisuje, preuzimaju obaveze i stiču određena prava u procesu studiranja. U zavisnosti od vrste srednje škole, te nastavnog plana i programa koji je realizovan u srednjoj školi, koju je završio kandidat za upis na Panevropskom univerzitetu "APEIRON", upisani kandidati mogu imati različit raspored obaveznih predmeta u prvom i drugom semestru. Odluku o rasporedu obaveznih predmeta u zavisnosti od prethodnog obrazovanja donosi Rektor Univerziteta ili dekan Fakulteta na prijedlog Senata Univerziteta ili Naučno-nastavnog vijeća. Učenici koji su srednju školu završili u inostranstvu moraju da prethodno izvrše nostrifikaciju diplome srednje škole u Ministarstvu prosvjete i kulture Republike Srpske. Stranac se upisuje u prvu godinu studija pod istim uslovima kao i državljanin Republike odn. BiH, uz dokaz da je platio upisninu i školarinu prema Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu, koja donosi Upravni odbor Univerziteta. Univerzitet raspisuje Konkurs za upis studenata na odgovarajućoj školskoj godini u svim studijskim grupama ili za pojedine studijske grupe u svim ili samo pojedinim tipovima i vrstama studija odn. studijskim ciklusima, na osnovu odluke Upravnog odbora Univerziteta i uz prethodno pribavljeno mišljenje Senata Univerziteta. Konkursom se utvrđuje broj kandidata za upis na odgovarajuće studijske cikluse, tipove i vrste studija odn. studijske programe prema raspoloživim kapacitetima Univerziteta i uz zadovoljavanje predviđenih parametara kvaliteta studija. Univerzitet može da raspisuje više konkursa za prijem studenata u istoj školskoj godini sve do popune planiranog broja studenata i ukoliko termin konkursa ne ugrožava parametre kvaliteta studija. Za upis na prvu godinu studija prvog ciklusa kandidati ne polažu prijemni odn. kvalifikacioni ispit ukoliko je broj prijavljenih kandidata na javnom konkursu za upis studenata manji od broja kandidata koji su planirani za upis na prvu godinu studija i koji su naznačeni u Konkursu. Kandidati koji su konkurisali za upis na prvu godinu studija prvog ciklusa polažu kvalifikacioni ispit ukoliko je broj prijavljenih kandidata veći od planiranog broja kandidata za upis. Kvalifikacioni ispit obuhvata znanja iz opšte kulture i programskih sadržaja srednjeg obrazovanja. Kvalifikacioni ispit se polaže u pismenoj formi. Kandidati koji su upisani na Univerzitet prolaze test inteligencije i test opštih i specifičnih sposobnosti i sklonosti, i poslovni interviju kojima se ocjenjuju njihove preferencije, što služi kao podloga za mentorsko izvođenje obrazovanja i usmjereno vođenje karijere u okviru Centra za vođenje karijere studenta. Upis na studije koji Panevropski univerzitet "APEIRON" organizuje po osnovu Sporazuma sa drugim visokoškolskim ustanovama iz zemlje i inostranstva vrši se u skladu sa pravilima koja su definisana tim Sporazumima i u skladu sa zakonskim propisima koji važe u Republici Srpskoj i BiH. Panevropski Univerzitet "APEIRON", prije raspisivanja konkursa za upis novih studenata, definiše i javno objavljuje 12

visinu naknade za studiranje i cijenu usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu, a koji se odnose na troškove studija za jednu školsku godinu. Visina naknade za studiranje i cijene usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu zavise od konkurentske sposobnosti visokoškolske ustanove, parametara tržišta obrazovnih usluga i tržišta troškova u oblasti visokog obrazovanja, te od realne kupovne moći različitih kategorija korisnika usluga Panevropskog univerziteta. Naknade za školarine mogu da variraju zavisno od studijske grupe koju upisuje kandidat, tipa studija, obima dopunskih obrazovnih usluga, godine studija, geografske regije u kojoj se nalazi mjesto boravka kandidata ili drugih parametara koji utiču na tržišnu poziciju Panevropskog univerziteta i njegovih organizacionih jedinica u kojima se organizuje studijski proces. Student ne može da upiše narednu školsku godinu ukoliko nije izmirio sve finansijske obaveze prema Univerzitetu iz prethodnih godina. Članovi uže porodice radnika zaposlenih na Univerzitetu i uže porodice članova Upravnog odbora i Nadzornog odbora Univerziteta, studenti iz porodica iz kojih na Panevropskom univerzitetu studira više od jednog člana uže porodice, talenti koji su postigli visok uspjeh u prethodnom školovanju, studenti koji na Panevropskom univerzitetu studiraju više obrazovnih ciklusa u kontinuitetu, studenti koji se prvi put upisuju na neki od Fakulteta Panevropskog univerziteta ili na studijske programe koje organizuje Panevropski univerzitet i upis obave u rokovima predviđenim za prvi upisni termin, studenti koji uplate cijeli iznos školarine prije početka tekuće školske godine, kao i druge kategorije korisnika usluga Univerziteta koje utvrdi Upravni odbor Univerziteta svojim posebnim odlukama, imaju pravo na odgovarajuće popuste/povlastice u plaćanju obaveza prema Univerzitetu u skladu sa kriterijumima razrađenim u Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu. Lista predmeta sa okvirnim sadržajem, matičnošću i metrikom Kompletna lista predmeta studijskog programa, sa metrikom studija prema kategorijama nastavnih aktivnosti u kojima su razdvojeni kontakt časovi, vježbe i treninzi, seminarski i studentski radovi, pedagoške radionice, stručna i klinička praksa, sati individualnog i grupnog učenja i istraživanja izvora, te pregled predmeta po semestrima i školskim godinama sa sumarnim podacima metrike studija na nivou semestra, školske godine, trogodišnjeg, 6-to semestralnog studija i četverogodišnjeg, 8-mo semestralnog studija, data je u prilogu (1) ovog programa u vidu Nastavnog plana studijskog programa "Sportski trener". U prilogu (2) Nastavni programi studija "Sportski trener", dat je pregled programskih sadržaja svakog pojedinačnog predmeta sa podacima o organizacionoj jedinici u okviru koje se izvodi nastavni predmet, katedri kojoj pripada predmet, funkcionalna oblast predmeta, nivou apstraktnosti i tipu predmeta prema kriteriju obaveznosti, matičnosti premeta prema naučnoj oblasti, naučnom polju i užoj naučnoj oblasti kojoj pripada predmet, specificiranju obrazovnih i profesionalnih ciljeva, kompetencija/obrazovnih ishoda, savladanih vještina u okviru predmeta, detaljnom opisu sadržaja predmeta, metrici izvođenja predmeta sa specificiranim satima prema kategorijama i vrstama nastavnih aktivnosti, jezicima izvođenja nastave za predmet, definisanim preduslovima za pristup (izučavanje predmeta odn. polaganje ispita) predmetu, detaljno opisanoj metodici izvođenja predmeta, načinima evaluacije rada studenata na predmetu i izvorima za učenje podjeljenim na kategorije: osnovna literatura, dopunska literatura, časopisi i Internet (WEB) izvori, koji su formatirani sa podacima traženim prema akademskim zahtjevima za korektno citiranje. METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA Prilikom izvođenja programskih sadržaja u edukativnoj praksi Univerziteta primjenjuju se metodološki principi kojima se podstiče zamjena obrazovanja orjientisanog ka "poučavanju" obrazovanjem orjentisanim ka "učenju". Principi koji obezbjeđju primjenu ove paradigme su: o Promjena uloge nastavnika od osobe koja struktuira znanje, poučava i artikuliše ključne koncepte, te nadzire i upravlja radom studenta, prema ulozi nastavnika kao pratioca, savjetnika i motivatora koji omogućava da student sagleda značaj i mjesto određene naučne discipline u sistemu znanja, posreduje u razvijanju sposobnosti razumjevanja i primjene znanja u kontekstu željene kvalifikacije, preuzima ulogu medijatora ličnih interesa i preferencija studenta, koji sagledava vrijednosti i specifične sposobnosti studenta i praznine u znanju i prethodnom kurikulumu studenta, te na osnovu tih uvida asistira studentu u kritičnoj selekciji didaktičkih materijala i izvora i organizaciji obrazovnih scenarija i situacija; o Obrazovanje orjentisano ka studentu i njegovim stvarnim mogućnostima i sposobnostima učenja - 13

o o o o zahtjevajući veći stepen učešća (interakcije) studenta u nastavi da bi se kod studenta razvile sposobnosti samostalnog upravljanja izvorima informacija i sposobnost evaluacije informacija u različitim oblicima; Redefinisanje ciljeva obrazovanja uzimajući u obzir potrebe društvene zajednice za određenim obrazovnim kompetencijama i kvalifikacijama i mogućnostima zapošljavanja. Dodavanje indikatora sa većim stepenom mjerenja učinaka obrazovnog procesa, koji omogućavaju i veću pedagošku relevantnost prilikom evaluacije znanja; Promjena u pristupu obrazovnim aktivnostima kroz podsticanje ličnog sistematskog učešća studenta u individualnoj i grupnoj pripremi relevantnih pedagoških sadržaja, u ličnim i grupnim prezentacijama tih sadržaja i u kontinuiranom sagledavanju rezultata učenja, te povratnoj vezi u procjeni pedagoških sadržaja na relaciji student - edukativno okruženje - profesor; Promjena u organizaciji procesa učenja kroz razvoj inovativnih načina participacije studenata u obrazovnom procesu u vidu promjene konteksta učenja, promjene pristupa organizaciji učenja, uključivanja koncentrovanih programa, racionalizacije predmeta, definisanja fleksibilinijih i operativnijih programa i primjene fleksibilnijih pedagoških metoda obrade predmeta, obezbjeđujući neposredne konsultacije i direktnu podršku studentima. Oblici i metode kojima se ostvaruje nastavno-edukativni proces za sve vrste studija impliciraju ostvarivanje uslova za visoku motivaciju studenata, aktivan odnos studenata kroz multidimenzionalnu interakciju i participaciju u nastavnom procesu i ostvarivanje nastavnog procesa u vidu pedagoške radionice u kojoj studenti aktivno rade na gradivu i ostvaruju efikasne modele interaktivnog pedagoškog komuniciranja i planirane pedagoške ishode bilo samostalno, bilo u međusobnoj interakciji i uz pomoć nastavnog osoblja. Na univerzitetu se primjenjuju sljedeći oblici i metode pedagoškog rada: Redovno izvođenje predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Tokom predavanja student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre nadležne za predmet koji se obrađuje i ima pravo na redovne konsultacije sa nazivnim profesorom odn. može da se obrati za tutorsku podrška koja se organizuje u slučaju problema pri savladavanju nastavnih sadržaja odn. potrebe studenta za dodatnim radom zbog nedostatka odgovarajučih predznanja za predemt koji se izučava. Predavanja se izvode korištenjem didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (interaktivni multimedijalni optički mediji). Nastava se u cjelini izvodi primjenom informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) koje omogućavaju studentima da kroz kompjuterski podržano učenje i istraživanje (Computer Assisted Learning & Research) ostvare aktivan odnos u procesu sticanja znanja uz pomoć računarske i komunikacione tehnologije, da ostvare dublju interakciju sa nastavnim sadržajima i primjenu istraživačkih tehnika u samom procesu sticanja znanja. Sistem kompjuterski podržanog učenja koji se primjenjuje na Univerzitetu/Collegu uključuje odgovarajući multimedijalni obrazovni softver (Learning Management System), primjenu računarskih simulacija, individualno sticanje znanja korištenjem računarskih, multimedijalnih i mrežnih tehnologija, stalnu povratnu informaciju o napredovanju studenata i realnije vrednovanje procesa sticanja i akvizicije znanja i vještina, korištenje mrežnih i internet didaktičkih medija za istraživanje izvora iz različitih oblasti i za empirijska istraživanja uz upotrebu adekvatnog softvera. Tokom izvođenja predavanja vrše se stalne evaluacije progresa u radu studenta sa procjenama njegovog akceptiranja nastavnih sadržaja i dubinskog razumijevanja predmeta učenja. Aktivno učešće studenata u nastavi se boduje i predstavlja jedan od izvora konačne ocjene studenta. Studentima su obezbjeđeni odgovarajući udžbenici za večinu predmeta u izdanju Panevropskog 14

univerziteta. Osnovni udžbenici nalaze se na raspolaganju studentima prije početka obrade samog predmeta o čemu se sistematski vodi računa u Centru za izdavačku djelatnost Panevropskog univerziteta. Univerzitet je registrovan kao izdavačka kuća i samostalno izdaje veliki broj udžbenika i knjiga (predstavlja trećeg izdavača u RS u 2006 godini). Univerzitet podupire cijelim arsenalom različitih podsticaja i pozitivnih mjera izradu udžbenika i ostalih didaktičkih materijala od strane nastavnog osoblja angažovanog na univerzitetu. Ovakav odnos prema izdavanju udžbenika je nametnula potreba zbog nedostatka udžbenika za određene predmete obzirom da se nastavni plan poslovne ekonomije razlikuje od klasičnih ekonomskih studija i obzirom da je nastavni plan rađen prema zapadnim uzorima, kao i zbog nedostatka udžbenika koji su formatirani prema zahtjevima bolonjskog interdisciplinarnog studija koji pretpostavlja reinženjering nastavnih programa. Literatura ili udžbenici koji nisu obuhvaćeni u izdavačkoj delatnosti Univerziteta nalaze se u biblioteci Univerziteta. Na univerzitetu se primjenjuje i mentorsko vođenje studenata kao specifičan vid nastavnog procesa, bilo da je student obavezan da pribavi mišljenje mentora za pojedine ključne odluke odn. akcije tokom studija za koje je Statutom univerziteta predviđeno mentorsko savjetovanje studenta, bilo kao vid nastavnog procesa u kojem mentor preuzma obavezu vođenja i nadziranja studeneta tokom studija. Izvođenje vježbi, praktikuma i trening sesija namjenjenih za praktičnu obradu programskih sadržaja, sticanje praktičnih vještina i elaboriranje praktičnih aspekata osnovnih tema. Vježbe sadržajem prate tematske jedinice predavanja. Tokom vježbi student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedre. Pojedine vježbe se vrše u kabinetima i laboratorijama koje su opremljene na Panevropskom univerzitetu. Zadaci za vježbanje (Problem Sets), u pojedinim predmetima, kao vid satruktuiranog i nadziranog individualnog rada studenta, distribuiraju se studentima redovno - sedmično (najčešće putem interneta), prateči blokove gradiva koji su savladani tokom sedmice. Programski zadaci su izvedeni iz programskih sadržaja predmeta i svojom strukturom odgovaraju zadacima koji će biti dati studentima na ispitu. Obrađeni sedmični zadaci za vježbanje vraćaju se predmetnom nastavniku i predstavljaju osnovu za evaluaciju rada studentima tokom vježbi, te se boduju i učestvuju u konačnoj strukturi ocjene. Međutim, nema kazni za netačno urađene zadatke odn. za zadatke koji nisu vraćeni predmetnom nastavniku. U tom slučaju, procenat učešća ove kategorije rada studenata ne učestvuje u ukupnoj ocjeni i smanjuje konačnu ocjenu za "jedan stepen". Takođe, izostanak ove kategorije rada studenata može da se nadoknadi relociranjem tog gradiva na ispitne aktivnosti parcijalni test odn. ispitne aktivnosti finalni test. Procesirani zadaci za vježbanje ne mogu da ugroze prolaznost na predmetu, ali mogu da koriguju naviše ili naniže postignutu ocjenu za jedan stepen. Rješenja za zadatke za vježbanje se objavljuju i dostavljaju studentima odmah nakon isteka vremena za predaju zadataka predmetnom nastaviku. Zadaci koji su dostavljeni nakon tog vremena ne prihvataju se. Timski rad u rješavanju problema. Vježbe za pojedine predmete organizovane su tako da studenti samostalno rješavaju problemske zadatke u manjim timovima 5-7 studenata. Saradnik u nastavi ili asistent je u ulozi trenera, obezbjeđujući studentima savjete i objašnjenja ukoliko su neophodni. Studenti dolaze na vježbe pripremljeni obzirom da se nastava predmetnih sadržaja koji se vježbaju u vidu problemskih zadataka odvija prije termina vježbi. Na univerzitetu se kao specifični oblici vježbi primjenjuju repetitoriji gdje asistenti odn. saradnici u nastavi pripremaju studente za polaganje ispita nudeći im koncizni pregled glavnih tačaka određenog predmeta ili konverzatoriji u kojima studenti produbljuju znanje iz posebnih područja tako da izlažu pojedine teme o čemu se vodi rasprava. Univerzitet ohrabruje studente na kolaborativni rad i grupno učenja na isti način na koji se organizuje obrada nastavnih problema i vježbi u kontaktnom dijelu nastave. Grupe za učenje mogu da budu izvrstan način za perfekcioniranje programske građe predmeta. Međutim, domaći rad koji je dodjeljen studentu i koji je predmet evaluacije, kao što su seminarski radovi, problemski zadaci, projekti, zadaci za vježbanje, studentska praksa moraju da se izrade samostalno bez kopiranja tuđih rješenja. Ukoliko se moraju navoditi izvori tada se obavezno primjenjuju akademski standardi citiranja. Ukoliko je rješenje odn. zadani rad studenta, rezultat rada više studenata, tada se moraju 15

citirati svi učesnici u rješenju odn. radu. Takođe, moraju se navesti i svi ostali izvori koje student koristi mimo materijala za učenje koji je definisan nastavnim programom i/ili materijala koji je distribuiran studentima. Univerzitet obeshrabruje studente, ali ne zabranjuje, korištenje ispitnih i problemskih pitanja i zadataka iz ranijih školskih godina, koje su studenti pribavili na razne načine. Međutim, student je u takvim prilikama dužan da navede korištenje takvog materijala kao izvora u rješavanju domačih zadataka, odn. zadanih studentskih radova. Izostavljanje takvih navoda će se smatrati "plagijarizmom" i može da bude predmet sankcionisanja. Plagijarizam, varanje na ispitima, i slična anti-intelektualna ponašanja su ozbiljno narušavanje akademske etike i bit če sankcionisano. U svakom slučaju, Panevropski univerzitet razumije pritisak koji student trpi zbog potrebe da blagovremeno izvrši sve svoje obaveze i uspješno završi školsku godinu, te će Panevropski univerzitet na takve incidente reagovati izbalansirano. Vjerujemo da je iskustvo aktivnosti rješavanja problema u manjim timovima ključno iskustvo u savladavanju specifičnog simbolički orjentisanog gradiva. Vježbe izvodi, programira, organizuje i nadzire voditelj vježbi koji može da bude iz reda nastavnog osoblja ili saradničkog osoblja. Tokom vježbi, student u saradnji sa voditeljem vježbi, izrađuje stručni izvještaj, koji ocjenjuje voditelj vježbi. Aktivno učešće u rješavanju problema na vježbama i stepen pripremljenosti studenta za učešće na vježbama, kao i stručni izvještaj sa vježbi, boduju se i učestvuju u konačnoj strukturi ocjene studenta. "Online Tutor" servis omogućava odgovore na pitanja studenata vezana za gradivo koje je obrađeno u nastavnom odn. sedmičnom bloku, koji se upučuju sistemom učenja na daljinu ili WEB mailom saradniku u nastavi ili predmetnom nastavniku. Sastoji se od direktnih i jasnih pitanja vezanih za nejasne sadržaje u indivudualnoj obradi predmetnog bloka iz izvora za učenje. Pitanja vezana za jedan nastavni odn. sedmični blok u okviru ovog servisa mogu da se postave samo do početka obrade narednog bloka. Pitanja vezana za bilo koji dio gradiva mogu da se postave tokom predmetnih konsultacija koje se za nastavni predmet organizuju u planirano i zakazano vrijeme. Postavljena pitanja i odgovori pojavljuju se na WEB stranici predmeta u FAQ sekciji (često postavljena pitanja). Osim postavljenih pitanja, studenti mogu da ovim putem komentarišu izvore za učenje tako što će uz referencu određene stranice odn. citiranog dijela izvora za učenje u najkraćem objasniti zašto se ti dijelovi po proceni studenta veoma teški, iznenađujući ili nerazumljivi. Ovim putem student može da predloži da se taj dio gradiva dodatno obradi. Seminari i seminarski radovi su specifičan oblik samostalnog rada studenta sa temama koje zadaje nazivni profesor iz širih programskih okvira predmeta iz kojeg se piše rad. Seminarskim radovima, uvježbava se pismenost studenta i metode i tehnike istraživanja odn. korištenja akademskih izvora, te proširuju saznaja iz tematske oblasti seminarskog rada. Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca. Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme. Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati. Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A 10 izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta". Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje 16