Эрдмийн далай ЦЭРГИЙН ГАВЬЯАНЫ УЛААН ТУГИЙН БОЛОН ЦЭРГИЙН ГАВЬЯАНЫ ОДОНТ ХУУЛЬ САХИУЛАХЫН ИХ СУРГУУЛЬ Сар тутмын хэвлэл 2016 оны тавдугаар сар Дугаар 44 Инновацийг нэвтрүүлж, эрдэм судлалыг дээдэлсэн цахим сургууль болно Дотор нүүрт Д.Эрдэнэбаатар: Шинэ хөтөлбөр хэрэгжсэнээр дээд боловсролтой иргэд цагдаагийн офицер болох боломжтой II Монголын Улсын Засгийн газар болон УОК-ын хүндэт өргөмжлөл -өөр шагнууллаа Их сургуулийн төгсөлтийн туяа оройн нэгдсэн тооллого ёслолын арга хэмжээ боллоо II нүүрт VII нүүрт нүүрт Сэлэнгэ-2016 Хамтын ажиллагаа Сэлэнгэ-2016 команд штабын сургуулийг амжилттай зохион байгуулав ОХУ-ын Дотоод хэргийн яамны Удирдлагын академитай хамтран ажиллах санамж бичиг байгууллаа захирал, профессор, тэргүүн комиссар С.Баатаржав тэргүүтэй төлөөлөгчид 2016 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдөр ОХУ-ын Дотоод хэргийн яамны Удирдлагын академид албан ёсны айлчлал хийлээ. Энэхүү айлчлалын хүрээнд Хууль зүйн сайдын 2016 оны дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдрийн А/115 дугаар тушаалаар баталсан удирдамжийн дагуу Хууль сахиулахын их сургуулийн Хууль сахиулахын удирдлагын академиас санаачлан Онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед Сэлэнгэ аймаг дахь тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын харилцан ажиллагаа сэдэвт Сэлэнгэ-2016 команд штабын сургуулийг анх удаагаа 2016 оны тавдугаар сарын 17-ноос 19-ний өдрүүдэд Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг сумын нутаг дэвсгэр Буур хээрийн тал хэмээх газар амжилттай зохион байгуулав. Команд штабын сургуульд Хууль зүйн сайд Д.Дорлигжав, Хууль зүйн яамны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Үнэнбат, Хууль зүйн нэгдсэн бодлогын газрын дарга Т.Ганбаатар, Хил хамгаалах ерөнхий газрын дарга, хошууч генерал Ш.Лхачинжав, Сэлэнгэ аймгийн Засаг дарга С.Бүрэнбат болон агентлаг, байгууллагуудын удирдлага, Хууль сахиулахын их сургууль, Сэлэнгэ аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Сэлэнгэ аймаг дахь тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын 300 гаруй албан хаагч оролцлоо. Удирдлагын академийн захирал, хошууч генерал А.Н.Конев Хууль сахиулахын их сургуулийн төлөө лөгчидтэй эрдэм шинжилгээ, боловс ролын чиглэлээр хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх асуудлаар санал солилцов. Үргэлжлэл нь 2-р нүүрт Амжилт ХСИС-ийн туг дэлхийн дээвэрт мандлаа Үргэлжлэл нь 3-р нүүрт Эрдэм шинжилгээ Г.Ганбаатар, Ц.Очгэрэл нар Хууль зүйн доктор -ын зэргээ хамгаалав Хууль сахиулахын их сургуулийг түшиглэсэн докторын зэрэг хам гаалуулах зөвлөлийн хуралдааныг 2016 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдөр зохион байгууллаа. Тус хуралдаанаар докторант Г.Ганбаатарын Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй холбоотой үйлдсэн гэмт хэргийг мөрдөх арга зүйн тулгамдсан асуудал сэдэвт диссер таци, докторант Ц.Очгэрэлийн Хорих байгуул лагын аюулгүй байдлыг хан гах ажиллагааны тогтолцоо, түү нийг боловсронгуй болгох зарим асуудал сэдэвт диссертацийг тус тус хэлэлцэн докторант Г.Ганбаатар, Ц.Очгэрэл нарт Хууль зүйн доктор -ын зэрэг олгохоор шийдвэрлэлээ. Мөн тус хуралдаанаар докторант С.Энхбаярын Аж ахуйн үйл ажил лагааны улсын бүртгэл, тусгай зөв шөөр лийн эрх зүйн зохицуулалтын за рим асуудал сэдэвт докторын зэ рэг горилсон диссертацийн урьд чилсан хамгаалалтыг хэлэлцэн ал бан ёсны шүүмжлэгч болон шүүмж лэгч байгууллагыг томилж, хам гаалалтыг товлон, диссертацийн ху раан гуйг хэвлэх, сургалт эрдэм шин жил гээний байгууллагад ил гээх зөв шөөрлийг олгов. Үргэлжлэл нь 6-р нүүрт ХСИС-ийн Ахисан шатны боловсролын сургуулийн магистрант, ОУХМ, хошууч Б.Цэвээндаш 2016 оны 5-р сарын 21-нд дэлхийн дээвэр Эверестийн оргилд, хойд хөтөлийн замаар амжилттай авирч, Их сургуулийнхаа бахархал болсон тугийг дэлхийн дээвэр дээр мандууллаа. Тэрбээр 2012 оны 5 сарын 19- нд өмнөд хөтлийн замаар авирч, анх удаагаа Эверестийн оргилд гарч байсан юм. Түүний хувьд энэ удаагийн авиралт нь Эверест ууланд хийгдсэн гурав дахь авиралт боллоо. ОУХМ Б.Цэвээндашдаа Их сур гуулийнхаа нийт бие бүрэл дэхүүний нэрийн өмнөөс сурлага, спор тын өн дөр амжилт хүсье.
2 2016 îíû тавдугаар ñàð Байр суурь-мэдээлэл Элсэлт Хамтын ажиллагаа Д.ЭРДЭНЭБААТАР: Шинэ хөтөлбөр хэрэгжсэнээр дээд боловсролтой иргэд цагдаагийн офицер болох боломжтой ОХУ-ын Дотоод хэргийн яамны Удирдлагын академитай хамтран ажиллах санамж бичиг байгууллаа Цагдаагийн сургууль 2016-2017 оны хичээлийн жилд 1+(1)+1 шинэ хөтөлбөрөөр сургалтын үйл ажиллагаагаа эхлэхээр төлөвлөжээ. Шинээр хэрэгжих хөтөлбөрт хамрагдахыг хүссэн элсэгчдийг зургадугаар сарын 6-наас 30-ны хооронд бүртгэнэ. Энэхүү хөтөлбөр хэрэгжсэнээр дээд боловсролтой иргэд богино хугацаанд суралцан цагдаагийн офицер болох боломж нээгдэх юм. Энэ талаар Цагдаагийн сур гуулийн захирал, дэд комиссар Д.Эрдэнэбаатараас тодрууллаа. -Хууль сахиулагчдыг бэлт гэх шинэ хөтөлбөрийг танай сур гууль хэрэг жүүлэхээр бо лоод байна. Энэ хөтөл бөрийн та лаар сонир хуулахгүй юу? - талаар авах зарим арга хэмжээний тухай Монгол Улсын Засгийн газрын 2015 оны 240 дүгээр тогтоолын хэрэг жилтийг хангах ажлын хүрээнд тус Их сургуулийн сургалтын хөтөлбөр төлөвлөгөөг шинэчлэн боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Хууль зүйн сайдын 2016 оны Ажлын хэсэг байгуулах тухай А/26 дугаар ту шаалаар байгуулсан. Ажлын хэс гээс Цагдаа-хууль сахиулах ажил сургалтын хөтөлбөрийг бү рэн дунд боловсролтой иргэдээс 2.5+1.5 хөтөлбөрөөр, бакалаврын боловс ролтой иргэдээс 1+(1)+1 гэ сэн хөтөл бөрөөр элсүүлэн эчнээ су рал цуулахаар боловсруулсан. ХСИС-ийн захир лын 2016 оны А/05 тоот ту шаалаар цагдаагийн сур гуулийн бакалаврын сургалтын хө төл бөрийг шинэчлэн, Хууль зүйн сайдын 2016 оны А/146 дугаар тушаа лаар Цагдаагийн мэргэшсэн алба хаагч бэлтгэх, мэргэшлийг дээш лүүлэх хөтөлбөр, Цагдаагийн сур гуульд суралцагч элсүүлэн сурал цуулах журам -ыг тус тус баталсан. Үүний дагуу 2016-2017 оны хичээлийн жилд шинэ хөтөлбөрөөр элсэлт авах нөхцөл бүрдэж байна. албан хаагчдаас жил бүр сонгон шал гаруулж, эчнээ хэлбэрээр суралцуулдаг. Ингэхдээ жилд 1-2 удаа гурав хүртэл сараар Цагдаагийн сургуульд суралцаж, бусад үед нь үндсэн ажлаа хийдэг. Харин Цагдаагийн сургуульд анх удаа хэрэгжих 1+(1)+1 хөтөлбөрт дээд боловсролтой иргэдээс сонгон шалгаруулж элсүүлэх болсноороо онцлогтой. Тодруулбал, суралцагч нэг жил танхимын сургалтад хамрагдаж, дараагийн нэг жилийн хугацаанд цагдаагийн байгууллагад ажил лах юм. Үүний дараа дахин нэг жил танхимд үргэлжлүүлэн суралцаж, Цагдаа-хууль сахиулах ажил мэр гэжлээр бакалаврын боловсролтой төг сөж, офицер бүрэлдэхүүнд ажил лахаар томилогдоно. -Шинэ хөтөлбөрийн давуу тал нь юу бол. Элсэх суралцагчдад тус гай шаардлага тавигдах уу? -Тус сургуульд сонсогчоор суралц сан нэг жилийг цэргийн жинхэнэ алба хаасан хугацаанд дүйцүүлэн тооцно. Түүнчлэн сургалтын зардлыг төр хариуцахаас гадна сонсогчоор суралцсан гурван жилийг төрийн албанд ажилласнаар тооцох юм. Мөн 20-оос доошгүй жил ажилласан эмэгтэй, 25-аас доошгүй жил ажил ласан эрэгтэй алба хаагч цэргийн алба хаасны тэтгэвэр тогтоолгох эрх тэй болох зэрэг давуу талтай. Хамгийн гол нь дээд боловс ролтой иргэн тус хөтөлбөрт нэг жил суралцаад хоёр дахь жилээс цалин хөлс олгогдож эхэлнэ. Цагдаа-хууль сахиулах ажил хөтөл бөрт элсэхийг хүсэгч иргэн эрх зүйч -ээс бусад чиглэлээр дээд Түрүүч нь 1-р нүүрт Энэ үеэр Удирдлагын академийн захирал, хошууч генерал А.Н.Конев хэлэхдээ Манай академи, Хууль сахиулахын их сургуультай урт хугацаанд хамтран ажиллаж байна. Монголын айлчлалын бүрэлдэхүүн дэх гишүүд бүгд Удирдлагын академийн төгсөгчид байгаа нь бидний хамтын ажиллагааны хамгийн тод жишээ гэдгийг онцлон тэмдэглэлээ. Уулзалтын хүрээнд хоёр сургуулийн захирал Оросын Холбооны улсын Дотоод Хэргийн яамны Удирдлагын академи болон Монгол Улсын Хууль сахиулахын их сургууль хоорондын боловсрол, эрдэм шинжилгээний чиглэлээр хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурлаа. Талууд санамж бичигт дур дагдсан хамтын ажиллагааны бүх чиг лэлийг цаашид харилцан хөг жүүлэхээр тохиролцсон юм. Уулзалтын үеэр Хууль сахиулахын их сур гуулийн захирал, профессор, тэргүүн комиссар С.Баатаржав Удирд лагын академийн Гүйцэтгэх албаны тэнхимийн профессор В.М. Атмажитовт Монгол Улсын хууль сахиулах боловсролын салбарт бодитой хувь нэмэр оруулсныг нь үнэлэн Хүндэт профессор цол ол гох шийдвэр гаргасныг мэдэгдэж, хүн дэтгэлийн өмсгөл, зүүлт, таних тэмдгийн хамт гардууллаа. ОХУ-ын Дотоод хэргийн яамны В.Я.Кикотын нэрэмжит Москвагийн Их сургуульд айлчлав төлөөлөгчид ОХУ-ын Дотоод хэргийн яамны В.Я.Кикотын нэрэмжит Москвагийн Их сургуульд 2016 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдөр айлчиллаа. Энэхүү айлчлалын үеэр ХСИСийн төлөөлөгчид тус Их сур гуулийн захирал, дэслэгч генерал И.А. Калиниченко, орлогч захирал, албадын дарга нар болон Хууль сахиу лахын их сургуульд сурал цахыг сонирхож буй сонсогч, адъюнк туудтай албан уулзалт хийлээ. Айлчлалын хүрээнд ОХУын ДХЯ-ны В.Я.Кикотын нэрэмжит Москвагийн Их сургуулийн багшлах боловсон хүч ний хүндтэй төлөөлөл болсон Мөр судлалын тэнхимийн про фессор Н.П.Майлисд Хууль сахиу лахын их сургуулийн Хүндэт профессор цол гардуулсан юм. Уулзалтын үеэр талууд цагдаагийн бай гууллагад боловсон хүчин бэлтгэх чиг лэлээр хамтын ажиллагааг өр гөжүүлж ажиллахаа илэрхийлэв. Хүмүүнлэгийн үйлс Монгол Улсын Засгийн газар болон УОК-ын хүндэт өргөмжлөл -өөр шагнууллаа -Тус хөтөлбөрт бакалаврын боловс ролтой хич нээн сурал цаг чийг элсүүлэх вэ? -2016-2017 оны хичээлийн жилд эрх зүйн бус бакалаврын боловс ролтой иргэдээс 150 хүртэл суралцагчийг 1+(1)+1 шинэ хөтөлбөрт элсүүлэхээр төлөвлөөд байгаа. -Энэхүү хөтөлбөр нь цаг даагийн гурван жилийн эчнээ сургалтаас ямар ялгаатай вэ? -Одоо цагдаагийн байгууллагад ажиллаж байгаа дээд боловсролтой боловсрол эзэмшсэн, дипломын голч дүн 3.2-оос дээш, 25 хүртэлх насны, 170 см буюу түүнээс дээш өндөртэй, нүүрийн хэлбэр төрх зөв, ил харагдах 20х05 мм-ээс том сорви, шивээсгүй, суурь өвчин, ял шийтгэлгүй, гэмтэлгүй эрүүл байх зэрэг тусгай шаардлага тавигдана. Мөн захиалагч буюу цагдаагийн байгууллагын судалгаанд тэнцсэн байх ёстой. Түүнчлэн нэмэлт шалгалт, цэргийн хэргийн анхан шатны бэлтгэл сургалтад тэнцсэн байх шаардлагатай. Дэлхийн хүмүүнлэгийн өдөр -ийг тохиолдуулан ОБЕГ, МУЗН хамтран Олны хүч оломгүй далай чуулга уулзалтыг Монгол Улсын Шадар сайдын ивээл дор зохион байгууллаа. Чуулга уулзалтын үеэр өнгөрсөн онд тохиосон зудын үеэр малчдад үзүүлсэн тусламжийн үр дүнг хэлэлцэж, уг үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцсон олон улсын болон дотоодын байгууллага, иргэдийг алдаршуулсан юм. Тухайлбал, Монгол Улсын Засгийн газар, УОК-ын нэрийн Хүндэт өргөмжлөл -өөр МУЗН, Хүнс, хөдөө аж ахуйн яам, Олон улсын Улаан загалмай, Улаан хавирган сар нийгэмлэгүүдийн холбоо, Японы хүүхдийг ивээх сан, Хууль сахиулахын их сургууль, Замын цагдаагийн газар, мерсикор олон улсын байгууллага, АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлаг, НҮБ болон түүний төрөлжсөн байгууллагуудыг болон Хөдөлмөрийн сайд Г.Баярсайхан, МУГЖ С.Жавхлан, Т.Баясгалан, 25-р суваг телевизийн захирал А.Энхзул, Ланд крузерийн холбоо -ны Б.Наранбаатар нарын хү мүүсийг, МУЗН-ийн Хүндэт өргөмжлөл -өөр Ерөнхий боловсролын 52, 12, 33 дугаар сургууль, ОБЕГ-ын харъяа Хан галт үйлчилгээний ан ги, Үн дэсний хөрөнгө оруулалтын банк зэрэг байгууллагуудыг шаг наж урамшууллаа.
Цаг үе-мэдээлэл 2016 îíû тавдугаар ñàð 3 Сэлэнгэ-2016 Сэлэнгэ-2016 команд штабын сургуулийг амжилттай зохион байгуулав Түрүүч нь 1-р нүүрт Энэхүү үйл ажиллагааг албан ёсоор нээж Команд штабын сургуулийн штабын дарга, Хууль сахиулахын их сургуулийн захирал, профессор, тэргүүн комиссар С.Баатаржав үг хэллээ. Тэрбээр Команд штабын сургууль нь хээрийн нөхцөл, бодит байдалд тулгуурлан албан хаагчдын мэдлэг, ур чадварыг үнэлэх, харилцан туршлага судлах боломжийг олгож байгаагаараа онцлог юм. Уг сургуулийн явцад гарсан алдаа, сургамж, туршлага нь салбарын шинэчлэл, хууль сахиулах байгууллагуудын эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгоход бодитой хувь нэмэр оруулна гэдэгт найдаж байна гэв. Мөн энэ үеэр Хууль зүйн сайд Д.Дорлигжав нийт бие бүрэлдэхүүнд хандаж Хууль сахиулахын их сургуулиас санаачлан зохион байгуулсан команд штабын сургуульд их ач холбогдол өгч байгаа. Өмнө нь тухайн орон нутгийн тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгуул лагуудыг оролцуулсан команд штабын сургуулийг зохион байгуулж бай гаагүй. Тэр ч утгаараа энэ удаа гийн команд штабын сургууль олон зүйлээрээ онцлог боллоо. Төрийн тусгай чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын хувьд онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед хамтран ажиллах зайлшгүй шаардлагатай байдаг. Хууль сахиулахын их сургуулийн Хууль сахиу лахын удирдлагын академид бэлт гэгдэж буй боловсон хүчнүүд команд штабын сургуулийг удирдан зо хион байгуулах чадвартай байх ёстой. Тиймээс Хууль сахиулахын их сур гуулийн удирдлагууд сургалтын хөтөлбөр, төлөвлөгөөндөө өөрчлөлт оруулж, амьдрал дээр тулгарч болзошгүй бэрхшээлийг хэрхэн даван туулах чиглэлээр хичээл сургалтыг түлхүү оруулах хэрэгтэй гэдгийг хэлээд Хууль зүйн сайдын зүгээс тухайн аймгуудад команд штабын сургуулийг өвөл, зуны улиралд буюу жилд хоёр удаа зохион байгуулахаар тушаал шийдвэр гаргаж, үүнтэй уялдуулан аймаг бүрээс тусгай төлөвлөгөө гарган команд штабын сургуулийг зохион байгуулж байх талаар үүрэг чиглэл өг сөн юм. Ингэснээр гэмт хэрэг, бусад онц ноцтой үйл ажиллагааг тас лан зогсоох дадлага туршлагыг эзэм ших боломж бүрдэх юм байна. Сэлэнгэ аймаг дахь тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгууллагуудыг тавдугаар сарын 18-ны өглөөний 05:00 цагт заасан байрлалд албаны бэлэн байдлын цугларах дохио өгсөнөөр команд штабын сургуулийн үйл ажиллагаа эхэлсэн юм. Команд штабын сургуулийг гурван үе шаттай зохион байгуулсан бөгөөд зохион байгуулагчдын зүгээс оролцогч байгууллагуудад тухайн хариуцах чиглэлийнх нь дагуу тактикийн даалгавар өгч, үүрэг гүйцэтгүүлсэн. Мөн байгууллагуудын зүгээс өгөгдсөн даалгавруудын хүрээнд болон өөрсдийн онцлогийг харуулсан үзүүлэх тоглолтыг сонирхууллаа. Команд штабын сургуулийг зохион байгуулсанаар онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед тухайн орон нутгийн тусгай чиг үүрэг бүхий байгууллагууд хэрхэн хамтарч ажиллан тодорхой шийдвэрийг гаргах талаар дадлага туршлагыг олж авах, тухайн байгууллагаа удирдан ажиллах ур чадвартай боловсон хүчнийг бэлтгэх, хууль сахиулах байгууллагуудын эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгоход чухал ач холбогдолтой юм. Ийнхүү хоёр өдөр үргэлжилсэн команд штабын сургууль хөтөлбөр, төлөвлөгөөний дагуу амжилттай зохион байгуулагдаж, оролцогч байгууллагуудын алба хаагчид өөрсдийн хариуцсан ажил, чиг үүргээ үр дүнтэй, цаг хугацааны хувьд түргэн шуурхай гүйцэтгэсэн юм. Ингээд команд штабын сургуульд оролцсон байгууллагуудын цагийн байдал дээр ажиллах явц, тактикийн даалгаврын хэрхэн хууль дүрмийн дагуу түргэн шуурхай үр дүнтэй гүйцэтгэснийг нь харгалзан үзэж байр эзлүүлсэн. Үүнд нэгдсэн дүнгээр Хилийн 0243-р анги тэргүүн байр эзэлж, Сэлэнгэ аймаг дахь Цагдаагийн газар хоёрдугаар байр, Хилийн 0101-р анги гуравдугаар байр эзэлж Хууль сахиулахын их сургуулийн магистр, эчнээ сургалтад байгууллага тус бүрээс нэг хүнийг элсүүлэн суралцуулах эрхийн бичгээр шагнаж урамшуулав. Команд штабын сургуулийн ач холбогдол, зохион байгуулалтын талаар зарим албан хаагчдаас сэтгэгдлийг нь сонссон юм. Хууль зүйн яамны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Үнэнбат Хууль зүйн сайдын тушаал гарч, Сэлэнгэ аймаг дахь тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын бие бүрэлдэхүүний ур чадварыг сайжруулах, онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед хэрхэн хамтарч ажиллах, удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаврыг хэрэгжүүлэх талаар дадлага туршлага олгох үүднээс команд штабын сургуулийг зохион байгууллаа. Энэхүү команд штабын сургуулийг цаашид тухайн орон нутгуудад шат дараатай зохион байгуулах нь зүйтэй гэв. Хууль сахиулахын удирдлагын ака демийн захирал, тэргүүн дэд комиссар Ж.Ганбаатар Хууль сахиулахын удирдлагын академи нь тусгайлсан чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын удирдах ажилтанг бэлтгэдэг. Тэр ч утгаараа манай удирдлагын академийн сонсогчид онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед хэрхэн хамтарч ажиллан шийдвэр гаргах талаар ур чадварыг эзэмшсэн байх ёстой. Тиймээс команд штабын сургуулиас олж авсан ололт ам жилт, алдаа дутагдалд дүгнэлт хийж сургалтын хөтөлбөрүүддээ тус ган ажиллах болно гэлээ. Сэлэнгэ аймгийн Засаг даргын орлогч Н.Батдорж Команд штабын сургуулийг Сэлэнгэ аймгийн Засаг даргын тамгын газраас хамтран зохион байгуулж байгаадаа баяртай байна. Манай аймагт хилийн хоёр боомт үйл ажиллагаагаа явуулдаг. ОХУ руу визгүй зорчдог болсноор хилийн боомтоор зорчигчдын тоо эрс нэмэгдэж, хил дамнасан хулгай ихэссэн. Ийм нөхцөлд команд штабын сургуулийг зохион байгуулсанаар тус аймгийн тусгай чиг үүрэг бүхий байгууллагууд хэрхэн хамтарч ажиллах талаар нэлээд дадлага, туршлага болно гэдгийг хэлж байв. Мөн Сэлэнгэ-2016 команд штабын сургуулийн арга хэмжээг тохиолдуулан эрхэлсэн ажилдаа идэвх зүтгэл, үр бүтээлтэй ажиллаж байгаа нэр бүхий албан хаагчдыг Хууль зүйн сайдын тушаалаар шагнаж урамшуулсан юм. Тухайлбал, Хууль зүйн албаны тэргүүний ажилтан тэмдэг -ээр Хууль сахиулахын удирдлагын академийн дэд профессор, цагдаагийн хурандаа Д.Мөнхбаяр, Хүндэт жуух бичиг -ээр мөн академийн ахлах багш, дэд хурандаа В.Пүрэвбаасан нар шагнууллаа. Түүнчлэн Сэлэнгэ аймгийн Засаг даргын захирамжаар команд штабын сургуулийн нарийн бичгийн дарга, хурандаа Я.Ариунболд нарын гурван албан хаагчийг шагнасан юм. Дэслэгч В.ДОНДОВДОРЖ
4 2016 îíû тавдугаар ñàð Нийгэм-Мэдээлэл Томилолт захирлын тушаалаар хилийн цол бүхий албан хаагчдыг Монгол Улсын хил хамгаалалтад оролцуулж, албаны дадлага олгох сургалтыг Цэргийн гавьяаны одонт Хилийн 0146 дугаар ангид 4 дүгээр 25-ны өдрөөс 5 дугаар сарын 16-ны өдрүүдэд амжилттай зохион байгууллаа. Сургалтад хамрагдсан багш, албан хаагчид дөрөвдүгээр сарын 25-ны өглөө Цэргийн албаны зохион байгуулалт, аюулгүй байдлын газрын дарга, цагдаагийн хурандаа Ж.Түмэнтулгаас үүрэг авч, Хилийн сургуулийн захирал, доктор, дэд профессор, хурандаа В.Жавхланцогтоор ахлуулан Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан суманд орших Хилийн 0146 ангийг зорьсон юм. Чоно голоор овоглосон тус отрядад очсон өдрөө багш, албан хаагчдад ангийн захирагчийн орлогч, дэд хурандаа Н.Батдэлгэр штабын үйл ажиллагаа болон хүн эмнэлэг, гал тогоо, алжаал тайлах төв, спорт хороотой танилцуулан отрядынхоо 80 жилийн ойг угтан хийж хэрэгжүүлж байгаа ажлынхаа талаар танилцуулсан юм. Мөн дадлагын бүрэлдэхүүнд тус ангийн Цэргийн сургалт, зохион байгуулалтын албаны дарга, хошууч н.бат-эрдэнэ Цэргийн албыг зохион байгуулах тухай ангийн захирагчийн А/01 тоот тушаалыг танилцуулж, Хил хамгаалалтын албаны дарга, ахмад Г.Шинэбилэг Хил хамгаалалтын албаны талаар, Дотоод хяналтын албаны ахлах мэргэжилтэн, хошууч Ц.Рэнцэнжүгдэр буу зэвсэгтэй харьцах аюулгүй ажиллагааны дүрмийн талаар сургалтыг зохион байгууллаа. Дөрөвдүгээр сарын 27- ны өглөө багш, албан хаагчид тус ангиас хуваарьт заставын зүг үдэлтийн маршийн аялгуунд мандах наран зүгийн хязгаар нутгийг зорьсон юм. Эх орныхоо өргөн уудам нутгийн торгон хилийг эргэх дөрвөн цагт тангараг өргөсөн хилчид нүд цавчилгүй манадаг. Энх цагийн эгэл баатрууд болох хилчдийн ажил албаны онцлог, болон халагдаад явсан хилчдийг нөхөж улсын хил хамгаалалтыг хэвийн зохион байгуулах үүрэг хүлээсэн Их сургуулийн 35 багш, албан хаагч улсын хил хамгаалалтад амжилттай үүрэг гүйцэтгэв. Дадлагын хугацаанд хилийн заставт хилийн харуулд явганаар болон албаны амьтад, мотоцикль ашиглан 5-7 хоног үүрэг гүйцэтгэх хугацаандаа 10 төрлийн манаанд нийт 2880 цаг үүрэг гүйцэтгэжээ. Энэ үеэр суралцагсад заставын бие бүрэлдэхүүнтэй танилцаж, хариуцсан хэсгийнхээ газар орныг судлах, байгалийн эд зүйлийг ашиглан зүг чиг баримжаалах, хил хамгаалалтыг зохион байгуулах удирдлагын баримт бичгүүдийг судалж, бүх төрлийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаатай танилцан, албаны амьтад ашиглах зэрэг чадварт суралцсан. Их сургуулийн багш, албан хаагчид хилийн застав, харуулд үүрэг гүйцэтгэх хугацаандаа анги, застав, харуулын бүрэлдэхүүнд сонирхсон сэдвээр нийт 40 цагийн хичээл сургалт, ярилцлага явуулж, урлаг, спортын 32 удаагийн соёл хүмүүжлийн ажил, арга хэмжээг зохион байгуулсан. Их сургуулийн багш, албан хаагчдыг хилийн застав, харуулын байранд үүрэг гүйцэтгэх хугацаанд тус отрядын Штабын дарга, дэд хурандаа Д.Пүрэвдорж, Хилийн албаны мэргэжлийн удирдагч багш, дэд хурандаа Х.Дарханбаатар, Цэргийн алба, аюулгүй байдлын мэргэжлийн удирдагч багш, хошууч Б.Ням-Очир нар 05 дугаар сарын 1-нээс 6-ны өдрүүдэд дадлагын үйл ажиллагаатай танилцаж, тэдэнтэй санал солилцож, хил дээр үүрэг гүйцэтгэх хугацаандаа төрсөн сэтгэлдэл, дурсамж бичих үүрэг өгсөн юм. Багш, албан хаагчид үүрэг гүйцэтгэх хугацаандаа хилчдийнхээ ажил, амьдралтай танилцаж, тэднийхээ ажилд туслахын зэрэгцээ эх орныхоо торгон хилийг манах ховорхон завшаан, амьдралд хэзээ ч мартагдахааргүй нандин дурсамж үлдсэнийг уншигчидтайгаа хуваалцаж байна. Танай застав манай застав болсон нь ЭЗНУС-ийн ахлах багш, ахлах Их сургуулийн багш, албан хаагчид амжилттай дэслэгч Н.Сайнаа, ЭЗОТ-ийн дэд профессор, дэслэгч Ж.Ууганчимэг, багш, дэслэгч Ч.Цэрэнчимэг, Сүлжээний инженер, дэслэгч Б.Очирпүрэв бидний хэдэн багш, ажилтнууд хилийн отряд, заставт 21 хоногийн сургалт, дадлагад хамрагдах тушаал авсан. Ийнхүү хамт олонтойгоо бужигналдан, дуулалдан 800 км газрыг саадгүй туулсаар 80 жилийн түүхэн замналтай Чоно голын хороонд ирлээ. Өглөө нь ангийн үйл ажиллагаатай танилцаж явахдаа энэ бүтээлч, хөдөлмөрч хамт олноор өөрийн эрхгүй бахархах сэтгэл төрөв. Байнга бусдад номлож, номчирхож байдаг хэдэн хүн маань хил хамгаалалт, аюулгүй ажиллагааны чиглэлээр сургалтад сууж, шавь нарынхаа шавь болоод авсан. Очсон застав бүрт танил хэдэн сонсогч маань хилчний хат, даргын буурь суусан эрчүүд болсон угтана. Бид дөрөв өөрсдийн дадлага сургалтад хамрагдах нэгдүгээр заставтаа ирэхэд заставын дарга, ахлах дэслэгч Ч.Амархүү, Сургалт эрхэлсэн орлогч, ахмад Н.Хилчинбаатар нар угтан авлаа. Энэ үеэр халагдах цэргүүд маань: Бидний гэр болсон застав минь баяртай Бүхний хайртай дарга нар минь баяртай хэмээн дуулсаар машиндаа сууж, заставын байрлалаа нар зөв тойроод ангийн зүг хөдөллөө. Энэ уяралтай агшныг нүдээр үзсэн бид ч яаж сэтгэлээ барьж дийлэх билээ, мөн л нулимс дуслуулан үдэж өгөв. Орой нь заставын албаны хуваарьт жагссанаар бидний дадлага эхэлж, өглөө нь орлогчийг дагалдан заставын байрлал, албан өрөө, тасалгаа, газар оронтойгоо танилцаад заставын цагийн манаанд үүрэг гүйцэтгэлээ. Заставын цагийн манаанд гарах завсар бид өөрсдийн мэргэжлийн дагуу заставын бие бүрэлдэхүүнд хичээл сургалт, уралдаан тэмцээн явуулав. Тэнгэрийн хаяанд тунарах үүл, утаа нь ялгагдахгүй зүйлийг ажиглаж байсан хилчид маань Түймэр гарсан байж болзошгүй хэмээн, шуурхайлан бүлгээ бүрдүүлж зүүн харуулын байрлалаа хамгаалахаар мордож заставын даргаар ахлуулсан бүлэг маань хоёр өдөр, хоёр шөнө нойр хоолгүй уршигт түймэртэй тэмцлээ. Шөнө болонгуут эргэн тойрон уулс улалзан, дүрэлзэн асаж, өдөр утаа манаран өнжих нь зүрх алдмаар. Хилчин эрсийн ядарсан хэр нь гундаагүй сэтгэл, хөө тортогт халтартсан ч инээмсэглэл тодорсон царайг хараад хилчид гэдэг хичнээн агуу сэтгэлтэй хийгээд, эх орныхоо дархан хил, газар нутгийнхаа халдашгүй байдлыг хамгаалах их үйлсэд бидний хэдэн бор сонсогчид өнөөгийн хил хамгаалах байгууллагын алба хаагчид хэрхэн зүтгэдгийг ойлгож тэднээрээ бахархах сэтгэл төрж байлаа. Энэ хооронд түймэрт ажилласан бүлгүүдийг хоол, ундаар дутаахгүй хэмээн заставын хэдэн бүсгүйчүүд ар гэр, үр хүүхдээ зөнд нь орхин өдөр, шөнөгүй зүтгэцгээнэ. Маргааш нь бид ахмад Н.Хилчинбаатараар ахлуулан харуулын байрандаа очиж дэслэгч Б.Очирпүрэв маань хилийн харуулын цагийн манаанд томилогдов. Зуны сар эхэлсэн хэдий ч хаврын тэнгэрийн ааш аяг гаргаж нүүр нүдгүй цасаар шуурч байлаа. Хилийн харуулын цагийн манаанд үүрэг гүйцэтгэн харуулын өндөрлөг рүү гарахад эзгүй ууланд ганцаараа айх, өгсөхөд ядарч туйлдах зэрэгцэвч бас чиг өндөр дээрээс хөршийн нутаг, хилийн шугамын зүг өндийж эс харваас боломгүй санагдах нь нөгөө унтаа байдалд ороод байсан эх оронч үзэл сэргэж, хилчин хүний үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаж эхэлж байгаа бололтой. Чимгээ, Очироо хоёр маань ахмадаараа ахлуулан хариуцсан хэсгийн олон км газрыг хээвнэг мориор туулан хилийн багана, тэмдгээ шалгаад бараг морио голох янзтай бууж ирсэн нь морь унадаггүй Ууганаа бид хоёрт бахархах сэтгэл, цагаахан атаархлыг төрүүллээ. Биднийг ийнхүү цасан шуурган дунд хилчин болох гэж мунгинаж байх үед штабын дарга, дэд хурандаа Д.Пүрэвдорж манай дадлага удирдсан багш дэд хурандаа Х.Дарханбаатар, хошууч Б.Ням-Очир нарын хамт ирж хилийн цагийн байдал, бидний дадлагын явц, байдалтай танилцан ярилцаж, санал сэтгэгдлийг маань сонсоод буцлаа. Энэ хэд хоногт Танай заставаас манай застав болтлоо ижилдсэн бид будилсан факталснаа ярьж инээлдэн, бас дундуур нь бага зэрэг улстөржиж дээд шатны удирдлагуудад уламжилмаар асуудлуудыг ярилцан нэгэн сайхан үдшийг үдлээ. Өнөө Нийслэл хүү шиг бид хилчдээсээ их ч зүйлийг сурч хил хамгаалалт, харуул манаа, албаны зохион байгуулалт, багаар ажиллахын үлгэр дууриалд суралцаад буцаж байна даа. Улсынхаа дархан хил дээр албан үүргээ гүйцэтгэж буй манай заставынхан цаашид сурна, боловсорно, хил хамгаалалт маань боловсронгуй болж техник технологи нэвтэрнэ, заставынхаа 50 жилийн ойг амжилт бүтээлээр дүүрэн угтана гэсэн өрнүүн сайхан сэтгэлтэй хамт олон доо. Хөнгөн гуниг, доголон нулимстай үдсэн Шовдол булгийн застав минь баяртай Эх орны минь хаврын эгэлхэн өдрүүдийг сэвшээ хонгор салхитай, намхан борхон уул толгодтой, өвс нь шаргалтсан өргөн талд өнгөрөөнө чинээ ч зүүдлээгүй явсан минь саяхан. Их сургуулийн захирлын тушаалаар эх орныхоо зүүн хязгаар болох Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагааны отрядад алба хаахаар гэнэтийн томилгоо авсан бидэнд нэг бодлын танихгүй мэдэхгүй газар, бас тэгээд хилийн торгон заагт алба хаахаар болсон бүсгүйчүүдийн хувьд хүндхэн ажил мэтээр хүлээж авч байсан. Гэтэл хүн бүрт тохиогоод байдаггүй ховор завшаан байсныг тэр дундаа мөрдэстэй эмэгтэйчүүд бидний хувьд нутгийн зүг жолоо залах үед л заставын эгэл бөгөөд даруухан хэдэн өдрүүдийг дурсан нүдэндээ нулимстай үдүүлсэн сайхан мөч амьдралд минь тодоос тод мөр үлдээнэ чинээ төсөөлөө ч үгүй явж. Эх орныхоо торгон хил дээр өнгөрүүлсэн цөөхөн хэдэн хоногт алба хааж буй хэдэн бор цэргүүдийн тэсвэр хатуужилтайг, хилчин бүсгүйчүүдийн ажилсагийг, дарга удирдлагууд нь өргөсөн тангарагтаа ямар үнэнчийг харж бахдах, баярлах, хайрлах сэтгэл төрж байсныг нуух юун. Тушаал авсан бидний хувьд заставын амьдрал, хилчдийнхээ
Нийгэм-Мэдээлэл 2016 îíû тавдугаар ñàð 5 Томилолт эх орныхоо наран мандах зүгийн торгон хилд үүрэг гүйцэтгэлээ хүнд хүчир албыг тэдний нэгэн адил богино хугацаанд ч болов өөрийн биеэр үзэж, мэдэрч, амсаж буйдаа дотроо энэхүү албаар бахархах, дурсамжтай сайхан өдрүүдийг угтан үдсээр нэг мэдэхэд л алба хаах хоног хугацаа маань дууссан байлаа. Заставын амьдрал тасралтгүй 24 цаг үргэлжилсээр, бид албаа хаасаар л. Заставын цагийн манаа, жижүүр, холбооны жижүүрийн үүргийг даргаас өгсөн үүргийн дагуу гүйцэтгэж, нар, салхи, цас, бороотой бас түймэртэй өдрүүдийг үдсээр л. Эх орны торгон хил дээр хилийн цагийн манаа, сэргийлэх манаа, хянах манаанд тогтоосон хугацаанд байгалийн ямар ч үзэгдлийг үл тоон эр хүнээс дутахааргүйгээр үүрэг гүйцэтгэж ирсэндээ одоо хэр нь өөртөө итгэж өгөхгүй ч бахархах сэтгэл төрсөөр л хил дээр өнгөрүүлсэн эгэлхэн өдрүүдээ нүдэндээ зураглан ЭЗНУС-ийн багш, ахлах дэслэгч Н.Алтанзул би бичиж сууна. Хэдэн бор цэргүүдийнхээ дунд ахлах дэслэгч Ц.Батням, дэд ахлагч Э.Оюунтунгалаг болон миний бие тэднийхээ авъяасыг бяцхан шалгаад авсан. Караоке дууны тэмцээн, гар барилдаан зохиосон нь тэдний хувьд бөөн инээдэм бас өрсөлдөөн байлаа. Хэдийгээр цөөхөн гэлтгүй цэргүүд маань бүгд л авъяастай, авхаалж самбаатай, бяр чадалтай гэдгээ бид гуравт нотолсон шүү. Басхүү эх орныхоо үзэсгэлэнт газар томилогдон үүрэг гүйцэтгэсэн Шовдол булгийн хоёрдугаар заставын маань нутагт Далай булаг гэдэг боргилдог сайхан булгийг үзээд гайхах бишрэх зэрэгцэж, магтан хашгирахад улам бүр боргилон буцалж байгааг харахад эх орноо бахдан дуулахад ч багадахаар таатай байсан. Эрдэнэцагааны отрядын хамт олон болон манай хамт олон нөхөрсөг уралдаан тэмцээн зохион байгуулсаны нэг нь гар бөмбөгийн тэмцээн байлаа. ХСИС болон отрядын бие бүрэлдэхүүн холимог баг бүрдүүлэн тоглосон нь хамтач уур амьсгал бүрдүүлж ёстой л НЭГ ХАМТЛАГ болж чадсан даа. Бас караоке дууны тэмцээнийг дурдахгүй өнгөрч болохгүй ээ. Эрдэнэцагааныхан үнэхээр авяаслаг, хамтач, эвсэг ёстой л атгасан гар шиг хамт олон гэдгийг тэдний бүхий л үйл ажиллагаанаас харж болохоор байсан гэдгийг тэмдэглэн хэлэх хэрэгтэй байх. Ийм хамт олныг бүрдүүлж чадсан дэд хурандаа П.Мөнхбаатар даргатай удирдах бүрэлдэхүүнийг дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Гар нийлсэн залуу боловсон хүчинтэй ид хийж бүтээх үе дээрээ явж буй ёстой л шижигнэсэн залуучууд гэдгийг тэд нотолсон. Харих хугацаа ойртож байгаа нь сайхан ч гэлээ цаанаа л нэг гуниг дагуулах өдөр бас дөхсөөр л. Отрядын төвөөс 55 км-т орших Шовдол булагийн заставт өнгөрүүлсэн, басхүү алба хаасан цөөхөн хэдэн өдрүүдийг инээд хөөртэй, баярлах бахархах, басхүү бяцхан боловч хөнгөн гуниг дагуулсан доголон нулимстай угтсан бас үдсэн Шовдол булгийн застав минь баяртай. Эх орныхоо хилийг манах нэр төртэй үүргийг гүйцэтгэсэн нь хэзээ ч мартагдахгүй сайхан дурсамж болж үлдсэн Хошууч Ц.Батбаяр би дэд ахлагч Х.Ендонжамцын хамт есдүгээр заставт томилогдон үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ хугацаанд бид сэргийлэх манаа, шалгах манаа, хилийн харуулын цагийн манаа, заставын цагийн манаа, заставын эргүүл, заставын жижүүрийн үүрэг гүйцэтгэж, эх орон, эцэг эх, найз нөхөд, хань ижил хийгээд ертөнцийн мөн чанарын тухайд эргэцүүлэн бодож заставын офицер, ахлагч, цэрэг, энгийн албан хаагчдаас их зүйлийг сурсан. Тэдэнд ХСИС-ийн танилцуулга, зас тавын хугацаат цэргийн албан хаагчдад сэтгэл зүй, мэдээлэл, соёл сурталчилгааны албаны хүрээнд Философи танин мэдэхүй, Сэтгэлгээний түүх,соёл сэдвээр тус тус лекцийн хичээлийг зохион байгууллаа. Энэ үеэр бид танин мэдэхүйн мэдлэг сорих АХА тэмцээнийг заставын бие бүрэлдэхүүний дунд зохион байгуулж, тэмцээнд түрүүлсэн ахлах ахлагч М.Баясгаланд Хилийн сургуулийн захирлын талархлыг гардуулан өгсөн. Мөн АКМ, СВД, АПС, КПВТ, СПШ-ын ажиллах зарчим, үйл ажиллагааг судалж, АКМ, АПС бууны задаргааг хийж, газ эсэргүүцэгчтэй ажиллаж, мөр судлал, цэргийн байр зүйн чиглэлээр заставын сургалт дадлагын талбайд дэд ахлагч М.Эрдэнэбилэгтэй хамтран ажиллахад тун таатай байлаа. Сургалтын төвд ирсэн шинэ цэргүүдэд эх оронч үзэл ба ёс суртахууны сэдвээр хичээл орж, эх орон өөрөө үнэт зүйл болох тухай, хилийн албанд хүн хэрхэн хүмүүжиж, төлөвшдөг тухай, ээжийн хүүгээс эх орны хүү болохын утга учрын талаар ярилцаж, тэдэнд сэтгэлийн эрч хүчийг бэлэгдэх зорилго тавив. Өглөө бүр нэгдэж, төрийн дуулал дуулж, жагсаалын бэлтгэл, хувцасны үзлэг, гүйлт, гимнастик хийж, усанд орон заставын бусад үйл ажиллагаанд оролцож, цэргийн зохион байгуулалтын онцлог, мөн чанар, сахилга бат, ёс суртахууны талаар практик дээр суралцлаа. Тус заставт томилогдсон бид хоёр Ихэр хургалж харуулд дөрөв хоногийн хугацаатай харуулын цагийн манааны үүрэг гүйцэтгэж, хошууч Т.Энхтэгшийн удирдлагад Монгол Улсын хилийг манах, нэр төртэй, ариун сайхан үүргийг гүйцэтгэсэн нь бидний сэтгэлд хэзээ ч мартагдахгүй сайхан дурсамж болон үлдсэн юм. Хилийн сургуулийн лаборантын ажлыг Хилчин алдраар сольсон хишиг өдрүүд Үүр цайжээ... Алсад дүнхийх уулын оройг зэсийн өнгөөр туяаруулж, талын сэргэлэн болжморын жиргэх дуунд бүжих мэт цацрагаа дэлгэсээр эх орны зүүн хязгаараас наран ургалаа. Хамар цоргин үнэртдэг шаргал цайныхаа дээжээр өглөөг эхлүүлдэг байсан бүсгүйчүүд буу мөрлөж, уудам эх орныхоо эмжээр болсон хилийн зурвас дээр, энгийн харагдах хэдий ч эрхэмлэж омогшмоор хилийн баганын хажуунаас энэ өглөөний нарыг тосно чинээ зүүдэлж явсангүй. Тийм ээ бид таньтай Монгол Улсын дархан хилээс мэндчилж байна. Тэртээ доор уулын бэлд харуулын жижигхэн байшингийн яндангаар цэнхэр утаа суунаглан, амар амгалан байгааг илтгэх мэт нам гүмхэнд оршино. Тэнд эх орноо, энхрий хайртаа, эгдүүтэй бяцхан үрээ зүрхэндээ, сэтгэлдээ тээсэн байлдагчид бас эгэл олон цэргийг эцгийн хайраар халамжлан сургаж буйдхан хязгаар нутагт энэ амьдралаа зориулж яваа идэрхэн харуулын дарга байгаа. Би чинь уг нь харуулд гарч байгаа хүн шүү дээ. Удахгүй цагийн манааны ээлж солигдоно. Гэхдээ энэ өндөрлөг дээрээс хол ойрын барааг харж зогсоход их зүйл бодогдох юм. Хошуу нэмэхээр хуруу нэм гэдэг ч би энэ удаа хошуу нэммээр санагдлаа. Хилчдийн маань өдөр тутам өмсдөг хувцас нь бидний нэрлэж заншсан хээрийн эрээн. Эдэлгээний хугацаа дуусах болоогүй ч элэгдэж хуучирсан эрээнийгээ тэд цэмцгэрхэн өмсөх нь бахдмаар. Харин ногоон, саарал 2 нь өмсөх нь өдрийн од шиг болохоор заримд нь хэд хэдээрээ байх юм. Юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр ногоон хувцасны оронд эрээн хувцас олгож байвал зүгээр юм уу гэсэн санаа. Дараагийн хошуу нэмэх асуудал нь хилчдийн ар талыг бат найдвартай авч явдаг гэргий хилчид. Заставын холбоочин бүсгүй л ганцаараа цэргийн байлаа. Бусад орон тоон дээр ажиллаж байгаа эмэгтэйчүүд бүгд энгийн. Тэднийг ахлагч бүрэлдэхүүнд оруулж болдоггүй юм аа гэхэд 3-5 жилдээ ч юм уу нэмэгдэл гэж олгодог бол амьдрал ахуйд нь дэмтэйсэн. Эх орны баруун хязгаар Ховд нутгийн бүсгүй эр нөхрөө даган энэ зүүн хязгаарт ирчихээд таних хүнгүйгээсээ ч тэр үү эсвэл энэ бүхнийг хэцүү бэрх гэж бодоогүйдээ ч тэр үү хорвоод мэндлээд долоо ч хоноогүй нялх үртэйгээ буудлын өрөөнд хэд хоночихоод бушуухан л застав руугаа яарснаа инээмсэглэн ярьсан бүсгүй, нүүр нүдгүй шуурсан цасан шуурганд сураг чимээгүй болоод бүтэн гурав хоносон эр нөхрийнх нь тухай сураг дуулах болов уу гэсэндээ холбооны жижигхэн өрөөнд цурамхийлгүй суухдаа бяцхан хүүгээсээ Аав нь хэзээ ирэх вэ гэж асуун сууснаа ярьсан ариун цэврийн зааварлагч бүсгүй. Тэднээр бахархахгүй байхын аргагүй. Хилийн сургуулийн лаборант, дэд ахлагч Б.Бат-Эрдэнэ би Хилийн сургуулийн арга зүйч, ахмад Л.Батчулуун, ЭЗНУС-ийн Эрх зүйн онолын тэнхимийн ахлах багш, ахмад С.Оюунчимэг нарын хамт гуравдугаар заставт үүрэг гүйцэтгэсэн. Ийнхүү заставт өнгөрүүлсэн хэдхэн хоногт олон зүйлийн сайхныг бахдан биширч байлаа. Цөөхөн хэдэн хоногт ах, дүү, найз нөхөд шиг ижилдэн дассан хошууч А.Насанбуян захирагчтай хамт олондоо сайхан бүхний дээдийг ерөөж, ажил, амьдралын талбарт ахин уулзахын ерөөл тавья. Бэлтгэсэн: Дэслэгч Б.ЦЭЦЭГМАА
6 2016 îíû тавдугаар ñàð Цаг үе-мэдээлэл Сонсогчийн индэр ОБС-ийн сонсогч н.нямжаргал Солонгос улсын Чангшин их сургуулийн галын инженерийн ангид амжилттай суралцаж байна Онцгой байдлын сургуулийн сонсогч н.нямжаргал энэ хичээлийн жилээс Солонгос улсын Чангшин их сургуулийн галын инженерийн ангид амжилттай суралцаж байна. Түүний ярилцлага http://mfire119. cs.ac.kr/#_page_17 сай тад нийтлэгдсэнийг та бүхэнд хүргэж байна. 2016 онд манай танхимд элсэн орж ирсэн н.нямжаргал бол Монголоос ирсэн оюутан юм. Элсэж орж ирээд 2 сар өнгөрсөн. Энэ хугацаанд ямархуу байгааг нь Жи Ду багш болон И Ху Ён багш нартай ярилцлаа. -Солонгост суралцахаар ирсэн шалтгаан нь юу вэ? -Монгол Улсын Хууль сахиулахын Их сургуулийн Онцгой байдлын Спорт Их сургуулийн харьяа Соёмбо спорт, сургалтын төвөөс санаачлан нийтийн биеийн тамир, спортыг хөгжүүлэх, сурталчлан таниулах, багш, албан хаагч, сонсогч, суралцагчдын хурд хүч, авхаалж самбаа, оюун ухаан, тэсвэр тэвчээрийг сорих, бие бялдарыг хөгжүүлэх, багаар ажиллах чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор бүрэлдэхүүн болон харьяа сургуулийн багш, албан хаагч, сонсогч, суралцагчдын сургуульд 2 жилийн хугацаанд суралцсан. Монголд сайн суралцаж байсан бөгөөд Солонгост өндөр боловсрол эзэмшихээр ирсэн. Солонгосын соёл уламжлал таалагдсан болохоор орчинд ирээд суралцвал илүү сонирхолтой санагдаад Солонгост ирж суралцах шийдвэрийг гаргасан. -Солонгосын олон их, дээд сургуулиас Чангшин их сургуулийг сонгосон шалтгаан нь юу вэ? -Эхлээд Чанвон хотод хэлний бэлтгэлд суралцаж байх хугацаандаа Чангшин их сургуулийг судалж галын инженерийн ангийг сургалтаараа тэргүүлдэг гэдгийг олж мэдээд сонгон орсон. -Солонгосын сургуулийн амьдралаар амьдрах хэцүү болон гоё зүйл нь юу вэ? -Онцгойлон хэлэх хэцүү зүйл байхгүй бөгөөд Солонгосын амьдрал надад таалагдаж байгаа. Сайн тал нь гэвэл нь өөрөө бие дааж амьдрахад суралцаж байна. -Чангшин их сургуулийн галын тэнхимд суралцаад 2 сарын хугацаа өнгөрлөө. Энэ хугацаанд хичээлээс гадна ангийн оюутнуудтайгаа харилцаа ямархуу байна вэ? -Хичээл хийхэд багш нар эелдэгээр хичээлээ заадаг болохоор хэцүү зүйл байхгүй ээ. Ангийн найзууд маань надад бас тусалдаг болохоор сонирхолтой амьдарч байгаа. -Солонгост сургуулиа төгсөөд ямар төлөвлөгөөтэй байна вэ? -Солонгост сайн суралцаж сургуулиа төгсөөд Монгол Улсын Онцгой байдлын албанд ажиллах гэрээний дагуу нутаг руугаа буцна. -Сүүлд нь хэлэхэд манай сургуулийн оюутнууд болон Солонгосын Чангшин их сургуульд суралцахаар бэлдэж байгаа гадаад оюутнуудад хандаж хэлэх үг байна уу? -Хичээлийн цагаар ойлгож чадахгүй байсан зүйл дээр тусалж бага багаар Солонгос хэлийг сайжруулж өгч байгаа ангийн найзууддаа болон багш нартаа баярлалаа. Манай сургуулийн багш хүүхдүүдтэй тулж сайн ажиллаж эелдэгээр сайн зааж өгдөг болохоор амархан сурдаг. Чангшин их сургуулийн галын инженерийн тэнхим нь маш сайн сургалттай сургууль болохоор манайхыг сонгож элсэн орно уу. Багш, албан хаагч, сонсогч, суралцагчдын дунд Спортын таван төрөлт тэмцээн зохиов дунд Спортын таван төрөлт тэмцээнийг тавдугаар сарын 02-ны өдөр амжилттай зохион байгууллаа. Тус тэмцээн нь долоон хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр багийн системээр зохион байгуулагдсан бөгөөд баг, тамирчид гар дээр суниалт, гэдэс таталт, спортын гимнастик/ суга савлуур, модон морь, турник суниалт/ олс таталт, бөмбөгтэй буухиа, АХА гэсэн төрлүүдээр өрсөлдөж, шилдгүүдээ тодруулав. Спортын таван төрөлт тэмцээнд Эрх зүй, нийгмийн ухааны сургуулийн сургалтын арга зүйч, цагдаагийн ахмад Б.Ууганбаяр ахлагчтай баг тамирчид тэргүүн байр эзэлж, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн сургуулийн дамжааны захирагч-багш, ахлах дэслэгч Л.Зэсшагай ахлагчтай баг тамирчид хоёрдугаар байр, Цагдаагийн сургуулийн Мөрдөх ажиллагааны онол, тактикийн тэнхимийн багш, цагдаагийн ахмад Ж.Мөнхжаргал ахлагчтай баг, тамирчид гуравдугаар байр эзэлж, өргөмжлөл, медаль, мөнгөн шагналаар шагнууллаа. Тэмцээний ерөнхий шүүгчээр МУБИС-ийн Урлаг биеийн тамирын сургуулийн Гимнастикийн тэнхимийн ахлах багш, спортын мас тер Ш.Энхбүрэн, Соёмбо спорт, сур галтын төвийн дасгалжуулагч, цагдаагийн дэслэгч Б.Баатарсүрэн нар ажилласан. Эрдэм шинжилгээ Г.Ганбаатар, Ц.Очгэрэл нар Хууль зүйн доктор -ын зэргээ хамгаалав Энэ үеэр докторын зэргээ амжилттай хамгаалсан шинэхэн хоёр эрдэмтнээс сэтгэгдлийг нь сонслоо. Ахлагчийн сургуулийн захирал, цагдаагийн хурандаа Г.Ганбаатар: -Юуны өмнө докторын диссер тациа амжилттай хамгаалсан таньд баяр хүргэе? -Баярлалаа. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй холбоотой гэмт хэргийн чиглэлээр нэлээд хэдэн жил судал гаа хийж, диссертацийн ажлаа бичиж докторын зэр гээ амжилттай хамгаалсандаа баяр тай байна. Докторын диссертаци би чихэд Хууль сахиулахын их сургуу лийн нийт эрдэмтэн багш, суд лаачид их тус дэм болсон. -Гэр бүлийн хүчирхийллийн асуудлаар судалгаа явуулж, эрдмийн ажил бичих явцад мэдээж янз бүрийн л асуудлыг олж харсан болов уу? -Гэр бүлийн хүчирхийлэл бол Монгол Улсын нийгмийн тулгамдсан асууд лын нэг. Миний хувьд гэр бүлийн хүчир хийлэлтэй холбоотой үйлдсэн гэмт хэргийг мөрдөн шалгах арга зүйн тулгамдсан асуудлыг судалсан. -Таны судалгааны ажлын гол онцлог нь юу байсан бэ? -Гэр бүлийн хүчирхийллийн асууд лаар судалгаа явуулж, мөрдөн шал гах ажиллагаа ямар аргачлалаар яваг дах, мөрдөн шалгах ажиллагаа явуу лахад тулгамдсан асуудал нь юу байгаа талаар эрх зүйн хүрээнд болон цаг даагийн байгууллагын үйл ажил лагааны түвшинд судалж гаргаснаараа давуу талтай. Мөн судалгааныхаа ажлын хүрээнд цаг даагийн алба хаагчдад гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх талаар зөв лөмж, заавар гаргаж байгаа. Цаг даагийн алба хаагчид болон сон согчид маань энэхүү зааврыг ун шиж судал снаар гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх талаар мэдлэг, чадвараа нэмэгдүүлэх боломжтой юм. -Хууль сахиулахын их сургуулийг түшиглэсэн докторын зэрэг хамгаалуулах зөвлөл байгуулагдаад багагүй хугацаа өнгөрлөө. Энэхүү зөвлөл байгуулагдсаны ач холбогдлыг юу гэж харж байгаа вэ? -Энэхүү Докторын зэрэг хамгаалуулах зөвлөл бол цаг үеэ мэдэрч байгуулагдсан гэж боддог. Энэхүү зөвлөл нь эрх зүйн болон өдөр тутмын үйл ажиллагаа, тодорхой асуудлыг шийдвэрлэх процесс дээр тулгамдсан асуудал, түүнийг онол, практикийн үүднээс судалж үйл ажиллагаандаа тусгаж байгаагаараа онцлог юм. Эрдэм шинжилгээ, хөгжлийн хүрээлэнгийн Шүүхийн шийдвэр гүй цэтгэл судлалын төвийн эрх лэгч, хурандаа Ц.Очгэрэл: -Их сур гуулиас төрөн гарсан эрдэмт дийн тоог нэмсэнд баяр хүргэе? -Хууль сахиулахын их сургуулийг түшиг лэсэн докторын зэрэг хамгаалуулах зөвлөлийн хуралдаанаар докторын диссертациа амжилттай хам гаалсандаа баяртай байна. -Таны судалгааны ажлын гол онцлог нь юу байв? - Хорих байгууллагын аюулгүй байдлыг хангах ажиллагааны тогтолцоо, түүнийг боловсронгуй болгох зарим асуудал сэдэвт докторын диссертацийнхаа хүрээнд хорих байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангах асуудлыг аюулгүй байдал судлалын үүднээс анх удаа судалж гаргаснаараа онцлогтой. Мөн аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах талаар гадаадын орнуудтай харьцуулж олон улсын түвшинд судалсаны зэрэгцээ эрх зүйн зохицуулалт болон аюулгүй байдлыг хангах ажиллагааны тогтолцоог боловсруулахад онолын тодорхойлолт өгсөнөөрөө давуу талтай юм. Түүнчлэн хорих байгууллагуудын аюулгүй байдлын чиглэлээр шинжлэх ухааны үндэслэлтэй стандарт бий болгох, хорих байгууллагын аюулгүй байдалд нөлөөлөх сөрөг хүчин зүйлс, эрсдэл, эмзэг байдлыг үнэлэх аргачлалыг боловсруулж судалгааны ажилд хавсаргасан. Энэ нь тус салбарын хэмжээнд шинэлэг зүйл болсон. -Энэхүү судалгааг хийхэд хэдий хэр хугацаа зарцуулсан бэ? -Сүүлийн долоон жилийн туршид энэ чиглэлээр судалгаа хийж, эрдэм шинжилгээний хуралд оролцон өгүүлэл нийтлүүлж, шинжлэх ухааны эргэлтэд оруулах талаар нэлээд анхаарч ажилласан. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын хэмжээнд Их сургуулийг түшиглэсэн докторын зэрэг хамгаалуулах зөвлөлийн хуралдааны хоёр дахь доктор болж байна. Надаас өмнө Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн сургуулийн тэнхимийн эрхлэгч, хурандаа Б.Алтангэрэл докторын зэргээ хамгаалсан. Бид хоёр нэг ангийн хүүхдүүд байгаа юм. Дэслэгч: В.ДОНДОВДОРЖ
2016 îíû тавдугаар ñàð Нийгэм-Мэдээлэл 7 Төгсөлт Их сургуулийн төгсөлтийн туяа оройн нэгдсэн тооллого ёслолын арга хэмжээ боллоо 2015-2016 оны хичээлийн жилийн төгсөлтийн Туяа оройн нэгдсэн тооллого ёслолын арга хэмжээ боллоо. Их сургуулийн жагсаалын талбайд болсон энэхүү үйл явдал нь төгсөгчдөд хүндэтгэл үзүүлэх зорилготой юм. Уг ёслолыг сонирхохоор төгсөгчдийн гэр бүл, найз нөхөд, ойр дотныхон нь цугларсан байв. туг, Хилийн сургуулийн байлдааны тугийг залснаар эхэлсэн Туяа нэгдсэн оройн тооллогын үеэр төгсөгчид оройн зугаалга хийхийн зэрэгцээ цэргийн тангараг өргөж, ёслолын буудлага буудууллаа. Бүтээн байгуулалт Энэ үеэр Хууль сахиулахын их сургуулийн захирал, профессор, тэргүүн комиссар С.Баатаржав Ирээдүйн зорилго, эзэмших мэргэжлийнхээ төлөө өөрийн мэдлэг оюун, хүч чадлаа дайчлан шамдан суралцсан эрхэм төгсөгчид та бүхэн өнөөдөр эрдэмтэн багш, эцэг эх, ах дүү, найз нөхдийн хамт баяраа тэмдэглэхээр Туяа оройн тооллого ёслолын арга хэмжээнд жигдрэн жагсаад байна. Эрхэм төгсөгч та нарын сонсогч цагийн алдаа оноо, амжилт бүтээл бүхэн чинь тодоос тод, гэрэл гэгээтэй дурсамж болон үлдэж, цагдаа, хил хамгаалах, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэл, онцгой байдал, шүүхийн шинжилгээний албан хаагчдын эгнээнд удахгүй орж, өргөсөн тангарагтаа үнэнч, хүний эрх, эрх чөлөөг дээдлэн, хуулийг ёсчлон биелүүлж ажиллана гэдэгт итгэж байна. Баярын жагсаалдаа жигдрэн жаг саж, тангаргаа давтан, Төрийн дууллаа хоолой нийлүүлэн дуулах та нараараа эрдэмтэн багш нар чинь омогшин бахархаж байна. Та бүхэнд болон та бүхний эцэг эх, найз нөхөд, гэр бүл, ойр дотныхонд тань энэ оройн баярын мэндийг хүргэж цог зол боо, аз хийморьтой явахын өлзийтэй ерөө лийг өргөн дэвшүүлье гэлээ. 2015-2016 оны хичээлийн жилд Хууль сахиулахын их сургуулийг 452 сонсогч төгсөж Хууль сахиулах болон онцгой байдлын тусгайлсан чиг үүрэгтэй байгууллагуудад томилогдон ажил үүргээ гүйцэтгэхээр болоод байна. Тодруулбал, Хууль сахиулахын их сургуулийн Удирдлагын сургуулийг 24, Цагдаагийн ажил-эрх зүй мэргэжлээр 173, эчнээ сургалтаар 149, Криминалистикийн шинжилгэээрх зүй мэргэжлээр 21, хилийн алба мэргэжлээр 25, Шалган нэвтрүүлэх алба мэргэжлээр 13, Цэргийн сэтгэл судлал мэргэжлээр 8, Хилийн инженер техникийн алба мэргэжлээр 9, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагын ажил- Эрх зүй мэргэжлээр 28, Онцгой байдлын ажил-эрх зүй мэргэжлээр 26 боловсон хүчин бэлтгэгдээд байна. Тус ёслолын ажиллагаанд Их сургуулийн удирдлагууд болон Хууль зүйн яамны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Үнэнбат, Хууль зүйн нэгдсэн бодлогын газрын дарга Т.Ганбаатар, ЦЕГ-ын дэд дарга, дэд комиссар Ц.Ням-Очир, ХХЕГын орлогч дарга, бригадын генерал Б.Сайнтөр, Хүний нөөц, бодлого зохицуулалтын хэлтсийн дарга, хурандаа Ц.Батбаяр, ШШГЕГ-ын Захиргааны удирдлагын газрын дарга, хурандаа М.Алтан-Очир, Онцгой байдлын ерөнхий газрын тэргүүн дэд дарга, хурандаа П.Баттогтох, ШШҮХ-гийн дэд захирал, цагдаагийн хурандаа Ц.Гантулга, Германы хамтын ажиллагааны нийгэмлэгийн төслийн удирдагч Стефан Ханселманн, дэд захирал О.Батболд, Орон нутгийн хөг жил, Засаглалын зөвлөх Ч.Оюун- Эрдэнэ, МУИС-ийн Олон улсын харилцаа, нийтийн удирдлагын сургуулийн Нийтийн удирдлагын хөтөл бөрийн эрхлэгч Н.Бурмаа нарын зочид төлөөлөгчид оролцлоо. Мөн Туяа оройн нэгдсэн тооллого ёслолын хүрээнд хамтлаг, дуучид төгсөгчдөд зориулж ая дуугаа өргөсөн юм. Цагдаагийн дэслэгч Ч.АННА Цагдаагийн дээд сургуулийн 1996 оны төгсөгчдөөс Багшийн хөгжлийн төв -ийг иж бүрэн тохижуулж, хүлээлгэн өгөв Багшийн хөгжлийн төв -ийн нээлтийн үеэр. 2016.05.30 Цагдаагийн дээд сургуулийн 1996 оны төгсөгчдөөс санаачлан сургууль төгссөнийхөө 20 жилийн ойг тохиолдуулан Цагдаагийн сургуульд Багшийн хөгжлийн төв -ийг шинээр байгуулж, иж бүрэн тохижуулан хүлээлгэн өгөх ёслолын арга хэмжээ тавдугаар сарын 30-ны өдөр боллоо. Уг арга хэмжээнд Их сургуулийн Сургалт, эрдэм шинжилгээ эрхэлсэн дэд захирал, дэд комиссар Б.Бат- Эрдэнэ болон Цагдаагийн ерөнхий газрын дэд дарга, дэд комиссар Ц.Ням-Очир, Цагдаагийн сургуулийн захирал, дэд комиссар Д.Эрдэнэбаатар, Ахлагчийн сургуулийн захирал, цагдаагийн хурандаа Г.Ганбаатар тэргүүтэй 1996 оны төгсөгчид оролцов. Ёслолын арга хэмжээг нээж 1996 оны төгсөгчдийн комиссын дарга, цагдаагийн хурандаа П.Батбаатар үг хэлж, төрөлх сургуулийнхаа хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулан хандив тусламж үзүүлсэн нийт төгсөгчиддөө талархал илэрхийллээ. Цагдаагийн сургуульд Багшийн хөгжлийн төв -ийг шинээр байгуулж сургалт, эрдэм шинжилгээний ажил явуулах орчин нөхцөл бүрдсэнд Их сургуулийн удирдлагууд, албан хаагч, сонсогчид ихээхэн талархалтай хандаж байв. Дашрамд дурдахад, 1996 оны төгсөгчдөөс комиссар 3, хурандаа цолтон 24 төрөн гарсан бахархалтай хамт олон аж. нийт бие бүрэлдэхүүний зүгээс 1992-1996 оны нийт төгсөгчиддөө баярлаж, талархсанаа илэрхийлье. Мэдээ мэдээлэл 99 суралцагч магистрын дипломоо гардан авав 2014-2016 оны хичээлийн жилд Ахисан шатны боловсролын сургуулийн магистрын зэргийн сургалтын хөтөлбөрийг бүрэн хангасан Гэмт явдал судлалын 55, Шүүх шинжилгээ зүйн 8, Хил судлалын 20, Гамшиг судлалын 16 нийт 99 суралцагчид диплом гардуулах ёслолын ажиллагаа тавдугаар сарын 27-нд боллоо. Тус арга хэмжээнд Их сургуулийн захирал, профессор, тэргүүн комиссар С.Баатаржав, Сургалт, эрдэм шинжилгээ эрхэлсэн дэд захирал, дэд комиссар Б.Бат-Эрдэнэ, Албаны зохион байгуулалт, санхүү хангамж эрхэлсэн дэд комиссар Д.Ядамдорж болон захирлын зөвлөлийн гишүүд, Онцгой байдлын ерөнхий газрын Захиргаа удирдлагын газрын дарга, онцгой байдлын хурандаа Л.Болдбаатар, ШШГЕГ-ын Тамгын газрын дарга, хурандаа М.Алтан- Очир, ХХЕГ-ын Хүний нөөцийн хэлтсийн дарга, хурандаа Ц.Батбаяр, ШШҮХ-ийн дэд захирал, цагдаагийн хурандаа Ц.Гантулга нар оролцож, төгсөгчдөд диплом гардуулж баяр хүргэж, амжилт хүслээ. Боловсролын инновацийн асуудал сэдэвт эрдэм шинжилгээний бага хурал боллоо Дээд боловсролын салбарын шинэчлэлийн хүрээнд зохион байгуулагдаж байгаа Боловсролын инновацийн асуудал сэдэвт эрдэм шинжилгээний бага хурал 05 дугаар сарын 20-нд Их сургуулийн Соёмбот танхимд боллоо. Хуралд ХСИС-ийн Хилийн сургууль, Батлан хамгаалахын их сургууль, УЕПГ, Шинэ Монгол технологийн дээд сургууль, Нийслэлийн боловсролын газар болон ОХУ-ын эрдэмтэн, судлаачид оролцож илтгэл хэлэлцүүлэв. Энэ үеэр Буриад улсын гавьяат хуульч, Хууль зүйн ухааны дэд эрдэмтэн, Хармаев Юрий Владимирович хуралд оролцогчдод цахимаар мэндчилгээ дэвшүүлэн амжилт хүссэн юм. Мөн Хууль зүйн ухааны дэд эрдэмтэн, доцент, Раднаева Эльвира Львовна Хуульч хувь хүний төлөвшил ба боловсрол, шинжлэх ухааны хамтын ажиллагааны чиглэлд криминологийн хичээлээр бэлтгэх нь сэдвээр цахимаар илтгэл хэлэлцүүлэв. Хурлын төгсгөлд оролцогчдын дунд хэлэлцүүлэг өрнүүлэн, цаашид хэрхэн хамтран ажиллах талаар санал солилцов.
8 2016 îíû тавдугаар ñàð Яруу найраг Их сургуулийн хилийн цол бүхий албан хаагчдыг Монгол Улсын хил хамгаалалтад оролцуулж, албаны дадлага олгох сургалтыг Цэргийн гавьяаны одонт Хилийн 0146 дугаар ангид зохион байгуулсан. Тус ангийн долдугаар заставт үүрэг гүйцэтгэсэн Санхүү хангамж үйлчилгээний газрын Хувцасны хангалт хариуцсан мэргэжилтэн, ахлах дэслэгч М.Ууганжаргал эх орны хилд алтан аргамжаа болж үлдсэн сэтгэгдлээ буулгаснаа та бүхэнтэйгээ хуваалцаж байна. Танин мэдэхүй-урлаг Эх орны хил Хилийн харуулын шувууд хамгийн түрүүнд сэрж, ганганан баясацгааж өглөөг хамтдаа угтана Хилийн харуулын нар Эх орноо хамгаалж хамгийн түрүүнд мандана Хилийн харуулын нар эзнээ ивээж есөн өнгөөр солонгорон туяарч ерөөл цацрагийн түлхүүр атгуулна Хилийн харуулын газар шороо ээжийн минь саатай торгон дээл шиг гялалзан зэрэглээтнэ Хилийн харуулын хөх тэнгэр эцгийн минь гал голомт шиг хойморлон нөмөрлөнө Хилийн харуулын сэвшээ салхи дөрвөн зүг найман зовхист руу эх орноо сахиж эрчлэн хуйлрана Хилийн манааны гадаад орчинд хөрш айл, хөрш хилчин зэрэгцэн оршино Хилийн манааны салаа зам бүр амьдралын олон мөн чанарыг таниулна Хилийн манааны алтан зурвас хязгааргүй их хүсэл тэмүүлэл, биелүүлэлтийг бэлгэднэ Хилийн манааны алсын харгуй ирээдүйн хөгжил, дэвшил, шилжилтийн замыг заана Хил хамгаалалтын ирээдүйн эх үндэс нь зөв удирдагчийн залуурт байхад ард түмэн аз жаргал эв эеэр бүтнэ Хилийн манааны алтан аргамжаа эх орноо хамгаалах баатарлаг үйлсийг бадраана Хилийн манааны зүүрмэглэх хормыг ард түмнээ хамгаалж буй сэтгэлийн гал сэрээнэ Хилийн манаанд үүрэг гүйцэтгэсэн эрэлхэг дайчдын хөшөө дурсгал хүндэтгэл нь бахархах омогших, баярлах гуних түүхийг сэдрээнэ Хилийн манаанд тушаал авсан эр цэргүүд аугаа ажил бүхний ард нь номхон даруу гүйцэтгэн мишээнэ Хилийн заставын эрхэм гэргий нар чин үнэнч сэтгэлээр тушаал аван эхэмсэг бадамлянхуагаар эх орноо давхар хамгаалан хайрлана Хилийн заставын алдрай бяцхан үрсүүд амьдралыг ухаарах үнэнд суралцан Эх орны ирээдүйд бэлтгэгдэнэ Хилийн сүлдэт баганын өөд өгсөх зүгт ариун дагшин адис авч хийморийн мөр үлдэнэ Хилийн овоогоор зэрэгцээд өнгөрөхөд Эх орны голомт, эзгүй Ðåäàêöèéí Редакцийн çóðâàñ зурвас хээрийн багцаа тодроно Хилийн бүсд тулаад ирэхэд алхах газар, амьсгалах агаар бүрийг тоолно Хилийн манаанд шөнө болоход одод тэнгэр гэрлээ асааж гийгүүлэн тайвшруулна Хилийн харуулын өндөрлөг цэг анхаарал, болгоомжлол, анзаарга сэрэмжийг шалгана Хилийн харуулын даруухан байр бүхнийг багтааж дулаацуулан тэтгэнэ Хилийн заставын үүл нь хүртэл уран зургийн гайхамшиг Хилийн заставын унага нь хүртэл ташуур авах хурдан хүлэг Хилийн заставын адуун хомоол нь хүртэл галд цучил нэмэх гэрэл Хилийн заставын өвс хүртэл амьдралд бэл нэмэх тэжээл Хилийн заставын талх нь хүртэл барьсан эзнээ баярлуулсан амтат мэдээг дуулгана Хилийн заставын түймэр нь хүртэл амьдралд хөл алдах вий гэх Харуулын дарга Хилийн 0146 дугаар ангийн тавдугаар заставын Харуулын дарга, ахлах ахлагч Б.Цогт-Эрдэнийн шүлгээс уншигчдадаа толилуулж байна. Тэрээр 1996 онд Дунгийг эгшиг яруу найргийн наадмын дэд байр, 1998 онд тэргүүн байр, Сэлэнгэ аймгийн Авъяас яруу найргийн наадмын тэргүүн байр, 2003 онд Хонгорзул сонины нэрэмжит хайрын шүлгийн уралдааны тэргүүн байр, 2016 онд Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан суманд зохиогдсон яруу найргийн наадмын дэд байрын шагналтай Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын харьяат авъяаслаг найрагч билээ. Мандаж жаргах нарыг торгон хил дээр угтдаг Манааны номхон мориндоо бүхнээс илүү хайртай Хилийн бүдэг замыг хаанаас ч олж сурсан Хээгүй бүрэг зантай хилийн харуулын дарга аа Хээрийн хөх салхинд гандуу гундуухан зүстэй Хилчин төрмөл заяандаа омог бардам зантай Заяа төвшин олныхоо амар тайвны төлөө Залуу сайхан насаа завтав харуулд үддэг ээ Овоо тэмдэгт баганадаа Сэтгэл дандаа хорогддог ÅЪÍÕÈÉ ÐÅÄÀÊÒÎÐ: Ñóðãàëò, ýðäýì øèíæèëãýý ýðõýëñýí äýä çàõèðàë, äîêòîð, ïðîôåññîð, дэд комиссар Á.ÁÀÒ-ÝÐÄÝÍÝ ÃÈØ Ä: Цэргийн албаны зохион байгуулалт, аюулгүй байдлын газрын дарга, öàãäààãèéí õóðàíäàà Æ.Ò ÌÝÍÒÓËÃÀ Соёл, олон нийт, хамтын ажиллагааны албаны дарга, öàãäààãèéí äýд хурандаа Б.ЭНХБОЛД Соёл, олон нийт, хамтын ажиллагааны албаны ìýðãýæèëòýí, äýñëýã Á.ÖÝÖÝÃÌÀÀ Соёл, олон нийт, хамтын ажиллагааны албаны ìýðãýæèëòýí, äýñëýã Â.ÄÎÍÄÎÂÄÎÐÆ Соёл, олон нийт, хамтын ажиллагааны албаны ìýðãýæèëòýí, цагдаагийн дэслэгч Ч.АННА Õàÿã: Óëààíáààòàð õîò, Áàÿíç ðõ ä ðýã, Õèë íèé ãóäàìæ, Õóóëü ñàõèóëàõûí èõ ñóðãóóëü ÓÒÀÑ / ÔÀÊÑ: 70155002, www.info@leu.gov.mn хариуцлагагүй мунхагийн зурвас үзүүлнэ Хилийн заставын бороо нь хүртэл ариун гангийн үнэрийг түгээнэ Хилийн заставын маргаашийн зүрх сэтгэлд улс орныхоо халдашгүй дархан хилийг хамгаалах мэдлэг, мэргэн ухааны бодлого, тактик боловсруулагдана Хилийн 7-р заставын маань Сүүлт сэрвэн, Вангийн Цагаан Хайрхан амьдралд итгэл сүсэг залбирал нэмэх аз хийморийн зүг байлаа Хилийн заставын монгол эрчүүд Эх орны минь тэгш өндөрлөг тулгуур багана, түлхүүр ухаан, түшиг мөн чанар байлаа Хилийн заставт Эх орноо хамгаалсан нар сар гарах бүрийд Хилчин түмний маань хүсэл биелнэ. Ахлах дэслэгч М.УУГАНЖАРГАЛ Огторгуй тэнгэрийн авирыг ч урьтаж бас мэдэрдэг Очиж буух газрыг хэнээр ч заалгаж төрөөгүй Олон жил зүтгэсэн хилийн харуул зангиа аа Удам дамжсан хилчдийнхээ хамгаалж яваа нутгийг Үр хойч түмэндээ бүтэн үлдээхийн төлөө Атга шороо ч үнэтэйг ямагт санаж явдаг Алдаж бодох эрх даанч тэдэнд үгүй ээ Зай нь бага ч тохиолог Харуулын байрандаа тухлаг Зав чөлөө багатай ч эрх чөлөө үнэртсэн Цөөн хэдэн цэргийнхээ нөмөр нөөлгийг санаж Чухал сургаал дэлгэсэн хамгийн том дарга аа Хилд яваагүй өдрүүд нэг л дундуур санагддаг Хэзээнээс төрмөл заяасан хилчин монголын үрс вэ Ганцхан зөрчил алдчихвий гэж нойргүй хоносон өдрүүдэд Гавьяа шагнал харин холуур тойрч өнгөрдөг Дэлгэсэн тэрлэг шиг газартаа элгэмсэг төрсөн харуулчид Дэлхийд данстай нутгаараа бахархаж яваа залуус Цогтой золбоот хилчдийн яруу алдарын өндөрт Цогтой хувийг эзэлсэн харуул зангиуд бадартугай. Ýõèéã Õóóëü ñàõèóëàõûí èõ ñóðãóóëèéí Цэргийн албаны зохион байгуулалт, аюулгүй байдлын газрын Ñî ë, îëîí íèéò, хамтын ажиллагааны албанд áýëòãýæ ºëººò õýâëýõ ñàí -ä õýâëýâ.