Здравствена писменост на пациентите Доц. Катарина Ставриќ, Центар за семејна медицина, Медицински Факултет Скопје
Дефиниција Здравствена писменост подразбира капацитети, вештини, знаења, мотивација и доверба на луѓето за пристап, разбирање, оцена и примена на здравствени информации, за да може да расудува и да донесува одлуки во секојдневниот живот поврзани со здравствената грижа, превенција на болести и унапредување на здравјето се со цел да се подобри квалитетот на животот. Sørensen et al. 2010
Здравствена писменост European Commission White Paper Together for Health (2007) Vilnius Declaration Call for Action. Sustainable Health Systems for Inclusive Growth in Europe (2013) Health 2020 strategy of the World Health Organization Regional Office for Europe (2012) Health literacy: The solid facts (WHO regional office for Europe,2013)
Зашто е важна здравствената писменост? Граѓаните имаат различен: пристап до здравствени служби здравствена едукација индивидуални можности да носат одлуки за здравјето и однесувањњето културолошки очекувања, ресурси во заедницата И бариери Здравствена писменост медијатор Правични здравствени и исходи
Социјални детерминанти на здравје
Здравствена писменост Вештини и можности Здравствена писменост Барања и комплексност Индивидуална здравствена писменост Знаења, вештини, мотивација и капацитет на поединец за пристап, разбирање, оцена и примена на здравствени информаци дадонесе ефективна одлука поврзана со здравјето и здравствената грижа и да превземе соодветно дејствие Средина Инфраструктура, политики, процеси, материјали, луѓе, кои го сочинуваат здравствениот систем
Ниска здравствена писменост Повеќе хоспитализации Почесто користење на итна медицинска помош и ургентни центри Недоволно користење на постојни скрининг програми и задолжителни вакцинални програми Послабо придржување кон препишана терапија Полош здравствен статус повисок морталитет (Berkman et al. 2011).
Проект Активен пациент Министерство за здравство (2015-) Центарот за семејна медицина, Медицински Факултет Скопје. Здружение на општи лекари семејни лекари на Македонија и Здружението на медицински сестри и акушерки на Македонија.
Цел и задачи Цел да ги оптимизира капацитетите на пациентите во Р.Македонија за нивно активно учество во лекувањето, самогрижата и менаџирањето на здравствени состојби. Задачи Проценка на здравствената писменост на пациентите во однос на здравствените информации, лекувањето и самогрижата Ставовивте и вештините на здравствените професионалци за поддржување и поттикнување на активното учество на пациентите во здравствената заштита и лекувањето.
Материјал и методи Аналитичка студија на пресек Ноември-декември 2015 Селекцијата на лекарите е направена по метод нa прост случаен примерок од целата територија на Р.Македонија. Специјално дизајниран прашалник - 73 избрани лекари специјалисти по семејна медицина, и нивни 1224 пациенти кои ја посетиле амбулантата на избраниот лекар. Проценка на здравствената писменост на општата популација -прашалник HLS-EU-Q16.
Резултати - доктори Варијабла Број % Возрасна група <35 години 11 15.1 35-49 години 42 57.5 50-65 години 20 24.4 Пол Машки 16 22 Национална припадност женски 57 78 Македонци 64 87.7 Албанци 6 8.2 други 3 4.1 Место на работа Град 57 78.1 село 16 21.9 Должина на работен стаж просечно 15.5 години
Резултати - доктори Јасни усмени информации - сигнификантна разлика помеѓу половите во прилог на испитаниците од женски пол (p<0,05). Разговарам за едукативните материјали што ги добиваат во тек на прегледот - сигнификантна разлика помеѓу половите во прилог на испитаниците од женски пол (p<0,05). Користење на медицински жаргон - сигнификантна разлика помеѓу трите возрасни групи на испитаници и тоа во прилог на испитаниците од третата група - доктори од 50-65 години возраст (p<0,05). Не зборам брзо - сигнификантна разлика помеѓу трите возрасни групи на испитаници во прилог на испитаниците од група 2 - од 35 до 45 години (p<0,05).
Резултати - доктори Користам аудио/видео материјали за да потикнам подобро разбирање и подобра комуникација со пациентот (на пример порции оброк за големина на оброк, модели на делови од тело, едукативни видеа) 41 (56,16%) од лекарите одговориле негативно. Користам обучени толкувачи со пациенти кои не зборуваат македонски јазик. 41 (56,16%) од лекарите одговориле не Ги охрабрувам пациентите да ги напишат прашањата што ги имаат додека чекаат за преглед. 37 (50,68%) од лекарите одговориле негативно. Со пациентот ги разговарам здравствените приоритети и правиме заеднички акционен план 38(52%) од лекарите одговориле потврдно. На пациент сохронични болести му давам пишани совети за самогрижa во домашни услови 45(61.6%) одговориле потврдно.
Резултати-пациенти Возраст Пол Здравствено осигурување Место на живеење Националност Варијабла Број % Просек 47,78991 SD ±16,21183 мин - мах 18-92 машки 459 37,93% женски 751 62,07% да 1186 98,02% не 24 1,98% град 759 62,37% село 458 37,63% македонец 937 77,25% албанец 166 13,69% друго 110 9,07% Подобра здравствена писменост - жени, македонска националност и место на живеење град (p<0.05) Негативна корелација помеѓу здравственаписменост и возраст (p<0.05)
Резултати-пациенти Степен на образование Брачен статус Работен статус Варијабла Број % без 49 4,06% основно 271 22,45% средно 524 43,41% вишо 79 6,55% високо 284 23,53% самец 271 22,58% во брак 916 76,33% вонбрачно 13 1,08% студент 45 3,76% вработен 574 47,91% невработен 324 27,05% пензионер 255 21,29% Подобра здравствена писменост пообразовани пациенти, вработени(p<0.05)
Резултати-пациенти Посета на матичен лекар Користење брза помош Лежеле во болница Варијабла Број % еднаш неделно 96 8,03% еднаш месечно 676 56,52% еднаш годишно 424 35,45% да 73 6,02% не 1139 93,98% да 130 10,73% не 1081 89,27% Подобра здравствена писменост пациенти кои посетуваат матичен доктор еднаш годишно (p<0.05)
Резултати здравствена писменост на пациенти Македонија Незадоволителна (Скор 0-8) Ограничена (Скор 9-12) 16.9 25.8 57.3 Задоволителна (Скор 13-16) Земја Незадоволителна Ограничена Задоволителна Грчка 11.8 20.7 67.5 Бугарија 20.6 33.5 45.8 Германија 13.4 35.1 51.6 Холандија 4 29.2 66.8 Австрија 18 34.2 47.8 Pelikan, Jürgen, 2014, Measuring comprehensive health literacy in general populations, HARC, Bethesda /Maryland, Nov. 4 31 th
Холандија (највисок скор) Бугарија (најмал скор) 1 од 10 учесници(12.4%) несоодветна здравствена писменост Полош здравствен статус, зголемено искористување на здравствени служби, низок социоекономски статус, низок степен на едукација, постара возраст
Заклучок 16.9% незадоволителна здравствена писменост; 25.8% ограничена здравствена писменост Посебно внимание - на маж, на средни и постари години, од село, со албанска или друга националност, со пониско образование, кој оди на лекар еднаш неделно или еднаш месечно.