Upravljanje opasnim otpadom

Upravljanje opasnim otpadom 8. mart 2016. godine Twinning Improvement of hazardous waste management in the Republic of Serbia - IHWMS - SR 13 IB EN 02

Preporuke na putu ka cirkularnoj ekonomiji (1) 1. Uspostavljanje Fonda za zaštitu životne sredine kao posebne neprofitne organizacije pod nadzorom MZZŽS za sufinansiranje razvoja infrastrukture za upravljanje opasnim otpadom finansiranje remedijacije istorijski kontaminiranih područja finansiranje zbrinjavanja/tretmana istorijskog opasnog otpada 2. Implementacija produžene odgovornosti proizvođača (kolektivne šeme) za sve vrste otpada za koje postoje zahtevi u EU (električni i elektronski otpad, baterije, stara vozila); potrebno je predvideti u novom zakonu o upravljanju otpaadom 3. Potpuna transpozicija propisa EU o upravljanju otpadom do kraja 2018. godine 2

Preporuke na putu ka cirkularnoj ekonomiji(2) 4. Implemenacija principa zagađivač plaća za sakupljanje i tretman opasnog otpada (bez subvencija) i za remedijaciju štete pričinjene životnoj sredini koje su izazvale nezakonite radnje 5. Sakupljanje i upravljanje svim opasnim otpadom je neophodno stroga kontrola i nadzor nad ispunjavanjem obaveza vlasnika otpada 6. Izuzeće od principa tzagađivač plaća samo u posebnim slučajevima, npr. za bezbedno upravljanje starim zalihama pesticida 3

Institucionalni okvir, raspodela odgovornosti i administrativna postavka 4

AUSTRIJA 5

Administrativni nivoi Nacionalni = Federalni nivo Germany 9 Provinces 9 Provinces 9 Pokrajina Czech Republic Načelna odgovornost za opasni otpad Izdavanje dozvola / inspekcija Slovakia delegirana pokrajinama 74 74 74 74 95 okruga Districts (distrikta) Austrija Hungary Switzerland 5 0 10 20 30 40 50 km Italy 74 74 74 74 74 74 74 74 74 74 74 Districts 2,100 74 74 Districts Zajednica / Opština Slovenia

Raspodela nadležnosti Federalni nivo Opasni otpad u celini Otpad za koji je implementirana odgovornost proizvođača (otpadana vozila, ambalažni otpad, otpadna električna i elektronska oprema, baterije i akumulatori) Izdavanje dozvola za postrojenja za tretman otpada Pokrajinski nivo Bilo koja druga stvar koja se tiče upravljanja otpadom, uključujući upravljanje komunalnim otpadom Indirektna federalna administracija Federalni organ delegira nadležnim organima i administrativnim telima na pokrajinskom nivou. Direktna federalna administracija Prekogranično kretanje otpada i posebni tokovi otpada su pod principom odgovornosti proizvođača 7

Inspekcija Guverner pokrajine u obavezi je da redovno vrši inspekciju Proizvođača opasnog otpada Sakupljača otpada (svakih 5 godina) Postrojenja za tretman otpada (svakih 5 godina). Guverner pokrajine može delegirati sprovođenje inspekcije postrojenja za preradu okružnom administrativnom organu. Ako tokom inspekcije nastanu neplanirani troškovi, posebno zbog konsultovanja eksperata, lice nad kojim se vrši nadzor/firma može biti u obavezi da izvrši nadoknadu takvih troškova, ukoliko se tokom inspekcije pojavi razlog za pokretanje upravnog postupka i ukoliko rezultira pravno obavezujućom kaznom. Organ može odlučiti da li je materijal, dobro ili proizvod proglašen otpadom i mora se tretirati kao otpad kako bi se sprečila šteta javnog interesa. 8

Mere u slučaju neusaglašenosti ko mora da snosi troškove? 1. Vlasnik otpada vlasnik postrojenja. 2. Vlasnik imovine 3.a Opština u slučaju komunalnog otpada 3.b Organ sprovodi mere nakon prethodne saglasnosti Ministarstva životne sredine, Ministarstvo živ.sredine obezbeđuje sredstva 9

Sprovođenje mera predstojeći razvoj Federalni organ ima založno pravo na nepokretnostima da bi se pokrili troškovi mera koje je nadležni organ sproveo. Nadležni organ će imati pravo da oduzme otpad i skloni ga u privremeno skladište, ukoliko sakupljanje i tretman otpada nisu u skladu sa oderdbama Akta o upravljanju otpadom (relevantno za otpadna vozila i prekogranično kretanje otpada). 10

Učešće zainteresovanih strana Aktivno učešće zainteresovanih strana u radnim grupama u kojima se diskutuje o predstojećem zakonodavstvu i planovima za upravljanje otpadom. Traži se povratna informacija od zainteresovanih strana o praktičnim aspektima kontrole sprovođenja zakonodavstva iz oblasti upravljanja otpadom Zainteresovane strane se opširno i blagovremeno informišu o novom zakonodavstvu na javnim seminarima i radionicama 11

NEMAČKA 12

Administrativni nivoi 13

Administrativni nivoi Statuti okruga o sakupljanju, transportu i odlaganja otpada iz domaćinstava i otpada iz drugih izvora; Moguće isključenje opasnog otpada iz obaveza okruga zbog vrste, količine ili uslova Savezna vlada 16 federalnih jedinica 13 territorial Upravni okruzi(19 u BY, BW, HE, NW) Ustav: federalni sistem (član 20) i odgovoronosti i regulatorne obaveze države i federalnih jedinica (članovi 70 do 82); Zakoni i podzakonska akta o upravljanju otpadom koje donosi BMUB Ustav; Zakoni i podzakonska akta na osnovu kojih se sporovode federalni zakoni i propisi (nadležnosti, takse, posebne stavke u uptravljanju otpadom koje nisu u nadležnosti federalnih propisa) 295 okruzi 3 grada 11.091 lokalnih jedinica 107 gradova izvan okruga 14

Promene administrativne strukture zbog spajanja i koncentrisanja zajednica Zajednice Broj lokalnih jedinica u samostalnim gradovima 15

Administrativna struktura u Saksoniji-Anhalt 16

Raspodela nadležnosti Savezni nivo: BMUB: Program prevencije nastanka otpada Savezna agencija za životnu sredinu: posebni zadaci u vezi sa transportom otpada; obaveza preuzimanja otpada (električni i elektronski otpad, baterije); obaveze izveštavanja Najviši organi uprave u federalnim jedinicama: MPŽS: nema (aktuelno stanje) Državna agencija za životnu sredinu: sertifikovana postrojenja za odlaganje otpada, obaveza konsultacija, dodela identifikacionih brojeva za postupak notifikacije, licenciranje seminara za stizanje posebnih znanja 17

Raspodela nadležnosti (ST) na više ili niže nivoe upravljanja Organ višeg nivoa upravljanja u zemlji: Planovi upravljanja otpadom (podležu reorganizaciji) Postupak notifikacije u slučaju transporta otpada u skladu sa Uredbom EU 1013/2006 Dobrovoljno preuzimanje oopasnog otpada Organi nižeg nivoa upravljanja u zemlji: Samostalna uprava u opštinama (ustupanje otpada iz domaćinstava i odlaganje otpada iz drugih izvora, osim otpada koji je isključen iz nadležnosti, obavezne konsultacije s tim u vezi) Koncepti i bilansi upravljanja otpadom Notifikacija ili licenciranje sakupljača/transportera, posrednika Klasifikcija opada u pojedinačnim slučajevima 18

Raspodela nadležnosti (ST) na više ili niže nivoe upravljanja Licenciranje postrojenja za upravljanje otpadom u zavisnosti od vrste i kapaciteta postrojenja (samo licenciranje deponija potpada pod propise o upravljanju otpadom, licenciranje drugih postrojenja za tretman otpada je deo propisa o kontroli imisije ili o izgradnji. Licenciranje zbrinjavanja jalovišta u roduarskim područččjima propada propisima o rudarstvu ili o zaštiti prirode) Nadzor i kontrola u skladu sa postupkom licenciranja Registracija postrojenja za odlaganja/preradu otpada u skladu sa propisima o licenciranju, za druge nadležne su opštine Dužnosti u skladu sa organizacijom preduzeća, u skladu sa propisima o licenciranju Postupak notifikacije za interni transport otpada 19

POLJSKA 20

21

Administrativna struktura Poljska U Poljskoj postoje tri nivoa administrativne strukture: regioni (na poljskom województwo) podregioni (na poljskom powiat) opštine (na poljskom gmina) Poljska ima 16 regiona. Svaki region podeljen je na podregione (380 jedinica). Podregioni su podeljeni na opštine (2478 opština). 22

Zakonske nadležnosti u Poljskoj Zakonodavna inicijativa pripada: Vladi, odnosno Ministarstvu za životnu sredinu Parlamentu javnosti u skladu sa Ustavom Republike Poljske, zakonodavnu inicijativu može da preduzme 100.000 građana 23

Zakonske nadležnosti u Poljskoj Vrste propisa o upravljanju otpadom: Direktono obavezujući propisi EU, odnosno propisi Saveta i Evropskog parlamenta koji se donose na nivou EU Primarno zakonodavstvo zakonska akta koja donosi Parlament Sekundarno zakonodavstvo ministarske uredbe koje donosi ministar naldežan za određeni resor Samouprava (regionalna, podregionalna i opštinska) ne može da donosi zakonska akta 24

Sistem izdavanja dozvola u Poljskoj Dozvole u oblasti upravljanja otpadom: maršal načelnik samouprave na regionalnom nivou (województwo) starosta načelnik samouprave na podregionalnom nivou (powiat) vojt, burmistar ili prezident mjesta načelnici samouprave na nivou opština (gmina) Dozvole za tretman otpada izdaje starosta (podregionalni nivo). Ako je za postrojenje za tretman potrebna IPPC dozvola, nju izdaje maršal (regionalni nivo). Regionalni i podregionalni nivo odgovorni su za upravljanje svim vrstama otpada, osim otpada iz domaćinstava. Upravljanje otpadom iz domaćinstava u nadležnosti je opštine. 25

Kontrola i nadzor u Poljskoj Inspekcija za zaštitu životne sredine, centralni upravni organ, u sastavu je Ministarstva za životnu sredinu: - vrši kontrolu poštovanja propisa u oblasti zaštite životne sredine, - prati stanje životne sredine. Državna inspekcija za životnu sredinu sedište u Varšavi 16 regionalnih inspekcija za životnu sredinu sedišta u svakom od regiona 26

Kontrola i nadzor u Poljskoj Regionalna inspekcija vrši kontrolu i nadzor u postrojenjima, uključujući lokacije za sakupljanje i tretman otpada: obilazi kompanije i obezbeđuje opremu i znanje za vršenje inspekcijskog nadzora, obilazi druge kompanije 24h/dnevno, kontroliše prevozna sredstva (ali ih ne može zaustavljati na putu bez policije ili saobraćajne inspekcije), vrši uzorkovanje i analizu u cilju praćenja stanja životne sredine, obustavlja rad postrojenja ako je to potrebno radi analize ili uzorkovanja, zahteva dokumenta, pisane ili usmene podatke, i vrši ispitivanje lica. 27

Transport otpada Jedan nadležni organ za transport otpada Državna inspekcija za životnu sredinu odgovorna je za - postupak notifikacije - otkrivanje ilegalnog transporta otpada. Kontrola transporta otpada odgovornost je: regionalnih inspektora za životnu sredinu inspekcija postrojenja za uvoz otpada granične policije i carine spoljne granice EU (prema Ukraijini, Belorusiji i Ruskoj Federaciji, luke i aerodromi) saobraćajna inspekcija kontrola drumskog saobraćaja. 28

AUSTRIJA 29

Organizacija sakupljanja i tretmana 30

Opasni otpad iz domaćinstva Odgovornost opština 31

Opasni otpad iz industrije i trgovine Umweltbundesamt Fa. PUT ABRG Upravljanje opasnim otpadom vrši privatni sektor u strogom regulatornom okviru 32

NEMAČKA 33

Opasni otpad iz domaćinstava Opštine su odgovorne za sakupljanje/transport i tretman/preradu/odlaganje otpada Sakupljanje/transport se realizuje kroz sistem sakupljanja ili dostavljanja Opštine najčešće nisu operateri postrojenja za upravljanje otpadom, tako da se tretman/prerada/odlaganje obično podugovara sa privatnim operaterima za upravljanje otpadom (širok opseg privatnih preduzeća za upravljanje otpadom) 34

Opasni otpad iz drugih izvora Za skupljanje/transport i tretman otpada namenjenog za preradu, odgovoran je vlasnik otpada Za sakupljanje/transport i tretman otpada namenjenog odlaganje, odgovorna je opština (osim u slučajevima odlaganja u sopstvenim postrojenjima), ali može što se obično i dešava ovu obavezu isključiti iz obaveza samouprave U slučaju isključenja, odgovornost opet pripada vlasniku otpada Postoji oko 150 postrojenja za upravljanje opasnim otpadom u Saksoniji-Anhalt (za spaljivanje, za hemijsko-fizički tretman, mehanički ili biološki tretman, privremeno skladištenje, podzemno deponovanje, odlaganje u starim rudnicima soli) 35

Struktura upravljanja otpadom u Saksoniji- Anhalt Amount [Mg/2014] soil treatment 6,4 % other plants 11,1 % incineration 4,1 % landfill 8,3 % temporary storage 4,6 % recycling 18,5 % underground stowage 27,9 % chem-phys-treatment 15,6 % underground landfill 3,5 % 36

Transport opasnog otpada Preduzeća za sakupljanje/transport opasnog otpada i sva preduzeća za posredovanje u prometu opasnog otpada u obavezi su da pribave odobrenje od nadležnog organa Zahtevi : pouzdanost: bez prekršaja, naročito u odnosu na propise u oblasti zaštite životne sredine specijalno znanje: obrazovanje, iskustvo, seminari (osnovno i više obrazovanje) koje odobrava nadležni organ Izuzeci od obaveze pribavljanja odobrenja (umesto toga, aktivnost se najavljuje/prijavljuje) za rukovanje opasnim otpadom naročito u sledećim slučajevima: preduzeća koja ne posluju na komercijalnoj osnovi, npr. proizvodna preduzeća koja prevoze opasni otpad iz popravki i održavanja do svojih lokacija ili postrojenja za odlaganje preduzeća koja imaju obavezu preuzimanja otpada sertifikovana preduzeća. Znak sa slovom A tokom transporta 37

POLJSKA 38

Sakupljanje opasnog otpada iz domaćinstava u Poljskoj Odgovornost opštine: Mreža stacionarnih dvorišta za sakupljanje određenih tokova opasnog otpada koji može da nastane u domaćinstvima: lekovi i hemikalije kojima je istekao rok trajanja električni i elektronski otpad baterije i akumulatori građevinski i otpad od rušenja Minimum jedno dvorište u opštini adresa se objavljuje na internet stranici opštine 39

Sakupljanje i skladištenje otpada u Poljskoj Otpad se sakuplja odvojeno. Infektivni medicinski otpad, pomešani otpad iz domaćinstava, mulj iz kanalizacije, sakupljaju se samo na mestu nastanka. Sakupljači otpada su u obavezi da pribave dozvolu. Otpad se može skladištiti najduže 3 godine. Otpad namenjen za odlaganje na deponije može se najduže skladištiti jednu godinu. Najduže vreme skladištenja (3 godine ili jedna godina u slučaju D10 operacije) izračunava se za sve vlasnike otpada zajedno. 40

Sakupljanje starih vozila Zahtevi za mrežu za sakupljanje starih vozila: u svakom od 16 regiona mora da bude najmanje 3 postrojenja za rasklapanje ili tri dvorišta za sakupljanje, ali ne manje od jednog postrojenja za rasklapanje i 2 dvorišta za sakupljanje u dva različitim gradovima za uvoznike ili proizvođače, promet >1000 vozila/godišnje na teritoriji Poljske mora da bude najmanje 3 postrojenja za rasklapanje ili dvorišta za sakupljanje, ali ne manje od jednog postrojenja za rasklapanje i 2 dvorišta za sakupljanje u dva različitim gradovima za uvoznike ili proizvođače, promet < 1000 vozila/godišnje 41

Tretman opasnog otpada u Poljskoj Zabranjeno je mešanje: različitih vrsta opasnog otpada, opasnog sa neopasnim otpadom, opasnog otpada sa drugim supstancama u cilju razblaživanja opasnig sadržaja. Mešanje se izuzetno može dozvoliti samo ako bi se time povećala bezbednost i delotvornost procesa odlaganja/prerade (često se vrši u postrojenjima za spaljivanje opasnog otpada) Ako se otpad namerno ili nenamerno pomeša za neku drugu svrhu, on se mora razdvojiti ukoliko je to tehnički izvodljivo, finansijski opravdano ili dovodi do otklanjanja opasnosti po zdravlje ljudi i životne sredine. 42

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom 43

AUSTRIJA 44

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom Sufinansirajuće investicije u inovativne procese od strane javnog budzeta Finansiranje sanacije kontaminiranih lokacija kroz naknade za deponovanje (8-26 /t) i spaljivanje (7 /t) Upravljanje otpadnom elektronskom i električnom opremom, otpadnim vozilima, baterijama i akumulatorima finansira se kroz proširenu odgovornost proizvođača Upravljanje ostalim opasnim otpadom iz domaćinstava većinom se finansira od opštinskih naknada Upravljanje industrijskim opasnim otpadom plaćaju direktno industrije postrojenjima za tretman otpada (slobodno tržište) 45

Sistem proširene odgovornosti proizvođača za potrošače baterija u Aaustriji This project is Monitoring Ministarstvo (EDM Koordinaciona jedinica: EAK Proizvođači Sistemi sakupljanja & treatmana: ERA, ERP, Interseroh i UFH Potrošnja Sakupljanje Tretman Legenda: Potrošači Tok materijala Izveštavanje Tok novca Kartonske kutije: Na maloprodajnim objektima koje je sakupio servis za prikupljanje Opštinski centri za sakupljanje Sortiranje / Reciklaža: Organizovano od strane sistema za sakupljanje i & tretman

Glavne prednosti i nedostaci Prednosti: Dobar odnos između primene tržišnih politika i javnog nadzora pay-as you through principle is applied as far as practical EDM (elektronska evidencija podataka) kao zajednička baza podataka za sve javne poslove Izazovi: tržišna privreda (tajnovitost) transparentnost Evropsko tržište sa sve složenijim tokovima otpada Gubitak sirovina kroz izvoz korišćenih dobara 47

NEMAČKA 48

Troškovi upravljanja otpadom u opštinama Opštine su u obavezi da u godišnjim bilansima prikažu stanje troškova Ukupni troškovi za 2014. godinu iznosili su 154,425 miliona evra u Saksoniji-Anhalt, odnosno oko 69 evra po stanovniku, i naplaćivani su kroz takse Udeo aktivnosti na upravljanju otpadom je sledeći: thermal treatment 21 % administration 11 % pre-treatment/ recovery 4 % mech-biol. treatment 6 % recycling areas 5 % biological treatment 7 % landfill 2 % collection and transport 44 % 49

Komercijalni troškovi upravljanja opasnim otpadom Princip zagađivač plaća, po kojem je proizvođač otpada u obavezi da pokrije troškove prerade/odlaganja svog otpada (slobodno tržište, realno 15-2000 /t, pojedinačne fakture u zavisnosti od: vrste i količine otpada, vrste i stanja postrojenja) Poseban sistem finansiranja u slučaju obaveze prijema otpada u okviru obaveze proizvođača (a posebno električnog i elektronskog otpada, baterija, ambalažnog otpada, starih vozila) Ostali troškovi koje pokriva operater: dozvole za postrojenja i instalacije kontinuirani rad i nadzor nad postrojenjima i instalacijama zatvaranje postrojenja, programiranje operacija i rešavanje nezakonitih situacija Nadležni organ je u obavezi da odredi finansijsku garanciju naročito za postrojenja za upravljanje otpadom da bi se osigurao pouzdan rad postrojenja U slučaju oštećenja ili protivzakonite radnje, operater je u obavezi da prvo sam preduzme sve neophodne mere organ je zatim u obavezi da reaguje umesto opertera i da aktivira deponovane finansijske garancije za pokriće troškova; dodatni troškovi organa koji se ne mogu namiriti od operatera, ostaju kao finansijski budžet relevantnog organa i predstavljaju deo godišnjeg administrativnog budžeta 50

Troškovi za remedijaciju lokacije Dele se na osnovu administrativnih sporazuma između savezne države i saveznih zemalja; 2001. godine su finansijske obaveze države delegiranje saveznim zemljama Remedijacijom upravlja Državni zavod za kontaminirana područja Sve do maja 2015, konačno je realizovano 1.850 mera remedijacije, dok 14.991 treba tek da se realizuju (trenutno je u toku 248 istovremenih projekata remedijacije, a za 52 projekta sprovodi se pojedinačna procena potreba za remedijacijom) 51

Troškovi za remedijaciju lokacija Samo su veći projekti u oblasti životne sredine (7 u Saksoniji-Anhalt) prošireni do sadašnjih skoro 900 miliona evra, i to: Biterfeld-Volfen 330 miliona evra Buna 225 miliona evra Leuna 85 miliona evra Magdeburg-Rothense 39,8 miliona evra Mansfelder Land 38 miliona evra Zajc 26,7 miliona evra Polja prirodnog gasa u Altmarku 150 miliona evra 52

POLJSKA 53

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom u Poljskoj Princip zagađivač plaća troškove upravljanja otpadom snosi uglavnom proizvođač otpada ili vlasnik otpada Opsani otpad može se predati ovlašćenim operaterima za preradu ili odlaganje odgovornost proizvođača ili vlasnika otpada. Produžena odgovornost proizvođača troškove upravljanja otpadom snosi proizvođač proizvoda ili lice koje proizvod stavlja na tržište (električni i elektronski otpad, stara vozila, baterije). 54

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom u Poljskoj Finansiranje sakupljanja i tretmana opasnog otpada iz domaćinstava organizuje se preko opštine, a finansira se iz taksi za upravljanje otpadom koje su građani u obavezi da plaćaju. Svaka opština utvrđuje taksu za upravljanje otpadom uzimajući u obzir: vrstu otpada (mešani ili razvrstani) veličinu opštine i udaljenost postrojenja za upravljanje otpadom gustinu naseljenosti vrstu područja (ruralno ili urbano) vrstu objekata (stambene zgrade, kuće, itd.) broj kontejnera 55

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom u Poljskoj Može se osnovati Nacionalni fond za zaštitu životne sredine i upravljanje vodama preko kojeg bi se sufinansiralo upravljanje otpadom ili programi prevencije otpada. Nacionalni fond bi mogao da sufinansira investicije u infrastrukturu za upravljanje otpadom iz investicionih planova koji su deo regionalnih planova za upravljanje otpadom. Investicione planove pripremaju regioni, a odobrava ih ministar za životnu sredinu. 56

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom Nacionalni fond za zaštitu životne sredine i upravljanje vodama: - Zaštita voda - Zaštita vazduha i klimatske promene - Zaštita prirode - Praćenje stanja životne sredine - Edukacija o životnoj sredini - Funkcionisanje EMAS - SEVESO udesi i otklanjanje posledica oštećenja u rudarstvu

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom Nacionalni fond za zaštitu životne sredine i upravljanje vodama: - Upravljanje otpadom: Aktivnosti u vezi sa upravljanjem otpadom, prevencijom otpada i edukacijom Izrada nacionalne baze podataka o otpadu Tretman otpada iz ilegalnih radnji Tretman otpada iz udesa Analiza otpada koju vrši inspekcija za životnu sredinu Remedijacija istorijskog zagađenja zemljišta

Finansiranje upravljanja opasnim otpadom Nacionalni fond za zaštitu životne sredine i upravljanje vodama raspolaže budžetom iz: - Taksi i naknada za zaštitu životne sredine (nacionalni nivo) - Kohezioni fond EU (Program za infrastrukturu i životnu sredinu 2014-2020 9 milijardi evra) - Evropsko ekonomski fond (Norveški finansijski mehanizam)

Tokovi otpada i udeli u tretmanu 60

Generisanje opasnog otpada iz domaćinstava (2013) Opasni otpad iz domaćinstava (Problemstoffe) i potrošači baterija Otpadna elektronska i električna oprema Ukupno opasnog otpada iz domaćinstava odvojeno sakupljeni u mešanom otpadu kg/po glavi stanovnika Austrija Nemačka Poljska 2.4 1.3 1.3 ukupno 3.8 odvojeno sakupljeni u mešanom otpadu 3.55 (baterija) 9.0 8.9 4.25 1.3 ukupno 10.3 14.1 >10.2 >7.8 61

Ukupno generisanje opasnog otpada (2013) 17 opasnog građevinskog i otpada od rušenja Proizvodnja opasnog otpada 2013. po glavi stanovnika Austrija Nemačka Saksonija- Anhalt Poljska 24 101 80 7 od čega szbesta (170605) 7 6 10 2 19 otpada iz tretmana otpada 23 76 364 10 13 otpadnih ulja 32 17 16 4 07 otpada iz hemijskih organskih procesa 12 otpada od površinske obrade i oblikovanja metala i plastike 10 14 22 2 34 13 23 2 Ostali opasni otpad 21 46 76 22 Ukupno 144 267 581 47 62

Tretman opasnog otpada u Austriji Tehnika tretmana Udeo na tržištu Insineracija 20 % Hemijsko-fizički tretman 50 % Deponovanje azbesta 5 % Izvoz (za podzemno deponovanje ili tretman) 25 % 63

Tretman opasnog otpada u Nemačkoj Tehnika tretmana Odlaganje na deponije (uključujući preradu kao meru zatvaranja) Udeo na tržištu 22.7 % Fizičko-hemijski tretman 18.7 % Termički tretman 17.7 % Podzemno deponovanje 8.3 % Tretman zemljišta 5.6 % Tretman građevinskog otpada 4.4 % Rasklapanje električne i elektronske opreme i starih vozila 4.3 % Ostalo 18.3 % 64

Tretman opasnog otpada u Poljskoj Tehnika tretmana Odlaganje opasnog otpada na deponije 49 Odlaganje azbesta na deponije 35 Fizičko-hemijski tretman Insineracija opasnog otpada 4 Broj postrojenja Izvoz (otpadna živa, transformatori sa PCB za odlaganje, ostali otpadi za preradu) 39 dozvole ua 256.000 t 65

Specifično zakonodavstvo 66

AUSTRIJA 67

Zakonodavstvo u vezi sa mobilnim postrojenjima za tretman Mobilna postrojenja za tretman < 6 meseci na istom mestu (osim sanacije) Mobilna postrojenja za tretman opasnog otpada + za veće izmene potrebna je dozvola U zahtevu za dozvolu moraju se navesti opšti kriterijumi koje treba da ispuni lokacija na kojoj postrojenje može da radi Dozvola se daje onda kad: Život i zdravlje čoveka nisu ugroženi. Komšije nisu izložene uznemiravanju van razumnog stepena. Su primenjene najbolje dostupne tehnike. Su ostali javni interesi razmotreni sa dužnom pažnjom. 68

Zakonodavstvo u vezi sa mobilnim postrojenjima za tretman(2) Samo -inspekcija od strane nezavisnih ovlašćenih eksperata svakih 5 godina Ako javni interesi nisu dovoljno zaštićeni na određenom mestu, vlasti će naložiti odgovarajuće mere ili operaciju zabrane. 69

Ovlašćeni eksperti Lica ili institucije koje obavljaju biološke, hemijske ili fizičke testove akreditovana tela federalni ili pokrajinski organi, zakonski ovlašćeni organi, ili građevinski inženjeri u relevantnoj oblasti ekspertize i hemijske laboratorije, pod uslovom da učestvuju u među-laboratorijskim testovima u skladu sa stanjem stvari se koriste samo verifikovane metode, i je uspostavljen sistem kontrole kvaliteta. 70

Specifično zakonodavstvo u vezi sa IPPC postrojenjima za tretman otpada Austrijski Akt o upravljanju otpadom precizira zahteve u vezi sa IPPC postrojenjima za tretman otpada. Ovo uključuje: Dodatna dokumenta za izdavanje dozvole kao što su opisi očekivanih emisija, sprečavanja emisija očekivanih značajnih uticaja emisija na životnu sredinu Zahtev za dozvolu jednog IPPC postrojenja za tretman biće objavljen u dve dnevne novine 71

NEMAČKA 72

Zakonodavstvo u oblasti upravljanja opasnim otpadom Odgovornost proizvođača Federalni zakoni pored Zakona o upravljanju ciklusom o: električnoj i elekstronskoj opremi, baterijama, Nameravanoj upotrebi dragocenih materijala (materijali poput ambalažnih) Federalni propisi doneseni na osnovu Zakona o upravljanju ciklusom o: Starim vozilima Otpadnim uljima Halogenizovanim rastvaračima Hemikalijama štetnim po ozonski omotač (Haloni) Hemikalijama koje doprinose klimatskim promenama (fluorovani gasovi sa efektom staklene bašte) Podzemno deponovanje otpada Prioritet prerade metala (granične vrednosti) Granične vrednosti za neizmešane otpade (izuzetak: prirodne koncentracije u zaleđu, rudnici soli sa dugoročnim obezbeđenjem) 73

Propisi o tokovima opasnog otpada Uredba o otpadnim uljima Obaveza preuzimanja i povraćaja, obeležavanje Prioritet je prerada otpadnog ulja u bazno ulje (granične vrednosti za PCB) Opšta zabrana mešanja otpadnih ulja sa drugim otpadom, otpadnim PCB uljem ili otpadnim uljem iz različitih kategorija sakupljanja Uredba o otpadnom drvetu Kategorije otpadnog drveta A I do A IV, otpadno drvo sa PCB, obaveza razdvajanja Granične vrednosti za korišćenje otpadnog drveta za reciklirane proizvode, sopstvena kontrola, dodatna kontrola ovlašćee institucije Zabrana odlaganja otpadnog drveta na deponije Uredba o otpadnom PCB/PCT (pored Uredbe EC 850/2004) Obaveza odlaganja (D8, D9, D10, D12, D15) otpada od PCB i PCT (50 mg/kg) Razdvajanje Dodatno registrovanje vrste, količine i izvora PCB 74

Specifično zakonodavstvo za operatere koji se bave upravljanjem otpadom Obaveza postavljenja odgovornog lica za postrojenja za upravljanje otpadom i za određene proizvođače otpada Kvalifikovana (sertifikovana) preduzeća za upravljanje otpadom Odobrenje ili objava obaveze za sakupljače/transportere otpada i posrednike Uredba o deponijama Minimalni zahtevi u vezi sa posebnim znanjima sa seminara i edukacija (odobrenje nadležnog organa) Kvalifikovana (sertifikovana) preduzeća za upravljanje otpadom EMAS šema Povlastice u vezi sa Najavom obaveza za operativne strukture Imenovanjem odgovornih lica Merenja, funkcionalne i bezbednosne provere 75

Specifično zakonodavstvo o licenciranju i kontroli U skladu sa propisima o upravljanju otpadom, deponije moraju da Prođu proces odobrenja plana Dostave finansijsko obezbeđenje/garanciju za procese nakon zatvaranja, reklamacija Budu savremene Postrojenja za tretman i skladištenje u skladu sa propisima o kontroli imisije Diferencijacija: potpuni i pojednostavljeni zakonodavni postupci Dozvola se izdaje ako su ispunjeni zakonodavni uslovi Izuzeće za postrojenja < 12 meseci na istom mestu nije primenljivo za postrojenja za upravljanje otpadom Finansijsko obezbeđenje/garancija Savremenost (prema BREF dokumentu) Postrojenja za skladištenje na površinskim i podzemnim kopovima U skladu sa propisima o rudarstvu ili o zaštiti prirode Kontrola prema Direktivi o industrijskim emisijama 2010/75/EC i drugima IE: Plan nadzora program nadzora (redovni nadzor na godinu, dve ili tri godine, kriterijumi za klasifikaciju svih postrojenja za upravljanje IE otpadom, povremeni nadzor, redovni nadzor) Ostalo: ne više od IE instalacija 76

POLJSKA 77

Mobilna postrojenja u Poljskoj Ne postoje zakonske odredbe u aktuelnim propisima Poljske koje se direktno ili isključivo odnose na mobilna postrojenja za tretman. Otpad se može tretirati u postrojenjima ili korišćenjem opreme. Postrojenje je stacionarni tehnički uređaj ili sklop uređaja tehnološki povezan u jedinstvenu jedinicu čiji rad može da rezultira emisijama. Oprema se definiše kao nestacionarni tehnički uređaj. Postrojenje ili oprema za tretman otpada mora u potpunostu u svom radu da zadovoljava evropske propise i da ne izaziva kršenje standarda emisijama 78

Mobilna postrojenja u Poljskoj Postrojenja i oprema za tretman otpada podležu istim propisima o izdavanju dozvola, između ostalog: - mora da se navede mesto na kojem će se otpad tretirati, - mora da se navede mesto i uslovi za skladištenje otpada, - mora da se opišu aktivnosti koje treba preduzeti u slučaju prekida tretmana otpada, uključujući i zaštitu područja u kojem je otpad tretiran. Dozvola može da sadrži podatak o stacionarnom karakteru postrojenja, odnosno opreme. 79

Prerada izvan postrojenja u Poljskoj Radi se o otpadu koji se može preraditi izvan postrojenja i uređaja i procesa prerade. Uredbom ministra za životnu sredinu od 11.05.2015. godine određena je vrsta otpada koja se može preraditi izvan postrojenja (SG 2015/796) 080317* - otpadni toner za štampanje koji sadrži opasne supstance za popravke ili punjenje kertridža/patrona (R11) 170503* - zemlja i kamen koji sadrže opasne supstance za remedijaciju (R5) 170505* iskop koji sadrži opasne supstance za remedijaciju (R5) 80

Prerada izvan postrojenja u Poljskoj 090111* - kamere za jednokratnu upotrebu odbačene komponente EEO (R12) 160212* - EEO koji sadrži azbest odbačene komponente EEO (R12) 160213* - EEO koji sadrži druge opasne komponente odbačene komponente EEO (R12) 160215* - opasne komponente iz odbačenog EEO odbačene komponente (R12) 200135* EEO koji sadrži opasne supstance odbačene komponente (R12) 81

Specifična pravila u vezi sa opasnim otpadom u Poljskoj Medicinski otpad Zabranjena je prerada medicinskog otpada. Infektivni medicinski otpad se odlaže isključivo u postrojenja za insineraciju otpada. Nije dozvoljeno spaljivati takav otpad kombinovano u postrojenjima za koinsineraciju, npr. u cementarama i slično. Pre izdavanja dozvole postrojenju za insineraciju opasnog otpada, mora se pribaviti mišljenje sanitarne inspekcije. 82

Specifična pravila u vezi sa opasnim otpadom u Poljskoj Otpad od PCB Zabranjeno je psakupljati i prerađivati PCB. PCB se zbrinjava insineracijom. Otpad koji sadrži PCB može se tretirati ako je iz njega uklonjen sadržaj PCB. Ako uklanjanje tog sadržaja nije moguće, otpad sa PCB se odlaže kao čist PCB. Otpadno ulje Otpadno ulje se sakuplja odvojeno ako je to tehnički izvodljivo. Otpadna ulja drugačijih karakteristika ne smeju da se mešaju ako bi to ugrozilo proces prerade. Otpadna ulja se prvo regenerišu. (regenracija predstavlja rafinaciju otpadnog ulja kojom se uklanjaju zagađujuće materije i produkti procesa oksidacije). 83

Prevazilaženje stava ne u mom dvorištu sastanci u gradskoj skupštini sa uglednim stručnjacima uzeti u obzir zabrinutost stanovništva tokom projektovanja postrojenja implementacija opravdanih predloga od strane stanovništva primena tehnika ograničenja emisija izvan standarda najboljih dostupnih tehnika stroge granice za emisije i kontinualno merenje emisija zbijen raspored samo - inspekcija od strane nezavisnih eksperata i ekoloških inspekcija od strane eksperata iz javnih organa 84

Prevazilaženje stava ne u mom dvorištu (2) učešće u sertifikovanoj šemi upravljanja životnom sredinom publikovanje kontinualno merenih emisija na internetu ili na javnim ekranima u gradskim centrima kontinualna merenja glavnih imisija obezbediti korist sa komšijsko stanovništvo, kao što je sanacija postojećih zagađenja ili daljinsko grejanje dopadljiv dizajn postrojenja ilustracija dobiti/koristi od postrojenja 85

Informisanje sektora za upravljanje opasnim otpadom EU-BREF dokumenta + Federalni plan za upravljanje otpadom definicija najboljih dostupnih tehnika Internet sajt vlade Stručno usavršavanje na univerzitetima u vezi sa upravljanjem otpadom + proces/hemijsko inženjerstvo Redovne konferencije Stručni časopisi i norme Informacije od strane udruženja za upravljanje otpadom/poslovnih udruženja Austrijsko udruženje za vode i upravljanje otpadom (ÖWAV) Austrijsko udruženje kompanija za tretman otpada (VÖEB) Privredna komora Austrije (WKÖ) 86

Informisanje sektora za upravljanje opasnim otpadom(2) Austrijsko udruženje za vode i upravljanje otpadom (ÖWAV) obezbeđuje edukaciju i programe obuke koji obuhvataju seminare Kurseve o postrojenjima za tretman otpada Specijalizovane obuke za rukovodioce Konferencije (uključujući godišnju Austrijsku konferenciju o upravljanju otpadom). Obuke se finansiraju kroz kotizaciju učesnika. Učešće na jednodnevnoj obuci obično košta 400 za opštu javnost, 220 za članove ÖWAV i 25 za studente. 87

Prevazilaženje stava ne u mom dvorištu u Poljskoj Potrebna su lokalna rešenja Pažljiv izbor lokacija za postrojenja u industrijskim zonama, a ne u stambenim Informativne kampanje sprovode operateri postrojenja Transparentnost u radnjama koje se preduzimaju Dijalog sa lokalnim zajednicama: - dan otvorenih vrata u postrojenjima poziva se lokalno stanovništvo i lokalni mediji da posete postrojenje - Školske aktivnosti usmerene na koncept zaštite životne sredine koje sponzorišu postrojenja, itd. 88

Informisanje u sektoru za upravljanje otpadom u Poljskoj Internet stranice inspekcije i ministarstva sa posebnim odeljcima o otpadu Članci u sektorskim časopisima i popularnim novinama Edukativne kampanje u medijima (npr. TV spotovi) ESM takmičenja i nagrade za industriju Učešće na sajmovima i konferencijama o upravljanju otpadom 89

Zaključci i preporuke 90

Ključni faktori uspeha za austrijski sistem upravljanja opasnim otpadom Osnivanje fonda za remedijaciju istorijskih kontaminiranih područja. finansira se iz taksi za tretman otpada (deponija, insineracija) koristi se kao instrument za ubrzanje adaptacije upravljanja (opasnim) otpadom savremenim kretanjima, koristi se za postizanje ciljeva politike zaštite životne sredine (cirkularna ekonomija). Pažljivo praćenje opasnog otpada od mesta nastanka do konačnog zbrinjavanja primenom zajedničkog IT sistema. Osnivanje javnog investicionog fonda za sufinansiranje investicija u upravljačku infrastrukturu (novac dolazi iz generalnog budžeta, smernice za dodelu subvencija mogu se fleksibilno prilagoditi novim izazovima). 91

Ključni faktori uspeha za sistem upravljanja opasnim otpadom u Saksoniji-Anhalt u skladu sa standardima EU Korišćenje dovoljno sredstava (privatna i dodatna javna sredstva iz budžeta kojima upravljaju organi državne uprave) za izgradnju infrastrukture za upravljanje opasnim otpadom u kratkoročnom periodu; izmene relevantne prakse i potreba Zatvaranje postrojenja sa prelaznim vremenskim rokovima (naročito deponije) Subvencije su odobrene za investicije u infrastrukturu za upravljanje opasnim otpadom; dosad u opadanju; trenutno samo inovativne ideje I dalje u toku: Fond za remedijaciju kontaminiranih područja ( istorijski opasni otpad ); novac dolazi iz generalnog federalnog i budžeta federalne jedinice Fleksibilnost u prilagođavanju administrativnoj postavci u državnoj upravi i izmenjenim uslovima ili novim izazovima kada je to potrebno Državna uprava raspolaže zakonodavnim merama da bi se izbegli potresi na slobodnom tržištu, a posebno opcijama koje još nisu korišćene) kojima se proizvođačima otpada nameće obaveza da opasni otpad dopremaju na određena postrojenja kojima se proizvođačima otpada nameće obaveza da otpad ustupe specijalnim institucijama koje donose odluku o odlaganju 92

Ključni faktori uspeha za sistem upravljanja opasnim otpadom u Poljskoj Osnivanje Nacionalnog fonda za zaštitu životne sredine kao posebnog tela koje nije u sklopu državne uprave Takse za sakupljanje se namenski ulažu u zaštitu životne sredine i njima upravlja FZZŽS Ograničavanje budžeta i njegovog udela kojim upravlja FZZŽS Subvencije se dodeljuju za investicije u infrastrukturu za upravljanje otpadom, ne za poslove reciklaže i odlaganja (uz nekoliko jasno definisanih izuzetaka, npr. ilegalni promet otpada, otpad iz udesa) Subvencija se koriste za postizanje ciljeva utvrđenih u planovima za upravljanje otpadom. Planovi investicija sadrže jasne smernice za prioritizaciju subvencija za investicije Potpuna transparentnost trošenja sredstava i postupka dodele subvencija (utvrđenih uredbom ministra za životnu sredinu). 93

HVALA VAM NA PAŽNJI G-đa Brigite KARIGL Agencija za životnu sredinu Austrije G-din Hubert RAJZINGER Agencija za životnu sredinu Austrije G-din Stefan BEHREND Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine Saksonije-Anhalt G-đa Magda GOSK Inspekcija za životnu sredinu, Poljska 94