Реформиран пензиски систем и бенефиции за членување во Трет столб преку фирма Жарко Ордевски, декември 2016 1
Зошто реформи? Демографија (**ЕУ 24% од население пензионери, *МК 14,39 % од население се пензионери) Стапка на фертилитет (*МК во 2015г. 1,49 новородени на една жена, **ЕУ28 во 2014 г. 1,58 ) Очекувано траење на животот при раѓање (2015 (м/ж. *МК:74/77 ;***ЕУ:75/81) Миграционо салдо *Извор: Државен завод за статистика **EUROPEAN COMMISSION, WHITE PAPER - An Agenda for Adequate, Safe and Sustainable Pensions ***statista.com 2
Промени кај населението во Европска Унија Графикон 1, Промени кај населението во текот на претходната година, ЕУ-27, 1996-2061* До 2060, животниот век на мажите во ЕУ ќе се зголеми за 7,9 години, а за жените ќе се зголеми за 6,5 години споредено со 2010 година. Pay-as-you-gо системите се погодени од падот на вработеноста, а со тоа и уплата на помали придонеси во пензиските системи. Капитално финансираните системи се погодени со пад на вредноста на средствата и помали приноси на фондовите. *Извор: European commission, WHITE PAPER An Agenda for Adequate, Safe and Sustainable Pensions. Во последните 10 години направена е значајна пензиска реформа во ЕУ. Повеќето земји ги прилагодија своите пензиски системи на одржливо ниво со цел прилагодување на демографските трендови. Параметрите на пензискиот систем да се во склад со фискалната одржливост, преоѓање од систем на дефинирани пензии (DB) на систем со дефинирани придонеси (DC) или преку воведување на задолжителни капитално финансирани пензиски столбови 3
Трошоци за јавни пензии во Европската Унија и Македонија Денес во земјите од ЕУ за јавни пензии просечно се издвојуваат околу 10% од БДП, овој просек ќе се издигне на 12,5% во 2060 година во ЕУ како целина*. Земјите од ЕУ се во многу различни ситуации иако тие се соочуваат со слични демографски предизвици. Трошењето на јавните пензии се движи од 6% од БДП во Ирска на 15% во Италија*. Учеството на расходите за пензиско и инвалидско осигурување во БДП на Република Македонија на крајот од 2015 изнесува 10,1%**. Извор:* http://europa.eu/rapid/press-release_ip-12-140_en.htm Извор:** ПИОМ 4
Состојби на пензиските системи во поранешна СФРЈ 689.000 корисници на пензиски права 30,93 % од население се пензионери Влошување на сооднос за вработени и пензионери 1,37 : 1* 1,2 милион корисници на пензиски права 29,06 % од население се пензионери Влошување на сооднос за вработени и пензионери од 1,2:1 на 1,15:1* 1,7 милион корисници на пензиски права 24,18 % од население се пензионери Подобрување на сооднос за последна година 1,42 на 1,44:1* 402.000 корисници на пензиски права Во Босна и Херцеговина16,95% и Република Српска 18,98%, од население се пензионери Влошување на сооднос за вработени и пензионери 1,14 на 1,13:1* 119.000 корисници на пензиски права 19,36 % од население се пензионери Влошување на сооднос за вработени и пензионери 1,58 на 1,57:1* Околу 312.000 корисници на пензиски права 14,39 % од население се пензионери Сооднос за вработени и пензионери од 1,8 : 1 на крај на 2015 се подобрува на 1,9 : 1 ** Извор: Директоро на фонд за пензиско и инвалидско осигурување на Србија, Младен Милиќ* Извор: www.piom.gov.mk ** 5
Планови на Европската Унија за адекватни, сигурни и одржливи пензии* Да се создадат подобри можности и услови за постарите работници да работат подолго е главен фокус на Европската комисија; Развивање на приватен пензиски систем, поттикнување на развој на пензиски шеми и охрабрување на земјите-членки за оптимизација на данокот и други стимулативни мерки; Подобрување на безбедноста на пензиските шеми, преку ревизија на директивата на Институциите за професионално пензиско осигурување (IORP); Законска регулатива за заштита на правата за пензија на мобилните работници и следење на пензиските услуги во ЕУ; Поттикнување на земјите-членки да промовираат подолг работен век, поврзување на возраста за пензионирање со очекуваното траење на животот, ограничување на пристапот на предвремено пензионирање и затворање на пензискиот јаз меѓу мажите и жените. *Извор: http://europa.eu/rapid/press-release_ip-12-140_en.htm 6
Околу една четвртина од животот на возрасните од ЕУ поминува во пензија, а со непроменета политика, овој удел ќе се зголеми во согласност со идните продолжувања на животниот век. Просечната стапка на вработеност на постарите работници (на возраст од 55-64 години) е под 50% во 2010 година во ЕУ. Постојат големи разлики помеѓу земјите членки, кои се движат од 30,2% во Малта до 70.5% во Шведска. Исто така, стапката на вработеност на постарите жени (38,6%) е значително пониска од онаа кај мажите (54,6%). Трендот за порано пензионирање во последните децении е во спротивна насока. Стапката на вработеност на (55-64) возрасната група се зголемила кај ЕУ-27 од 37,7% во 2001 на 46,3% во 2010 година.* *Извор: ESTAT 7
Состојби во Европска Унија и Македонија Европска Унија Македонија Број на приватни пензиски шеми или доброволни пензиски фондови 125.000* 2** Средства под управување (НАВ) Околу 2.5 трилиони евра (33.330 евра по член)* Околу 15 милиони евра (662 евра по член)* Број на членови преку приватни пензиски шеми или добровлни пензиски фондови Околу 75 милиона* 22.613** *Извор: http://europa.eu/rapid/press-release_ip-12-140_en.htm **Извор: МАПАС, www.mapas.mk 8
Како се пресметува пензијата од ПИОМ? Според сегашниот начин при пресметка на идната пензија, во предвид се зема Вкупната Валоризирана Просечна Нето Плата од целиот работен век, помножено со % на заменската стапка односно години на платен пензиски стаж За максимален работен стаж за жена/маж (35/40 години), сегашниот процент на пензија е 79,68% кој се имплементира на просечна плата од целиот работен век. Дополнителни информации: придонесот за пензиско и инвалидско осигурување изнесува 18% од бруто платата Дали е доволно? Просечната пензија изнесува 13.089 денари (октомври 2016)* Просечната нето плата изнесува 22.191 денари (септември 2016)** *Извор:ПИОМ, **Извор: Државен завод за статистика 9
Пример за исплата на пензија од I Столб Примател на плата Во мкд Примерот е дефиниран врз основ на максимален работен стаж за жена/маж (35/40 години), и со максимален сегашен процент на пензија од 79,68% во однос на просечна плата во целиот работен век. Претпоставена просечна ревалоризирана нето плата за време на цел работен век 20.000 Заменска стапка 79.68% (очекувана пензија) 15.936 Претпоставена последна исплатена нето плата 30.000 Разлика (помал приход во пензија во однос на последна исплатена нето плата) -14.064 10
Постави ги своите финансиски цели Која е Вашата возраст, и колку години вкупен (платен) работен стаж имате досега? Колкава е вашата просечна нето плата и колкава пензија очекувате да земате? Колку пари ќе Ви бидат потребни после Вашето пензионирање? Знаете ли како ќе ги остварите Вашите посакувани финансиски цели? 11
Изгради ја својата пензиска заштеда Законот за доброволно капитално финансирано пензиско осигурување, и како дел од него -професионалните пензиски шеми, ни овозможи да бидеме чекор поблиску до практиката на развиените земји и тоа во еден од најважните сегменти пензиско осигурување. Доброволните пензиски фондови се формирани со цел да им се овозможи на граѓаните да ја надополнат пензијата од првиот и вториот пензиски столб и да си осигураат дополнителни примања на старост. Како резултат на тоа, вложувањето во доброволните пензиски фондови ни овозможува да заштедиме за златните години. 12
Информативна пресметка за уплати преку Професионална пензиска шема Извор: www.nlbnpf.mk Пресметката е од информативна природа. Добиениот износ на акумулирани средства е проектиран врз основа на параметрите кои корисникот самиот ги внесува: период на уплата, моментална состојба на професионална сметка, месечен или годишен износ на доброволен придонес, надомест од уплатени придонеси и очекувана номинална стапка на принос од 6%. Во пресметката е вклучен и надомест за управување со средствата од 0,1% на месечно ниво од вкупните нето-средства. Во пресметката не се земаат во предвид трансакциските трошоци поради минимален ефект на минимален пример, повеќе детали на слајд 17. Приносот на Вашата доброволна индивидуална сметка и/или професионална сметка е променлив и зависи од приносот на Вашиот Доброволен пензиски фонд и од надоместоците наплатени од Вашето друштво кое управува со Доброволниот пензиски фонд. Идните стапки на принос не се гарантирани. Исплатата на пензиски надоместок од доброволно пензиско осигурување се оданочува согласно одредбите од Законот за персонален данок на доход. Бруто акумулирана сума при песимистично сценарио од 5% годишен номинален принос ќе биде 1.038.734 денари, а при оптимистичко сценарио со 7% годишен номинален принос ќе изнесува 1.291.908 денари. 13
Даночни ослободувања Даночен аспект Согласно член 158, став 1 од Законот за доброволно капитално финансирано пензиско осигурување, на доброволните придонеси уплатени од страна на осигурител за своите вработени и членови не се пресметува и плаќа персонален данок на доход. Согласно Законот за данок на добивка, трошоците врз основа на уплатени доброволни придонеси во доброволен пензиски фонд, до износот од четири просечни месечни бруто-плати, исплатени во претходната година во Републиката, на годишно ниво по вработен, се даночно признат расход за целите на пресметка на данок на добивка. Сметководствена евиденција Доброволниот пензиски придонес претставува трошок кој се прикажува во Билансот на успех. Трошокот се евидентира на аналитичко конто од групата 4457 Премии за доброволно осигурување на вработени во пензиски фондови. 14
Калкулатор - Заштеда за фирма Информативна пресметка за поволностите кои ги нуди доброволното пензиско осигурување гледано од аспект на трошоците на компанијата. Преку информативната пресметка може да се утврди какви ќе бидат ефектите врз трошоците на компанијата, доколку работодавецот одлучи промоција, на вработените, да врши со уплата на придонес за пензиско осигурување во доброволен пензиски фонд, преку професионална пензиска шема, наместо преку зголемување на платата на вработенитe. Исплатата на пензиски надоместок од доброволно пензиско осигурување се оданочува согласно одредбите од Законот за персонален данок на доход. Извор: http://nlbnpf.mk/mk-mk/home/zastedafirma 15
Принос на фондот Основен показател за перформансите на портфолиото на НЛБ Пензија плус за изминатиот период се движењата на вредностите на сметководствената единица и изведената стапка на номинален и реален принос, сведена на годишно ниво. Реалниот принос се добива од номиналниот принос корегиран за промената на нивото на трошоците на живот за пресметковниот период. Фонд Период Стапка на принос* Приносот на НЛБ Пензија плус во номинален износ 30.9.2009 30.9.2016 година сведен на годишно ниво 5,69% Приносот на НЛБ Пензија плус во реален износ 30.9.2009-30.9.2016 година сведен на годишно ниво 3,94% *извор: Агенција за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување: www.mapas.mk. Приносот на Вашата доброволна индивидуална сметка и/или професионална сметка е променлив и зависи од приносот на Вашиот доброволен пензиски фонд и од надоместоците наплатени од Вашето друштво кое управува со доброволниот пензиски фонд 16
Надоместоци **извор: Агенција за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување: www.mapas.mk. Приносот на Вашата доброволна индивидуална сметка и/или професионална сметка е променлив и зависи од приносот на Вашиот доброволен пензиски фонд и од надоместоците наплатени од Вашето друштво кое управува со доброволниот пензиски фонд 17
Исплата на пензиски надоместок од доброволно пензиско осигурување Членот стекнува право на пензиски надоместок најрано десет години пред да ја достигне возраста за стекнување право на старосна пензија. По навршување на законски предвидениот рок за исплата на акумулираните средства (52 години за жени, 54 години за мажи), исплатата може да се изврши на неколку начини: Ануитети Програмирани повлекувања Еднократни исплати Повеќекратни исплати, и Комбинација од претходно наведените начини Исплатата на пензискиот надоместок од доброволното пензиско осигурување се оданочува согласно одредбите од Законот за персонален данок на доход 18
Ви благодарам Жарко Ордевски z.ordevski@nlbnpf.mk 070/364-679 Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk 19