Монголбанк Олон нийтийн боловсрол, мэдээллийн төв Төв банкны үйл ажиллагаа С.Амгаланбаяр Мэргэжилтэн amgalanbayar@mongolbank.mn
Агуулга 1. Төв банк юу хийдэг вэ? 2. Мөнгөний бодлогын талаарх ерөнхий ойлголт 3. Монголбанк ба эдийн засаг
Банкны үүсэл, хөгжил Венецэд анхны банк. 12-13-р зуун 1668 он. Шведийн төв банк 1694 он. Английн төв банк 1924 он. Монголын худалдаа, аж үйлдвэрийн банк
Муу банк Сайн банк
Төв банк Төв банк нь банкны системд зохицуулагчийн үүрэг гүйцэтгэдэг.
Монголбанкны үндсэн зорилт Төв банкны тухай хуулийн 4 дүгээр зүйл. 1. Монголбанкны үндсэн зорилт нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт-төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино. 2. Монголбанк өөрийн үндсэн зорилтын хүрээнд санхүүгийн зах зээл, банкны тогтолцооны тогтвортой байдлыг хангах замаар үндэсний эдийн засгийн тэнцвэртэй хөгжилд дэмжлэг үзүүлнэ.
ТӨВ БАНКНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА: ДЭЛГЭРЭНГҮЙ 1. Мөнгөн тэмдэгт гүйлгээнд гаргах; 2. Мөнгөний бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлэх; 3. Засгийн газрын санхүүгийн зуучлагчийн үүрэг гүйцэтгэх; 4. Банкны үйл ажиллагаанд хяналт тавих; 5. Банк хоорондын төлбөр тооцоог зохион байгуулах; 6. Гадаад валютын улсын нөөцийг эзэмшиж, удирдах.
Нам, тогтвортой инфляци? Бодит орлого буурах; Ядуурал, нийгмийн тэгш бус байдал өсөх; Бизнесийн тодорхой бус байдал нэмэгдэх; Хөрөнгө оруулалт буурах; Эдийн засгийн тогтвортой өсөлтөд сөргөөр нөлөөлөх.
ГИПЕРИНФЛЯЦИ: 2008 онд инфляци 231 сая хувьд хүрч байв.
МОНГОЛБАНКНЫ ТАНИГДСАН БАЙДАЛ МОНГОЛБАНК ГЭХЭЭР САНААНД БУУДАГ ЗҮЙЛ Монголбанк гэхээр юу санаанд тань бууж байна вэ гэсэн асуудтад давхардсан тоогоор 1963 хариулт ирснийг дараах 7 хариултаар нэгтгэлээ. 1 2 3 Мөнгөний бодлого хэрэгжүүлэгч: Улсын мөнгөний бодлогыг баригч, хэрэгжүүлэгч, тодорхойлогч, зохицуулагч, явуулагч, улсын мөнгө төсөв баригч, төрийн мөнгөний бодлогын тогтвортой байдлыг хангагч, мөнгөний бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэгч г.м. Мөнгө: Мөнгө, мөнгө санхүү, мөнгөн тэмдэгт хэвлэдэг газар, татвар төлдөг газар, мөнгө хадгалдаг газар, Монголын мөнгөн хөрөнгө, Монгол төгрөг, их хэмжээний мөнгө г.м. Төв банк: Монгол улсын төв банк, арилжааны банкуудыг хянагч, Монголын хамгийн том банк, Монголын мөнгө санхүүгийн үйл ажиллагааг явуулдаг томоохон байгууллага, Монголын банк санхүүгийн төв байгууллага г.м. 21% 14% 13% ЭС АЙ СИ ЭЙ ХХК 4 5 7 Улсын эдийн засгийн зохицуулагч байгууллага: ЭЗ-н тогтвортой байдлыг хангагч, ЭЗ-г зохицуулах гол байгууллага, ЭЗ-ын хөшүүрэг болдог, ЭЗ-ийн хамгаалагч, ЭЗ санхүүгийн тооцоог хангадаг байгууллага г.м. Төгрөгийн ханш, ханшийн тогтвортой байдлыг зохицуулагч: Валютын ханш, ханшийн хэлбэлзэл, өсөлт, бууралт, валют арилжаа, валютын ханшийг тогтоодог, долларын болон төгрөгийн ханшийг тогтворжуулах, бодлогын хүүг тогтоогч г.м. Арилжааны банкуудыг зохицуулагч: Банкуудыг зангиддаг, банкнуудын мэдээлэл төвлөрдөг, нэгтгэгддэг, Монголын бүх банкуудын удирдлага, арилжааны 6 9% банкуудыг хянадаг, хариуцдаг г.м. Бусад: ЗГ-н хэрэгжүүлэгч агентлаг, алт, банк, банк санхүүгийн байгууллага, төрийн харъялалын байгууллага, мөнгөний эрэлт нийлүүлтийг зохицуулагч, Мэдэхгүй, Чулуунбат, Золжаргал, лого, байр, хувьцаа, мөнгө, үнэт цаас, хөрөнгийн бирж г.м. 11% 10% 19%
Монголбанкны талаарх МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ ҮҮСВЭР 85.6% 45.0% 28.6% 27.5% 24.5% 21.7% 7.1% 7.0% 5.6% 2.4% 1.9% 1.8% 0.9% 11
12 Төв банкны үйл ажиллагаанд юу чухал вэ? Тодорхой, оновчтой зорилго Урт хугацаанд чиглэсэн бодлого Хараат бус байдал Ил тод байдал, олон нийттэй харилцаа Засаглал 12
Агуулга 1. Төв банк юу хийдэг вэ? 2. Мөнгөний бодлогын талаарх ерөнхий ойлголт 3. Монголбанк ба эдийн засаг
14 Монголын орлогын түвшин: Нэг хүнд ногдох ҮНО (GNI) Бага орлого Дундаж орлого Өндөр орлого Эх үүсвэр: Дэлхийн банк Middle income trap/дундаж орлогын хавх 1960: 101 улс 2008: 88 улс 14
15 Эдийн засаг урт хугацаанд Тогтвортой бөгөөд Хүртээмжтэй эдийн засгийн өсөлт : 1.Макро бодлого: ЗГ/Төв банк 2.Институцийн хөгжил: Хууль & Засаглал 3.Хүний нөөц: Боловсрол + Соёл + Эрүүл мэнд 4.Гадаад орчин 5.Байгалийн хүчин зүйлс 15
16 Эдийн засгийн өсөлт ба Макро эдийн засгийн бодлого Макро эдийн засгийн бодлого Төсвийн бодлого/ Сангийн бодлого Мөнгөний бодлого Шийдвэр удаан Үр дүн хурдан Шийдвэр хурдан Үр дүн удаан
17 Бодлогын арга хэрэгсэл Мөнгөний бодлогын хэрэгслүүд Нээлттэй захын үйл ажиллагаа Байнгын санхүүжилт Бусад ТБҮЦ Овернайт хадгаламж ЗБН Репо арилжаа Овернайт репо санхүүжилт Барьцаат зээл Своп/Форвард 17
18 Мөнгөний бодлогын зөвлөл Гишүүд: -МБ удирдлага 8 -Хараат бус гишүүн 7
19 Мөнгөний бодлогын шилжих механизм
20 Мөнгөний бодлого: Юу хийж чадахгүй вэ? X Аль нэг салбарын өсөлтийг дэмжих X Аль нэг бүс нутгийн хөгжлийг дэмжих X Урт хугацаанд эдийн засгийн өсөлтийг бий болгох X Урт хугацаанд ажилгүйдэл, ядуурлыг шийдэх Үнийг тогтвортой байлгах нь мөнгөний бодлогоор дамжуулж эдийн засагт оруулах гол хувь нэмэр! 20
Агуулга 1. Төв банк юу хийдэг вэ? 2. Мөнгөний бодлогын талаарх ерөнхий ойлголт 3. Монголбанк ба эдийн засаг
МОНГОЛБАНКНЫ ТАНИГДСАН БАЙДАЛ МУ-ын ЭЗ-ийг ЗОХИЦУУЛАГЧ ГОЛ БАЙГУУЛЛАГА Судалгаанд хамрагдсан 6 бүлгийн 2031 оролцогчдоор МУ-ын ЭЗ-ийг зохицуулагч гол байгууллагыг задгай асуултаар асууж нэрлүүлсэн бөгөөд давхардсан тоогоор нийт 2212 хариулт ирснийг нэгтгэнn=2031 харуулбал дараах үр дүн гарч байна. 40.4% 19.6% 14.8% 12.3% 6.7% 3.1% 1.3% 1.2% 1.0% 0.5% 0.4% 0.2% 0.2% 2.2% 5.0% Нийт судалгаанд оролцогчдын 40.4 хувь нь Монголбанкыг нэрлэсэн бол үлдсэн 60 орчим хувь нь бусад байгууллага ААН-ийг дурьджээ. Судалгаанд оролцогчдын хариултаас харахад төрийн байгууллага тэр дундаа ЗГ, УИХ, Сангийн Яам, Санхүүгийн зохицуулах хороо, ТЕГ зэрэг төрийн байгууллагыг МУ-ын ЭЗ-ийн нөхцөл байдлыг зохицуулагч гол байгууллага хэмээн үзжээ. ЭС АЙ СИ ЭЙ ХХК 22
Мөчлөг гэж юу вэ: Монголын барилгын салбар Эдийн засгийн мөчлөг (Бизнес цикл) Тэлэлт Хямрал Монгол: 2011-12 (Minegolia) Япон: 1970-80 (Economic miracle) Солонгос: Miracle on the Han River Хятад: 1978-2013 (Chinese miracle) АНУ: 1930 (Их хямрал) Япон: 1990~ (Алдагдсан 30 жил) Ази: 1997 (Азийн санхүүгийн хямрал) Дэлхий: 2008~(Дэлхийн хямрал) Европ: 2010~ (Өрийн хямрал)
Мөчлөг гэж юу вэ: Монголын барилгын салбар 1970 Барилгын салбар одоо 2008~ Төсөл Хөрөнгө босголт (зээл, хувьцаа) Үйлдвэрлэл Борлуулалт
25 Монголбанк ба мөнгөний бодлого 2018 онд баримтлах мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэл?
2018 онд мөнгөний бодлогын талаар баримтлах үндсэн чиглэл Мөнгөний бодлого: - Инфляци 8 хувь - Ханшийн уян хатан дэглэм - Макро зохистой бодлого - Олон нийттэй харьцах сувгийг хөгжүүлэх Санхүүгийн салбарын тогтвортой байдал: - Санхүүгийн салбарын тогтвортой байдлыг хангах - Банкны салбарт итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх, эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтын тогтолцоог боловсронгуй болгох Санхүүгийн зах зээлийн дэд бүтэц: - Хуулийн шинэтгэл, боловсронгуй болгох - Төв банкны хараат бус байдал - Үндэсний төлбөрийн системийн нэгдсэн зохицуулалт - Олон нийтийн санхүүгийн суурь боловсролыг дээшлүүлэх үндэсний хөтөлбөр - Мөнгө, санхүүгийн мэдээллийг ОУ болон нийтэд мэдээлж байх
I. ТӨРӨӨС МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН ТАЛААР 2018 ОНД БАРИМТЛАХ ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛИЙГ БАТЛАХ УИХ-ЫН ТОГТООЛЫН ТӨСӨЛ Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэл батлах тухай Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 7 дахь заалт, Төв банк (Монголбанк)-ны тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийг тус тус үндэслэн Монгол Улсын Их Хурлаас ТОГТООХ нь: 1. Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэл -ийг хавсралтаар баталсугай. 2. Монголбанкны дүрмийн сангийн хэмжээг дунд хугацаанд 100 /нэг зуун/ тэрбум төгрөг болгож нэмэгдүүлэхийг Монголбанк /Н.Баяртсайхан/-нд даалгасугай. 11/3/2017 Газар, албаны нэр 27
I. ТӨРӨӨС МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН ТАЛААР 2018 ОНД БАРИМТЛАХ ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛИЙГ БАТЛАХ УИХ-ЫН ТОГТООЛЫН ТӨСӨЛ 3. Дор дурдсан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Монгол Улсын Засгийн газар /Ж.Эрдэнэбат/, Монголбанк /Н.Баяртсайхан/, Санхүүгийн зохицуулах хороо /С.Даваасүрэн/-нд тус тус даалгасугай. 1/ Монгол Улсын мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх дунд хугацааны үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, эрх зүйн орчныг Мөнгө угаахтай тэмцэх санхүүгийн арга хэмжээ авах байгууллага (ФАТФ)-аас тогтоосон стандарт, зөвлөмжтэй нийцүүлэх, хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулж хэрэгжүүлэх; 2/ Санхүүгийн зах зээлийг хөгжүүлэх хөтөлбөрийг батлуулан хэрэгжүүлэх; 3/ Банкны салбарын бүтцийн өөрчлөлтийн дэд бүтцийг бэхжүүлж, түүний эрх зүйн орчинг төлөвшүүлэх; 4. Энэ тогтоолын биелэлтэд хяналт тавьж ажиллахыг Монгол Улсын Их Хурлын Эдийн засгийн байнгын хороо /Д.Тэрбишдагва/-нд үүрэг болгосугай. 11/3/2017 Газар, албаны нэр 28
II. ТӨРӨӨС МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН ТАЛААР 2018 ОНД БАРИМТЛАХ ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛИЙН ТӨСӨЛ 1. Мөнгөний бодлогын зорилтын хүрээнд: 1.1. Мөнгөний бодлогын зах зээлийн зарчимд суурилсан хэрэгслийг ашиглан хэрэглээний үнийн индексээр хэмжигдэх инфляцийг 2018-2020 онд жилийн 8 хувь орчимд тогтворжуулна. 1.2. Төгрөгийн гадаад валюттай харьцах ханш нь макро эдийн засгийн суурь нөхцөлтэй нийцэн, уян хатан тогтох зарчмыг баримтална. 1.3 Санхүүгийн салбарт эрсдэл хуримтлагдахаас урьдчилан сэргийлэхэд чиглэсэн макро зохистой бодлогын хэрэгслүүдийг мөнгөний бодлоготой хослуулан хэрэгжүүлнэ. 1.4 Ирээдүйд чиглэсэн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх, бодлогын үр нөлөөг дээшлүүлэх үүднээс бодлогын нээлттэй, ил тод байдлыг хангаж, олон нийттэй харилцах сувгийг хөгжүүлж, боловсронгуй болгоно. 11/3/2017 Газар, албаны нэр 29
3 0 30 Эдийн засаг цаашид - Фактор 1 : ОУВС-гийн хөтөлбөр Монгол 1991.02.14-нд ОУВС-гийн гишүүн болсон Квот: Зээлжих тусгай эрх SDR 72.3 сая ($101 сая) Монгол Улс ба ОУВС 1991: Stand-By 1993: Enhanced Structural Adjustment Facility I 1997: Enhanced Structural Adjustment Facility II 2001: Poverty Reduction Growth Arrangement (ECF) 2009: Stand-By 2017: Extended Fund Facility (Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр)
31 Эдийн засаг цаашид - ОУВС-гийн хөтөлбөр ОУВС-гийн роль: Уламжлалт үйл ажиллагаа Мөнгөний бодлого Төсвийн бодлого Санхүүгийн тогтвортой байдал Шинэ үйл ажиллагаа Тэгш бус байдал, ажил эрхлэлт, хүртээмжтэй өсөлт Цаг уурын өөрчлөлт, эрчим хүчний үнэ Эмэгтэйчүүдийн ажил эрхлэлт
32 ОУВС ба Монгол: Өргөтгөсөн Санхүүжилтийн Хөтөлбөр 1.$434.3 сая Валютын нөөц Хэмжээ: Нийт квотын 435%, жилд 145% Хугацаа: 3 жил (Шаардлагатай бол 1 жилээр сунгана) Эргэн төлөлт: 4½ 10 жил Хүү: 1-2% 2. Итгэл Тогтвортой байдал АХБ, ДБ, 2 талт хамтын ажиллагааны орнууд Зээлжих зэрэглэл ГШХО Дотоодын зах зээл (төгрөгт итгэх итгэл) 32
33 Төв банкны харилцаа Ил тод байдал (Transparency) Төв банк Мэдээлэл нээлттэй Дата, статистик Тайлан, мэдээ Шийдвэр, чиг хандлага Харилцаа (Communication) Төв банк Мэдээлэл ойлгомжтой Тайлбар Үг хэллэг Боловсрол (Education) Олон нийт Мэдээллийг хүлээж авах Суурь мэдлэг Сэтгэх чадвар
3 4 34 Өсөлтийн прогноз 2016 2017 0% 0.1% -0.2% Regional Economic Outlook, 2017 IV -0.2% Global Economic Prospects, 2017 I 0.3% +2.5% Asian Development Outlook, 2017 IV -2.8%-аас -1.8% +3.5% Инфляцийн төлөв байдлын тайлан, 2017 VI
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 35 Эдийн засгийн өсөлт 20 17.3 Төсөөлөл 15 12.3 11.6 10 5 0 9.4 8.4 8.3 6.4 5.8 5.9 5.7 5.1 4.2 3.5 9.4 8.2 8.8 7.8 7.4 6.4 6.5 4.6 5.3 3.9 3.3 3.1 2.1 2.2 1.1 7.3 7.9 2.4 1.0-0.2 1.8 8.1 5.3 6.1 8.5-5 -2.5-3.2-2.1 Эх үүсвэр: ОУВС -10-9.2-9.3 35
3 6 36 Дэлхийн эдийн засаг 36
Анхаарал хандуулсанд баярлалаа! Вебсайт: www.mongolbank.mn @mongolbank_mn @mongolbank.mn mongolbank