ACTUACIÓNS DA XUNTA DE GALICIA FRONTE AOS POSIBLES EFECTOS DAS ALTAS TEMPERATURAS SOBRE A SAÚDE

ACTUACIÓNS DA XUNTA DE GALICIA FRONTE AOS POSIBLES EFECTOS DAS ALTAS TEMPERATURAS SOBRE A SAÚDE

ACTUACIÓNS DA XUNTA DE GALICIA FRONTE AOS POSIBLES EFECTOS DAS ALTAS TEMPERATURAS SOBRE A SAÚDE Pag. 1. INTRODUCIÓN... 3 2. TEMPERATURAS EXTREMAS. VAGAS... 5 2.1. Efectos sobre a saúde... 7 2.2. Factores de risco... 9 3. ACTUACIÓNS DE PREVENCIÓN E CONTROL.... 12 3.1. Coordinación das Administracións. Comité Interdepartamental da Xunta de Galicia... 13 3.2. Sistema de Información Ambiental... 14 3.3. Niveis de activación de alertas... 20 3.4. Coordinación no marco do Plan de Accións Preventivas Fronte a Vagas do Ministerio de Sanidad y Política Social... 22 3.5. Sistema de Vixilancia da morbilidade... 22 3.6. Sistema de comunicación da información... 23 3.7. Un sistema de protocolos de actuación ben definidos para cada nivel de alerta... 24 4. ANEXOS o ANEXO I: Táboas para calcular o índice de Missenard por efecto da temperatura, a humidade e o vento o ANEXO II: Comunicación servizos sanitarios asistenciais o ANEXO III: Indicacións a voluntarios e traballadores sociais o ANEXO IV: Actuacións FSUSG 061 o ANEXO V: Texto folleto informativo á poboación 2

1. INTRODUCIÓN As vagas de calor teñen un claro impacto na saúde da poboación, incluíndo un aumento da morbilidade e mortalidade 1,2. De feito, numerosos estudos describiron un aumento das mortes polas vagas de calor producidas en Estados Unidos e Europa 3. Eses danos son producidos polo efecto directo da calor e tamén polo seu efecto indirecto, xa que a calor ambiental excesiva empeora o estado da saúde das persoas previamente enfermas a,4. Quen máis sofre os efectos negativos da calor son as persoas maiores, que teñen un sistema de regulación térmica con menor rendemento, e as que padecen enfermidades respiratorias ou cardiovasculares. Nestes grupos é onde se espera que se poida manifestar un exceso de mortalidade asociado a unha vaga. No verán do 2003, produciuse unha vaga de calor que afectou a toda Europa e provocou un exceso de mortalidade en distintos lugares que xerou unha importante alarma social 5. A Península Ibérica non se librou da onda b e, concretamente en España, observouse nos tres meses de verán un incremento significativo da mortalidade sobre os valores esperados. Martínez Navarro et al 6, detectaron no conxunto de España a presenza de tres ondas de mortalidade de diferente intensidade, e observaron que as variacións das defuncións e das temperaturas diarias coincidían e que os incrementos das temperaturas precedían aos das defuncións en 1 ou 2 días. Este aumento da mortalidade obrigou aos distintos gobernos a a Amplas revisións sobre os efectos nocivos da calor que se atopan en: Institut de veille sanitaire. Impact sanitaire de la vague de chaleur d août 2003 en France: Vague de chaleur et sante : revue bibliographique. b Direcçao-Geral da Saúde. Plano de contingencia para ondas de calor. 3

considerar as temperaturas extremas como un importante problema de saúde pública6. Estudos previos suxeriron a existencia dunha serie de medidas preventivas capaces de reducir a vulnerabilidade da poboación ás temperaturas moi elevadas 7 como o acceso ao aire acondicionado, unha maior inxesta de líquidos, una diminución da actividade física, etc. 8. Ademais, dende a vaga de calor do 2003 varios países coincidiron na necesidade de aumentar a conciencia individual e colectiva dos riscos relacionados cas altas temperaturas, de dar a coñecer as medidas preventivas e de por en marcha sistemas de alerta. De feito, a diminución do impacto das vagas de calor na morbilidade e mortalidade en diferentes anos parece estar relacionado, non só coas diferenzas nos niveis de calor, senón tamén cos cambios producidos nas intervencións 1. Esta situación pon en evidencia a necesidade de por en marcha un plan de actuación que minimice os efectos negativos da calor na saúde da poboación. Este plan debería fomentar a axilidade dos servizos médicos de emerxencia e dos sistemas de información e coordinación entre as diferentes administracións implicadas, o establecemento dunha axeitada rede social que de prioridade ás persoas máis vulnerables ao efecto da calor como os anciáns, nenos, persoas con menos recursos, que viven solas e/ou que se atopan en situación de marxinación, illamento ou dependencia; e a mellora das medidas de vixilancia e control das enfermidades relacionada cas altas temperaturas. Tamén é necesario por en marcha políticas que favorezan o acceso a lugares públicos acondicionados climáticamente e intervencións orientadas a mellorar as condicións da vivenda, en especial, o seu illamento climático. 4

Por todo isto, dende a Xunta de Galicia decidiuse por en marcha un plan de actuación, que se actualiza anualmente, capaz de facer fronte e tratar de paliar os posibles efectos que as altas temperaturas podan ter sobre a saúde da poboación galega. Este documento de actuacións establece as medidas necesarias para reducir os efectos na saúde asociados ás vagas, os sistemas de previsión, alerta e comunicación a utilizar, e define unha sistemática de intervención, segundo os niveis de alerta establecidos. Por outro lado, establece as canles de coordinación interinstitucional entre as unidades competentes nesta materia. En calquera caso, é preciso subliñar que a existencia dunhas actuacións preestablecidas non supón a constatación de que esta ameaza vaia facerse realidade, senón a admisión de que, aínda sendo improbable, esta situación pode darse, como amosa o sucedido en anos anteriores. 2. TEMPERATURAS EXTREMAS. VAGAS A contaminación ambiental e o aumento dos gases de efecto invernadoiro provocados polo ser humano, poderían aumentar a frecuencia e a intensidade dos episodios de calor extremo, tamén denominados como vaga. Segundo as previsións para o período 2050-2100 realizadas polo IPPC (Intergovernemental Pannel on Climate Change) o incremento dos gases de efecto invernadoiro producirá a nivel mundial cambios climáticos, entre os que destacan: Temperaturas máximas e mínimas máis elevadas. Maior número de días de intenso calor e menos días xeados na maioría das rexións continentais. Aumento de precipitacións intensas na maioría das rexións. 5

Nesta liña o último informe do IPPC do ano 2007 refire que posiblemente o cambio climático producirá a nivel mundial un aumento da frecuencia e intensidade das vagas de calor que aumentarán o risco de mortalidade por causa térmica c. Ademais, estudos realizados en España prevén que no último terzo do século a temperatura posiblemente aumente entre 5 e 7 grados no verán respecto aos valores actuais 9. En Galicia, o Informe de Evidencias e Impactos do Cambio Climático (CLIGAL) encargado pola Consellería de Medio Ambiente no 2008 indica que hai evidencias dun aumento da temperatura media, sobre todo no verán, o aumento da frecuencia de días e noites cálidas e un descenso das noites frías. A finais do século XXI, espérase que Galicia continúe na mesma tendencia que o resto do mundo cun incremento das temperaturas medias e un aumento do número de días cálidos e noites cálidas especialmente nos meses do verán. A posibilidade de que se repita unha vaga en calquera país europeo é verosímil. De feito, hai autores 10,11 que están de acordo en que o cambio climático aumentará a frecuencia e a intensidade das vagas de calor, polo que deberán instaurarse unha serie de medidas necesarias para diminuír os seus efectos negativos. Estas medidas deberían estar destinadas a mellorar as vivendas, a xestión das enfermidades crónicas, a atención institucional a anciáns e persoas vulnerables, etc 10. Todo isto xustifica o deseño de actuacións de prevención e control da vaga, que nos permitan anticiparnos aos efectos negativos que esta podería ter sobre a saúde da poboación galega. c IPCC, 2007: Cambio climático 2007: Informe de síntesis. Contribución de los Grupos de trabajo I, II y III al Cuarto Informe de evaluación del Grupo Intergubernamental de Expertos sobre el Cambio Climático [Equipo de redacción principal: Pachauri, R.K. y Reisinger, A. (directores de la publicación)]. IPCC, Ginebra, Suiza, 104 págs. 6

Na actualidade non existe unha definición consensuada a nivel internacional de vaga d, aínda que a OMS ten unha definición segundo a cal trátase dun requentamento do aire, dun período caracterizado por temperaturas anormalmente elevadas ou dunha invasión de aire moi quente. De todas formas, as características esenciais dunha vaga serían a observación de temperaturas anormalmente cálidas con respecto á época considerada, a súa persistencia no tempo e unhas temperaturas mínimas elevadas, e segundo Tan1 esta calor debería ir acompañada por un alto grao de humidade. Ora ben, aínda existe incerteza sobre a temperatura limiar que se debe considerar como vaga. 2.1 Efectos sobre a saúde A exposición a temperaturas excesivas pode provocar problemas de saúde como mareo, cansazo, debilidade, fatiga e cambras musculares, síncope, deshidratación, insolación e golpe de calor 2,12. A maioría das enfermidades asociadas á calor son consecuencia máis ou menos grave dun fallo no sistema de termorregulación 12. A calor excesiva pode alterar as nosas funciones vitais se o corpo humano non é capaz de compensar as súas variacións de temperatura. Unha temperatura moi elevada produce perda de líquidos e de electrólitos que son necesarios para o funcionamento normal dos distintos órganos. d Os meteorólogos franceses definen unha vaga como un período durante o cal a temperatura máxima supera o límite de 30 0 C. Os americanos, como un período no que a temperatura máxima supera o límite de 32 2 C durante tres días consecutivos. Nos Estados Unidos, o Servizo Nacional de Meteoroloxía propuxo outra definición baseada no concepto de índice de calor, Hi. E definen unha onda de calor como a persistencia dun índice de calor diúrna superior ou igual a 40 6 C asociado a un índice de calor nocturna superior ou igual a 26 7 C durante polo menos 48 h. Este límite máximo revísase ao alza no territorio americano en función da frecuencia de rebasamento: para as estacións onde un 1% das observacións superan os límites máximos diúrnos e nocturnos, o límite máximo establecese ao percentil 1 das observacións. Os británicos definen unha vaga a partir dun aumento da temperatura de 4 C sobre a media trintenal do lugar e o mes. O Instituto Real de Meteoroloxía dos Países Baixos a define como un período de polo menos cinco días consecutivos durante os cales a temperatura acadou 25 C de mínima e 30 C de máxima durante polo menos tres días (Institut de veille sanitaire. Impact sanitaire de la vague de chaleur d août 2003 en France: Vague de chaleur et sante : revue bibliographique). 7

Ademais, os mecanismos de termorregulación poden verse descompensados nalgunhas persoas con determinadas enfermidades crónicas, sometidas a certos tratamentos médicos e con discapacidades que limitan a súa autonomía. O impacto da exposición a unha calor excesiva está determinado polo envellecemento fisiolóxico e as enfermidades subxacentes. Normalmente un individuo san tolera unha variación da súa temperatura interna de aproximadamente 3ºC sen que as súas condicións físicas e mentais se alteren de forma importante. As persoas maiores e os nenos e nenas moi pequenos son máis sensibles a estes cambios de temperatura. Como xa se dixo, as vagas producen diferentes efectos nocivos na saúde humana, que poden levar incluso á morte. A única rúbrica identificada como causa de mortalidade directa por exceso de temperatura ambiental na Clasificación Internacional de Enfermidades é a codificada como E900.0: a mortalidade debida á Calor excesiva derivada de condicións climáticas que é o que equivale ao comunmente denominado golpe de calor (ver informe ano 2007 no Anexo V). O golpe de calor asociase con problemas multiorgánicos que poden incluír síntomas tales como inestabilidade na marcha, convulsións e mesmo coma. Este caracterízase por unha elevada taxa de letalidade e por presentarse de forma moi rápida. Entre as súas complicacións destacan a síndrome de distrés respiratoria do adulto, a insuficiencia renal, a hepática e a coagulación intravascular diseminada 13. De todas formas, existe a posibilidade de que non consten moitas mortes por golpes de calor debido a súa semellanza con outras causas de mortalidade mais frecuentes como a trombose coronaria ou cerebral 12. 8

A literatura científica recolle numerosos estudos onde se constata o impacto das vagas na mortalidade4,5, que se manifesta como un aumento do número total de defuncións máis ala do esperado, e non tanto como un aumento no número de falecidos nos que a causa de defunción aparece codificada como debida a Calor excesiva derivada de condicións climáticas. O aumento da mortalidade observado nos distintos países durante as vagas de calor, atribuíuse sobre todo a enfermidades cardiovasculares, cerebrovasculares e do sistema respiratorio e, en especial, aos maiores de 65 anos 14. Mais a enfermidade renal, diabetes e desordes do sistema nervioso entre outras 2. Por último compre sinalar que o exceso de mortalidade asociase principalmente a períodos de 3 o máis días consecutivos de temperaturas non habituais 4, e o seu efecto pódese observar no mesmo día ou cun atraso de ata tres días despois de que se produza o incremento das temperaturas 2,15,16. 2.2 Factores condicionantes do risco para a saúde As vagas de calor afectan sobre todo á poboación de risco como anciáns, menores de 5 anos e enfermos crónicos e terminais. Ademais, nestes efectos inflúen as condicións de vida, as da vivenda e os niveis de contaminación ambiental6. Por outra banda, varios autores coinciden en que a capacidade da adaptación e aclimatización da poboación ten unha grande influencia no risco2, 3. Por todo isto, ante a presenza dunha vaga de calor é preciso identificar ás persoas de alto risco para informarlles e facilitarlles as medidas necesarias que deben adoptar para evitar a hipertermia, e polo tanto para reducir a mortalidade asociada a vaga de calor4. En 9

xeral, os principais factores que van condicionar o risco asociado coa exposición da poboación ás vagas de calor son4,16. Factores persoais A idade: afecta sobre todo ás persoas maiores, especialmente no grupo de idade maior de 65 anos, e a lactantes e menores de 5 anos. O nivel socioeconómico. Padecer enfermidades cardiovasculares, respiratorias, mentais (Demencias, Párkinson), diabetes mellitus ou obesidade excesiva. Padecer unha enfermidade aguda no momento que acontece a vaga. Estar sometido a certos tratamentos médicos que afecten ao sistema de termorregulación como diuréticos, neurolépticos anticolinérxicos e tranquilizantes. Consumir sustancias como o alcohol e outras drogas. Ter trastornos da memoria, dificultades de comprensión, ou de orientación ou con pouca autonomía na vida cotián. Ter dificultades na aclimatación ou adaptación á calor. Factores ambientais, laborais ou sociais Vivir soa, na rúa e/ou en condicións sociais e económicas desfavorábeis. Ausencia de climatización e vivendas difíciles de refrixerar. Exposición excesiva á calor por razóns laborais (traballos manuais no exterior ou que esixen un elevado contacto con ambientes quentes), deportivas (deportes de gran intensidade física) ou de ocio. Niveis de contaminación ambiental. 10

Ambiente moi urbanizado. Exposición continuada durante varios días a elevadas temperaturas que se manteñen pola noite. Factores locais Se ben os mecanismos anteriores actúan de forma xenérica, os factores locais xogan un papel decisivo, xa que determinan a temperatura de confort, os limiares de definición das vagas e ondas de frío e a asociación temperatura-mortalidade, ou sexa, a magnitude do impacto. De feito, un dos factores que máis parece influír é a capacidade de aclimatarse dos individuos ás condicións locais nas que vive 16. Os principais factores locais son: - A demografía, que determina a composición da pirámide de poboación, e por tanto, o tamaño dos grupos susceptibles. - A climatoloxía, na medida en que os individuos se adaptan ao clima local. Isto explica que o efecto dos extremos térmicos non dependa de valores absolutos, senón de que nos atopemos, ou non, dentro do intervalo de normalidade das temperaturas nun certo lugar. - O equipamento doméstico e o nivel de renda, dos que depende a capacidade das familias para afrontar situacións extremas como as vagas e ondas de frío. 11

3. ACTUACIÓNS DE PREVENCIÓN E CONTROL. Obxectivo xeral: Reducir o impacto sobre a saúde da poboación galega polas temperaturas de calor extremo. Obxectivos Específicos: Establecer un sistema de previsión, alerta e comunicación dos riscos, definindo uns niveis de alerta. Definir unha sistemática de intervención para cada nivel de alerta definido. Reforzar a coordinación interinstitucional entre as unidades competentes nesta materia. A estratexia de ditas actuacións está baseada nas seguintes liñas de traballo: 1. Un sistema de Coordinación das Administracións implicadas no desenvolvemento das actuacións. 2. Un sistema de Información Ambiental para a predición (e o seguimento se é o caso) das vagas, baseado na información facilitada pola Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas, a través de Meteo-Galicia, e tendo en conta outras fontes a través do Ministerio de Sanidad, Política Social e Igualdad. 3. Un sistema de decisión do nivel de alerta existente, liderado pola Dirección Xeral de Innovación e Xestión da Saúde Pública co apoio dun comité de crise con representantes das consellerías e organismos implicados. 12

4. Un sistema de vixilancia da morbilidade inducida pola vaga. 5. Un sistema de comunicación da información en cada nivel de alerta. Este sistema contemplará os seguintes sectores a cubrir: a. Poboación xeral, con especial énfase na poboación máis susceptible e os seus familiares. b. Profesionais e dispositivos do Sistema Galego de Servizos Sociais e entidades de acción voluntaria que traballan no ámbito da atención ás persoas maiores c. Profesionais e dispositivos sanitarios 6. Un sistema de protocolos de actuación ben definidos para cada nivel de alerta. 3.1- Coordinación das Administracións. Comité Interdepartamental da Xunta de Galicia Para desenvolver as actuacións contempladas é necesaria a intervención de múltiples departamentos da Xunta e doutras administracións públicas, en función do ámbito de competencias propio de cada unha delas. Por este motivo é necesario establecer un mecanismo de coordinación que facilite o fluxo de información entre elas, e permita e impulse a colaboración nas diferentes actividades definidas. Con este fin créase un Comité Interdepartamental para a Prevención e Control dos Efectos sobre a Saúde das Altas Temperaturas. Este comité estará presidido polo titular da Dirección Xeral competente en materia de Saúde Pública da Consellería de Sanidade, actuará de secretario o titular dunha Subdirección Xeral 13

competente en materia de Saúde Pública e asemade estará integrado, como mínimo, por un representante dos seguintes organismos da Xunta, con rango de Subdirector Xeral: Consellería competente en materia de e benestar social, voluntariado e cooperación coas corporacións locais. Consellería competente en materia de protección civil. Consellería competente en materia de Medio Ambiente. Funcións do Comité: Impulsar a aplicación das actuacións establecidas nos seus departamentos Establecer as estratexias preventivas e de control que se consideren axeitadas aos datos e ás evidencias dispoñibles. Revisar os niveis de intervención establecidos e as actuacións ligadas a cada un deles, e propoñer mecanismos de mellora. Revisar as decisións do Comité de Crise en relación ao establecemento dos niveis de alerta. Impulsar a elaboración de plans de avaliación, xestión e comunicación de riscos. Este Comité poderá solicitar o asesoramento das entidades que considere máis adecuadas para axudarlle no desempeño das súas funcións. 3.2 Sistema de Información Ambiental. Para complementar e mellorar os sistemas de vixilancia da saúde actuais, no marco destas actuacións establécese a posta en marcha dun Sistema de Información Ambiental específico. 14

Obxectivos do Sistema: Dar a coñecer, anticipadamente e nun momento concreto, o risco de vaga que pode afectar a una poboación determinada residente nun ámbito xeográfico. Facilitar a toma de decisións cara a posta en marcha de actuacións encamiñadas a prestar asistencia social á poboación susceptible. Anticiparse a un posible incremento da demanda de asistencia sanitaria. Tendo en conta estes obxectivos, é precisa unha información baseada nun sistema áxil e sinxelo, que facilite a toma de decisións nos diferentes niveis de responsabilidade e actuación, co fin de poñer en marcha mecanismos de alerta, tanto á poboación como aos servizos asistenciais, que permitan controlar os posibles efectos adversos e diminuír as consecuencias sobre a saúde da poboación. Características do sistema: Na comunidade autónoma de Galicia existe unha grande variedade de zonas climáticas moi características, dende a climatoloxía extrema en zonas do interior ata o clima suave de zonas costeiras, chegándose a determinar diferenzas climáticas entre as catro provincias e incluso entre os distintos concellos dunha mesma provincia. Así mesmo, debemos de ter en conta tanto a dispersión da poboación como o grao de avellentamento. Por outra parte, é evidente que a principal variable meteorolóxica que determinan os episodios de calor ou frío para un determinado emprazamento é a temperatura do aire. Ora ben, os 15

efectos sobre as persoas están directamente influenciados polo equilibrio térmico que as mesmas tenden a alcanzar co aire ambiente que as rodea, o que se coñece como SENSACIÓN TÉRMICA. Este parámetro é complexo pois depende dun gran número de factores dependendo do tipo de persoa e da denominada memoria térmica das persoas (persoas habituadas a uns ambientes cálidos húmidos, persoas en ambientes temperados, etc.), mais xéranse índices a través de estudios medios de resposta aos diferentes condicionantes ambientais atmosféricos. Para caracterizar ese ambiente atmosférico existen distintos índices, mais en todos se computa a influencia no mesmo da temperatura do aire, a súa humidade e a forza do vento. Polo tanto, o sistema de vixilancia ambiental debe ter capacidade para dar resposta a dúas características fundamentais: o Debe permitir desagregar a información a nivel de concello ou agrupacións de concellos. o Debe basearse en indicadores que teñan en conta, ademais da temperatura, a velocidade do vento e o grao de humidade. Por isto, en coordinación coa Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas, a través de Meteo-Galicia, proponse para este plan como índice máis idóneo para predicir os posibles efectos dunha vaga un índice de sensación térmica como é o Índice de Missenard (IM). No Anexo I pódense consultar unhas táboas para o cálculo do dito índice de sensación térmica por efecto da temperatura, a humidade e o vento. Os valores do IM están elaborados a partires de poboacións de diferentes zonas do planeta, e a escala de sensacións térmicas ven reflectida na seguinte táboa: 16

Escala de sensacións para a Temperatura Efectiva (ET) de Missenard: ET Índice sensación Nivel > 30 Calor forte Elevado 24 Calor moderado Alto 18 Calor agradable Confortable 12 Suave Confortable 6 Fresco Baixo 0 Moi fresco Baixo -12 Frío Alto -24 Moi frío Alto -30 Frío intenso Elevado <-30 Conxelación Extremo O rango entre ET>=12 y ET<24 é considerado de confort para permanencia exterior, sendo o rango onde o benestar é amplamente sentido. Tendo en conta o mecanismo de autorregulación térmica das persoas, esas condicións de exterior son favorables para o ocio, turismo e a vida das persoas en xeral. Pode dividirse en dúas categorías de sensación: SUAVE E CALOR AGRADABLE. Por encima de ET 24 comezase a atopar disconfort por calor, diferenciando CALOR MODERADO E CALOR FORTE. Por outra banda, ademais de ter en conta que o valor do índice de sensación térmica debe alcanzar un nivel mínimo (nivel elevado ou sensación de calor forte) que indique unha situación de posible risco, debemos buscar un limiar que incorpore os datos históricos co fin de 17

ter en conta aspectos como a memoria térmica das persoas. Por isto, proponse como limiar o percentil 95 do índice máximo de sensación térmica (índice de Missenard) para cada concello de Galicia. En base a todo isto, e en función dos servizos meteorolóxicos existentes en Galicia, as accións preventivas contra os efectos do exceso de temperaturas sobre a saúde desta Comunidade Autónoma fundamentarase na seguinte información: Percentil 95 do índice máximo de sensación térmica en cada concello de Galicia. Valores preditivos do nivel do índice máximo de Sensación Térmica para cada un dos 315 concellos de Galicia a dous días vista remitidos diariamente polos servizos meteorolóxicos, é dicir remitirán o de hoxe (D), mañá (D+1), e pasado mañá (D+2) Listados dos concellos nos que o valor preditivo do nivel do índice supere o percentil 95 do índice máximo de sensación térmica (Missenard). Mapa de Galicia cos valores preditivos dos índices máximos de sensación térmica. Valores reais diarios do índice máximo de Sensación Térmica para todos os concellos. Listado das temperaturas máximas e mínimas previstas nos 315 concellos, para o día D, D+1 e D+2. Así como toda outra información puntual que se demande. Fluxo de información: O protocolo de notificación e transmisión de información meteorolóxica no marco do presente Plan será o seguinte: 18

Centro emisor de avisos/información: Consellería competente en materia de Medio Ambiente, a través de Meteo-Galicia. Tamén se contará coa información facilitada polo Ministerio competente en materia de sanidade. Centro receptor de avisos/información meteorolóxica: Centro de Emerxencias 112 SOS-Galicia e D. X. competente en materia de saúde pública. Calendario anual: do 1 de xuño ao 15 de setembro de cada ano, (sen excluír que se alongue ata o 30 de setembro se a situación o require). Medio de envío/recepción: informático, a través de correo electrónico. O boletín extraordinario de fenómenos meteorolóxicos adversos tamén se envía por fax. No caso de situacións de alerta, a transmisión de información interna na Xunta de Galicia seguirá o seguinte fluxo. MeteoGalicia Centro de Emerxencias 112 SOS-Galicia Outros CMT Galicia Ministerio de Sanidade Dirección Xeral competente en Saúde Pública (Niveis de Alerta) Consellería competente en materia de protección civil Consellería competente en materia Benestar, voluntariado Rede sanitaria galega Rede de Protección Civil Sistema galego de servizos sociais Voluntariado de concellos Rede de centros e dispositivos asistenciais 19

En situación de normalidade, a información poderase consultar a través da Web. 3.3 Niveis de activación de alertas Os efectos da calor sobre o disconfort tenden a aumentar conforme os episodios van perdurando no tempo, polo que un só día de CALOR FORTE pode non facerse sentir, mais varios días consecutivos fanse cada vez menos tolerables podendo desencadear efectos adversos para a saúde da poboación. Debemos recordar que o índice que se prognostica dáse para o momento do día coincidente coa temperatura efectiva máxima e as súas proximidades, mentres que no resto atopámonos ambientalmente noutros valores, por isto é a continuidade en varios días o que o fai máis sensible. Ademais, para que teñamos esta continuidade é preciso tamén establecer un limiar de temperatura mínima (20 ºC) que fai que o disconfort sufrido pola poboación teña esa continuidade que o pode converter nun factor de risco para a poboación susceptible. Por outra parte, debemos ter en conta que, nalgúns casos, o percentil 95 do índice máximo de sensación térmica non sobrepase determinado limiar que o converta nun factor de risco. Este limiar establécese nunha temperatura efectiva de 24. En base á información recibida e ás consideracións postas de manifesto con anterioridade, establécense uns niveis de alerta das 20

actuacións preventivas en función dos valores dos índices reais dos tres días anteriores e dos valores preditivos dos tres días seguintes: Nivel 0 situación de normalidade, cor verde: cando o valor preditivo do índice de sensación térmica máxima para ese día e os dous seguintes non sexa igual ou superior ao percentil 95 do índice de Missenard. Nivel 1a pre-alerta cor amarelo: cando o valor real do índice de sensación térmica para os tres días anteriores fose inferior ao percentil 95 do índice de Missenard, o valor preditivo do índice para ese día e os dous seguintes sexa igual ou superior ao percentil 95 do índice de Missenard, sempre que se vexa superado o valor de 24, e o valor preditivo da temperatura mínima para ese día e os dous seguintes supere os 20 ºC. Indica que, de cumprirse as predicións, é probable que se cumpran as condicións de nivel 1b de alerta laranxa nos días seguintes. Nivel 1b alerta cor laranxa: cando o valor real do índice de sensación térmica para un ou dous dos tres días anteriores fose igual ou superior ao percentil 95 do índice de Missenard e maior de 24 e a temperatura mínima superior ós 20 ºC, dándose esas mesmas circunstancias para a predición dese día e os dous seguintes. Nivel 2 alerta cor vermella: cando o valor real do índice de sensación térmica para os tres días anteriores fose igual ou superior ao percentil 95 do índice de Missenard e maior de 24 e a temperatura mínima superior ós 20 ºC, dándose esas mesmas circunstancias para a predición dese día e os dous seguintes. Nivel 1-0 cor azul dentro dun círculo: atopándonos en calquera nivel de alerta, existe predición de que remate a 21

mesma ó día seguinte ou ós dous días (D+1 ou D+2), cando se dan as seguintes circunstancias: estando en situación de alerta laranxa ou vermella, as predicións para ese día (D+0), ou ben as predicións para ese día e máis o seguinte (D+0 e D+1) indican que seguiran sobrepasándose os umbrais establecidos, volvendo a situarse en valores normais ó día ou días seguintes. 3.4 Coordinación no marco do Plan de Accións Preventivas Fronte a Vagas do Ministerio de Sanidad, Política Social e Igualdad. O presente Plan de actuacións da Xunta de Galicia fronte aos posibles efectos das altas temperaturas sobre a saúde, coordinarase co Plan Nacional de Actuacións Preventivas dos Efectos do Exceso de Temperaturas sobre a Saúde do Ministerio competente en materia de sanidade a través da Dirección Xeral competente en materia de saúde pública polos mecanismos que en cada momento se establezan. 3.5- Sistema de Vixilancia da morbilidade Obxectivo: Identificar e monitorizar se hai un incremento da demanda de asistencia sanitaria, co fin de poder avaliar a necesidade de reforzar os recursos dispoñibles. Compoñentes do sistema: Vixilancia da morbilidade extrahospitalaria, a través do 061. Vixilancia da morbilidade hospitalaria, a través da Dirección competente en materia de Asistencia Sanitaria e das xerencias dos hospitais. 22

Estrutura e fluxo da información: Morbilidade extrahospitalaria: Durante todo o tempo de vixencia das actuacións, o 061 realizará o envío diario de información á Dirección Xeral competente en materia de saúde pública previamente establecido, consistente na remisión de datos do número de consultas diarias tramitadas nese servizo, e as consultas codificadas como golpe de calor e enfermidades neurolóxicas. A Dirección Xeral competente en materia de saúde pública procesará estes datos e porá os resultados a disposición dos diferentes niveis de asistencia sanitaria e servizos sociais, como axuda na avaliación da situación. Morbilidade hospitalaria: Durante todo o tempo de vixencia das actuacións, á Dirección Xeral competente en materia de saúde pública procesará, con igual periodicidade que a morbilidade extrahospitalaria, o número de urxencias diarias atendidas nos hospitais do Sergas,. Cando se active o nivel de alerta 1b (cor laranxa), cada xerencia hospitalaria remitirá diariamente ao Gabinete de Comunicación da Consellería competente en materia de sanidade e este á Dirección Xeral competente en materia de saúde pública datos sobre o número de ingresos por sospeita clínica de golpe de calor e número de falecementos nos que o facultativo considere que o calor poder estar implicado como causa. 23

3.6- Sistema de comunicación da información A Poboación xeral, con especial énfase na poboación máis susceptible, e os seus familiares. Basearase fundamentalmente nos medios de comunicación, ademais de outros canles, incluíndo internet. Profesionais do sector social e voluntariado dedicados ao coidado das persoas maiores. Distribuiráselles información específica sobre este problema e a sistemática de actuación a seguir. Profesionais e dispositivos sanitarios. Distribuiráselles información específica sobre este problema e a sistemática de actuación a seguir. 3.7 Un sistema de protocolos de actuación ben definidos para cada nivel de alerta. Cada departamento implicado desenvolverá protocolos de actuación específicos para cada nivel de alerta. 3.7.1 Nivel 0 Neste nivel non hai risco de vaga. As diferentes unidades preparan a sistemática de traballo dos seguintes niveis. Consellería competente en materia de sanidade: Preparar a sistemática de difusión da información Preparar o tipo de información adaptada ás diferentes clases de receptores Posta en marcha do sistema vixilancia da morbilidade a través do 061. 24

Consellería competente en materia de benestar e voluntariado Elaboración dun procedemento normalizado de traballo (PNT) que sistematice o procedemento de actuación. Determinar as Entidades de Acción Voluntaria diana para estas actuacións. Preparar os listados destas entidades. Estudar cales son os mellores medios de comunicación para cada entidade; correo electrónico, telefax ou teléfono; e clasificalas segundo eles. Proceder a automatizar listas de correo electrónico para poder enviar información o máis rápido posible ás entidades que o teñan. Elaborar listados cos números dos telefax e cos números dos teléfonos segundo sexa necesario proceder á difusión da información. Comunicarlle ás entidades os enlaces das páxinas web onde pode atoparse a información necesaria para afrontar o problema. Enviarlle información por escrito ás entidades (o folleto deseñado pola Dirección Xeral de Innovación e Xestión da Saúde Pública e dispoñible na web de dita unidade), para que o coñezan e podan repartilo entre a poboación diana. - Centros Propios e concertados de atención ás persoas maiores e con discapacidade que forme parte do grupo de risco. Divulgación da información ós directores para o seu coñecemento e traslado ao persoal en contacto directo cos usuarios, a través de comunicación e achega de folla informativa, segundo o modelo elaborado pola Dirección Xeral competente en materia de saúde pública. 25

Identificación da poboación de risco e asunción, por parte do centro, das pautas concretas de intervención sinaladas no plan de actuación da Xunta de Galicia sobre os efectos das altas temperaturas sobre a saúde. Envío do tríptico divulgativo elaborado pola Dirección Xeral competente en materia de saúde pública, para a súa distribución entre os usuarios e persoal do centro. Inclusión na páxina web da Consellería competente en materia de Benestar da información antedita. -Concellos da Comunidade Autónoma Galega Divulgación da información aos alcaldes e aos profesionais do servizos sociais comunitarios con cobertura en todos os concellos galegos a través de comunicación e achega dunha folla informativa, segundo o modelo elaborado pola Dirección Xeral competente en materia de saúde pública, na que se incluirán os seguintes apartados: a) Necesidade de que identifiquen no seu municipio as persoas de risco, utilizando un modelo de ficha no que consten datos identificativos (nome e apelidos, idade, enderezo, persoa de contacto en caso de necesidade, e outros factores persoais de risco). b) Cando a situación da persoa ou o nivel de alerta o requira, se deberá coordinar a información cos servizos de atención primaria de saúde para facer intervencións e seguimentos que permitan detectar, canto antes, situacións que poidan ter valor preditivo para actuar nos casos que o requiran. Envío de tríptico divulgativo elaborado pola Dirección Xeral competente en materia de saúde pública, para a súa distribución entre a poboación do municipio. 26

Incorporación ao Manual de Traballo, Información e Asesoramento (MATIASS), de actualización diaria e como instrumento básico para os profesionais sociais dos concellos, de toda a información que se vaia producindo respecto a vaga. Inclusión na páxina web da Consellería competente en materia de Benestar da información antedita. 3.7.2 Nivel 1a ou de pre-alerta Consellería competente en materia de Sanidade: Comprobar que a sistemática de diseminación da información está lista para entrar en funcionamento Comprobar que todos os puntos que teñen que actuar ao pasar a un nivel superior dispoñen da información necesaria. Consellería competente en materia de benestar e voluntariado: Dependendo do tempo transcorrido dende a primeira comunicación, cando se iniciou a campaña (1 de xuño), se enviará de novo información avisando da posibilidade de chegar a alerta amarela, e que no caso de ocorrer, comunicarase tal acontecemento da maneira máis rápida posible, polas canles establecidas. Solicitar ás entidades contactadas a confirmación da recepción da información enviada, co obxecto de comprobar que as canles de información seguen sendo efectivas. Consellería competente en materia de protección civil: Comunicación da pre-alerta ás Agrupacións de Voluntarios de Protección Civil, das zoas afectadas e os parques de Bombeiros Comarcais, co obxecto de transmitir e informar á cidadanía que 27

participe en eventos, do tipo que sexa, con grande asistencia de persoas. Monitorizar eventos extraordinarios que supoñan unha exposición fora do habitual dun número importante de poboación potencialmente susceptíbel de sufrir con mais intensidade os efectos da calor (por exemplo, unha concentración de persoas maiores para celebrar unha romaría nun día con este nivel de alerta). 3.7.3 Nivel 1b Consellería competente en materia de Sanidade: Comunicación da alerta a todos os organismos implicados nas actuacións descritas. Posta en marcha do Sistema de Vixilancia da morbilidade hospitalaria. Consellería competente en materia de benestar e voluntariado: Informar do nivel de alerta alcanzado (alerta laranxa) ás EAV diana. Lembrarlles os enlaces web onde se atopa a información máis actualizada. Ofertar máis información escrita, se é necesario, para que as EAV poidan repartila. Consellería competente en materia de protección civil: Informar do nivel de alerta alcanzado (alerta amarela) ás unidades de protección civil diana. 3.7.4 Nivel 2 Utilizar os medios dispoñibles necesarios para diminuír o impacto da calor 28

ANEXO I: TÁBOAS PARA CALCULAR O INDICE DE MISSENARD e POR EFECTO DA TEMPERATURA, A HUMIDADE E O VENTO Táboa para calcular a sensación térmica por efecto da temperatura e a humidade. TEMP. (º C) 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 20 16 16 17 17 17 18 18 19 19 19 19 19 20 20 20 21 21 21 21 21 21 21 18 18 18 19 19 19 19 19 20 20 20 20 21 21 21 22 22 22 22 22 23 22 19 19 19 20 20 20 20 20 21 21 21 21 22 22 22 22 23 23 23 23 24 23 20 20 20 20 21 21 22 22 22 23 23 23 23 24 24 24 24 24 24 25 25 24 21 21 22 22 22 22 23 23 23 24 24 24 24 25 25 25 25 26 26 26 26 25 22 23 23 23 24 24 24 24 24 24 25 25 25 26 26 26 27 27 27 28 28 26 24 24 24 24 25 25 25 26 26 26 26 27 27 27 27 28 28 29 29 29 30 27 25 25 25 25 26 26 26 27 27 27 27 28 28 29 29 30 30 31 31 31 33 28 26 26 26 26 27 27 27 28 28 28 29 29 29 30 31 32 32 33 34 34 36 29 26 26 27 27 27 28 29 29 29 29 30 30 31 33 33 34 35 35 37 38 40 30 27 27 28 28 28 28 29 29 30 30 31 32 33 34 35 36 37 39 40 41 45 31 28 28 29 29 29 29 30 31 31 31 33 34 35 36 37 39 40 41 45 45 50 32 29 29 29 29 30 31 31 33 33 34 35 35 37 39 40 42 44 45 51 51 55 33 29 29 30 30 31 33 33 34 34 35 36 38 39 42 43 45 49 49 53 54 55 34 30 30 31 31 32 34 34 35 36 37 38 41 42 44 47 48 50 52 55 35 31 32 32 32 33 35 35 37 37 40 40 44 45 47 51 52 55 36 32 33 33 34 35 36 37 39 39 42 43 46 49 50 54 55 37 32 33 34 35 36 38 38 41 41 44 46 49 51 55 38 33 34 35 36 37 39 40 43 44 47 49 51 55 39 34 35 36 37 38 41 41 44 46 50 50 55 40 35 36 37 39 40 43 43 47 49 53 55 41 35 36 38 40 41 44 45 49 50 55 42 36 37 39 41 42 45 47 50 52 55 43 37 38 40 42 44 47 49 53 55 44 38 39 41 44 45 49 52 55 45 38 40 42 45 47 50 54 55 46 39 41 43 45 49 51 55 47 40 42 44 47 51 54 55 48 41 43 45 49 53 55 49 42 45 47 50 54 55 50 42 45 48 50 55 e G. Hentschel (1987) A human biometeorology classification of climate for large and local scales. Proc. WMO/HMO/UNEP Symposium on Climate and Human Health, Leningrad 1986, Vol. I, WCPA No.1, WMO.

Unha vez obtido o valor de sensación térmica, este incrementarase ou diminuirase en base á temperatura do aire e á velocidade do vento Temperatura (ºC) Velocidade do vento menor a 12,5 km/h Velocidade do vento entre 12,5 e Velocidade do vento entre 21,5 e 21,5 km/h 36 km/h Velocidade do vento entre 36 e 50 km/h Velocidade do vento superior a 50 km/h 20 0-1 -3-4 -4 21 0-1 -3-4 -4 22 0-1 -2-3 -4 23 0-1 -2-3 -4 24 0-1 -2-3 -4 25 0-1 -2-3 -4 26 0-1 -2-3 -3 27 0-1 -2-3 -3 28 0-1 -2-3 -3 29 0 0-1 -2-3 30 0 0-1 -2-2 31 0 0-1 -2-2 32 0 0-1 -1-1 33 0 0 0-1 -1 34 0 0 0 0 0 35 0 0 0 0 +1 36 0 0 0 +1 +1 37 0 0 0 +1 +2 38 0 0 0 +1 +2 39 0 0 +1 +2 +2 40 0 0 +1 +2 +3 41 0 0 +1 +2 +3 42 0 0 +1 +2 +3 43 0 0 +1 +2 +3 44 0 0 +1 +2 +3 45 0 0 +1 +2 +3 46 0 0 +1 +2 +3 47 0 0 +1 +2 +3 48 0 0 +1 +2 +3 49 0 0 +1 +2 +3 50 0 0 0 +2 +3 O vento entón remove a capa de aire que rodea a pel, polo que sirve para diminuír a sensación de calor sempre e cando as temperaturas non superen a temperatura da pel (32ºC). 30

Que é o Indice NET? É a Net Effective Temperature, evolución da Effective Temperature (ET) ou índice de Missenard, para incluír ademais dos efectos da humidade os do vento de cara a empregalo como índice de confort humano: NET 37 t 37 1 0.68 0.0014HR 1.76 1.4v 0.75 0.29t(1 0.01HR) onde t e a temperatura ambiente (ºC), v a velocidade do vento (m/s) e HR a humidade relativa (%). É dicir: O índice NET NON é o Índice de Míssenard senón unha mellora do mesmo O índice NET NON é unha sensación térmica, non é un Heat Index (coma o do National Weather Service ou outros), pois NON dá un valor que nos indique a temperatura que experimenta unha persoa polo efecto combinado de temperatura, humidade e vento O valor do índice NET explicaríase como a temperatura á cal teríamos a mesma sensación térmica que coa temperatura actual se a humidade fose do 100%. o Exemplo: T=40ºC; HR=50%; v=1m/s => NET =34.4ºC É dicir, a 34.4ºC e o 100% de humidade hai a mesma sensación térmica que a 40ºC, 50% e 1 m/s G. Hentschel (1987) A human biometeorology classification of climate for large and local scales. Proc. WMO/HMO/UNEP Symposium on Climate and Human Health, Leningrad 1986, Vol. I, WCPA No.1, WMO. 31

ANEXO II: MODELO DE COMUNICACIÓN AOS SERVIZOS SANITARIOS ASISTENCIAIS RISCO DE EFECTOS NOCIVOS PARA A SAÚDE POLA CALOR AMBIENTAL EXCESIVA Meteo-Galicia (Consellería competente en materia de Medio Ambiente) prevé que nos días vindeiros a calor medioambiental vai medrar ata uns niveis que poden ser nocivos para a saúde, polo que haberá que tela presente no momento de facer os diagnósticos, instaurar os tratamentos, e aconsellar aos doentes. A exposición dun individuo a una temperatura medioambiental elevada pode producir reaccións leves ou graves, debidas á resposta insuficiente ou inadecuada dos mecanismos de termorregulación. Entre estas, clinicamente distínguense o golpe de calor, debido a un fallo ou unha inadaptación dos mecanismos de eliminación de calor, e o esgotamento pola calor, a consecuencia dunha perda excesiva de líquidos, que pode levar a un shock hipovolémico. O golpe de calor comeza de xeito rápido, as veces precedido de cefalea, vertixe e astenia. En xeral, a sudación diminúe, a pel está quente e seca; a temperatura corporal ascende rapidamente a 40-41 C; e logo, un episodio de desorientación pode preceder ao coma e a convulsións. Outros indicios son: taquicardia, hiperventilación, vómitos e hipotensión arterial. O golpe de calor constitúe unha urxencia médica, e é rapidamente mortal en ausencia de tratamento. Poden quedar como secuelas lesións cerebrais definitivas e insuficiencia renal. Analiticamente, atópase un aumento das enzimas hepáticas e musculares. 32

O golpe de calor cubre en realidade dúas entidades nosolóxicas que ocorren en contextos moi diferentes e en poboacións tamén diferentes. O golpe de calor "clásico" prodúcese a temperaturas ambientais moi elevadas, en persoas en repouso, xeralmente das idades extremas da vida ou debilitadas, mentres a hipertermia de esforzo ocorre en persoas xoves, que están a desenvolver unha actividade muscular intensa (deporte, traballo) en temperaturas ambientais moderadas. O esgotamento por calor maniféstase por cefalea, náuseas, vómitos, sensación de malestar, debilidade muscular e vertixe, acompañados de hipotensión. A pel está fría e húmida, e a temperatura corporal é inferior aos 40 C. Evoluciona cara ao colapso. O equilibrio hidroelectrólitico está perturbado: deshidratación, hiponatremia, hipokaliemia. O esgotamento pola calor xeralmente é transitorio e adoita responder ben a unha rehidratación por vía oral ou por vía intravenosa. O seu prognóstico é favorable, se non se agrava o fallo hemodinámico. Fonte: Institut de veille sanitaire. Impact sanitaire de la vague de chaleur août 2003 en France: Vague de chaleur et sante : revue bibliographique. [http://www.invs.sante.fr/publications/2003/bilan_chaleur_1103/rev UE_BIBLIO.pdf] 33

ANEXO III: INDICACIÓNS A VOLUNTARIOS E TRABALLADORES SOCIAIS A SAÚDE DURANTE AS VAGAS DE CALOR Persoas con maior risco Os nenos e nenas menores de cinco anos As persoas de idades avanzadas As persoas con enfermidades crónicas: cardiocirculatorias, respiratorias, renais, mentais, diabete, hipertensión arterial e obesidade. En cada visita, ou cada día, débese... 1. Comprobar que a persoa de risco segue coma sempre. 2. Comprobar que as persoas de risco seguen as recomendacións que xa se lle deron e recordarllas de novo. As recomendacións son as seguintes: Beber abundante auga fresca, zumes naturais de froita, ou bebidas deportivas que conteñan minerais. Evitar as bebidas quentes e todo tipo de bebidas alcohólicas. Facer comidas lixeiras, con sal, e a base de abundantes froitas e verduras frescas. Baixar as persianas e abrir as xanelas da casa. Usar ventiladores. Poñer roupa lixeira, frouxa, longa, de cores claras. Se for necesaria a exposición ao sol, usar sombreiros e parasoles. Refrescar o corpo cunha ducha ou cun baño en auga morna nos momentos de calor máis intensa. Evitar as aglomeracións de persoas en locais sen aire acondicionado. Facer as actividades, preferentemente, á mañanciña ou á tardiña pola fresca. Se ten algún problema de saúde, solicitar consello médico específico. 34

Evitar a exposición directa ao sol, sobre todo nas horas de máis calor Evitar os esforzos físicos innecesarios con exposición directa ao sol. Descansar ou diminuír o esforzo físico nas horas centrais do día. Procurar lugares á sombra, frescos e aireados. Utilizar cremas de protección solar cun índice de protección non inferior a 15. Non ir á praia en días de moita calor, e de facelo, evitar as horas do mediodía e as primeiras da tarde. Evitar quedar durmido tomando o sol. 3. Se observa algún dos sinais de alerta de esgotamento pola calor ou de golpe de calor, que se describen a continuación, avisar ao centro de saúde ou ao 061 e seguir as instrucións que se describen. Sinais de alerta de esgotamento debido á calor. As que seguen, cando non teñen outra explicación, poden estar a indicar que a persoa sofre esgotamento pola calor: Pel fría, pálida e húmida. Cansazo, fraqueza ou desmaio. Cambras e contracturas musculares en brazos ou pernas. Dor de cabeza. Náuseas e vómitos. Pulso débil e rápido. Respiración rápida e superficial. Actuacións necesarias cando os sinais son intensos ou a persoa ten problemas de corazón ou de tensión. Procurar axuda médica inmediata. Chamar ao teléfono 061. 35

Proporcionarlle descanso no lugar máis fresco e cómodo posible. Cando os sinais non sexan moi intensos, ou en canto non chega a asistencia médica, evitar as caídas. Arrefriar o corpo: afrouxar ou sacar roupa, mollar con auga fresca, e abanar. Darlles de beber auga fresca, se non hai vómitos ou inconsciencia. Medio vaso de auga fresca, zume de froita natural ou bebida de deportistas con minerais, cada 15 minutos. Sinais de alerta do golpe de calor: Temperatura corporal alta (máis de 39 graos). Pel vermella, quente e seca. Confusión mental ou perda da consciencia. Pulso rápido e forte. Intensa dor palpitante de cabeza. Náuseas ou vómitos. Actuacións necesarias: Procurar axuda médica urxente a través do teléfono 061. Mentres chega, arrefriar o corpo: afrouxar e sacar roupa, meter o corpo na bañeira con auga fresca, ou mollalo abundantemente cunha mangueira, esponxas ou toallas ben molladas no lugar máis fresco posible. Se houber contraccións corporais involuntarias, inconsciencia ou vómitos, non dar líquidos. 36

ANEXO IV: ACTUACIÓNS FUNDACIÓN PÚBLICA URXENCIAS SANITARIAS DE GALICIA 061 ANO 2013 INTRODUCIÓN: A Xunta de Galicia elaborou e publicou o documento ACTUACIÓNS DA XUNTA DE GALICIA FRONTE AOS POSIBLES EFECTOS DAS ALTAS TEMPERATURAS SOBRE A SAÚDE, onde se plasman as políticas interdepartamentais a seguir para o control dos posibles efectos negativos das altas temperaturas sobre a saúde da poboación. Nel veñen perfectamente definidos unha serie de niveis de activación de alertas que aconsellan actuacións preventivas en función daqueles valores climatolóxicos que definen unha situación de onda de calor. Doutra banda desde xuño de 2008 na CCU 061 cóntase con persoal de enfermería que atende parte da consulta sanitaria telefónica. Trátase dun persoal altamente especializado en realizar educación sanitaria de forma telefónica. Esta realidade ofrece neste momento unha oportunidade importante para a prevención de posibles eventos patolóxicos desencadeados pola exposición a altas temperaturas baseada na previsión e a educación sanitaria personalizada vía telefónica, de alto impacto e custo controlado, sen necesidade de sobrecargar a estrutura asistencial da atención primaria de saúde (APS). As novas tecnoloxías ofrecen a posibilidade inmediata de poder compartir informacións relevantes de pacientes ou grupos de pacientes entre distintos niveis asistenciais mediante IANUS. Deste xeito a adecuada colaboración entre o persoal de enfermería de atención primaria, seleccionando e sinalando aqueles individuos máis susceptibles fronte a efectos desencadeadas por calor (idade, pluripatoloxías, plurimedicados), e o persoal de enfermería da CCU, permitirá actuar individualizadamente sobre o grupo de risco mais elevado. OBXECTIVO: O obxectivo deste programa é reducir o impacto que as altas temperaturas poden ter sobre a saúde da poboación, especialmente daqueles grupos máis susceptibles aos seus efectos. 37