ПРАВА НА ИМАТЕЛИТЕ НА АКЦИИ СО ПОСЕБНО ВНИМАНИЕ НА ПРАВАТА ШТО ГИ НУДАТ ПРИОРИТЕТНИТЕ АКЦИИ И НИВНА ЗАШТИТА

ПРАВА НА ИМАТЕЛИТЕ НА АКЦИИ СО ПОСЕБНО ВНИМАНИЕ НА ПРАВАТА ШТО ГИ НУДАТ ПРИОРИТЕТНИТЕ АКЦИИ И НИВНА ЗАШТИТА Автор: м-р Валентина Доревска Септември, 2014 година Според Законот, акцијата е сопственичка хартија од вредност која претставува доказ за сопственост на идеален дел од основната главнина на акционерското друштво. Имателот на акцијата стекнува право на учество во добивката, а зависно од видот и родот на акцијата, може да има право и на учество во управувањето. Права кои акцијата ги дава на акционерот во теоријата и законодавството се делат на: а) Права од членство: -Заедничките права. Всушност станува збор за учество на акционерите во генералното собрание на друштвото, во изборот на органи, прифаќање на завршната сметка и поделба на добивката -Стекнати, индивидуални права. Тоа се права кои се независни кон законот или статутите (правилата) од одлуките на генераното собрание и управниот одбор или кои произлегуваат од правата во учеството на генералното собрание; - право на глас; -право на побивање; - ограниченото право на контрола во зависност од објавувањето на билансот, како и сметката за добивка и загуба и на одредено давање на известување. 1

б)права од учество : - право на дивиденда, - право на ликвидациона квота ако акционерското друштво стапи во ликвидација, - право на добивање на нови акции ако поинаку не предвиделе правилата или заклучокот на главното собрание во поглед на зголемување на основната главнина. Повикувајќи се на нашето право, правата кои произлегуваат од акциите се делат на права кои за нивните сопственици произлегуваат од обичните акции, а тоа се : 1) право на глас во собранието на друштвото, 2) право на исплата на дел од добивката (дивиденда), 3) право на исплата на дел од остатокот од ликвидациската, односно стечајната маса на друштвото. 1 Принципот, дека акционерот нема никакви сопственички права врз имотот на друштвото е афирмиран најмногу во европските земји. Овдека се тргнува од тоа дека друштвото претставува правно лице кое е различно од своите членови и воедно и самото друштво е сопственик на имотот што го стекнува. Ommeslaghe во неговото дело "Капитал " посочува дека:,,истиот овој принцип е општо прифатен во англо-американското право: пред законот акционерите не се делумни сопственици на претпријатиерто, поточно тие немаат никаво право на сопственост врз кој било предмет во друштвото. Самиот акционер не само што има права против друштвото, туку што е уште поважно има права во самото друштво. 1 Митровска- Манолева проф.д-р Данче,Хартии од вредност,страна 67-68 2

Романските и германските закони не одат преку тој концепт. Правните автори поптврдуваат дека акцијата дава акционерски права ( droit de societaire ) или удел во друштвото или партиципација. 2 Што се однесува на правото за учество во поделбата на профитот вклучени се два елементи: Првиот елемент се однесува на тоа дека за време на постоење на друштвото постои право да се добие дел од профитот од работа на друштвото (дивиденда) и второ, во случај на стечај на друштвото право да се учествува во поделба на стечајната маса. Од друга страна профитите што ќе бидат постигнати во текот на една деловна година не мора да значи дека треба да се распределуваат. Седниците на генералното собрание каков што е случајот на европскиот континент или на Управнот одбор како што е ситуацијата во common law земјите вообичаено имаат дискрециони права во врска со вакви прашања. Во англиското право, ако статутот не предвидува ништо, директорите имаат целосни овластувања да решат кој дел од профитот ќе биде ставен во резерва, а кој дел ќе се дели како дивиденда. Во Германија мнозинството од авторите сметаат дека постојниот профит треба целосно да се подели меѓу акционерите. Но неопходноста да се дозволи разумен износ на самофинансирање го одвело законодавецот ова прашање сега да го регулира на сосема понаков начин. Управниот одбор кој ја составува завршната сметка е овластен во резерва да стави една половина од годишниот профит по сопствена иницјатива. Ако тоа е сторено, Генералното собрание може да решава само за распределба на остатокот. 3 Акционерот покрај горенаведените права може да ужива приоритетни права.овие права што се инкорпорирани во приоритетната акција му носат поголеми поволности на имателот,за разлика од оние што ги нудат обичните акции. 2 Ommeslaghe Van Pierre, Ryn Van Jean во соработка со Glansdorf Bernard, Капитал, стр. 137,138 3 Ommeslaghe Van Pierre, Ryn Van Jean во соработка со Glansdorf Bernard, Капитал, стр. 139 и 140 3

Тие приоритетни права се однесуваат на: "- право на првенствено наплатување на дивиденда; - право на првенствена наплата на акцијата во случај на стечај; - право на повеќе гласови во собранието; - други права(право на откуп и првенство при купување на акции од новите емисии и друго)". 4 Ваквиот вид на акции воопшто не е случаен, напротив него го има наметнато самата практика,односно потребата за зголемување на капиталот на претпријатијата. Можноста за издавање на овој вид на акции главно се предвидува со статутот на акционерските друштва.од друга страна ако разгледуваме, нивното издавање значи директен напад на принципот на еднаквост на акционерите. Согласно законот за хартии од вредност се утврдени уште два подвида на приоритетните акции,а тоа се следниве: -Кумулативна приоритетна акција-е акција која на имателот му дава право на наплата на кумулираните ненаплатени дивиденди пред наплатувањето на какви било дивиденди на иматели на обични акции.со одлуката за издавање на акции се утврдуваат условите за исплата на кумулативната дивиденда. -Партиципативна приоритетна акција-е онаа акција која покрај определена дивиденда,донесува и права на учество во распределбата на добивката.исто така,со одлуката за издавање на акции треба да се утврдат условите и начинот на учество во распределбата на добивката. Овие се посебни акции кои покрај дивиденда која му припаѓа на секој имател на акција,му припаѓа и дополнително право на дел од добивката. 5 4 Д-р.Николовски Александар,Д-р Плавшиќ Снежана,Трговско право Скопје 2005,страна366 5 Закон за Хартии од вредност,член 16 став 2,Службен Весник на Република Маќедонија број 95/2005 4

Значајноста на овие права се огледа во фактот што се настојува да се избегне ситуација во која зголемувањето на капиталот води кон оштетување на постојните акционери,благодарејќи на кои друштвото воопшто постои и ги стекнало тие резерви.всушност таквото право на првенствено купување им дозволува да го задржат истиот сразмерен удел и по зголемувањето на капиталот во друштвото.доколку некои од акционерите решат дека не сакаат да го искористат ова нивно право што им стои на располагање тогаш тие имаат право и можност да го продадат.правото на првенствено купување се однесува и на можноста да се избегне преносот на мнозинската гласачка моќ на некоја одделна група преку распределба на новите акции на нејзините припадници.ваквото право што се темели на правичноста и е лимитирано на запишувањето на нови емисии акции издадени за пари не се признава во сите системи. Во Белгија приоритетните права постојат само ако се изрично пропишани со статутот на друштвото и ваквата одредба често се среќава. Таа главно е резултат на борбата на Банкарската комисија да обезбеди признавање на приоритетните права преку препораки. Во некои други земји, многу долго време, законодавствата даваат општо право на првенствено запишување (купување) на постојните акционери, но одлуката донесена од страна на акционерското собрание со која се одобрува зголемување на капиталот може да го измени конкретното зголемување од правата на првенство. Ова е пракса во Франција, Италија, Швајцарија и Шпанија. Меѓутоа некогаш се пропишува дека собранието може да се откаже од ова право само во интерес на друштвото. Тоа е случај во Италија 6. Втората европска директива, ги повикува националните законодавства да го признаат принципот на приоритетни права на запишување. Во овој член се спомнува и отстапка која се однесува на тоа 6 Ommeslaghe Van Pierre, Ryn Van Jean во соработка со Glansdorf Bernard, Капитал,страна 141,142 5

дека генералните собранија имаат право да се откажат од тоа право во однос на некое конкретно зголемување на капиталот и по презентација на извештај од страна на директорите во кој се наведени причините за таквата одлука. Во Велика Британија како и во Белгија, по најново законите се прилагодени на она што е содржано во Директивата. Кај нас, со измените и дополнувањата на Законот за трговски друштва се направи обид за имплементирање на директивата за заштита на правата на акционерите која подетално подолу е разгледана. Видно од изложеното, во европското право на друштвата доста активно и посветено се настојува да се воведе и афирмира начелото на еднаков третман на акционерите. Тоа начело стана европски стандард со донесувањето на Втората директива на ЕУ донесена 1976 година, додека во членот 42 од Директивата е запишано дека со законите на државите-членки ќе се гарантира еднаков третман на акционерите кои се во иста положба. Затоа, и во новиот Закон за трговски друштва на Македонија е имплементирано ова правило и се вели дека акционерите под еднакви услови имаат еднаква положба во друштвото. Денес начелото на еднаков третман на акционерите е едно од најзначајните правила, а воедно и основно начело во доменот на уредувањето на односите на акционерите во друштвото.се поставува прашањето на што поточно се однесува оваа Директива и во што се огледа нејзиното значење? Друштвото има можност да издаде неколку родови и класи акции. Може да се издаваат обични акции, а исто така и приоритетни акции.меѓутоа тоа не значи дека еднаквиот третман на акционерите дава можност сите акционери да се третираат на иста основа. Од различни класи акции произлегуваат различни права и обврски. На пример, акционерите коишто поседуваат приоритетни акции може да имаат право да примаат дивиденда пред таа да им се исплати на акционерите што поседуваат обични акции. Но,ова не значи дека е повреден принципот на еднаков 6

третман. Сите акционери коишто поседуваат приоритетни акции имаат еднаков третман исто како и акционерите коишто поседуваат обични акции. Обврска на менаџментот е да обезбеди да во третманот на акционерите во рамките на секој род и класа на издадени акции нема дискриминација и постои еднаква загарантирана положба. Меѓутоа, ако менаџментот, на пример, се обиде да им обезбеди погодности само на неколку акционери коишто поседуваат приоритетни акции, а истото не им го обезбеди на другите акционери со приоритетни акции, тоа се смета за повреда на принципот на еднаков третман. Менаџерите треба да настојуваат да не ја повредат оваа обврска за запазување на еднаквиот третман. Но, доколку менаџментот ја повреди оваа обврска, акционерите имаат право да бараат заштита пред судот. Забраната за нееднаков третман не се однесува само на менаџментот туку и на колективното одлучување на акционерите. На пример, ако друштвото поседува 70 отсто од акциите како обични акции а 30 отсто како приоритетни акции, акционерите коишто поседуваат обични акции не можат да ја искористат позицијата на мнозинство за да обезбедат посебни погодности на групата акционери што поседува обични акции на сметка на акционерите коишто поседуваат приоритетни акции. Секоја одлука која може да ја измени односно ограничи класата на акционерски права мора да се донесе на посебно гласање од засегнатата класа на акционери. Ако засегнатата класа на акционери се изјасни против одлуката, одлуката не може да се усвои. Поради тоа, Законот за трговски друштва воведе процедурални заштитни мерки за да обезбеди дека принципот на еднаков третман се почитува. 7 Според ова начело, акционерското друштво мора сите акционери да ги третира на еднаков начин, со признавање на разликите што постојат меѓу акциите кои се засновани на законот или статутот. Одредбата за еднаква 7 УСАИД Проект за корпоративно управување и Закон за трговски друштва,утрински весник,број 1478 7

положба на акционерите кои се во иста положба во друштвото содржи обврска за органите на друштвото и овластување за акционерите. Обврската за органите на друштвото треба да се формулира на начин што органите на друштвото мора со акционерите кои се во иста положба да постапуваат на еднаков начин. Оттаму, целта на одредбата е акционерите да се заштитат од мерките на органите на друштвото, посебно на собранието на акционерското друштво, со кои дел од акционерите може да навлезат во правата на другите акционери. Понатаму доколку анализираме од друга перспектива, начелото на еднаков третман на акционерите содржи забрана за органите на друштвото да ги ограничуваат правата на акционерите, посебно правата на одделни акционери кои имаат акции од ист род, односно класа. Акционерот пак, има овластување да ги брани своите права како член на акционерското друштво од повредите што можат да настанат од мерките на органите на друштвото. Имено, тргнувајќи од ова овластување, акционерите можат да се бранат од мерките што водат кон повреда на нивното право да бидат еднакво третирани од страна на органите на акционерското друштво. Законот за трговски друштва пропишува и воведува одредби каде на еден ефикасен начин им овозможува заштита на правата на акционерите доколку бидат соочени со не еднаквиот третман од страна на органите во друштвото. Како пример за ова може да се посочат некои од тие значајни одредби како што се: - Во поглед на плаќањето на акциите, е пропишано дека условите за плаќање на акциите коишто акционерите ги запишале, а не ги платиле, мора да се еднакви за сите акционери или дека друштвото не може на одделни акционери да им ја одложи уплатата ниту да ги ослободи од уплата, ниту пак може на име на уплата да прими нешто друго од она што е предвидено во статутот. 8

-Во поглед на стекнувањето на сопствени акции, друштвото мора од секој акционер да купи акции сразмерно на бројот на акции што акционерот ги поседува. -На секој акционер мора да му се даде право на првенствено купување на акции што е сразмерно на неговото учество во основната главнина на друштвото. -Како и забрана, известувањата по кој било основ да им се даваат само на одделни акционери. Со воведување и имплементирање на ваквите одредби, Законот за трговски друштва ја постигнува на едно задоволително ниво концепцијата што е воспоставена со Европската Директива, а тоа е заштитата на акционерите. Заштитата на акционерите во поглед на еднаквиот третман од страна на органите на друштвото не може да се исклучи или ограничи со статутот или со одлука на органите на друштвото. Начелото на еднаквост не се состои едноставно во тоа сите акционери да имаат исти права и обврски, туку со нив да се постапува на ист начин кога имаат исти права. Мерка за еднаквата положба на акционерите е големината на уделот во основната главнина и во таа смисла акционерите несомнено можат да имаат различна положба во друштвото. Во доменот на правата, начелото на еднаквост на акционерите се манифестира на два начина. Прво, еднаков третман за еднаков придонес во создавањето на основната главнина, што значи дека правата и обврските на одделен акционер зависи исклучиво од уделот во основната главнина. Второ, во однос на правата кои се однесуваат на:правото на учество на собранието, правото на известување, правото на побивање на одлуките на собранието и слично важи начелото на еднаквост на сите акционери, без оглед на бројот на акциите. 9

Оправдувањето за различно постапување спрема акционерите мора да произлезе од законот или статутот, но и од околностите на дадениот случај. Начелото на еднаков третман на акционерите има значење на норма која овозможува полесно толкување на секое пропишано правило што се однесува на акционерското друштво. Во законот за трговски дроштва се вели дека"заради остварување на своите права определени со Закон, Договор за друштво и со Статут, секој акционер на друштвото и кога не учествува во управувањето има право да биде лично информиран за работењето на друштвото и право на увид во книгите,актите и другите документи на друштвото" 8 Од ова може да се заклучи дека како и секој имател на акции,имателите на приоритетни акции имаат право на разгледување и увид во документацијата на трговското друштво. Тие имаат право да бараат копии од документите и актите кои се предмет на разгледување и одлучувања преку допишување на собранието без да биде обврзан да плати било каков надомест за тоа. Доколку на имателите на приоритени акции не им бидат овозможени овие права тие имаат право да ги заштитат нивните права покренувајќи постапка пред надлежен суд. Секоја одредба која ќе се содржи во Статутот или Договорот на друштвото, а е спротивна на горенаведеното ќе се смета за ништовна. - Согласно член 41 од Законот за трговски друштва, акционерите на трговските друштва може да се договорат споровите што се однесуваат на Договорот на друштвото или Статутот да се решат спогодбено,вклучувајки посредување и преговарање. Меѓутоа доколку ваквиот начин на решавање на спорот не резултира со успех тие можат доколку така се договорат спорот да го решат преку арбитража. Доколку се случи некој од органите на друштвото да повреди некое од правата на акционерите тие можат своите права да ги остваруваат пред суд согласно законот. 8 Закон за трговски друштва,член 39 став 1,Службен Весник на Република Македонија,број 28/2004 10

Меѓудругото, судот може да изврши оценка на законитост на некоја од одредбите во Договорот односно Статутот и други општи акти на друштвото. Доколку се испостави дека има повреда на законитоста во некоја од одредбите содржани во тие правни акти тој донесува одлука со која се констатира дека актот односно некоја од одредбите е спротивна на закон. -Согласно со член 320 став 1"На секој акционер мора да му се обезбеди право на увид во актите и другите документи на друштвото,во седиштето на друштвото на начин определен во статутот" 9 Доколку трговското друштво не му дозволи на акционерот-имател на приоритетни акции да го оствари ова негово право,акционерот може да поднесе предлог до судот од кој ќе бара остварување на ова негово право. Во предлогот што ќе го поднесе треба да ги наведе актите и документите кои сака да му бидат достапни за разгледување како и да ја наведе формата во која сака тие потребни документи да му бидат доставени. Судот од своја страна е должен по повод предлогот да донесе одлука во рок од осум дена со која ќе го задолжи друштвото да му овозможи на акционерот-имател на приоритетни акции да го оствари ова негово право. Значи акционерите-иматели на приоритетните акции можат да бараат да бидат известени во врска со работите што се однесуваат на состојбата на друштвото и неговиот однос со други друштва. Тие имаат право да поднесат тужба со која се бара ништовност,а ќе се однесува на одлука што ја донело собранието на акционери. Тужбата се поднесува во рок од триесет дена од денот на донесување на одлуката. Ако тужителот бил присутен на собранието на кое што е донесена одлуката, рокот почнува да тече од првиот нареден ден од денот на завршувањето со работа на собранието на кое што е донесена одлуката. Ако тужителот не присуствувал на собранието каде што е донесена одлуката, рокот почнува да тече од првиот нареден ден од денот кога може да дознае за одлуката,но не подоцна од една година од донесувањето на одлуката. 9 Закон за трговски друштва,член 320 став 1, Службен Весник на Република Македонија,број 28/2004 11

Тужбата се поднесува против друштвото кое е застапувано од овластен член на органот на управување односно на надзорниот одбор.судот може со привремена мерка да ја запре примената на одлуката за којашто со тужба се бара да се утврди нејзината ништовност,ако се чини веројатно дека со нејзинато извршување на друштвото,односно на акционер може да им се предизвика ненадоместлива штета. 10 Доколку тужбата за ништовност е прифатена од страна на судот тоа значи дека се што е стекнато од страна на друштвото врз основа на поднесената ништовна одлука ке мора да биде вратено на друштвото и да се надоместат трошоците во врска со тоа.одлуката на собранието може да се побива и ако акционерот гласал за одлука со намера за себе или за некој друг да стекне корист,а ќе биде на штета на друштвото или на другите акционери,а со побиваната одлука тоа се постигнува.ваква тужба може да се поднесе и во случај да не било дадено одредено известување,а тоа влијаело на одлуката на собранието. Како субјекти кои можат да ја побиваат оваа одлука меѓудругите се јавуваат: - акционер кој учествувал во работата на собранието и своето противење на одлуката го изјавил во записник; - акционер кој не учествувал во работата на собранието бидејќи,спротивно на Законот и на Статутот,не му било допуштено да учествува во неговата работа,ако собранието не било уредно свикано или ако прашањето за кое што се одлучувало на собранието не било правилно објавено; - секој акционер кога собранието донело одлука со намера акционерот кој гласал за одлуката за себе или за некој друг да стекне корист,на штета на друштвото или на штета на другите акционери. 11 10 Закон за трговски друштва,член 410 став 3,4,5, Службен Весник на Република Македонија,број 28/2004 11 Закон за трговски друштва,член 413 точки 1,2,3, Службен Весник на Република Македонија,број 28/2004 12

Доколку одлуката донесена од страна на собранието,судот ја поништи,таа има дејство спрема сите акционери,членови на органот на управување односно на надзорниот одбор,дури и ако тие не се јавувале како странки во постапката. Согласно член 517 став 1,2,3 : - Едно или повеќе друштва може да се присоединат(друштво што се присоединува) кон друго друштво(друштво што превзема),со пренос на целокупниот имот и обврските на друштвото кое што се присоединува без да се спроведе негова ликвидација,во замена за удели,односно за акции од друштвото што превзема. Две или повеќе друштва може да се спојат,без да се спроведе ликвидација,со основање на едно ново друштво-корисник на коешто преминува целокупниот имот и обврските на друштвата што се спојуваат,во замена на уделите,односно на акциите од новото друштво-корисник. Едно друштво може преку поделба,да го пренесе сиот имот и обврските на две или повеќе новоосновани друштва(раздвојување со основање) или на две или повеќе постојни друштва(раздвојување со превземање) при што друштвото што се дели престанува без спроведување на ликвидација.едно друштво може преку поделба,дел од својот имот и обврските да ги пренесе на едно или на повеќе новоосновани друштва(издвојување со основање)или на едно или на повеќе постојни друштва(издвојување со превземање) при што друштвото не престанува 12 Акционерот кој не се согласил да учествува во некоја од горенаведените статусни промени односно се изјаснил дека не сака за неговите акции да превземе акции во друштвото што превзема,во ново друштво-корисник коешто настанало со спојување во новооснованото друштво,друштвото е должно да му ги откупи акциите според цената утврдена во одлуката за присоединување,спојување или поделба.доколку акционерот не се согласи со понудената цена има право во рок од триесет дена од денот на 12 Закон за трговски друштва,член 517 став 1,2,3, Службен Весник на Република Македонија,број 28/2004 13

одбивањето на понудата да поднесе предлог до судот.со предлогот што го упатил до судот може да бара да се утврди вредноста на акциите.акционерот оттука ги губи сите останати права кои биле поврзани со акцијата освен правото поврзано со надомест за неговата акција.понатаму судот врз основа на извештај изработен од овластен проценител ја определува вредноста на акциите на акционерот. Друштвото може да исплати зголемен износ на сите акционери кои поседуваат од ист род или класа во износ кој бил исплатен врз основа на одлуката на судот.откако одлуката на судот ќе стане правосилна, друштвото што се присоединува,спојува односно се дели го определува рокот за подигање на исплатата кој неможе да биде пократок од триесет дена. Доколку овој рок што е определен истече акциите се прогласуваат за неважечки за кои следи соодветно известување до Централниот депозитар за хартии од вредност." Акционерот од друштвото што се присоединува, спојува или се дели не може да има други барања од имотот на друштвото што превзема,односно од новото друштво-корисник ниту од друштвото што превзема дел од имотот и обврските на друштво поделено со раздвојување со превземање или издвојување со превземање, односно од новооснованото друштво основано со поделба на друштвото со раздвојување со основање или со издвојување со основање." 13 Доколку се случи некој да купи акции од неовластена понуда на хартии од вредност има право да поднесе тужба до надлежниот суд за враќање на седствата со кои се купени хартиите од вредност заедно со камата,намалени за добиениот приход.доколку се случи лице да купи хартии од вредност врз основа на проспект кој е издаден,а содржи не вистинити податоци за ценовно чувствителни информации кои можат да предизвикаат заблуда,може да поднесе тужба против издавачот на хартиите од вредност.што значи дека тужбата може да биде насочена спрема сите 13 Закон за трговски друштва член 535,став 6, Службен Весник на Република Македонија,број 28/2004 14

лица како што се сметководители или ревизори кои се согласиле да бидат именувани како лице кое се согласило да одобри дел од проспектот односно изготвило некаков извештај(финансиски или процена)а кој претставува составен дел од проспектот. Во однос на процесот на преземање, причините поради кои тој непрекинато и доста често се одвива само воведно ќе биде дадено кратко објаснување за тоа што опфаќа превземањето,за постепено да може да се префрлиме на заштитата на имателите на приоритетни акции при одвивање на ваквиот процес. Преку преземање се откупува компанија со јавна понуда упатена до сите акционери, со цел стекнување на контрола врз компанијата, при што компанијата продолжува да постои со својот правен идентитет. На овој начин, освен што настануваат промени во контролата и сопственоста на имотот во компанијата која е преземена, промени настануваа и во целокупниот систем, со посебни импликации врз економскиот систем и структура. Акционерите кои продаваат обично се привлечени од интересната понуда на цена за нивните акции, која најчесто ја надминува моменталната пазарна цена.на еден ваков начин тие се високо мотивирани да извршат продажба на нивните акции, меѓутоа со тоа овозможуваат влез на нова структура во раководството на фирмата т.е. да се реализира преземање. Но не секогаш резултатите од преземањето се поволни и испаѓаат онака како што ги очекувале акционерите.акционерите често се наоѓаат во ситуација на изиграност од страна на преземачите, со што нивните интереси не само што се загрозени, туку се и оштетени. Затоа, заштитата на нивните права е неопходна. 1) Информации - За акционерите кои ги продаваат своите акции е од голема важност и неопходност да ги познаваат сите битни и релевантни информации кои се однесуваат на преземачот. Без познавање на самиот план за преземање, мотивите и намерите на преземачот, неговата личност, акционерите не би можеле да донесат соодветна одлука за продавање на своите акции. Секако дека некој кој сака да ги инвестира своите пари во промена на контролата на друштвото, знае нешто што другите акционери 15

не знаат, инаку тие самите би ја направиле промената. Затоа е сосема оправдано да се бара, големите куповни кампањи да бидат проследени и со проспекти во кои ќе бидат содржани битни и релевантни информации значајни за донесување на одлука. Во Република Македонија и согласно нашата правна регулатива,понудувачот заедно со понудата за откуп издава и проспект за откуп.доколку во овој проспект што се издава се наведени невистинити информации,лицата кои го издале или учествувале при неговата изработка солидарно одговараат за штетата која им ја нанеле на имателите на хартии од вредност на кои се однесувала понудата.од друга страна пак,органот на управување на кој се однесувала понудата за откуп има обврска да го даде и образложи своето мислење во врска со понудата за откуп во рок од десет дена од издавањето на проспектот.доколку во мислењето на органот за управување се содржани невистинити или податоци кои доведуваат во заблуда,лицата кои го дале мислењето солидарно се одговорни пред имателите на хартии од вредност на кои се однесува понудата. 2) Право на исплата на акции - Кога се презема друштвото, се случува да останат одреден број акционери кои не ги продале своите акции. Во една ваква фактичка ситуација, акционерите кои не ги продале своите акции може да се најдат во непријатна и безизлезна ситуација, соочувајќи се со преземачите кои ја презеле контролата во свои раце.многу често, откако преземачите ќе ја остварат нивната цел,а тоа е да го добијат потребниот број акции и да ја воспостават контролата, нивниот интерес за купување на преостанатиот дел се губи и тогаш овие акционери остануваат со празни раце. Токму затоа, за да се заштитат акционерите кои не ги продале своите акции, е воспоставено правото на исплата на акциите. Само на овој начин, со постоење на ваква обврска за преземачите, би се заштитиле правата на акционерите кои не ја искористиле првичната можност да ги продадат своите акции. 16

3) Забрана при реализација на постапката во однос на понудата за откуп - Понудувачот не смее лично или преку некое трето лице да купува хартии од вредност на кои се однесува понудата за откуп,кое важи од денот на известување до истекот на рокот за прифаќање на понудата.исклучок од ова претставува доколку во известувањето или проспектот тој го најавил таквото купување,меѓутоа не може да стекне повеќе од дваесет и пет посто од акциите на друштвото кои обезбедуваат право на глас. Во ваков случај Комисијата донесува одлука со која утврдува дека понудата за откуп претрпела промена и му наложува на понудувачот во рок од пет работни дена од приемот да изврши промена и да ја објави изменетата понуда и рокот за нејзино прифаќање,како и да депонира дополнителен депозит во висина на разликата меѓу променетата и претходната цена.доколку понудувачот не постапи согласно одлуката на Комисијата,Комисијата со одлуката ја става постапката на понудата вон сила. Врз основа на претходно изнесените ставови, аргументи и практики се заклучува дека денес, повеќето земји веќе развиле свест за потребата од соодветна законска регулатива од оваа област и во таа насока донеле правила за нејзина регулација. Иако прописите се разликуваат од земја до земја, сепак заедничко за сите е дека ја сфатиле потребата од нивно постоење и нивното значење врз целокупниот систем. Но, мислењата и ставовите на земјите секако дека меѓусебно се разликуваат. Сериозните проблеми на регулирањето на ваквиот вид на заштита на разумен начин се, се разбира, навистина слични во повеќето земји, иако сме далеку од тоа да постои согласност околу можните унифицирани одговори, било во пракса или во академската заедница.овие проблеми се уште потешки за решавање поради тоа што со нив треба да се справуваме во рамките на чувствителната структура на ЕУ.Интересите на унијата и на државите во поглед на оваа структура значително се разликуваат. За за да се одбегнат ризиците на непочитување на правата на имателите на приоритетни акции во подолг период, неопходно е постоење на соодветна законска регулатива преку која 17

заштитата точно ќе се дефинира и контролира,но не само постоење туку и нејзино успешно спроведување во реалност. Само на тој начин ќе се спречат злоупотребите на правата, а со тоа позитивно ќе се влијае и врз севкупниот финансиски систем,односно ќе се пружи соодветна заштитата. 18

You are free: Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported to Share - to copy, distribute and transmit the work Under the following conditions: Attribution. You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial. You may not use this work for commercial purposes. No Derivative Works. You may not alter, transform, or build upon this work. For any reuse or distribution, you must make clear to others the license terms of this work. The best way to do this is with a link to this web page. Any of the above conditions can be waived if you get permission from the copyright holder. Nothing in this license impairs or restricts the author s moral rights. The document was created by CC PDF Converter