март - јуни 2006 година

Билтен број 1 1 март - јуни 2006 година

Издавач: Фондација Институт отворено општество - Македонија За издавачот: Владимир Милчин, Извршен директор Автори: Академик проф. д-р Владо Камбовски Проф. д-р Трпе Стојановски Доц. д-р Гордан Калајџиев М-р Горан Стојковски Асс. Александра Деаноска Дем. Дивна Илиќ 2 Уредници: Неда Коруновска Данче Даниловска графичка подготовка и прелом: Сандра Хегедуш, Дуле 99, Скопје дизајн на корица: Зип Зап подготовка за печатење и печат: Дуле 99, Скопје тираж: 250 CIP - Каталогизација во публикација Народна и универзитетска библиотека Св. Климент Охридски, Скопје 343.9.02(497.7)(083.94) БОРБА против организираниот криминал во РМ: проект. - Скопје: Фондација Институт отворено општество - Македонија, 2006. - 121 стр.; 25 см. - (Билтен бр. 1) Фусноти кон текстот ISBN 9989-834-97-0 а) Борба против организираниот криминал во РМ, проекти COBISS.MK-ID 66315786

СОДРЖИНА 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ВОВЕД 5 ЗАКОНОТ ЗА СУДОВИТЕ: ПОТРЕБА ОД ЗАОКРУЖУВАЊЕ НА НОВАТА ЗАКОНСКА РАМКА 7 КРИТИЧКИ ОСВРТ ВРЗ ПРЕДЛОГОТ НА ЗАКОН ЗА ПОЛИЦИЈАТА 13 ПРЕДИЗВИЦИ ПРЕД ЈАВНОТО ОБВИНИТЕЛСТВО ВО РЕФОРМАТА НА КАЗНЕНАТА ПОСТАПКА 29 СУГЕСТИИ ЗА ПОДОБРУВАЊЕ НА ПРЕДЛОГ - НАЦИОНАЛНАТА ПРОГРАМА ЗА УСВОЈУВАЊЕ НА ПРАВОТО НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА 37 ОРГАНИЗИРАН КРИМИНАЛ ВО ПЕРЦЕПЦИИТЕ НА ЈАВНОСТА (АНАЛИЗА) 67 ЗАКОНСКА И ИНСТИТУЦИОНАЛНА РАМКА, СОРАБОТКА, КООРДИНАЦИЈА И ПРАКТИКА 85 ПРЕДЛОГ ЗАКЛУЧОЦИ ОД ЕКСПЕРТСКА СРЕДБА ВО МАВРОВО 10-11 НОЕМВРИ, 2005 ГОДИНА 93 ИЗВЕШТАЈ ОД ТРЕТАТА РАБОТНА СРЕДБА НА ЕКСПЕРТСКАТА ГРУПА НА ПРОЕКТОТ БОРБА ПРОТИВ ОРГАНИЗИРАНИОТ КРИМИНАЛ 97 ЗАПИСНИК ОД СОСТАНОКОТ НА ГРУПАТА ЗА МЕЃУИНСТИТУЦИОНАЛНА СОРАБОТКА ПРИ ПРОЕКТОТ НА ФИООМ БОРБА ПРОТИВ ОРГАНИЗИРАНИОТ КРИМИНАЛ ОДРЖАН ВО ПРОСТОРИИТЕ НА МИНИСТЕРСТВОТО ЗА ВНАТРЕШНИ РАБОТИ НА 19,05,2006 ГОДИНА ВО 13 ЧАСОТ 101 3

11 12 13 ЗАПИСНИК ОД СОСТАНОКОТ НА ГРУПАТА ЗА МЕЃУИНСТИТУЦИОНАЛНА СОРАБОТКА ПРИ ПРОЕКТОТ НА ФИООМ БОРБА ПРОТИВ ОРГАНИЗИРАНИОТ КРИМИНАЛ ОДРЖАН ВО ПРОСТОРИИТЕ НА ФИООМ НА 29,05,2006 ГОДИНА ВО 13 ЧАСОТ 103 ИЗВЕШТАЈ ОД ЧЕТВРТАТА РАБОТНА СРЕДБА НА ЕКСПЕРТСКАТА ГРУПА НА ПРОЕКТОТ ЗА БОРБА ПРОТИВ ОРГАНИЗИРАНИОТ КРИМИНАЛ ПО ПРЕДЛОГ ПРОГРАМАТА ЗА УСВОЈУВАЊЕ НА ПРАВОТО НА ЕУ НА СЕКРЕТАРИЈАТОТ ЗА ЕВРОПСКИ ПРАШАЊА 105 ЗАПИСНИК ОД СОСТАНОКОТ НА ГРУПАТА ЗА МЕЃУИНСТУТИЦИОНАЛНА СОРАБОТКА ПРИ ПРОЕКТОТ НА ФИООМ БОРБА ПРОТИВ ОРГАНИЗИРАНИОТ КРИМИНАЛ ОДРЖАН ВО МВР НА 16.06.2006 ГОДИНА 107 4 13а ПРАВЕН ОСВРТ НА МЕМОРАНДУМИТЕ И ПРОТОКОЛИТЕ СКЛУЧЕНИ ВО ОБЛАСТА НА ОРГАНИЗИРАНИОТ КРИМИНАЛ 109 13б 14 15 16 17 ПРЕДЛОГ ЗА ПОДОБРУВАЊЕ НА РАЗМЕНАТА НА ПОДАТОЦИ МЕЃУ ИНСТИТУЦИИТЕ ЗАДОЛЖЕНИ ЗА ВОДЕЊЕ НА КРИМИНАЛНА ПОСТАПКА 113 ИЗВЕШТАЈ ОД ПЕТТАТА РАБОТНА СРЕДБА НА ЕКСПЕРТСКАТА ГРУПА НА ПРОЕКТОТ БОРБА ПРОТИВ ОРГАНИЗИРАНИОТ КРИМИНАЛ 115 ОТВОРЕНО ПИСМО ДО: СОБРАНИЕ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СКОПЈЕ, 21 АПРИЛ 2006 ГОДИНА 119 ОТВОРЕНО ПИСМО ДО: ВЛАДА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА СКОПЈЕ, 9 ЈУНИ 2006 ГОДИНА 121 ПРИЛОГ БРОЈ 1 123

1 Вовед Корупцијата и организираниот криминал се теми со кои Република Македонија се соочува во последнава деценија. Истражувањата на јавното мислење спроведени во последните години и анализата на перцепцијата на јавноста на тема организиран криминал укажуваат на фактот дека покрај невработеноста, овие два проблема се најважните со кои се соочува Македонија. Затоа, како резултат на состојбите, а со цел да се зголеми ефективноста на борбата со организираниот криминал и корупцијата, се спроведоа и се спроведуваат низа реформи со кои се воведоа нови правила, процедури и институции. Дополнително, и политичките механизми, економските системи, наследените институции и кадровските политики беа реструктуирани. Драстични промени во целите, носителите и брзината на промените го карактеризираа овој процес на учење и промена на органите на прогонот. Фондацијата Иститут отворено општество Македонија (ФИООМ) и потесниот експертски работен тим почуствува потреба за доближување на академската заедница со практиката, со цел да се иницираат одредени теми, да се дискутираат отворени прашања, како и да се дадат мислења и насоки за понатамошен развој на реформите. Исто така, се почуствува потреба да се направи критички осврт на досега сработеното со цел да се утврдат резултатите од досега спроведените реформи, како и да се продискутираат можните решенија за настанатите проблеми. Овој БИЛТЕН е резултат на таа континуирана дебата и експертските форуми кои беа иницирани во рамките на проектот Справување со организираниот криминал стратегии и политики за негова превенција и сузбивање, во изминативе шест месеци од почетокот на 2006 година. Во исто време, нашата намера не е само на системски начин да се презентираат информациите, туку и да претставува основ за анализа и евалуација на интерните процеси за да можат институциите да бидат подобро разбрани. Основно, Билтенот е наменет за вработени во институциите одговорни за откривање, сузбивање и превенција на организираниот криминал, но и за сите оние кои се занимаваат со оваа проблематика. Се надеваме дека овие информации ќе бидат значајни за постапното развивање на органите на прогонот во целосно ефикасни, современи и демократски институции. Првиов Билтен е фокусиран на следниве актуелни реформски процеси: реформите во судството; реформите на јавното обвинителство; и законската и институционална рамка, соработка, координација и практика во врска со размената на податоци меѓу институциите. Сакаме особено да им се заблагодариме на членовите на потесниот експертски тим: академик проф. д-р Владо Камбовски, проф. д-р Трпе Стојановски и доц. д-р Гордан Калајџиев, без чија вклученост реализацијата на проектот немаше да биде возможна. Дополнително, сакаме да им се заблагодариме на сите експерти претставници на релевантните институции кои дадоа значаен придонес на екпертските форуми и работилници, споделувајќи знаења од доменот на практиката, 5

состојбите, успесите и проблемите. Се надеваме дека нивните конструктивни забелешки и дискусии ќе продолжат и во иднина. На крај, благодарност и до асис. Александра Деаноска и дем. Дивна Илиќ за нивната стручна и административна подршка. Од уредниците 6

Академик проф. д-р Владо Камбовски Доц. д-р Гордан Калајџиев 2 Законот за судовите: потреба од заокружување на новата законска рамка 1. Законот за судовите има за цел реорганизација на судскиот систем и подигање на неговата ефикасност, како и јакнење на независната и самостојна позиција на судот. Остварувањето на овие постулати треба начелно да има позитивно влијание и врз спречувањето на организираниот криминал, но од тој аспект е нужна критичка опсервација на неговите решенија што се однесуваат на: формирањето на специјализирани одделенија за постапување во предметите од областа на организираниот криминал; одредбите во Законот што се однесуваат на положбата, личниот и професионалниот интегритет и основите за одговорност и разрешување на судијата; и одредбите за внатрешната организација на судовите, Судскиот деловник и ингеренциите на Министерството за правда. 2. Прокламираните цели ефикасно, самостојно и независно судство не може да бидат исполнети ако, покрај Законот за судскиот совет не бидат во што покус рок усвоени и: Закон за платите на судиите и нов Закон за судскиот буџет. Со овие закони треба да биде создадена потребната оптимална материјална основа за независност, ефикасност и интегритет на судијата и на судскиот систем во целина. Без такви измени, примената на Законот за судовите не само што нема да ги подобри, туку напротив, уште повеќе ќе ги влоши затекнатите неповолни состојби, за кои е карактеристична голема неажурност и неефикасност на судовите, корупција и други појави на загрозување на судската функција. 3. Покрај заокружувањето на новата законска рамка со овие и други закони, пред почетокот на примената на Законот (1 јануари 2007 година) е потребно да се подготви опстојна анализа што ќе ги опфати сите аспекти на новата организација на судскиот систем: мрежата на судови, оптовареноста на судовите со предмети, вклучувајќи ја инстанционата надлежност, бројот на потребни судии, бројот на друг персонал во судовите итн. Без таков целовит проект реорганизацијата на судовите, формирањето на специјализирани одделенија и прераспределбата на надлежноста помеѓу нив ризикува да се сведе на обична импровизација. Врз таа основа би можеле да се преиспитаат и некои решенија кои воопшто не беа заговарани во претходната расправа и се внесени во последен момент (на пример, Апелационен суд во Гостивар, посебни судови со голема надлежност, специјализирани одделенија во основни судови), што се очигледно повеќе резултат на коалициски компромис во Владата за примена на политичкотериторијални, отколку за емпириски и други стручни критериуми за поставување на судската мрежа и надлежности. 4. Законот за судовите предвидува основање на специјализирани одделенија во неколку судови со проширена надлежност (чл. 32), кои ќе бидат надлежни за судење на дела од областа на организираниот криминал. Притоа, Законот не го прецизира поимот на организиран криминал, што значи дека го остава отворено прашањето за надлежноста на специјализираните 7

8 судски одделенија. Законски дефиниции на организираниот криминал, односно на казнените дела што влегуваат во овој поим содржат: Законот за јавното обвинителство (чл. 29 кој гласи: (1) Во јавното обвинителство на Република Македонија се основа одделение за гонење на сторители на сторители на кривични дела од областа на организираниот криминал и корупцијата. (2) Одделението од ставот 1 на овој член ќе постапува за кривичните дела за кои гонењето се презема по службена должност, извршени од организирана група од најмалку 3 лица, која дејствува одреден период, со цел да оствари непосредна или посредна финансиска корист или друг вид материјална корист, и која ќе изврши едно или повеќе кривични дела, како и за други кривични дела за кои со закон е пропишана казна затвор во траење од најмалку четири години ) и предложениот Закон за полиција (чл.18 кој гласи: Во Централните полициски служби се формира Оддел за организиран криминал за спречување и откривање на кривични дела за кои гонењето се презема по службена должност, извршени од организирана група од најмалку 3 лица, која дејствува одреден период, со цел да оствари непосредна или посредна финансиска корист или друг вид материјална корист, и која ќе изврши едно или повеќе кривични дела, како и за други кривични дела за кои со закон е пропишана казна затвор во траење од најмалку четири години). Во овие закони одредувањето на тој поим е во функција на определување на делокругот на специјализираните оддели за организиран криминал во јавното обвинителство и полицијата, во рамките на општите надлежности на овие органи. Покрај сличностите, може да се забележат и определени разлики во одредувањето на нивниот делукруг (така, на пример, одделот за организиран криминал во полицијата треба да постапува и во случаите на потешки облици на транснационален криминал односно за дела што не мораат да бидат извршени од страна на злосторничко здружение). Околу поимот на организиран криминал гравитираат и други закони, во кои тој поим не е дефиниран изречно: Законот за кривичната постапка во однос на примената на специјални истражни мерки (чл.142-г) и Законот за следење на комуникациите (во собраниска процедура). Со оглед на тоа дека во преодните одредби на Законот (чл.122) е предвидено дека специјализирани судски одделенија за судење на дела од областа на организираниот криминал ќе се формираат во рок од 90 дена од денот на неговата примена, периодот до почетокот на неговата примена треба да биде искористен за законска операционализација на одредбата од чл. 32. Можни се неколку алтернативи: делата што влегуваат во поимот на организиран криминал да бидат определени со Законот за судовите (германски модел); делата на организиран криминал за кои ќе постапуваат специјализираните одделенија на основните судови да бидат таксативно или со генерална клаузула определени со ЗКП (одредбите за стварната надлежност, чл.21 и сл.), истовремено со одредби за профилот на одделението за организиран криминал (посебни услови за судиите, распоредување, неподвижност, специјализација итн.); со посебен Закон за спречување на организираниот криминал или за надлежноста на судовите и другите државни органи за постапување по делата на организиран криминал да биде формулирана единствена дефиниција на овој поим, со таксативно побројување на делата и (или) генерална клаузула, а потем да бидат предвидени надлежноста, составот и организацијата на: судското специјализирано одделение, одделот за организиран криминал на јавното обвинителство и, евентуално, составот

и делокругот на одделот на полицијата (такви закони се донесени во други поранешни југословенски републики, на пример Србија). Првата алтернатива би можела да се реализира со поголеми тешкотии, помеѓу другото и затоа што евентуалното таксативно набројување на одделни дела не би одговарало на општиот пристап на Законот за судовите. Оптимална и најприфатлива е втората алтернатива, што подразбира иницијатива за промена на ЗКП. Посебен закон за организиран криминал е исто добро решение: покрај надлежноста, може да регулира и други прашања, како што е примената на специјалните истражни мерки, обезбедувањето на законска рамка за интегрално разузнавање на посебните служби (полиција, царина, финансиска полиција и др.). Но досегашното искуство од донесување на посебни закони за одделни области (Законот за спречување на корупцијата и Законот за спречување на перење пари) упатува на позитивни, но и на негативни искуства, секогаш кога посебните институтуции или процесни правила доаѓаат во допир со општите надлежности на институциите (Антикорупциска комисија - Јавно обвинителство) или општиот процесен режим. Подготовката на таков закон, според тоа, бара опстојни анализи и подолго време за предлагање и расправи, што тешко би можело да се поклопи со времето во кое треба да бидат формирани специјализираните одделенија. 5. Разработката на законската основа за функционирањето на специјализираните одделенија претпоставува конкретни согледувања за профилот, просторните, кадровските, техничките материјалните и други услови, како и на финансиските проекции во согласност со моделите развиени во други држави, за секој основен суд одделно. Доколку таквата анализа покаже нефункционалност на предвидената мрежа на специјализирани одделенија, треба да се пристапи кон измени на Законот за судовите и намалување (или зголемување) на нивниот број. 6. Заради обезбедување на единствена примена на законите и со тоа подигање на ефикасноста на судовите во постапување по овие предмети, потребно е зајакнување на улогата на Врховниот суд, преку преиспитување на одредбите во ЗКП во однос на неговата надлежност за постапување по жалба (евентуално проширување на третостепената надлежност за дела на организиран криминал за кои е предвидена казна затвор над десет години), или во постапката по вонредни правни лекови. 7. Законот за судовите не го развива доследно принципот на специјализација на судовите, за разлика од ригидната определба за специјализираните одделенија. Според чл. 39, распоредот на судиите во специјализираното одделение се врши со годишен распоред кој го утврдува претседателот на судот, водејќи сметка за специјализацијата на судијата (ст. 4), а потем се определува дека судијата не може да биде преместен од еден во друг оддел (не и одделение) против негова волја (ст. 6). Исто така, единствено во однос на претседателите на специјализираните одделенија е предвидено дека се почитува судискиот стаж и резултатите од работењето, но без определување, притоа, на поблиски услови од аспект на нивната специјализација. Од наредните одредби (чл. 91), произлегува дека Законот нема јасно дефиниран однос кон прашањето за специјализација на судиите (доброволна, задолжителна, траење и сл.). Оваа, како и другите принципиелни забелешки, може да се истакнат како аргументирана основа за пристапување кон измени на Законот, за што има доволно време поради неговата одложена примена. 8. Во врска со формирањето специјализирани судски одделенија надлежни за судење на дела од областа на организираниот криминал се наметнуваат неколку прашања. Прво, не смее да се дозволи специјализацијата на судиите во овие одделенија да доведе до тоа овие судии да станат дел од тимот што ќе го открива и гони организираниот криминал. Ова е реална опасност ако судиите одат 9

10 на заедничка обука со обвинителите, полицијата и др. органи на откривање, како и под притисок на самиот карактер на нашата кривична постапка која судот го става во улога на активен истражувач. Затоа мора да се обезбедат механизми и гаранции судот да остане гарант на законитоста на целата постапка, некој кој ќе се грижи за правото на обвинетиот на правично судење, повеќе отколку за контролата на криминалитетот. Второ, освен Основниот суд Скопје 1, бројот на случаи на организиран криминал во другите 4 судови определени како надлежни за овој вид кривични дела го отвора прашањето за нивната функционалност, и воопшто за тоа дали овие судии ќе судат и други дела. Она што посебно загрижува е тоа како кај овие кривични дела ќе се обезбеди остварување на правото на тн. природен судија, есенцијално за остварување на правото на независен и непристрасен суд, впрочем експлицитно гарантирано и со чл. 7 на овој закон. 9. Со потребните корекции на Законот треба да се отстранат неконзистентните солуции што се однесуваат на престанокот и разрешувањето од судиската функција. Такви се одредбите за нестручно и несовесно вршење на функцијата (чл. 75) и за дисциплинската одговорност (чл. 76 и 77), кои бараат нова редакција во која би се отстраниле непрецизните формулации или повторувањто на исти услови во различни одредби. 10. Одредбите за правосудната управа (чл. 82 и 83), особено за Судскиот деловник (чл.84), во кои наспроти дадените предлози во текот на расправата по Законот е задржана надлежноста на Министерството за правда, се во расчекор со појдовната идеја за јакнење на интегритетот на судиската функција и подигање на ефикасноста на судовите во постапките за дела на организиран криминал. Неприфатливо е, зашто е спротивно на идејата на законот за формирање на специјализирани одделенија, со Судскиот деловник министерот за правда да ја уредува внатрешната организација на судовите, што со други зборови значи дека судбината на специјализираните одделенија, персоналните и други претпоставки за нивна ефикасност, ќе зависат од волјата на извршната власт. И овие одредби, според тоа, треба да се преиспитаат и коригираат со измени во Законот во периодот до почетокот на неговата примена. 11. Од технички аспект, покрај опремувањето на Основниот суд Скопје 1 кој проект е во тек, ќе мора сериозно да се пристапи и кон обезбедување соодветни услови за судење на овој сериозен вид криминал и во останатите судови. Ова подразбира на сведоците кои се загрозени треба да им се обезбедат алтернативни методи за давање исказ што ќе ги заштитат од застрашувања и притисоци и тоа: снимање со аудио-визуелни средства на изјавите дадени во претходната постапка; овозможување на сведоците да дадат исказ од посебна просторија со користење на видео врска; ако е потребно, сведоците ќе се заштитат по пат на криење на нивниот идентитет со користење заштитни стакла или пак преку измена на гласот и ликот. Покрај техничкото екипирање на специјална судница, во овие судови ќе мора да се прилагоди и опреми најмалку уште една просторија, а не е исклучено истата да се смести и надвор од судот. Како и да е, овие простории и судот во целина ќе мора да ги задоволат и безбедносните стандарди неопходни за случаите на организиран криминал, што, помеѓу другото, подразбира посебни влезови и коридори за јавноста и медиумите, сведоците, обвинетите и службените лица; техничка опрема за надзор; излези за итни случаи и сл. Опремата за видео конференција покрај заштита на загрозените сведоци, ќе овозможи и распит на сведоци во рамки на меѓународната кривична правна помош

или други сведоци чие непосредно појавување пред судот е невозможно или сврзано со други потешкотии или несразмерни трошоци. Правосудните службеници мора да имаат соодветен тренинг за да работат со случаи на загрозени сведоци, а посебна обука треба да има и судската полиција. Треба да се води сметка и за зачувување на тајноста на информациите во врска со заштитените сведоци во сите фази на постапката. Користењето псевдоним, наместо вистинското име и адреса на сведокот и детали во врска со ракувањето со овие списи треба да се регулираат со закон или подзаконски акт. Тогаш кога постои сериозна закана од застрашување и репресалии, треба да се превземат соодветни мерки пред, за време и после судењето. Помеѓу другото, треба да се обезбеди да се избегнат непотребни контакти помеѓу жртвите, сведоците и обвинетите. За таа цел мора да се обезбедат посебни чекалници за сведоците и жртвите во кои истите ќе бидат на сигурно, заштитени од закани, навреди и притисоци. 11

12

Проф. д-р Трпе Стојановски Доц. д-р Гордан Калајџиев 3 КРИТИЧКИ ОСВРТ ВРЗ ПРЕДЛОГОТ НА ЗАКОН ЗА ПОЛИЦИЈАТА 1. Вовед Со предложениот законски текст се уредуваат полициските работи, организацијата на полицијата, полициските овластувања и правата и обврските што произлегуваат од работниот однос на полициските службеници во Министерството за внатрешни работи. Пристапот во моделирањето на законот се темели врз основа на полициската функција, Уставот и законите на Република Македонија и стандардите за човековите слободи и права, како универзални вредности. Законскиот текст е дел од проектот за реформа на полицијата кој се однесува на Јавната безбедност. Веднаш се поставува прашањето за усогласеноста на овој, многу значаен проект од внатрешната безбедност на земјата со другите прописи од оваа сфера. Ова особено се однесува на надлежностите со другите субјекти во остварување на безбедноста, координираност во работата, особено во сферата на собирање информации и постапување со нив. Задржувањето на полициски овластувања во надлежност на други институции (Управата за безбедност и контраразузнавање, Финансиската полиција, Царинската управа на РМ, Судската полиција) не е предмет на овој закон, но секако отвора прашања кои дирекно имаат влијание врз областа за која се однесува овој закон. При изготвувањето на текстот на Предлогот за донесување на Закон за полиција користени се компаративни искуства од Словенија и Хрватска: Законот за полиција на Република Хрватска од 2000 година ( Народне новине бр.129/2000) и Законот за полиција на Република Словенија од 1998 година ( Урадни лист бр.49-2140/ 1998), како и закони од други држави. Компаративниот метод е добра методолошка пракса кога се создава нов, значаен законски проект. Сепак, може да се каже дека добрите практики на развиените европски држави не се користени доволно, ниту експертските ресурси од разните полициски мисии во Република Македонија од последниве десетина години. Дел од одредбите содржани во Предлогот на Закон за полиција, претставуваат обид одредени прашања и проблеми да се решат врз основа на стекнатите искуства и тоа на начин кој би одговарал соодветно на приликите и потребите во Република Македонија. Во таа насока, особено е значајно тоа што е воведена категорија,,полициски службеник, како овластено лице задолжено за преземање на полициските работи. Сепак, овде се останува во сферата на обид за дефинирање на поимот, кој натаму треба да ја прецизира улогата на полицискиот службеник и нужноста од примена на овластувањата, заснована на професионалност, етичност и едуцираност. 2. Организација Содржински, Законот за полиција е поделен во 8 (осум) тематски целини (глави): општи одредби, полициски работи, организација на Полицијата, полициски овластувања, 13

14 работни односи, резервен состав на Полицијата, овластување за подзаконски прописи и преодни и завршни одредби. Во Главата,,Организација на Полицијата е пропишано уредувањето на полициската структура на Министерството за внатрешни работи. Приодот се темели врз принципот на деконцентрација, напуштајќи го претходниот централизиран модел на полициска организација. Во рамките на Министерството, полициските работи ги врши Биро за јавна безбедност, како орган во состав на Министерството. Во надлежност на Бирото е: концептуално планирање, следење и анализирање на безбедносната состојба и појавите кои предизвикуваат настанување, развој на криминалитетот и настани кои ја доведуваат во опасност јавната безбедност; усогласување, насочување, генерален и стручен надзор над работата на полициските организациони единици; собирање, обработување, анализа, користење, оценување, чување и бришење на податоци од делокругот на работа на Полицијата; учество во вршењето на одредени сложени работи од делокруг на работа на полициските организациони единици; спроведување на меѓународните договори за полициска соработка и други меѓународни акти за кои е надлежна Полицијата; предлагање стандарди за опрема и материјално-технички средства за организационите единици на Полицијата; грижа за подготвеноста на Полицијата за дејствување и работа во услови на сложена безбедносна состојба, како и други работи утврдени со закон (член 15). Овој концепт е од капитално значење за идното функционирање на полициската организација, па затоа е важно да биде соодветно пренесен во подзаконските акти, разбран и имплементиран во функционирањето на Министерството. Од друга страна, треба да се води сметка дека МВР веќе е реорганизирано согласно новата шема, освен територијалната организација на секторите, за што во моментот не постои законски основ. Затоа е потрбно што поскоро донесување на новиот закон! Со Бирото за јавна безбедност раководи директор, кој го именува и разрешува Владата на Република Македонија, на предлог од министерот за внатрешни работи, за време од четири години (член 16). Во истиот член се утврдени и условите што треба да ги исполнува лицето кое може да биде именувано за директор на Бирото за јавна безбедност, како и причините за негово разрешување. Оваа одредба е едно од полошите решенија на концептот, кој афирмирајќи ја транспарентноста преку конкурирање за раководните, професионални места во Министерството, треба да овозможи изборот и на највисокото професионално место да се прави по пат на конкурс. Со тоа ќе се намали просторот за политичко влијание во Министерството, кое штетно се одразува врз демократскиот развој. Во рамките на Полицијата, за вршење на полициски работи за кои е потребен висок степен на специјализација, се формираат Централни полициски служби задолжени за вршење на работите од областа на организираниот криминал, криминалистичката техника и работите на давање поддршка во извршувањето на одредени специфични и сложени работи, со надлежност на целата територија на Република Македонија. Со Централните полициски служби раководи началник, кој го назначува и разрешува министерот за внатрешни работи, од редот на вработените, во транспарентна изборна постапка. Началникот на Централните полициски служби, за својата работа непосредно е одговорен на директорот на Бирото за јавна безбедност (член 17). Во рамките на Централните полициски служби се формира посебен Оддел за организиран криминал за спречување и откривање на кривични дела за кои гонењето се презема по службена должност, извршени од организирана група од најмалку три лица, која дејствува одреден период, со цел да оствари непосредна или пос-

редна финансиска корист или друг вид материјална корист и која ќе изврши едно или повеќе кривични дела, како и за други кривични дела за кои со закон е пропишана казна затвор во траење од најмалку четири години. Одделот за организиран криминал ги врши работите и за откривање и спречување на кривични дела кои по својата природа се транснационални, како и за откривање на организирани групи кои користат насилство и друг вид сила и притисок, се вклучуваат во легалните економски активности и со коруптивни дејствија создаваат услови за полесно остварување профит и заштита од кривично гонење. Дефиницијата за организиран криминал е од исклучително значење за Министерството, но и за сите органи во република Македонија кои имаат надлежност во превенцијата и сузбивањето на криминалот. Таа ја определува надлежноста на постапување (дали едно кривично дело ќе биде предмет на Одделот за ОК или подрачниот сектор за внатрешни работи). Сепак, првични спротивставености се јавуваат и од разликите помеѓу полициската дефиниција за ОК, со онаа на Јавното обвинителство. Овој проблем, кој е присутен во секојдневното работење, мора да се надмине со утврдување единствена дефиниција за ОК во Македонија, и секако, со поактивна улога на јавниот обвинител во сите фази од постапката и особено во надминување спротивставености меѓу службениците задолжени за превенција и борба против ОК. Во рамките на извршување на своите работи, Одделот за организиран криминал соработува и ги спроведува насоките добиени од Јавниот обвинител согласно закон, а може да добива поддршка во материјални и човечки ресурси од Секторите за внатрешни работи и Регионалните центри за гранични работи (член 18). Ваквата терминологија одразува поголем степен на автономија во полициските извиди отколку што тоа е предвидено со Законот за јавно обвинителство (чл. 21, Службен весник на РМ бр.38/2004), каде е предвидена и должност на полицијата да постапи по барањето на јавното обвинителство и во најкраток можен рок да ги преземе бараните мерки и активности! Како и да е, иако теоретски Јавното обвинителство треба да доминира со предистражната постапка, во практика полицијата ужива голема автономија. И покрај тоа што полицијата е функционално (процедурално) подредена на јавното обвинителство кое има овластување да ги насочува полициските истраги, ваквата фактичка автонимија делумно се должи на неколку фактори: а) фактот што полицијата е пооперативна, б) пасивност на ЈО, в) неинформирање на ЈО од страна на полицијата и другите органи што го спроведуваат законот се додека не се подготви кривичната пријава, и г) административна подреденост на овие органи на Министерството за внатрешни работи и Министерството за финансии, од кои фактички зависи кариерата на службениците што го применуваат законот. Ваквиот хиерархиски дуализам оневозможува поголема оперативна моќ на ЈО. Затоа во иднина треба да се размислува определени полициски сили да бидат ставени под понепосредна контрола на ЈО, кое да може и да влијае врз развојот на кариерата на припадниците на полициските сили што им се доверени. Издвојувајќи го Одделот за ОК и неговите надлежности, текстот ја нагласува подготвеноста на државата за поенергично спротивставување против ОК. Оваа поставеност овозможува поголема компатибилност на македонското МВР со останатите служби во регионот и во Европа, во преземањето регионални и транснационални активности, што е неминовност на идното полициско работење. Сепак, законот нема добри решенија во подигнувањето на статусот на полициските службеници задолжени за борба против ОК, тргнувајќи од нивно наградување соодветно на тежината и ризикот на работата, обезбедувајќи соодветни законски претпоставки (примена на сите специјални полициски мерки, потребна опрема), како и неопходната заштита и осигурување личнo и на нивните семејства. 15

16 За вршење на полициските работи на територијата на Република Македонија се формираат Сектори за внатрешни работи, согласно големината на подрачјето, бројот на населението, бројот на кривичните дела и прекршоците и значењето на патните правци и географската положба на општините кои ги зафаќа Секторот за внатрешни работи, како основни параметри за нивно димензинирање. Во рамките на надлежностите на Секторите за внатрешни работи, опфатено е следење и анализа на безбедносната состојба и појавите кои предизвикуваат настанување и развој на криминалитетот; организација, усогласување, насочување и контрола на работата на полициските станици; криминалистички работи и работи на превенција; непосредно учество во извршување на сложените работи од делокруг на работа на полициската станица; преземање мерки заради заштита на определени лица и објекти; информирање на јавноста за работи од својот делокруг, како и други работи утврдени со закон или друг пропис (член 21). Во оваа глава од предложениот закон, разработена е и организационата структура на Секторот за внатрешни работи, во чии рамки, за вршење на полициските работи за определено подрачје се формираат полициски станици од општа надлежност, со кои раководат командири, кои работите ги извршуваат во полициска униформа (членови 23 и 24). Во членот 24 на предложениот закон, детално е регулирана и постапката за избор на командир на полициска станица од општа надлежност, вклучувајќи ја обврската за редовно и на барање на советите на засегнатите општини информирање за работите кои се однесуваат на јавната безбедност и безбедноста на сообраќајот на патиштата (член 25). Ова се чини е најсериозниот недостаток на законскиот проект, бидејќи децентрализацијата сериозно се компромитира со предлогот изборот на регионалниот началник да го врши министерот, а локалната власт да го избира командирот на полициската станица, што е надвор од секоја логика. Полицискиот командир е исклучително стручно работно место, кое е во средиштето на полициската организација и хиерархија. Решението тој да биде избиран од страна на советите на локалната заедница ќе го извитопери моделот на полициската организација, неповолно ќе влијае врз професионалноста и етичноста во работата и ќе го промовира влијанието на локалната политика во внатрешноста на полициската организација. Ваков концепт едноставно не постои во книгите! Освен тоа, нема логика врз изборот на командирот на Полициската станица (ПС) да влијае само советот каде што ПС има седиште, кога надлежноста на дадената ПС се протега врз поширока територија. Подобро решение е локалната власт да учествува во изборот на регионалниот полициски началник, со можност министерот да може да го смени регионалниот полициски началник или командир во случај на незадоволителни резултати, заради сторено кривично дело и сл. За вршење на полициските работи што се однесуваат на обезбедување на државната граница и контрола на преминувањето на државната граница, во предложениоет закон е предвидено формирање Регионални центри за гранични работи, во чии рамки се формираат полициски станици за обезбедување на државната граница и полициски станици за гранична контрола, согласно меѓународните стандарди за надзор на државната граница (член 27). 3. Полициски овластувања 3.1. Во Главата,,Полициски овластувања е направен определен напредок со извлекување на полициските овластувања од неколку закони и нивно групирање во еден. Сепак, во овој дел можело да се направи многу повеќе во смисла на натамошно развивање на полициската постапка (како уставна категорија) и хармонизирање на одредбите од овој закон и

ЗКП, како базичен закон за утврдување на кривичната одговорност на лице сторител на казнено дело. Утврдувањето на полициските овластувања во предложениот закон, претставува кодифицирање на одредбите што се однесуваат на примена на полициските овластувања предвидени во постојниот Закон за внатрешни работи (Глава,,III. Посебни должности и овластувања на Министерството и права и должности на овластените службени лица ), ЗКП и Правилникот за вршење на работите на Министерството за внатрешни работи, кои во предложениот закон се поединечно и детално разработени (членови 33-89). Се работи за правно регулирање на овластувањата на полицијата со кои се зафаќа во основните човекови права и слободи, со што овој закон е од извонредно уставно значење! Згора на ова, законот мора да ги следи и стандардите востановени со меѓународните договори и другите инструменти за човековите права, особено оние развиени со јуриспруденцијата на Европскиот суд за правата на човекот, препораките на Комитетот за превенција на тортура на Советот на Европа и други релевантни меѓународни стандарди. Не треба да се заборави дека примената на полициските овластувања во Република Македонија веќе подолго време е под силни и аргументирани критики на Уставниот суд, ОБСЕ, ЕУ, Комитетот за превенција од тортура, Народниот правобранител, невладините организации и стручната јавност. Сето ова опоменува дека на полициските овластувања мора да им се обрне многу повеќе внимание отколку досега. За волја на вистината, Предлогот на законот за полиција не ги задоволува ваквите високи очекувања. Ниту се опфатени сите овластувања, ниту се тие добро уредени, на начин како што тоа денес се прави во државите на ЕУ. 3.2.,,Проверката и утврдувањето на идентитетот од чл. 39-41 (попознато како,,легитимирање, кој термин се спомнува во чл.62) изненадува со деталноста на уредувањето во споредба со некои други посериозни овластувања. Сепак, кои медицински и други соодветни вештачења може да се користат за утврдување на идентитетот останува да се допрецизира. Врз основ на чл. 27 од ЗВР, полицијата има овластување заради утврдување на идентитетот лицето да го задржи до 3 часа, но таков рок, или било каков, сега не се споменува! 3.3. Покрај ова, во досегашната практика препознавањето на осомничените од страна на жртвите или сведоците се вршеше под капата на утврдување на идентичноста од чл. 142 од ЗКП (сега идентичноста од чл. 144 ЗКП, што не е едно исто). Затоа препознавањето мора подетално правно да се уреди, за да може да се користи како доказ пред суд, а и за да се уредат и правата на осомничениот. Само ќе споменеме дека во Велика Британија, на пример, правните постапки за идентификација од страна на сведоци со парада, видео снимки, фотографии, соочување, групна идентификација или со помош на отпечатоци, телесен примерок и сл. (www.homeoffice.gov.uk) е во обем поголем од целиот Закон за полиција! 3.4. Во рамките на полициското овластување,,собирање на информации, полицискиот службеник е овластен да собира информации во врска со сторени казниви дела, во непосредни разговори со граѓани и претставници на државни органи и правни лица, при што граѓанинот односно претставникот на државниот орган или правното лице не е должен да ги даде бараните информации на полицискиот службеник (член 43). Вака срочена одредбата погрешно наведува на тоа дека полицијата информациите ќе ги собира воглавно од граѓани, што се разбира е далеку од реалноста, а уште подалеку од современото полициско работење. Покрај ова, непотребно се изедначуваат обврките на обичните граѓани и државните органи. Овие последниве согласно чл. 142 од ЗКП имаат сериозна обврска да соработуваат со полицијата во откривањето на кривичните дела. 17

18 3.5. Во предложениот закон е содржана одредба со која Полицијата е овластена писмено со покана да,,повикува граѓани, заради барање потребни известувања сврзани со собирање информации и известувања неопходни за извршување на полициските работи (член 44). Ваквото овластување е пошироко од она предвидено во ЗКП, каде т.н. информативни разговори се предвидени само во врска со истраги за сторено кривично дело, а не за сите полициски работи. Законот не ја разрешува ниту дилемата за тоа дали присилно може да се доведуваат заради распрашување само осомничени или сите граѓани, а особено не е прифатливо граѓаните да се доведуваат присилно не само заради извидите по сомневање за кривично дело, туку и заради други полициски работи! Прашањето е чувствително поради неговата уставна димензија, како и заради забелешките поставени од страна на ЕУ за примената на ова контроверзно овластување, поради што со Предлог програмата на Владата за пристапување кон ЕУ истото е предвидено како проблем што допрва треба да се реши. 3.6. Може да се каже дека лишувањето од слобода е најкомплексно и најзначајно полициско овластување, поради што истото треба појасно да се дефинира и правно подетално да се профилира. Наместо тоа Предлогот на Закон за полиција ова овластување (кое е уставна категорија) воопшто не го споменува, туку го протура како приведување без налог на суд! Фактот на лишување од слобода ги менува статусот и правата на уапсеното лице. Со оглед на големото значење за граѓанинот, тоа мора да биде предмет на стриктни прописи и правила што се однесуваат на основите за лишување од слобода, како и детално уредени процедури. Сепак, и досега, иако претставува уставна категорија, во ЗВР и ЗКП лишувањето од слобода не беше јасно издвоено како посебна мерка со сопствена логика и процедура, туку се третираше повеќе како нешто што претходи на притворот како судска мерка за обезбедување на присуство на обвинетиот. Наспроти залагањето лишувањето од слобода како многу битно полициско овластување да се нагласи и подетално правно да се уреди, во Предлогот тоа се маргинализира! Инаку, разликата помеѓу апсењето со и без судски налог е вообичаена во споредбеното право, а во суштина ја познава и нашето право. Имено, приведувањето согласно чл. 177/сега 187 ЗКП не е ништо друго туку апсење со налог, додека лишувањето од слобода од чл. 188/204 ЗКП е всушност апсење без налог, по иницијатива на МВР, тогаш кога практично нема време за претходен судски налог (сторителот е затечен на дело, опасност од одлагање и сл.). Ваквата разлика ја прави Уставот на РМ во чл. 12, а принципиелно ја спроведува и ЗКП. 1 Треба да се води сметка дека овие овластувања се насловени со термини кои во практиката па и во законската и подзаконската регулатива се користат и описно за некои практични дејствија или да се употребуваат и за други слични овластувања. Така, се зборува за приведување во станица по лишување од слобода, но тоа е само жаргон! На лишувањето од слобода може да му се надоврзе задржување, и тоа повторно под услови определени со закон (проверка на идентитет, алиби и сл.). Ова авторите на Предлогот не го поддржуваат, што секако загрижува, бидејќи ако овие работи не им се јасни на експертите, што ќе се случува со нивната примена од страна на обичните полицајци во практиката!! На тој начин, наместо правните контроверзи со поли- 1 Поинаку е разбрано во Правилникот за вршење на работите на МВР, па доаѓа до забуни и преклопувања помеѓу приведување без наредба од чл. 21 и лишувањето од слобода согласно чл. 44 од овој правилник. Членот 44 инаку го следи чл. 188 ЗКП, со таа разлика што постоењето за причините за притвор како услов за задржување не ги предвидува кумулативно како што тоа го прави ЗКП, туку алтернативно како посебна причина - што не е сеедно!

циските овластувања полека да се расчистуваат, тие само натаму се компликуваат. Овој негативен тренд зема замав со измените на ЗКП од 2004, кога настана тотална конфузија околу прегледите и претресите, како и во врска со распишувањето потерница и распис за трагање! 3.7. Задржувањето трпи од слични недоразбирања! Најпрво, постои овластување лице кратко да се задржи заради некое посебно овластување без притоа да биде лишено од слобода. Така, краткото задржување заради преглед, легитимирање, контрола на сообраќајот навистина е определено ограничување на слободата на движење, но во меѓународното и споредбеното право се толерира како инхерентно на определени законски овластувања на полицијата, царината и други државни органи, кои без тие не би можеле да функционираат (во оваа смисла барањето односно формулацијата на чл. 12 од Уставот која бара судска одлука за секое ограничување на слободата е нереална и наивна!). Слично е и со задржувањето заради идентификација (кое сега непотребно се подведува под приведување без писмена наредба од чл. 48 на Предлогот на текстот). Не смее да се пренебрегне одлуката на Уставниот суд со која секое приведување без налог на суд се смета за неуставно!! 2 Како и да е, од аспект на основните права и слободи критично е задржувањето откако осомничениот е уапсен! А. Ако тоа е сторено врз основ на судска одлука за приведување или врз основ на потерница (што е повторно со судска одлука, а не без наредба како што погрешно пишува во чл. 48 т.2 од Предлогот), полицијата впрочем и нема овластување лицето да го задржи, туку веднаш мора да го предаде на надлежниот суд! Б. Доколку осомничениот е лишен од слобода без судска одлука кога е затечен при вршење кривично дело или ако постои опасност од одлагање (чл. 188 / сега 204 ст. 1 и 2 ЗКП) полицијата исто така мора лицето да го доведе пред истражен судија, освен ако не постои некој дополнителен основ од ст.3 на истата одредба од ЗКП (проверка на алиби, утврдување на идентитет на осомничениот, или од други причини е потребно да се соберат нужни податоци за водење на постапката). Во споредбеното право точно се знае кој е надлежен ваквото задржување да го одобри. В. Доколку пак лицето се задржува поради повреда/прекршок против јавниот ред и мир, процедурата исто така мора внимателно да се уреди со оглед на тоа што ваквото овластување еднаш веќе го укина Уставниот суд, по наше мислење, неоправдано. 3 3.8. Полициските службеници се овластени да пренасочат, насочат или ограничат движење на лица и превозни средства на определен простор за нужно потребно време во точно утврдени случаи, при што пренасочувањето, насочувањето или ограничувањето не смее да трае подолго од времето неопходно потребно за остварување на целта заради која истото се применува. Во овие рамки, полицискиот службеник е овластен да изврши отстранување на лица (евакуација) на безбедно растојание, да забрани пристап на лица и возила, да изврши преглед на просторот, лицата и превозните средства, како и да изврши проверка на идентитет на лицата (член 53). Ваквото овластување во споредбеното право се предвидува само за потешки кривични дела, а може да го нареди само повисок полициски службеник. Случаите на ограничување или прена- 19 2 Види: Одлуката на Уставниот суд на Република Македонија, У. бр. 40/2003 од 30. 06. 2004 год., Службен весник на Република Македонија, бр. 48/2004. 3 Види: Одлуката на Уставниот суд на Република Македонија, У. бр. 229/97 од 3. 06. 1998 год., Службен весник на Република Македонија, бр. 27/98 и Одлуката на Уставниот суд на Република Македонија, У. бр. 137/98 од 10. 02. 1999 год., Службен весник на Република Македонија, бр. 10/99.

20 сочување движење на возила заради протест или заради движење на домашни и странски делегации е дискутабилно од аспект на споредбеното право. 3.9. Полицискиот службеник е овластен привремено да одземе предмет во посебно определени случаи, за што истиот издава потврда чија содржина е определена во членот 58 од предложениот закон. Применувајќи го ова полициско овластување, Полицијата исто така може да организира нивна продажба, кога за натамошната постапка не е надлежен судот или орган на државната управа и тоа во точно определени случаи (членови 59-60). Овластените службени лица на МВР или Царинската управа може да ги одземат предметите што според Кривичниот законик треба да се одземат или што можат да послужат како доказ во постапката. Ова тие може да го сторат само кога постапуваат според чл. 142 / 144 ЗКП во предистражната постапка или кога постои опасност од одлагање согласно чл. 147/ 157 ЗКП. Надвор од овие случаи, на овие органи потребен им е налог на судот (чл. 203 / 219 ЗКП). Определувањето мерки за привремено обезбедување и одземање на предмети или имот е надлежност на судот кој за тоа одлучува во форма на решение, и тоа истражниот судија во текот на истрагата, а по подигање обвинение - советот односно судија поединец (чл. 203- г/ 223 ЗКП). 3.10. За разлика од претресот, овластувањето за преглед полицијата и другите органи го црпат непосредно од закон (ex lege). Во споредбеното право на западните демократии со респект за личната слобода и приватноста, државните органи без налог на суд имаат овластување само за преглед на возило, што начелно допушта само поглед врз она што се гледа од надвор. За преглед на скриените делови, како багажникот или касетата за документи и други работи во возилото, важи посебен режим (т.н. plain view doctrine). Кај нас, за жал надвор од домот, комуникациите и кореспонденцијата кои уживаат експлицитна уставна заштита, приватноста практично не е заштитена, иако сите други сфери на приватноста се покриени со чл. 25 од Уставот на Република Македонија. Заедно со недостатокот на правна и политичка култура и традиција, ова е една од главните причини што кај нас возилата подлежат на режимот на преглед и тогаш кога се расклопуваат на делови! 4 Во Предлогот збунува меѓусебниот однос на ст. 3 и ст. 6 од чл. 62, бидејќи не е јасна логиката кога и зошто прегледите кои според ст. 2 се неограничени и ги опфаќаат сите делови од возилото, ќе прераснат во претрес за кој треба наредба на суд (ст. 4)! Притоа не се прави јасна разлика помеѓу т.н. криминалистички прегледи во полициските извиди по основи на сомневање дека е сторено казниво дело (чл. 142 ЗКП) и безбедносните прегледи на полицијата кога тоа го бараат причини на безбедноста на државата, заштита на луѓето и имотот, јавниот ред и мир, при контрола на сообраќајот, контрола на државната граница и сл. (чл. 32 ЗВР). Претрес на дом и други простории. Нема никави сомненија дека домот е заштитен со Уставот на Република Македонија и согласно ЗКП подлежи на посебен режим и контрола на судот. Спорно е меѓутоа кои сî други простории се заштитени со овој посебен режим. Помалку е спорно дека другите простории кои ЗКП ги изедначува со домот се сите оние придружни простории како гаража, работилница, подрум, двор и сл. 5 Повеќе се спорни деловните простории (особено приватниот деловен 4 Така Правилникот на МВР, чл. 58-59. ЗКП дозволува преглед и претрес на возила во полициската (предистражната) постапка без налог на суд (чл. 142-а/ 144 ЗКП). Единствен услов, како и кај претресот на лица и патници е веројатноста да се најдат траги на кривично дело или предмети што може да послужат како доказ. 5 Ова е значајно и заради сферата на казнивоста за кривичните дела Нарушување на неповредливоста на домот (чл. 145 КЗ) и Противзаконито вршење претрес (чл.146 КЗ).

простор означен како таков) кои како да се во некаква недоволно дефинирана зона помеѓу режимот за релативно слободни прегледи и претреси на органите на откривањето согласно чл. 142 / 144 ЗКП или на царинските органи во смисла на чл. 39 од ЗЦУ и строгиот режим за претрес на дом од чл. 198-202 (214-218) ЗКП. Поимот дом или стан треба да се толкува пошироко од вообичаениот секојдневен поим како изграден затворен простор за живеење, бидеќи според становиштето на Европскиот суд за правата на човекот во него спаѓаат и просторите и објектите кои не мора да се непосредно поврзани со престојот дома, како работилници, продавници, приватни деловни простории, угостителски локали, хотели и сл. за кои постои нечија искажана волја во таа смисла. 6 Дека претресувањето на деловни простории без налог на суд е повреда на чл. 8 и чл. 26 од Уставот на Република Македонија одлучи и Уставниот суд на РМ при испитувањето на уставноста на одредбите од Законот за Финансиската полиција. 7 3.11. Согласно предложениот закон, полицискиот службеник е овластен да прима кривична пријава за кривично дело за кое се гони по службена должност или прекршок, при што точно е утврден начинот на постапување во случаите кога за поднесената пријава се гони по приватна тужба односно се утврди дека делото нема обележја на казниво дело, односно дека станува збор за кривично дело чиј сторител е познат и за кое се гони по приватна тужба (член 64). Ова е помалку чудно решение, бидејќи кривичните пријави се поднесуваат до ЈО, а полицијата кривичната пријава доставена до неа согласно чл. 143 ЗКП веднаш само ја доставува до надлежниот јавен обвинител! Оттука, подобро било со овој закон подетално да се пропише како полицијата да ја подготви и состави кривичната пријава, што да достави со неа и сл. 3.12. Во рамките на своите овластувања, Полицијата е овластена и јавно да распише награда за дадено известување, во средствата за јавно информирање или на друг начин, заради точно определена цел, при што правото на награда не може да го оствари лицето кое дало известување за распишаната награда доколку Полицијата веќе располагала со таква информација или податоци (член 65). 3.13.,,Снимањето на јавни места, во смисла на предложениот закон, претставува едно од полициските овластувања, во чии рамки предложениот закон точно го дефинира значењето на овој термин и случаите во кои може да се изврши видео снимање или фотографирање на јавен собир, како и начинот и времето предвидено за чување на снимениот материјал (член 66). Од аспект на грижите за заштита на правото на приватност, се работи за сфера во која постои оправдан општествен интерес, а не постојат разумни очекувања на приватноста. 3.14. Во рамките на своите овластувања предвидени со предложениот закон, Полицијата собира, обработува, анализира, користи и брише лични и други податоци и води евиденции за личните и други податоци, заради спречување и откривање на кривични дела и прекршоци и пронаоѓање и фаќање на нивните сторители, при што во предложениот закон се дефинира терминот лични податоци во смисла на овој закон и начинот на кој полициските службеници го применуваат ова полициско овластување (член 67). Не е сосема јасно дали Законот за заштита на личните податоци се применува врз полицијата или не, бидејки во законот е предвиден исклучок заради водењето на казнена постапка, а исклучоци од сферата на без- 21 6 Види пресудата во случајот Niemietz v. Germany, 16.12.1992, Series А, Nо. 251-B; www.echr.coe.int/echr). 7 Види: Одлуката на Уставниот суд на Република Македонија, У. бр. 40/2003 од 30. 06. 2004 год., Службен весник на Република Македонија, бр. 48/2004.