Писмо од главниот уредник

Писмо од главниот уредник Издавач рафајловски консалтинг Сметка 210-0522737201-81 во НЛБ Тутунска банка АД - Скопје Даночен број МК 4030998343900 Главен и одговорен уредник Д-р Горан Рафајловски Уредник Јасмина Рафајловска Издавачки совет Вера Рафајловска М-р Трајан Николоски Д-р Горан Рафајловски Јанче Лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор Војко Рафајловски Јасмина Рафајловска Стојко Пауновски М-р Етем Исени Софија Јанчева Белчева Технички уредник Горан Јакимовски Адреса ул. Орце Николов бр. 190 П. фах 710 Скопје www.rafajlovski.com.mk e-mail: reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/3088-900; Економски совети: 078/220-443; 078/220-469; 078/385-507 Правни совети: 078/385-511 Факс: 02/3088-912 Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. Почитувани комитенти! Кој че ка ќе до чека, а мо же би и са мо ќе се на чека. Мно гу го ле ма пра ши на се по дигна со вос та ну ва ње то на уп рав ни от од бор на Инсти ту тот ка ко и не го ви те ко ми сии и очеку ва ња та на си те се зго ле мија, но ис то та ка и стра вот од непоз нато. Ед но знам, а тоа е де ка Ра фај лов ски Кон сал тинг ус пеа да се из бо ри во име на си те смет ко во ди те ли да не ма по ла га ње на ис пит со кој што вре ме ните, а во ед но и трај ни те сер ти фи ка ти ќе мо раа да го ве ри фи ку ва ат сво е то по стоење. Из да ва ње то на сер ти фи кат не е ед нос тав на ра бо та пред се пора ди фак тот што тоа ни овоз мо жу ва на нас смет ко во ди те ли те да при ка же ме ед но по ви со ко рам ниш те ко еш то и вис тин ски го зас лу жуваме. Од дру га стра на пак се дигна го ле ма пра ши на око лу про вер ка та на зна е ње ко ја тре ба да се слу чи прв пат по од ржа на та кон ти ну и ра на нас та ва од три го дини. По чи ту ва ни ко ле ги, три го ди ни се до вол но долг пе ри од во кој што мно гу ра бо ти по пре циз но за ед нич ки ќе ги сог ле да ме па ако тре ба и за ед нич ки ќе ги про ме ниме. Не ма пот ре ба од па ни ка ни ту пак од чув ство на не си гур ност де ка неш то мо же да ни се слу чи што е ло шо и не ста ва во по непо вол на ситу а ци ја од ос та на ти от ес наф во Ре пуб ли ка Ма ке до нија. Ил јад ни ци па ти сум пов то рил де ка кон сал тинг ку ќи те и смет ково ди те ли те мо ра да се се ко гаш за ед но и спло те ни би деј ќи ис ти от леб го де лиме. Обуката за кон ти ну и ра ното професионално усовршување е за конска об врска за сите. Иста та ја има и ес на фот на ре ви зо ри и до кол ку и ние по са ку ва ме да би де ме ес наф со та ков ка па ци тет ќе мо ра ме тоа да го по чи ту ваме. Са ми от тро шок што ќе про из ле зе од кон тину и ра на та обука ќе не изед на чи си те и тие што по стоја но ја по сету ва те и по се ту ва ме и тие што во оп што не ја по се ту ва ат до сега. Кон ти ну и ра на та обука ќе ни овоз мо жи да ги изед на чи ме ста во ви те и ре ши ме не до раз би ра ња та со инспек цис ки те ор га ни ка ко на Упра вата за јав ни при хо ди на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја та ка и на ос та на ти те инспекциски органи. Ко га ќе не ма непоз на ти мно гу по лес но ќе се пли ва и ра бо ти во постоја но то мо ре на за кон ски из ме ни кои до се га ни сле ду ваа и до се га ги при ме ну вавме, а си гу рен сум де ка ќе ги има и во ид нина. За тоа уш те ед наш да пов то рам, не се пла ше те од но ви ните. Сигур но е де ка се ко ја про ме на кол ку и да из гле да де ка е бол на ќе до не се нов се ри о зен ква ли тет кој на си те ќе ни овоз мо жи да сме горди на тоа што сме, да сме горди што сме смет ко во ди тели! Са мо мо жам да Ве по ви кам си те од ср це да го по чи ту ва те ква лите тот, да се прид ру жи те на нај ква ли тет ните, да не ште ди те во об ра зо ва ни е то, зош то са мо та ка се ку пу ва се кој днев ни от мир и квали тет но то ра бо тење. Со почит Д-р Горан Рафајловски REPREZENT NOEMVRI 11/2016 1

Содржина сметководство Д-р Горан Рафајловски ЗА КОН ЗА ВРШЕ ЊЕ НА СМЕТ КО ВОД СТВЕ НИ РА БОТИ...3 Јасмина Рафајловска ПОПИС НА СРЕДСТВАТА И ОБВРСКИТЕ ЗА 2016 ГОДИНА...11 Вера Рафајловска НАЕМИ (ЛИЗИНГ) МСС 17 и оддел 20 од мсфи за мсе...24 даноци Вера Рафајловска ИЗ МЕ НИ НА ЗА КО НОТ ЗА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ........................ 40 ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ Иван Стојанов ПЛА ТА НА РА БОТ НИ КОТ И ПРЕСМЕТ КА НА МИ НАТ ТРУД...41 Биљана Николовска НО ВИ ОБ ВРЗ НИ ЦИ ЗА ПРЕСМЕТ КА И УП ЛА ТА НА ПРИ ДО НЕ СИ ЗА СО ЦИ ЈАЛ НО ОСИ ГУ РУ ВАЊЕ...44 ОСИГУРУВАЊЕ Ацо Димитровски СПЕЦИФИЧНОСТИ ПРИ СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОПИСОТ КАЈ ДРУШТВАТА ЗА ОСИГУРУВАЊЕ И РЕОСИГУРУВАЊЕ...46 банки Ацо Димитровски СПЕЦИФИЧНОСТИ ВО ИЗВРШУВАЊЕ НА ПОПИСОТ КАЈ БАНКИТЕ....50 БУЏЕТИ И БУЏЕТСКИ КОРИСНИЦИ Бранислав Гулев ПО ПИС НА ИМО ТОТ КАЈ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИ ЦИ И ЕДИ НИ ЦИ ТЕ НА ЛО КАЛ НА СА МО УП РА ВА КА КО ЗНА ЧА ЕН ЧЕ КОР ЗА ПОТ ВРДУ ВА ЊЕ НА СМЕТ КО ВОД СТВЕ НА ТА СОС ТОЈ БА....54 НЕПРОФИТНИ ОРГАНИЗАЦИИ Јасмина Рафајловска СПЕЦИФИЧНОСТИ ВО ИЗВРШУВАЊЕ на ПОПИСОТ КАЈ НЕПРОФИТНИТЕ ОРГАНИЗАЦИИ...61 КРАТКИ ИНФОРМАЦИИ...63 CONTENT...64 сметководство ЗА КОН ЗА ВРШЕ ЊЕ НА СМЕТ КО ВОД СТВЕ НИ РА БОТИ Со по след ни те из ме ни на За ко нот позна чај ни но ви ни се: Уве ре ни ја та за смет ко во ди тел и овлас тен смет ко во ди тел Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ково ди те ли на РМ ќе ги из да ва сог лас но про пи ша ни те ус ло ви во За ко нот како трај ни уве ре нија; Наместо стру чен ис пит, ќе има ис пит за про вер ка на зна е ње то за смет ко води тел и ов лас тен смет ко во ди тел...3 ПОПИС НА СРЕДСТВАТА И ОБВРСКИТЕ ЗА 2016 ГОДИНА Со цел да се обез бе дат точ ни по дато ци врз ос но ва на кои ќе се со ста ват об је ктив ни финан си ски из ве штаи и го диш на сме тка за 2016 го ди на по требно е трговските друштва и трговците поединци да из вр шат попис на средствата и обврските со состојба на 31 Декември...11 НАЕМИ (ЛИЗИНГ) МСС 17 и оддел 20 од мсфи за мсе Во ус ло ви ко га друш тва та се со о чу ва ат со се постро ги кри те ри у ми за до би ва ње на бан кар ски кре дити, во прак ти ка та најчес то го ко рис тат на е мот (ли зинг), ка ко спе ци фи чен вид на фи нан си рање...24 ДАНОЦИ ИЗ МЕ НИ НА ЗА КО НОТ ЗА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ Со Из ме ни те на За ко нот за ДДВ: де фи ни ра но е мес то то на про ме тот на ус лу га та при до де лу ва ње на прекуг ра нич ни пре нос ни ка па ци те ти на мре жа та на елек трич на енер гија; пелети, печки на пелети и котли на пелети ќе се ода но чу ва ат со пов ласте на да ноч на стап ка од 5%; нема да се дос та ву ва пе ри о ди чен фи нан сис ки из веш тај...40 ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ НО ВИ ОБ ВРЗ НИ ЦИ ЗА ПРЕСМЕТ КА И УП ЛА ТАНА ПРИ ДО НЕ СИ ЗА СО ЦИ ЈАЛ НО ОСИ ГУ РУ ВАЊЕ Со до пол ну ва ње то на За ко нот за придо не си од за дол жи тел но со ци јал но осигу ру ва ње нови об врз ни ци за пресметка на придонесите по судска пресуда се: Из врши тели, стечајни управници и УЈП...44 2 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

ЗА КОН ЗА ВРШЕ ЊЕ НА СМЕТ КО ВОД СТВЕ НИ РА БОТИ Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Со За ко нот за врше ње на смет ко вод ствени ра бо ти ("Служ бен вес ник на РМ", број 95/12...190/16, во на та мош ни от текст: За ко нот), уре де ни се ус ло ви те за врше ње на смет ковод стве ни ра боти, ус ло ви те за стек ну ва ње на ста тус смет ко во ди тел и ов лас тен сметко во ди тел, ор га ни за ци ја та и ра бо те ње то на Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке до нија, ка ко и дру ги пра ша ња кои се од не су ва ат на врше ње то на смет ко вод стве ни те ра боти. Со по след ни те из ме ни на За ко нот поз начај ни но ви ни се: Уве ре ни ја та за смет ко во ди тел и ов лас тен смет ко во ди тел, Ин сти ту тот на смет ко води те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја ќе ги из да ва соглас но про пи ша ни те ус ло ви во За ко нот, со не ог ра ни че но вре ме (трај ни уве ренија); Из бри ша ни се од ред би те за по ла га ње на стру чен ис пит, а во ве ден е ис пит за про вер ка на зна е ње то за смет ко во ди тел и ов лас тен смет ко во ди тел. Пр ви от ис пит за про вер ка на зна е ње то за смет ко во ди тел и ов лас тен смет ко во ди тел ќе се спро ве де во рок од три ме се ци од зав ршува ње то на прва та обу ка од кон ти ну и ра но то про фе си о нал но усов ршу ва ње од 90 ча са за смет ко во ди тел, од нос но 120 ча са за ов лас тен смет ко во ди тел за пе ри од од три го дини. Под за кон ски те ак ти со кои по кон крет но тре ба да се уре дат од ре де ни пра ша ња тре ба да се до не сат во рок од 30 де на од вле гу ва ње во си ла на За ко нот. Из ме ни те на За ко нот се во при ме на од 17 Ок том ври 2016 го дина. 1 КОЈ МО ЖЕ ДА ВРШИ СМЕТ КО ВОД СТВЕ НИ РА БОТИ? Смет ко вод стве ни ра бо ти мо же да врши смет ко во дител и/или ов лас тен смет ко во ди тел, тр го вец по е ди нец - смет ко во ди тел, тр го вец по е ди нец - ов лас тен смет ково ди тел и друш тво за врше ње смет ко вод стве ни ра боти. Сог лас но де фи ни ци и те од член 2 во За ко нот: Смет ко во ди тел е фи зич ко ли це кое има увере ние за смет ко во ди тел од Ин сти ту тот на сметко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и кое е ре гис три ра но во Ре гис та рот на смет ко во ди тели; Овлас тен смет ко во ди тел е фи зич ко ли це кое има уве ре ние за ов лас тен смет ко во ди тел од Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и кое е ре гис три ра но во Ре гис та рот на ов лас те ни сметко во ди тели; Тр го вец по е ди нец - смет ко во ди тел е фи зич ко ли це кое е ре гис три ра но сог лас но со За ко нот за тр гов ски те друш тва за врше ње на смет ко водстве ни ра боти, има до би е но уве ре ние за сметко во ди тел и ли ценца за ра бо та од Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и е ре гис три ра но во Регис та рот на тр гов ци по е динци - смет ко во ди тели; Тр го вец по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел е фи зич ко ли це кое е ре гис три ра но сог лас но со За ко нот за тр гов ски те друш тва за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти, има до би е но уве ре ние за ов лас тен смет ко во ди тел и ли ценца за ра бо та од Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и е ре гис три ра но во Ре гис та рот на тр гов ци по е динци - ов лас те ни смет ко во ди тели; Друш тво за врше ње смет ко вод стве ни ра бо ти е тр гов ско друш тво кое е ре гис три ра но сог лас но со За ко нот за тр гов ски те друш тва за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти, има до би е но ли ценца за ра бо та од Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке- REPREZENT NOEMVRI 11/2016 3

до ни ја и е ре гис три ра но во Ре гис та рот на друштва за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти. 2 КОЈ НЕ МО ЖЕ ДА ВРШИ СМЕТ КО ВОД СТВЕ НИ РА БОТИ? Сог лас но член 28 од За ко нот, смет ко вод стве ни ра бо ти не мо же да врши: смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел кој е со над 2% од ак ци и те со пра во на глас, од нос но вло го ви те кај об врз ни кот за во де ње на смет ко вод ство; и тр го вец по е ди нец - смет ко во ди тел, тр го вец по е- ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел, од нос но друштво за врше ње на смет ко вод стве ни ра бо ти кој е ак ци о нер или вло жу вач со над 2% од ак ци и те со пра во на глас, од нос но вло го ви те кај обврз ни кот за во де ње на смет ко вод ство. На по мена: За непо чи ту ва ње на од ред би те од член 28 про пи ша на е глоба: за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел во из нос од 1.000 до 2.000 ев ра во де нар ска про тиввред ност, за тр гов ци те по е динци и друш тва та за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти во из нос од 4.000 ев ра во де нар ска про тиввред ност и 30% од од ме ре на та гло ба за од го вор но то лице. 3 НА ЧИН НА СТЕК НУ ВА ЊЕ СО СТА ТУС СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ И ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ Со ста тус на смет ко во ди тел или ов лас тен смет ково ди тел се стек ну ва ли це кое врз ос но ва на писме но ба ра ње до Ин сти ту тот на смет ко во ди те ли и ов ласте ни смет ко во ди те ли на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја (во на та мош ни от текст: Ин сти ту тот) ќе се стек не со трај но уве ре ние сог лас но про пи ша ни те ус лови. 3.1 СТЕК НУ ВА ЊЕ СО СТА ТУС НА СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ ИЛИ ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ НА ЛИ ЦЕ КОЕ ИМА ДО БИ Е НО УВЕ РЕ НИЕ ЗА СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ ИЛИ ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ ИЗ ДА ДЕ НО ОД МИ НИС ТЕ РОТ ЗА ФИ НАН СИИ Сог лас но член 19 од Из ме ни те на За ко нот ("Служ бен вес ник на РМ", број 190/16), ли ца та кои се стек на ле со уве ре ни ја за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ково ди тел из да де ни од ми нис те рот за фи нан сии, мо жат во рок од 60 де на од де нот на вле гу ва ње во си ла на За ко нот (нај доц на до 16 Де кем ври 2016 го дина) да под не сат до Ин сти ту тот ба ра ње за из да ва ње на ново уве ре ние за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел сог лас но ус ло ви те под кои ги стек нале уве ре ни ја та из да де ни од ми нис те рот за фи нан сии. Кон ба ра ње то за дол жи тел но се дос та ву ва ориги нал или ко пи ја за ве ре на на но тар од уве ре ни е то за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел из да де ни од ми нис те рот за фи нан сии. Ин сти ту тот е дол жен во рок од 60 де на од под несу ва ње то на ба ра ње то да им из да де но во уве ре ние за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел. Со де нот на из да ва ње на но ви те уве ре ни ја прес тану ва ат да ва жат уве ре ни ја та из да де ни од ми нис те рот за фи нан сии. На ли ца та кои до 16 Де кем ври 2016 го ди на не ма да под не сат ба ра ње до Ин сти ту тот за из да ва ње на но во уве ре ние за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел им прес та ну ва важ нос та на по стој ни те уве ре ни ја за смет ко во ди тел или ов лас тен смет ко води тел из да де ни од ми нис те рот за фи нан сии и врз ос но ва на ис ти те не ма ат пра во да вр шат смет ковод стве ни ра боти. На по мена: Нај го лем дел од ли ца та кои имаа уве рени ја за смет ко во ди тел, од нос но ов ластен смет ко во ди тел из да де ни од ми нисте рот за фи нан сии пред до не су ва ње на Из ме ни те на За ко нот под не соа ба ра ње до Ин сти ту тот со пот реб ни те до кумен ти и пла ти ја на до мест од 1.000 дена ри врз ос но ва на Об ја ва та број 001/16 од Ин сти ту тот. Ин сти ту тот тре ба да ги ува жи ба ра ња та и да им из да де трај ни уве ре ни ја иа ко ба ра ња та се дос та вени пред Из ме ни те на За ко нот. 3.2 СТЕК НУ ВА ЊЕ СО СТА ТУС НА СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ ИЛИ ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ НА ЛИ ЦЕ КОЕ НЕ МА ДО БИ Е НО УВЕ РЕ НИЕ ЗА СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ ИЛИ ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ ИЗ ДА ДЕ НО ОД МИ НИС ТЕ РОТ ЗА ФИ НАН СИИ Ли це то кое са ка да се стек не со ста тус на смет ково ди тел или ов лас тен смет ко во ди тел до Ин сти ту тот под не су ва писме но ба рање. 4 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Кон ба ра ње то за стек ну ва ње уве ре ние за сметко во ди тел за дол жи тел но дос та вува: до каз (уве ре ние) за зав рше но сред но еко ном ско об ра зо ва ние и пот врда од ра бо то да вач за ра ботно ис кус тво од нај мал ку три го ди ни од об лас та на смет ко вод ството; или до каз (уве ре ние) за зав рше но три го диш но висо ко об ра зо ва ние од об лас та на еко но ми ја та или биз ни сот, од нос но зав рше ни сту дии спо ред Бо ло њска та дек ла ра ци ја и има 180 кре ди ти според ев роп ски от кре дит тран сфер сис тем (ЕКТС) и пот врда од ра бо то да вач за ра бот но ис кус тво од нај мал ку две го ди ни од об лас та на смет ковод ството; или (до каз) уве ре ние за зав рше но че ти ри го диш но ви со ко об ра зо ва ние (VII/1 сте пен) од об лас та на еко но ми ја та или биз ни сот, од нос но зав рше ни студии спо ред Бо ло њска та дек ла ра ци ја и има 240 кре ди ти спо ред ев роп ски от кре дит тран сфер систем (ЕКТС) и пот врда од ра бо то да вач за ра бот но ис кус тво од нај мал ку ед на го ди на од об лас та на смет ко вод ство то; и до каз за уп ла та на на до мес то кот за до би ва ње трај но уве ре ние за смет ко во ди тел. Кон ба ра ње то за стек ну ва ње уве ре ние за ов ластен смет ко во ди тел за дол жи тел но дос та вува: уве ре ние за зав рше но че ти ри го диш но ви со ко об ра зо ва ние (VII/1 сте пен) од об лас та на еко номи ја та или биз ни сот, од нос но зав рше ни сту дии спо ред Бо ло њска та дек ла ра ци ја и има 240 кре дити спо ред ев роп ски от кре дит - тран сфер сис тем (ЕКТС); пот врда од ра бо то да вач за ра бот но ис кус тво од нај мал ку три го ди ни од об лас та на смет ко водството; до каз за уп ла та на на до мес то кот за до би ва ње уве ре ние за ов лас тен смет ко во ди тел. На по мена: Ис то та ка и ли ца та кои до би ле уве ре ние за смет ко во ди тел из да де но од ми нис терот за фи нан сии, до кол ку ги ис пол ни ле прет ход но на ве де ни те ус ло ви мо жат да под не сат ба ра ње до Ин сти ту тот за стек ну ва ње на уве ре ние за ов лас тен смет ко во ди тел. До ку мен ти те се дос та ву ва ат во ори ги нал или во ко пи ја за ве ре на на но тар. На ли це то кое ги ис пол ну ва ус ло ви те сог лас но За ко нот, Ин сти ту тот му из да ва уве ре ние за смет ково ди тел од нос но за ов лас тен смет ко во ди тел во рок од 30 де на од де нот на под не су ва ње на ба ра њето. 3.3 СТЕК НУ ВА ЊЕ СО СТА ТУС НА ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ НА ЛИ ЦЕ КОЕ ДО БИ ЛО ЛИ ЦЕНЦА ЗА ОВ ЛАС ТЕН РЕ ВИ ЗОР Ли це то кое до би ло ли ценца за ов лас тен ре ви зор мо же да се стек не со ста тус на ов лас тен смет ко во дител со под не су ва ње на писме но ба ра ње до Ин сти ту тот. Кон ба ра ње то тре ба да при ложи: ли ценца за ов лас тен ре ви зор во ори ги нал или ко пи ја за ве ре на на но тар; и до каз за пла тен на до мес ток за из да ва ње уве рение за ов лас тен смет ко во ди тел. Ин сти ту тот ќе му из да де уве ре ние за ов лас тен смет ко во ди тел во рок од 15 де на од де нот на под несу ва ње то на ба ра њето. На по мена: Овлас те ни от ре ви зор кој стек нал увере ние за ов лас тен смет ко во ди тел не мо же кај ед но прав но ли це ис тов ре ме но да врши ра бо ти на ов лас тен смет ко води тел и на ов лас тен ре ви зор. 4 УПИС И БРИ ШЕ ЊЕ ВО РЕ ГИС ТРИ ТЕ НА ИНС ТИ ТУ ТОТ 4.1 УПИС ВО РЕ ГИС ТРИ ТЕ НА ИНС ТИ ТУ ТОТ 1. Ли це то кое до би ло уве ре ние за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел стек ну ва пра во за врше ње на смет ко вод стве ни ра бо ти со упи сот во Ре гис та рот на смет ко во ди тели, од нос но Ре гис та рот на ов лас те ни смет ко во дители, врз ос но ва на под не се но ба ра ње на про пишан об ра зец. Кон ба ра ње то за дол жи тел но при ло жува: уве ре ние за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел во ко пија; пот врда од Цен трал ни от ре гис тар на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја де ка не му е из ре че на мер ка заб ра на за врше ње на про фе сија, деј ност или долж ност, во ори ги нал или ко пи ја за ве ре на на но тар; и до каз за уп ла та на чле на рина. На по мена: Уве ре ни е то се обез бе ду ва од Ин ститу тот, а пот врда та од Цен тра лен ре гис тар ја обез бе ду ва Ин сти ту тот по служ бе на долж ност. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 5

Ли цето, ба ра ње то за упис во ре гис та рот тре ба да го под не се во рок од 60 де на од де нот на стекну ва ње то на уве ре ни е то за смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел, во спро тив но ис то то го гу би пра во то на упис во ре гис та рот. 2. Упи сот на тр го вец по е ди нец - смет ко во ди тел, тр го вец по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел и друш тво за врше ње смет ко вод стве ни ра бо ти во со од вет ни от ре гис тар го врши Ин сти ту тот врз ос но ва на ба ра ње на про пи шан об ра зец по прет ход но до би е на ли ценца за ра бота. Ин сти ту тот е дол жен упи сот во со од вет ни от ре гистар да го из врши во рок од 15 де на од под не су ва ње то на ба ра њето. 4.2 БРИ ШЕ ЊЕ ОД РЕ ГИС ТРИ ТЕ НА ИНС ТИ ТУ ТОТ 1. Смет ко во ди те лот, од нос но ов лас те ни от сметко во ди тел се бри ше од со од вет ни от ре гис тар: на соп стве но ба рање; до кол ку при упи сот во ре гис та рот дал не вис тини те по да тоци; до кол ку ли це то не го по ло жи ис пи тот за про вер ка на зна ење; до кол ку не ја пла ти го диш на та чле на рина; до кол ку му се из ре че прек р шоч на сан кци ја забра на за врше ње на про фе си ја или деј ност; ако му е од зе ме на де лов на та спо соб ност; и во слу чај на смрт. Со бри ше ње од ре гис та рот смет ко во ди те лот, однос но ов лас те ни от смет ко во ди тел го гу би пра во то за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти, и тоа: трај но (на соп стве но ба рање, ако дал не вис тини ти по да то ци и ако му е од зе ме на де лов на та спо соб ност); за пе ри од од три го ди ни (до кол ку не го по ло жи ис пи тот за про вер ка на зна е ње и до кол ку не пла ти го диш на чле на рина); за пе ри од до де ка тра ат прав ни те по след ици (врз ос но ва на суд ска пре суда, од нос но до де ка трае заб ра на та за врше ње на деј ност). Смет ко во ди те лот, од нос но ов лас те ни от смет ко води тел не се бри ше од со од вет ни от ре гис тар ако би де из бран или име ну ван на јав на фун кци ја за пе ри о дот до де ка му трае ман да тот. 2. Тр го вец по е ди нец - смет ко во ди тел, тр го вец пое ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел и друш тво за врше ње смет ко вод стве ни ра бо ти се бри ше од со од вет ни от ре гис тар: на соп стве но ба рање; со од зе ма ње на ли ценца та за ра бо та и до кол ку е из ре че на прек р шоч на сан кци ја заб ра на за врше ње на про фе си ја или деј ност. Со бри ше ње то од ре гис та рот тр го ве цот по е динец - смет ко во ди тел, тр го ве цот по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел и друш тво то за врше ње на смет ко водстве ни ра бо ти го гу би пра во то за врше ње на смет ковод стве ни ра боти, и тоа: трај но (на соп стве но ба рање, ако му е од зе ме на ли ценца та за ра бота); за пе ри о дот до де ка трае заб ра на та (во слу чај на из ре че на прек р шоч на сан кци ја заб ра на за врше ње про фе си ја или деј ност). 5 ОБУ КА ЗА КОН ТИ НУ И РА НО ПРО ФЕ СИ О НАЛ НО УСОВ РШУ ВАЊЕ За ра ди над гра ду ва ње на зна е ње то во об лас та на смет ко вод ството: смет ко во ди те ли те се долж ни да по се тат обу ка за кон ти ну и ра но про фе си о нал но усов ршу ва ње од нај мал ку 90 ча са за пе ри од од три го дини, при што нај мал ку 20 ча са во те кот на ед на го дина; ов лас те ни те смет ко во ди те ли се долж ни да по се тат обу ка за кон ти ну и ра но про фе си о нал но усов ршу ва ње од нај мал ку 120 ча са за пе ри од од три го дини, при што нај мал ку 30 ча са во те кот на ед на го дина. Обу ка та ја ор га ни зи ра и спро ве ду ва Ин сти ту тот во со ра бот ка со дру ги прав ни ли ца кои спро ве ду ваат струч но усов ршу ва ње и еду ка ци ја од об лас та на смет ко вод ството, фи нан си и те или да но ци те и фи зички ли ца со со од вет ни ква ли фи ка ции од на ве де ни те об ласти. 6 ИС ПИТ ЗА ПРО ВЕР КА НА ЗНА Е ЊЕТО По зав ршу ва ње на обу ки те (по три го дини) сметко во ди те лот, од нос но ов лас те ни от смет ко во ди тел по ла га ис пит за про вер ка на зна е њето. Ис пи тот го ор га ни зи ра Ин сти ту тот нај мал ку ед наш го дишно, а го спро ве ду ва Ко ми си ја за спро ве ду ва ње на ис пи тот. 6 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Испитот се полага писмено во форма на тест со испитни прашања и вежби (примери на случаи) подготвени врз основа на градивото од обуката за континуирано професионално усовршување. Секое прашање и вежба носи одреден број поени. Испитот се смета за положен доколку се постигнат 70% од можните поени. На чи нот на спро ве ду ва ње и по ла га ње на ис пи тот поб лис ку го про пи шу ва Ин сти ту тот. Смет ко во ди те лот, од нос но ов лас те ни от смет ко води тел кој не ма да го по ло жи ис пи тот за про вер ка на зна е ње то се бри ше од ре гис та рот во кој е за пи шан. До кол ку ли це то (смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел) го по ло жи ис пи тот во след ни те две го дини, мо же да под не се ба ра ње за пов тор но за пишу ва ње во со од вет ни от ре гис тар. Ин сти ту тот го од зе ма уве ре ни е то за смет ково ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел до кол ку ли це то не го по ло жи ис пи тот во рок од две го ди ни и тоа ли це не мо же да под не се ба ра ње за до би ва ње уве ре ние во след ни те три го дини. 7 ВРШЕ ЊЕ НА СМЕТ КО ВОД СТВЕ НИ РА БОТИ 7.1 СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ, ОД НОС НО ОВ ЛАС ТЕН СМЕТ КО ВО ДИ ТЕЛ Смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел кој до бил уве ре ние од Ин сти ту тот и е ре гис три ран во со од вет ни от ре гис тар, мо же да ги врши сле дни ве смет ко вод стве ни ра бо ти и тоа: Смет ко во ди тел - да во ди тр гов ски/де лов ни кни ги за си те об врз ни ци за во де ње на смет ко вод ство и да сос та ву ва и пот пи шу ва го диш на смет ка за тр гов ци по е динци и здру же ни ја и фон да ции. Овлас тен смет ко во ди тел - да во ди тр гов ски/ де лов ни кни ги и/или сос та ву ва и да пот пи шу ва го диш на смет ка и/или фи нан сис ки из веш таи за си те об врз ни ци за во де ње на смет ко вод ство. Смет ко во ди те лот, од нос но ов лас те ни от смет ково ди тел: дол жен е да го из вес ти Ин сти ту тот за си те проме ни во врска со по да то ци те сод ржа ни во регис та рот во рок од 15 де на од нас та ну ва ње то на про ме ната; дол жен е да ја чу ва кла си фи ци ра на та ин фор маци ја со со од ве тен сте пен на тај ност ко ја ја дознал во те кот на врше ње то на смет ко вод стве ни те ра бо ти сог лас но со За ко нот за кла си фи ци ра ни ин фор ма ции, ка ко и да ги заш ти ти лич ни те пода то ци кои ги дознал во те кот на врше ње то на смет ко вод стве ни те ра бо ти сог лас но со За ко нот за заш ти та на лич ни те по да тоци. На по мена: До кол ку не ги ис пол ни прет ход но наве де ни те ба ра ња ќе се каз ни со гло ба од 1.000 до 2.000 ев ра во де нар ска противвред ност. Об врз ни кот за во де ње на смет ко вод ство (друш тво, врши тел на деј ност, неп ро фит на ор га ни за ци ја и други) мо же да вра бо ти смет ко во ди тел и/или ов лас тен сметко во ди тел или со до го вор за врше ње на смет ко водстве ни ра бо ти да ан га жи ра тр го вец по е ди нец - смет ково ди тел, тр го вец по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел или друш тво за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти. 7.2 СУБ ЈЕК ТИ КОИ ВР ШАТ СМЕТ КО ВОД СТВЕ НА ДЕЈ НОСТ Суб јек ти те кои вр шат смет ко вод стве на деј ност, мо жат да ги вр шат сле дни ве смет ко вод стве ни ра боти и тоа: Тр го вец по е ди нец - смет ко во ди тел - мо же да врши смет ко вод стве ни ра бо ти за тр гов ци по е- динци и здру же ни ја и фон да ции. Тр го вец по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел - мо же да врши смет ко вод стве ни ра бо ти за тр гов ци по е динци, здру же ни ја и фон да ции и дру ги непро фит ни ор га ни за ции и друш тва со ог ра ни че на од го вор ност. Друш тво за врше ње на смет ко вод стве ни рабо ти - мо же да врши смет ко вод стве ни ра бо ти за си те об врз ни ци за во де ње на смет ко вод ство. Друш тво то за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти мо ра да има вра бо те но нај мал ку еден сметко во ди тел и еден ов лас тен смет ко во ди тел. Овие суб јек ти до кол ку вр шат смет ко вод стве ни ра бо ти спро тив но на За ко нот ќе се каз нат со гло ба од 4.000 ев ра во де нар ска про тиввред ност и 30% од од ме ре на та гло ба за од го вор но то лице. 7.2.1 Лиценца за вршење сметководствена дејност Тр го ве цот по е ди нец - смет ко во ди тел, тр го ве цот по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел и друш тво то REPREZENT NOEMVRI 11/2016 7

за врше ње на смет ко вод стве ни ра бо ти мо же да врши смет ко вод стве ни ра бо ти по до би ва ње на ли ценца за ра бо та од Ин сти ту тот и за пи шу ва ње во со од вет ни от ре гис тар. За до би ва ње ли ценца за ра бо та се под не су ва ба рање на про пи шан об ра зец. Кон ба ра ње то за дол жи тел но се при ло жу ва ат след ни те до ку менти: ре ше ние за упис во Тр гов ски от ре гис тар кај Централ ни от ре гис тар на Ре пуб ли ка Ма ке до нија; спи сок на ли ца вра бо те ни ка ко смет ко во ди те ли и ов лас те ни смет ко во ди те ли со ре гис тар ски број под кој се за пи ша ни во со од вет ни от ре гис тар кај Ин сти ту тот; пот врда од Цен трал ни от ре гис тар на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја де ка не е еви ден ти ран во Ре гис та рот на фи зич ки и прав ни ли ца на кои им е из ре чена сан кци ја заб ра на за врше ње на про фе сија, деј ност или долж ност и прив ре ме на заб ра на за врше ње на од дел на деј ност; пот врда од Цен трал ни от ре гис тар на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја де ка не е еви ден ти ран во Ре гис та рот на спо ред ни каз ни за сто ре ни кри вич ни де ла на прав ни ли ца кај Цен трал ни от ре гис тар на Ре публи ка Ма ке до нија. до каз за го диш но оси гу ру ва ње од ште та при врше ње на про фе си о нал на деј ност (смет ко водстве ни ра боти), и тоа за: - тр го вец по е ди нец - смет ко во ди тел на из нос од ми ни мум 2.000 ев ра во де нар ска про тиввредност по ште тен нас тан, - тр го вец по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел на из нос од ми ни мум 5.000 ев ра во де нар ска про тиввред ност по ште тен нас тан, и - друш тво за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти на из нос од ми ни мум 20.000 ев ра во де нарска про тиввред ност по ште тен нас тан; и до каз за уп ла тен на до мес ток за из да ва ње лиценца за ра бота. На по мена: Ре ше ни е то за упис во Тр гов ски от регис тар и пот врди те од Цен трал ни от ре гис тар ги обез бе ду ва Ин сти ту тот по служ бе на долж ност. До ку мен ти те се дос та ву ва ат во ори ги нал или во ко пи ја за ве ре на на но тар. Ин сти ту тот е дол жен да из да де ли ценца за рабо та во рок од 30 де на од де нот на под не су ва ње то на ба ра њето. Институтот со решение го одбива барањето за издавање лиценца доколку е некомплетно или не се исполнети пропишаните услови. Против решението со кое е одбиено барањето, трговецот поединец - сметководител, трговецот поединец - овластен сметководител и друштвото за вршење на сметководствени работи може да поведе управен спор пред надлежен суд во рок од 30 дена по приемот на решението. 7.2.2 Oд зе ма ње на ли ценца за врше ње смет ко вод стве на деј ност Ин сти ту тот со ре ше ние ја од зе ма ли ценца та на тр го ве цот по е ди нец - смет ко во ди тел, тр го ве цот по е динец - ов лас тен смет ко во ди тел и друш тво то за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти, ако: ли ценца та е из да де на врз ос но ва на не точ ни по да тоци; по ве ќе не се ис пол не ти ус ло ви те врз ос но ва на кои е из да де на ли ценцата; е пок ре на та сте чај на по ста пка или се спро ве ду ва лик ви да ци ја на друш тво то; и трај но се из бри ше од со од вет ни от ре гис тар. Против решението за одземање на лиценца за работа трговецот поединец - сметководител, трговецот поединец - овластен сметководител и друштвото за вршење на сметководствени работи може да поведе управен спор пред надлежен суд во рок од 30 дена по приемот на решението. 7.2.3 Дру ги об врски за суб јек ти те кои вр шат смет ко вод стве на деј ност Тр го ве цот по е ди нец - смет ко во ди тел, тр го ве цот пое ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел, од нос но друш тво то за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти: има об врска да склу чи до го вор во писме на фор ма со об врз ни кот за во де ње смет ко водство со кој се уре ду ва ат ме ѓу себ ни те пра ва и об врски; не смее до го во ре ни те ра бо ти да ги от ста пи на друг тр го вец по е ди нец, од нос но друш тво за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти. дол жен е да ја чу ва кла си фи ци ра на та ин форма ци ја со со од ве тен сте пен на тај ност ко ја ја дознал во те кот на врше ње то на смет ко вод стве 8 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

ни те ра бо ти сог лас но со За ко нот за кла си фи цира ни ин фор ма ции, ка ко и да ги заш ти ти лич ни те по да то ци кои ги дознал во те кот на врше ње то на смет ко вод стве ни те ра бо ти сог лас но со За ко нот за заш ти та на лич ни те по да тоци. дол жен е нај доц на до 31 Ја ну а ри во те ков на та го ди на да му дос та ват на Ин сти ту тот спи сок на ли ца вра бо те ни ка ко смет ко во ди те ли и овлас те ни смет ко во ди те ли со ре гис тар ски број, и до каз за го диш но оси гу ру ва ње од ште та при врше ње на про фе си о нал на деј ност. дол жен е во рок од 15 де на да го из вес ти Инсти ту тот за си те про ме ни во врска со по да тоци те сод ржа ни во ре гис та рот. На по мена: До кол ку по ста пи спро тив но на претход но на ве де ни те ба рања, од нос но не ги ис пол ни ќе се каз ни со гло ба од 4.000 ев ра во де нар ска про тиввред ност и 30% од од ме ре на та гло ба за од го вор но то лице. 8 КОН ТРО ЛА НА РА БО ТЕ ЊЕТО Кон тро ла на ра бо те ње то на врши те лот на смет ковод стве ни ра боти, тр го ве цот по е ди нец - смет ко во дител, тр го ве цот по е ди нец - ов лас тен смет ко во ди тел и друш тво то за врше ње на смет ко вод стве ни ра бо ти (во на та мош ни от текст: суб јек ти на кон трола) врши Ин сти ту тот. Кон тро ла та оп фа ќа про вер ка на: усог ла се нос та на ра бо те ње то со од ред би те на За ко нот и за ко ни те и под за кон ски те про пи си со кои се ре гу ли ра во де ње то на смет ко вод ството; и усог ла се нос та на нив но то ра бо те ње со ак тите на Ин сти ту тот за ис пол ну ва ње на ба ра њата на Ко дек сот на ети ка за про фе си о нал ни те смет ко во ди те ли на IFAC. Кон тро ла та се врши: сог лас но со го диш на та прог ра ма на Ин сти ту тот или на ба ра ње на за ин те ре си ра ни страни; се спро ве ду ва на об јек ти вен и не за ви сен на чин и со по ста пка ко ја ис клу чу ва су дир на ин те ре си ме ѓу ли це то кое ја спро ве ду ва кон тро ла та и субјек тот на кон трола; ја вр шат ов лас те ни смет ко во ди те ли вра бо те ни во струч на та служ ба на Ин сти ту тот со нај мал ку пет го ди ни ра бот но ис кус тво во врше ње то на смет ко вод стве ни ра боти; ли це то кое врши кон тро ла сос та ву ва Из веш таи за из врше на та кон тро ла во кој ги на ве дува: сво е то мис лење, ут врде ни те неп ра вил нос ти и не за кони тости, препо ра ки те за ко рек тив ни деј стви ја и ро кот за от стра ну ва ње на ут врде ни те неп ра вилнос ти и не за ко ни тости. Из веш та јот се дос та ву ва до суб јек тот на кон тро ла кој има пра во на при го вор во рок од 5 де на од де нот на при е мот на Из веш та јот. Управ ни от од бор на Ин сти ту тот од лу чу ва по при гово рот во рок од 5 де на по ро кот на при е мот. Суб јек тот на кон тро ла е дол жен во ро кот оп ре де лен во из веш та јот да ги от стра ни ут врде ни те неп ра вилнос ти и не за ко ни тос ти те и до Ин сти ту тот да под не се из веш тај во кој ќе ги опи ше пре зе ме ни те мер ки и ќе при ло жи до ку мен ти и до ка зи за от стра ну ва ње на непра вил нос ти те и не за ко ни тос тите. На по мена: До кол ку суб јек тот на кон тро ла не ги от стра ни неп ра вил нос ти те и не за кони тос ти те ќе се каз ни со глоба: смет ко во ди тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел во из нос од 1.000 до 2.000 ев ра во де нар ска про тиввредност; тр гов ци те по е динци и друш тва та за врше ње на смет ко вод стве ни ра бо ти во из нос од 4.000 ев ра во де нар ска противвред ност и 30% од про пи ша на та гло ба за од го вор но то лице. Из веш та јот за из врше на та кон тро ла се об ја ву ва на веб стра ни ца та на Ин сти ту тот. Врз ос но ва на из веш та јот од спро ве де на та кон трола Ин сти ту тот ги пре зе ма сле дни ве мерки: пок ре ну ва дис цип лин ска по ста пка про тив сметко во ди те лот и/или ов лас те ни от смет ко во ди тел; и под не су ва ба ра ње за по ве ду ва ње на прек р шоч на по ста пка до над ле жен суд. 9 ДИС ЦИП ЛИН СКА ПО СТА ПКА Дис цип лин ска та по ста пка ја во ди дис цип лин ска ко ми сија. Дис цип лин ска по ста пка про тив врши тел на сметко вод стве ни ра бо ти се по ве ду ва на ба ра ње на REPREZENT NOEMVRI 11/2016 9

уп рав ни от од бор на Ин сти ту тот или по под не се на при ја ва од член на Ин сти ту тот, ос вен од чле но ви те на дис цип лин ска та ко ми сија, држа вен ор ган, пра вен суб јект ка де што е вра бо тен смет ко во ди те лот, од носно ов лас те ни от смет ко во ди тел, ка ко и дру ги фи зич ки и прав ни ли ца за кои смет ко во ди те лот, од нос но овлас те ни от смет ко во ди тел вршел смет ко вод стве ни ра боти. За сто ре на дис цип лин ска пов ре да на смет ко води тел, од нос но ов лас тен смет ко во ди тел дис циплин ска та ко ми си ја мо же да му ги из ре че сле дни ве дис цип лин ски мерки: Јав на опо ме на ако: - не ги чу ва на со од ве тен и пра ви лен на чин тр гов ските/де лов ни те кни ги и ос та на та та смет ко вод стве на до ку мен та ци ја ут врде на со за кон; - не при сус тву ва на сед ни ци те на ор га ни те на под руж ни ца та на Ин сти ту тот и/или на сед ници те на ор га ни те на Ин сти ту тот без писме но оп рав да ние или прет ход на на јава; - со сво е то од не су ва ње го на ру шу ва уг ле дот на смет ко вод стве на та про фе сија; и - од би ва или не со вес но ги ис пол ну ва об врските оп ре де ле ни со Ста ту тот и ак ти те на Ин сти тутот. Па рич на каз на во ви си на на ед на про сеч на не то пла та ис пла те на по ра бот ник во РМ за ме се цот во кој е из ре че на дис цип лин ска та мерка: - ако ја пов то ри пов ре да та за ко ја прет ход но му би ла из ре че на дис цип лин ска мер ка јав на опо мена. Вре ме но бри ше ње од со од вет ни от ре гис тар на Ин сти ту тот во тра е ње од три го ди ни ако: - не ја по чи ту ва об врската за кон ти ну и ра но профе си о нал но усов ршу вање; - не го из вес ти Ин сти ту тот за си те про ме ни во врска со по да то ци те сод ржа ни во со од вет ни от ре гис та р; и - пре диз ви ка ма те ри јал на ште та на суб јек тот ка де што е вра бо тен при врше ње то на сметко вод стве ни те ра боти. Tрај но бри ше ње од со од вет ни от ре гис тар на Ин сти ту тот ако: - сто ри пов ре да на про пис за во де ње смет ковод ство со што се ри оз но се заг ро зу ва об јектив нос та на тр гов ските/де лов ни те кни ги кои ги води, од нос но на го диш на та смет ка и/или фи нан сис ки те из веш таи; - врши смет ко вод стве ни ра бо ти за вре мет ра ење то на вре ме но то ис клу чу ва ње од член ство или на друг на чин ја избег ну ва мер ка та за вре ме но од зе ма ње на пра во то за врше ње на смет ко вод стве ни ра боти; - при ма по да ро ци или друг вид ко рист или поста пу ва од ли чен фи нан сис ки ин те рес што е во су дир со по лож ба та и ста ту сот на врши те лот на смет ко вод стве ни ра боти; - од да ва кла си фи ци ра на ин фор ма ци ја со сте пен на тај ност оп ре де ле на сог лас но со за кон; - од би ва да да де по да то ци на држав ни ор гани, прав ни ли ца и на гра ѓани, до кол ку да ва ње то на по да то ци те е про пи ша но со за кон; и - да ва не точ ни по да то ци на држав ни ор гани, прав ни ли ца и на гра ѓани, до кол ку да ва ње то на по да то ци те е про пи ша но со за кон. Ако дис цип лин ска та ко ми си ја стек не соз на ни ја де ка смет ко во ди те лот, од нос но ов лас те ни от смет ко во дител из вршил: кри вич но де ло за деј стви ја та за кои се во ди поста пката, ќе ја пре ки не по ста пката и ќе под не се при ја ва до над леж ни от ор ган за по ста пу вање. ко руп ција, ќе ја пре ки не по ста пката и ќе под не се при ја ва до над леж ни от ор ган за по ста пу вање. Против одлуката на дисциплинската комисија со која е изречена дисциплинска мерка, вршителот на сметководствени работи има право на приговор до претседателот на Институтот во рок од десет дена од денот на доставувањето на одлуката. Претседателот на Институтот е должен да одго- вори по приговорот во рок од пет дена од денот на поднесувањето на приговорот. Одлуката донесена во дисциплинска постапка ја извршува претседателот на Институтот и истата се објавува на веб страницата на Институтот и се запишува во соодветниот регистар на Институтот. Од соодветниот регистар се брише: дисциплинската мерка Јавна опомена по истекот на една година од нејзиниот упис; дисциплинската мерка Парична казна по истекот на две години од нејзиниот упис; дисциплинската мерка Времено бришење од соодветниот регистар по истекот на три години од нејзиниот упис. 10 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

ПОПИС НА СРЕДСТВАТА И ОБВРСКИТЕ ЗА 2016 ГОДИНА Јасмина рафајловска Со цел да се обез бе дат точ ни по да то ци врз ос но ва на кои ќе се со ста ват об је ктив ни финанси ски из ве штаи и го диш на сме тка за 2016 го ди на по треб но е да се из вр ши попис на средствата и обврските. Сог лас но За ко нот за тр гов ски те друш тва, тр гов ци те спо ред сво ја та фор ма, ка ко и тр го ве цот - по е ди нец се долж ни нај мал ку еднаш го диш но во де лов на та го ди на да из вр шат по пис на средс тва та и об вр ски те и да ја усог ласат сме тко водс тве на та со стој ба на средс тва та и об вр ски те со фа ктич ка та со стој ба утвр де на со по пи сот. Во овој на пис Ве упа ту ва ме на под готви тел ни те ра бо ти за по пис. Со стој ба та на средс тва та и об вр ски те во сме тководс тво треба да се усог ла си нај мал ку ед наш го диш но со фа ктич ка та со стој ба утвр де на со по пис. Тр го ве цот има об вр ска да из вр ши по пис и во слу чај на ста тус на про ме на (спо ју ва ње, по дел ба, при по ју вање и сл.), отво ра ње по стап ка на ре дов на ли кви да ци ја и сте чај, при при мо пре да ва ње на долж но ста на ли цата кои ра ку ва ат со ма те ри јал ни и па рич ни вред но сти, при про ме на на це ни те на про из во ди те и сто ки те и во дру ги слу чаи опре де ле ни со За кон. По пи сот на средс тва та и об вр ски те друш тва та го вр шат во сог лас ност со след ни ве за кон ски про пи си: Член 473 од За ко нот за тр гов ски те друш тва ("Служ бен вес ник на РМ", број 28/04...61/16); Пра вил ник за на чи нот за вр ше ње на по пис на средствата и обврските и усог ла су ва ње на сметко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба утврдена со пописот ("Служ бен вес ник на РМ", број 107/11, во натамошниот текст: Правилникот). Во МСС, од нос но МСФИ не по сто јат одред би за попис, ме ѓу тоа об је ктив но то пре зен ти ра ње на со стој ба та на средс тва та и об вр ски те во фи нан си ски те из ве штаи (МСС 1 - Пре зен ти ра ње на фи нан си ски те из ве штаи за го ле ми те и сред ни друш тва и Од дел 3 - Пре зен- ти ра ње на фи нан си ски те из ве штаи за ма ли те и микро друш тва) за ви си од пот пол но ста и ви сти ни то ста на по да то ци те од из вр ше ни от по пис. Со цел точно утврдување на обврската за данокот на добивка, многу трговци вршат континуиран попис во текот на годината и разликите од пописот ги прикажуваат во даночните пријави (месечни или тромесечни). Трговците кои вршат еднаш годишно попис, односно на крајот на годината, разликите по пописот ги прикажуваат во даночната пријава за месец декември, односно во даночната пријава за последното тримесечје ако се тримесечни даночни обврзници. До кол ку из вр шат ис пра вка на да ноч на та при ја ва ќе има ат об вр ска да пла тат за тез на ка ма та од 25 Ја ну а ри 2017 година до де нот на под не су ва ње на ис пра вка та. ШТО ОПФАЌА ПОПИСОТ И КОИ ДЕЈСТВА ДА СЕ СПРОВЕДАТ? По пи сот, оп фа ќа мно гу дејс тва и тоа: до не су ва ње Одлука за по пис и Одлука за члено ви те на ко ми си ја та за по пис; под го то вка на упат ство за по пис со тер мин ски план; из ве сту ва ње до ре ви зо ри те за вре ме то во кое ќе се вр ши по пи сот; под го тви тел ни ра бо ти на ме ста та ка де што ќе се вр ши по пи сот; про вер ка на вне се ни те по да то ци во де лов ни те кни ги; про це ну ва ње на вред но ста на средс тва та и обвр ски те; утвр ду ва ње на фа ктич ка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те; утвр ду ва ње на от ста пу ва ња та во број (ко личес тво) и вред ност ме ѓу сме тко водс тве на та и фа ктич ка та со стој ба; де тал на ана ли за на при чи ни те за утвр де ни те от ста пу ва ња; пред ла га ње на по стап ки и про це ду ри за усогла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба; REPREZENT NOEMVRI 11/2016 11

спро ве ду ва ње на из бра ни те по стап ки и про цеду ри за усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ка та со стој ба; из го тву ва ње Из ве штај за из вр ше ни от по пис; до не су ва ње Од лу ки за утвр де ни те раз ли ки по по пи сот; дру ги дејс тва. ОБВРСКИ НА ОРГАНИТЕ НА УПРАВУВАЊЕ Ор га нот на упра ву ва ње од нос но ди ре кто рот е одго во рен за об је ктив но при ка жу ва ње на по да то ци те во фи нан си ски те из ве штаи пред сопс тве ни ци те, над лежни те др жав ни ор га ни, кре ди то ри те и дру ги ко рис ни ци на фи нан си ски те из ве штаи. За таа цел тој до не су ва: Општ акт - Правилник за при ме на на сме тководс тве ни те по ли ти ки, ка ко и не го ва из ме на и до пол ну ва ње докол ку се оце ни де ка тре ба да се про ме ни не ко ја сме тко водс тве на по ли ти ка; Пра вил ник, Одлуки и дру ги оп шти акти за по пис; Ини ци ра да се вос по ста ват со од вет ни еви денции по про фит ни цен три и дру ги ви до ви еви денци ја; Оп шти акти со кои од вра бо те ни те се ба ра одго вор но да ја из вр шу ва ат сво ја та ра бо та, ка ко и санк ции за не из вр шу ва ње на до го во ре ни те за да чи; и Дру ги акти. ПРЕДМЕТ НА ПОПИСОТ Со по пи сот се оп фа ќа ат си те средс тва и об вр ски, без раз ли ка на тоа ка де се на о ѓа ат и на ко ја ка те го ри ја им при па ѓа ат. По пи с се вр ши на: 1) Средс твата кои се во сопс тве ност на тр го вецот, ка ко што се: ма те ри јал ни те средс тва, ма те ри јал ни те средс тва зе ме ни под фи нан си ски на ем (ли зинг), не ма те ри јал ни те средс тва, вло жу ва ња та во нед виж но сти, би о ло шки те средс тва, дол го роч ни те и кра тко роч ни те фи нан си ски средс тва, за ли хи те, по ба ру ва ња та, па рич ни те средс тва и па рич ни те екви ва лен ти, да де ни те аван си, актив ни те вре мен ски раз гра ни чу ва ња и дру ги средс тва; 2) Средс твата кои не се во сопс тве ност на тр го вецот, а исти те ги по се ду ва, ко ри сти и упра ву ва врз ос но ва на за кон, до го вор или по друг ос нов и тоа на: средс тва та зе ме ни под опе ра ти вен на ем (лизинг), ту ѓа та сто ка во обра бо тка и до ра бо тка, ко ми си о на та сто ка, ту ѓи от ма те ри јал во обра бо тка и до ра бо тка, хар ти и те од вред ност вон про мет и дру ги средс тва; 3) Об вр ските на тр го ве цот, ка ко што се: си те дол го роч ни и кра тко роч ни за кон ски, до говор ни, из ве де ни и дру ги об вр ски кои се на стана ти, а не се пла те ни до да ту мот на по пи сот, про це не ти те об вр ски (ре зер ви ра ња та), и дру ги те об вр ски. НА КОЈ НАЧИН СЕ ВРШИ ПОПИСОТ? Согласно член 6 од Правилникот, по пи сот на средства та и обвр ски те се вр ши на след ни те на чи ни: 1) по пис на одре ден ден, кој е за поч нат и за вршен на де нот ко га се утвр ду ва фа ктич ка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те. Со по пи сот на одре ден ден се утвр ду ва фа ктич ка та со стој ба на: за ли хи те, ма тери јал ни те средс тва, вло жу ва ња та во нед виж но сти, сит ни от ин вен тар, па рич ни те средс тва, па рич ни те екви ва лен ти и дру ги те об ли ци на средс тва кои можат да се по пи шат со ме ре ње на дол жи на, те жи на, бро е ње и слич но; 2) по сто јан (пер ма нен тен) по пис, кој прет ставу ва по сто ја но (кон ти ну и ра но) сле де ње на про ме ни те (зго ле му ва ње и на ма лу ва ње) на средс тва та и об врски те еви ден ти ра ни во сме тко водс тве ните еви ден ции на тр го ве цот во те кот на прес ме тков ни от пер и од. Состој ба та на средс тва та и об вр ски те утвр де на на овој на чин се сме та за нив на сме тко водс тве на со стој ба ко ја на де нот на по пис по треб но е да се усог ла си со фа ктич ка та со стој ба; 3) по пис со до да ва ње и од зе ма ње, се ко ри сти са мо во слу чај ко га фа ктич ка та со стој ба на средс твата и об вр ски те об је ктив но не мо же да се утвр ди со при ме на на на чи ни те од точ ки те 1) и 2). Овој на чин по драз би ра прет ход но утвр ду ва ње на фа ктич ка та состој ба на средс тва та и об вр ски те на одре ден ден, кој 12 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

е раз ли чен од де нот утвр ден на на чи нот од точ ката 1), и при ла го ду ва ње на та ка утвр де на та фа ктич ка состој ба со до ку мен ти ра но зго ле му ва ње и на ма лу ва ње на средс тва та и об вр ски те во вре мен ски пер и од до волен да се утвр ди фа ктич ка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те и 4) по пис врз ос но ва на при ме рок, кој по драз би ра про цен ка на вред но ста на пред ме тот на по пис ка ко цели на пре ку про цен ка на вред но ста на ре пре зен та ти вен при ме рок зе мен од пред ме тот на по пис. Овој на чин се ко ри сти са мо во иск лу чи тел ни слу чаи, за кои мо же да се до ка же де ка при ме на та на не кој друг на чин на по пис об је ктив но не е мож на или е не це лис ход на, ка ко што е по пи сот на за ли хи те на по мо шен ма те ри јал со ста вен од го лем број на еле мен ти со ма ла по е ди неч на вредност, и се спро ве ду ва во че ти ри фа зи, и тоа: про цен ка на обе мот на пред ме тот на по пис ка ко це ли на; из бор на го ле ми на та на при ме ро кот кој се сме та за ре пре зен та ти вен; про цен ка на вред но ста на из бра ни от ре пре зента ти вен при ме рок и про цен ка на вред но ста на пред ме тот на по пис ка ко це ли на врз ос но ва на про це не та та вредност на из бра ни от ре пре зен та ти вен при ме рок. Утвр ду ва ње то на фа ктич ка со стој ба на средства та и об вр ски те се вр ши пре ку: 1) Ме ре ње на дол жи на и те жи на, бро е ње и дру ги спе ци фич ни по стап ки изра зе ни во мер ни еди ни ци, ка ко што се: пар че, ки ло грам, ли тар, дол жен ме тар, ку бен ме тар и слич но; 2) Пре нос на по да то ци од над во реш на до ку мен таци ја (ек стер ни суб је кти) за со стој ба та на средс тва та и об вр ски те, ка ко што се: из во ди од бан ки те за со стој ба та и про ме на та на де нар ски те и де виз ни те сме тки на тр го ве цот, пис ме ни по твр ди за сал да та на по ба ру ва ња та и об вр ски те до ста ве ни од стра на на ку пу ва чи те од нос но до ба ву ва чи те, из во ди од ка та стар ски еви ден ции, из во ди од Цен трал ни от де по зи тар на хар тии од вред ност и слич но; 3) Про цен ка на фи зич ка та со стој ба (обе мот и спе ци фич на та те жи на) на средс тва та кои об је ктив но не мо жат да би дат по пи ша ни со ме ре ње, ка ко што е: про цен ка та на ко ли чи на та на ка мен, пе сок, ча кал и слич но, др ва та во шу ми те и на ин ду стри ски те план тажи, ри би те во риб ни ци те, ру да та во руд ни кот и дру го; 4) Про цен ка на вред но ста на средс тва та и об врски те кои за по тре би те на пре зен та ци ја во го диш на та сме тка и фи нан си ски те из ве штаи не се вред ну ва ат со ме то дот на исто ри ски тро шок и 5) Про цен ка на из но сот на рас хо ди по треб ни за под ми ру ва ње на об вр ски те кои на де нот на по пи сот му при па ѓа ат на тр го ве цот кој вр ши по пис, ка ко што се: ре зер ви ра ња та, об вр ски те за да нок на до би вка и дру го. ОДЛУКА ЗА ПОПИС И ФОРМИРАЊЕ КОМИСИИ ЗА ПОПИС Над леж ни от ор ган кај тр го ве цот (Од бо рот на дире кто ри, Управ ни от од бор, ди ре кто рот, упра ви те лот, од нос но упра ви те ли те) до не су ва од лу ки за по пис и формирање на ко ми сии за по пис. Тр го ве цот фор ми ра потребен број ко ми сии за попис, ги опре де лу ва ра бо ти те што тре ба да ги из вр шат ко ми си ите за по пис и ли ца та кои ма те ри јал но се задол же ни за средс тва та што се по пи шу ва ат и нив ни те не по сред ни ра ко во ди те ли, го опре де лу ва да ту мот ко га за поч ну ва по пи сот, вре ме то за вр ше ње на по пис и ро кот за до ста ву ва ње на из ве шта јот за из вр ше ни от по пис со при ло же ни те по пис ни ли сти. За ко ор ди на ци ја на ра бо ти те на си те ко ми сии, мо же да се фор ми ра и цен трал на ко ми си ја. Се ко ја ко ми си ја има пре тсе да тел и нај мал ку 2 чле на. Пре тсе да те лот на ко ми си ја та и чле но ви те на коми си ја та за по пис се опре де лу ва ат од ре до ви те на вра бо те ни те кај тр го ве цот. Кој не може да биде претседател и член на пописна комисија? Вра бо те ни те кои ра ку ва ат со средс тва та што се по пи шу ва ат, од нос но кои се ма те ри јал но за дол же ни за средс тва та што се по пи шу ва ат, вра бо те ни те кои се ов ла сте ни да од лу чу ва ат за на ба вка та, тро ше ње то, про даж ба та, пла ќа ње то и за дру ги по стап ки врз ос нова на кои до а ѓа до зго ле му ва ње или на ма лу ва ње на со стој ба та на средс тва та и об вр ски те, нив ни те не посред ни ра ко во ди те ли, ка ко и вра бо те ни те кои во дат еви ден ци ја за про ме ни те на средс тва та и об вр ски те кои се пред мет на по пи сот (ли ца та кои го во дат сметко водс тво то). На при мер ма га ци о не рот на тр гов ска сто ка не мо же да се име ну ва за по пис на тр гов ска сто ка во тој магацин или бла гај ник на про дав ни ца не REPREZENT NOEMVRI 11/2016 13

мо же да вр ши по пис на бла гај на та на про дав ни ца та, бидејќи се материјално задолжени за средствата што се попишуваат. Кај ми кро тр го ве цот и тр го ве цот по е ди нец по пи сот на средс тва та и об вр ски те мо же да го из вр ши ед но ли це. До кол ку тр го ве цот не ма вра бо те ни ли ца то гаш претсе да те лот на ко ми си ја та и чле но ви те на ко ми си ја та за по пис се опре де лу ва ат од дру ги ли ца. ПРИМЕРИ на ОДЛУКИ за ПОПИС, ФОРМИРАЊЕ ПОПИСНИ КОМИСИИ и ИМЕНУВАЊЕ ЧЛЕНОВИ на КОМИСИЈА за ПОПИС При мер 1: Одлука за по пис на средс тва та и об вр ски те Врз ос но ва на член од Пра вил ни кот за попис и член од Ста ту тот на АД, Управ ни от од бор на АД на сво ја та сед ни ца одр жа на на ден го ди на ја до не се след на ва ОДЛУКА за по пис на средс тва та и об вр ски те со со стој ба на 31.12.2016 го ди на Член 1 Да се из вр ши ре до вен и це ло сен го ди шен по пис на средс тва та и об вр ски те на АД со со стој ба на 31.12.2016 го дина и тоа на: - нетековните средс тва; - го то ви на на па ри и хар тии од вред ност; - су ро ви ни и ма те ри ја ли на за ли ха; - го ри во и ма зи во; - кан це ла ри ски ма те ри јал на за ли ха; - си тен ин вен тар, ам ба ла жа и авто гу ми на зали ха и во упо тре ба; - не до вр ше но про из водс тво; - сопс тве ни по лу про из во ди и де ло ви на за ли ха; - го то ви про из во ди; - тр гов ска сто ка; - по ба ру ва ња и об вр ски; - сопс тве ни средс тва што при вре ме но се на о ѓаат кај дру ги суб је кти; - ту ѓи средс тва што при вре ме но се на о ѓа ат во друш тво то. Член 2 На средс тва та што спо ред одред би те на член од Пра вил ни кот за по пис, во те кот на годи на та се вр ши кон ти ну и ран по пис, ќе се из вр ши све ду ва ње на со стој ба та на тие средс тва под 31.12.2016 го ди на. Член 3 За по пи сот на средс тва та и об вр ски те од член 1 на оваа Одлука се фор ми ра ат ко мисии и тоа: 1. Ко ми си ја за по пис на нетековни средс тва; 2. Ко ми си ја за по пис на си тен ин вен тар, ам бала жи и авто гу ми; 3. итн. Член 4 За ко ор ди на ци ја, усог ла су ва ње, на со чу ва ње и сле де ње на ра бо та та на ко ми си и те за по пис од член 3 на оваа Одлука, се фор ми ра Цен трал на ко ми си ја. Член 5 Со по себ на Одлука се утвр ду ва бро јот на чле нови те за по пис и име ну ва ње на тие чле но ви. Член 6 Ди ре кто рот на друш тво то ра ко во ди со по пи сот, до не су ва Упат ства и вр ши кон тро ла на исти от. Член 7 Си те ра бо ти повр за ни со по пи сот на средс тва та и об вр ски те мо ра да се за вр шат во пер и од од 15 Но ем ври 2016 до 20 Ја ну а ри 2017 го ди на. Член 8 Оваа Одлука вле гу ва во си ла со де нот на доне су ва ње то. Оваа Одлука е до ста ве на до: - ди ре кто рот на друш тво то; - ше фот на сме тко водс тво то; - дру ги ра бот ни ци; - и до ар хи ва. ПРЕ ТСЕ ДА ТЕЛ НА УП РА ВЕН ОД БОР 14 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

При мер 2: Одлука за фор ми ра ње ко ми сии за по пис Врз ос но ва на член од Пра вил ни кот за попис и член од Ста ту тот на АД, Управ ни от од бор на АД, на своја та сед ни ца одр жа на на ден го ди на, ја до не се след нава ОДЛУКА за фор ми ра ње ко ми сии за по пис Член 1 За из вр шу ва ње на по пи сот на средс тва та и обврс ки те со со стој ба на 31.12.2016 го ди на се форми ра ат след ни ве ко ми сии: Цен трал на ко ми си ја 1. пре тсе да тел 2. член 3. член 4. зам. член Ко ми си ја за по пис на нетековни средс тва 1. пре тсе да тел 2. член 3. член 4. зам. член Ко ми си ја за по пис на си тен ин вен тар, ам ба ла жа и авто гу ми 1. пре тсе да тел 2. член 3. член 4. зам. член. итн. Член 2 За ме ни кот на член на ко ми си ја та учес тву ва во по пи сот во слу чај на отсус тво на член од ко ми сија та за по пис. Во слу чај на отсус тво на пре тсе да те лот на ко миси ја та за по пис го за ме ну ва пр ви от член од ко ми сија та наз на чен во член 1 од оваа Одлука. Член 3 Ко ми си и те за по пис ра бо тат во полн со став. Член 4 Чле но ви те на ко ми си и те за по пис се долж ни попи сот да го из вр шат во сог лас ност со Упат ство то из да де но од ди ре кто рот на друш тво то, пла но ви те за ра бо та на по пис ни те ко ми сии и оп шти те акти усог ла се ни со за кон ски те про пи си. Член 5 Оваа Одлука вле гу ва во си ла со де нот на доне су ва ње то. Оваа Одлука е до ста ве на до: - ди ре кто рот на друш тво то; - чле но ви те на ко ми си и те за по пис; - ше фот на сме тко водс тво; - до дру ги ра бот ни ци; - и до ар хи ва. При мер 3: Решение за чле н на ко ми сија за по пис ПРЕ ТСЕ ДА ТЕЛ НА УП РА ВЕН ОД БОР Врз ос но ва на член 1 од Одлуката за формирање на комисии за попис и член од Ста ту тот на АД на ден 2016 го ди на, до не су вам РЕ ШЕ НИЕ за чле н на ко ми сија за по пис 1. За претседател/член на комисијата за попис на, се распоредува лицето. 2. Претседателот/членот на ко ми си ја та за по пис од точ ка 1 на ова Ре ше ние е долж eн да го из вр ши по пи сот во утвр де ни те ро ко ви во сог лас ност со за кон ски те про пи си, оп шти те акти и Упат ство то за по пис да де но од ди ре кто рот. 3. Ова Ре ше ние е до ста ве но до: - претседателот/чле нот на ко ми си ја та; - од го вор ни те ли ца на ме сто то ка де ќе се врши по пи сот; - цен трал на та ко ми си ја (ако е фор ми ра на); - ше фот на сме тко водс тво; - дру ги ра бот ни ци; - и до ар хи ва та. ДИРЕКТОР REPREZENT NOEMVRI 11/2016 15

УПАТСТВО ОД СТРАНА НА ОВЛАСТЕН РАБОТНИК Ни ту во За ко нот ни ту во Пра вил ни кот не е про пиша но кој ра ко во ди со ор га ни за ци ја та на по пи сот. Оставе на е сло бо да на трговецот со општ акт да одре ди кој ќе ра ко во ди со ор га ни за ци ја та на по пи сот. Тоа мо же да би де ди ре кто рот или друг ов ла стен ра бот ник. Ов ла сте ни от ра бот ник (во нај чест слу чај ди ректо рот) во сво и те упат ства ја одре ду ва ра бо та та на ко ми си и те, го утвр ду ва вре ме то на по пи сот на се ко ја ко ми си ја, ако со Од лу ка та на ор га нот на упра ву ва ње то е одре де но са мо рам ков но то вре ме. Не е про пи ша на об вр ска ов лас те ни от ра бот ник да мо ра да из да де пис ме ни упат ства и на ло зи, ту ку тоа тре ба да е ре гу ли ра но со општ акт на трговецот, а ако и со општ акт не е ут вр де на об вр ска за из да вање пис ме ни упат ства и на ло зи за по пис, во тој слу чај ов ла сте ни от ра бот ник кој ра ко во ди со по пи сот сам ре ша ва да ли ќе из да де пис ме ни упат ства и на ло зи или за ра ди опе ра тив ност ќе да ва ус ме ни упат ства. При мер на Упат ство за под го то вки и извр шу ва ње на по пи сот. При мер 4: Упат ство за под го то вки и из вр шу ва ње на по пи сот Врз ос но ва на член 6 од Одлуката за по пис на сред ства та и об вр ски те и член од Ста ту тот на АД го до не су вам след но во УПАТ СТВО за под го то вки и из вр шу ва ње на по пи сот со со стој ба на 31.12.2016 го ди на I. Цен трал на та ко ми си ја (ако е фор ми ра на) треба да ги из вр ши след ни ве за да чи: да ја ко ор ди ни ра ра бо та та на си те ко ми сии; да ги при ба ви до 2016 го ди на си те пла но ви за ра бо та од по пис ни те ко ми сии; да про ве ри да ли си те под го то вки за по пис се започ на ти и да го сле ди нив но то из вр шу ва ње; да из го тви опе ра ти вен план за неј зи но при суство во ра бо та та на си те по пис ни ко ми сии; да ги пре зе ме си те из ве штаи од по пис ни те ко ми сии, си те по пис ни ли сти и си те при ло зи нај доц на до Ја ну а ри 2017 го ди на, а до Ја ну а ри 2017 го ди на да из го тви зби рен из вештај и ре ка пи ту лар од по пис ни те ли сти. На ден Ја ну а ри 2017 го ди на да ги до ста ви си те ма те ри ја ли на пре тсе да те лот на Управни от од бор (или Ди ре кто рот); да при сус тву ва на сед ни ца та на Управ ни от одбор што ќе се одр жи на Ја ну а ри 2017 го ди на. II. Ко ми си и те за по пис тре ба да ги из вр шат следни ве за да чи: да се со ста нат си те чле но ви на по пис ни те коми сии и да из го тват план за ра бо та нај доц на до 2016 го ди на; нај доц на до ден 2016 го ди на, планот да го до ста ват до Цен трал на та по пис на ко ми си ја, сме тко водс тво то, ра ку ва чи те на мате ри јал ни те вред но сти и нив ни те не по сред ни ра ко во ди те ли; да ра бо тат во полн со став, а во слу чај на отсус тво на член од по пис на та ко ми си ја да ја из ве стат цен трал на та ко ми си ја; да обез бе дат по пис ни ли сти и друг по мо шен ма те ри јал од цен трал на та по пис на ко ми си ја; пред да го за поч нат по пи сот да при бе рат по дато ци за пос лед ни от влез и из лез на средс тва та и да го све дат под со стој ба 31.12.2016 го ди на; при вр ше ње то на фи зич ки от по пис да ги попи шат си те пред ме ти на мес та та на по пи сот и да ги вне сат во по пис ни те ли сти, по пи сот да го вр шат во полн со став и во при сус тво на ра ку ва чот на ма те ри јал ни те вред но сти; од сме тко водс тво то да ги обез бе дат и вне сат во по пис ни те ли сти сме тко водс тве ни те по да то ци; да утвр дат ко ли чин ски и вред нос ни раз ли ки (ку сок или ви шок) и да ги утвр дат при чи ни те за на ста на ти те раз ли ки; по пис ни те ли сти да ги из го тват ко пир но, во нај мал ку 2 при ме рока; це лос но офор ме ни те по пис ни ли сти да ги сре дат и да со ста ват ре ка пи ту лар; да из го тват из ве штај за из вр ше ни от по пис; из ве шта јот за из вр ше ни от по пис со комп летни от по пи сен ма те ри јал да го до ста ват до Цен трал на та по пис на ко ми си ја нај доц на до Ја ну а ри 2017 го ди на (ако е фор ми ра на) ако не, нај доц на до Ја ну а ри 2017 го ди на до Управ ни от од бор (или Ди ре кто рот). III. Лицата материјално задолжени за средствата се долж ни пред за поч ну ва ње то на ра бо та та на по пис ни те ко ми сии, да из вр шат: 16 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

неопходни подготвителни активности заради полесно, побрзо и правилно вршење на пописот; сортирање на средствата според видот, квалитетот, физичката состојба и слично; да овозможат физички пристап до сите количества и видови на средства кои се попишуваат; изд во ју ва ње на ту ѓа сто ка за ра ди по пи шу вање на исти те во по себ ни по пис ни ли сти; издвојување на расипаните, искршените, оштетените или уништените средства кои се без или со намалена употребна вредност; издвојување на нефункционален инвентар, опрема и слично; подготовка на специфични материјали и стока кои се складираат (житарки, камен, чакал, песок, јаглен, железна руда и друг вид руда, глина, сено и слично) во состојба погодна за попис; проверка и доколку е потребно повторно означување на предметот на попис со етикети, декларации, бар кодови или со други пропишани ознаки; да ги из ве стат служ би те кои тре бу ва ат за произ водс тво де ка во де но ви те 2016 го ди на не ма да се из да ва ат су ро ви ни (или слич но) со цел не пре че но да се од ви ва пописот; да ја ажу ри ра ат ма га цин ска та еви ден ци ја со ма те ри јал но то сме тко водс тво и слич но. IV. Сме тко водс тво то да ги ажу ри ра си те сме тководст ве ни еви ден ции и по ба ра ње на по писни те ко ми сии спо ред из го тве ни от опе ра ти вен план да обез бе ди по да то ци за смет ко водс твени те со стој би и тоа: на ден Ја ну а ри 2017 го ди на на ко миси ја та за по пис на нетековните средс тва; на ден Ја ну а ри 2017 го ди на на ко ми сија та за по пис на си тен ин вен тар и ам ба ла жа; итн. V. Не по сред ни те ра ко во ди те ли се долж ни за вре ме на вр ше ње то на по пи сот да ги ос ло бо дат од ре дов ни те за дол же ни ја, ра бот ни ци те што се име ну ва ни во по пис ни те ко ми сии, за ра ди ус пеш но и на вре ме но за вр шу ва ње на по пи сот. VI. За нес по ме на ти те за дол же ни ја што ги имаат чле но ви те на ко ми си и те за по пис, лицата материјално задолжени со средствата, непо сред ни те ра ко во ди те ли и вра бо те ни те во сме тко водс тво то, дос лед но ќе се при ме ну ваат одред би те од Пра вил ни кот за по пис на АД и за кон ски те про пи си што се при лог на ова Упат ство. VII. Се за дол жу ва ли це то да го до ста ви ова Упат ство и дру ги те при ло зи, на се кој член од по пис ни те ко ми сии до 2016 го ди на и да обез бе ди пис мен по да ток (со пот пис и да та) де ка исто то е на вре ме но до ставе но. 2016 го ди на СОСТАВУВАЊЕ ПЛАН за РАБОТА ДИРЕКТОР Ко ми си и те за по пис мо жат (не мо ра ат) да из го твува ат план за ра бо та врз ос но ва на кој ќе го извр шат по пи сот. До кол ку се ре шат да из го тват план за ра бо та, исти от мо ра да ги оп фа ти си те ра бо ти и по стап ки што ќе се вр шат пред по пи сот, за вре ме на по пи сот и по по пи сот. Спо ред тоа пла нот за ра бо та би тре ба ло да со др жи: Да тум на по че ток на по пи сот и рок до ко га мо ра да се из вр ши на ту рал ни от по пис; На чин на ра бо та (во ре дов но ра бот но вре ме, про дол же но ра бот но вре ме, не де ли, др жа вни празни ци и слич но); По тре бен број на ра бот ни ци за од дел ни ме ре ња, пре бро ју ва ња и слич но; По тре ба за ан га жи ра ње на веш ти ли ца, вре ме на ра бо та на овие ли ца; Рок до ко га тре ба да се вне сат по да то ци те за сме тко водс тве на та со стој ба и рок до ко га тре ба да се ут вр дат евен ту ал ни те раз ли ки (ви шо ци и ку со ци); Рок до ко га тре ба да се извр шат си те ис пи ту ва ња за ут вр ду ва ње на при чи ни те на на ста на ти те раз ли ки; Рок за из го тву ва ње на из веш та јот за из вр шени от по пис; Рок до ко га из ве шта јот за по пис тре ба да се доста ви до ор га нот на упра ву ва ње то; Дру ги ра бо ти во вр ска со по пи сот, а со цел непре че но и ква ли тет но да се из вр ши по пи сот. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 17

ИЗ ВЕ СТУ ВА ЊЕ до РЕ ВИ ЗО РИ ТЕ за ВРЕ МЕ ТО во кое Ќе се ВР ШИ ПО ПИ СОТ Сог лас но чле но ви те 478 од За ко нот за тр гов ски те дру штва, под ре ви зи ја ги под ве ду ва ат фи нан си ски те из ве штаи след ни ве тр гов ци: Го ле ми и сред ни тр гов ци ор га ни зи ра ни ка ко акци о нер ски друш тва; Друш тва чии хар тии од вред ност ко ти ра ат на бер за; и Го ле ми и сред ни тр гов ци ор га ни зи ра ни ка ко друш тва со огра ни че на од го вор ност. Тоа зна чи ма лите тр гов ци не ма ат об вр ска да ги под ве ду ва ат сво и те го диш ни сме тки под ре ви зи ја, меѓу тоа, докол ку са ми од лу чат тоа мо же да го на пра ват. Ре ви зо ри те на го диш ни те сме т ки ги име ну ва собра ни е то, од нос но со би рот на со друж ни ци те, а ако не се фор ми ра соб ра ние, од нос но со бир, име ну ва ње то го вр шат со ед но глас на одлука си те со друж ни ци. Ре ви зо ри те се име ну ва ат пред исте кот на де ловна та го ди на за ко ја се вр ши ревизијата. Од прет ход но ка жа но то про из ле гу ва, де ка е неоп ход но да се до с та ви из ве сту ва ње до ре ви зо ри те, ка ко и нив но учес тво и сле де ње во те кот на по пи сот, со цел да се ут вр ди ре ал на та со стој ба на сред ства та и об врс ки те на друш тво то, што е ус лов за об је кти вен из ве штај од стра на на ре ви зо ри те. ПОДГОТВИТЕЛНИ АКТИВНОСТИ за ВРШЕЊЕ на ПОПИСОТ Под го то вки за по пи сот тре ба да се из вр шат на си те ме ста ка де што ќе се вр ши по пи сот и тоа: сре ду ва ње во ма га ци ни те и ра бо тил ни ци те (групи ра ње, сор ти ра ње, изд во ју ва ње на оште те ни те про из во ди, ма те ри ја ли или сто ки); изд во ју ва ње на сопс тве ни те средс тва од ту ѓи што би се за тек на ле на де нот на по пи сот и под гот ву вање на со од вет на до ку мен та ци ја; обез бе ду ва ње по да то ци за соп стве ни те средс тва кои се на о ѓа ат кај дру ги суб је кти; кон тро ла и докол ку е по треб но по втор но оз на чу вање на пред ме тот на по пис со ети ке ти, дек ла ра ции, бар ко до ви или со дру ги про пи ша ни оз на ки; да се из вр ши по себ но сор ти ра ње на не до вр ше но то про из водс тво; рас тре си ти те ма те ри ја ли кои не мо жат да се ме рат (пе сок, сточ на хра на, јаг лен и сл.) да се со бе рат во гео мет ри ски фор ми за ра ди по ед но став но прес мету ва ње спо ред ма те ма тич ки фор му ли; про вер ка на ис прав но ста на си те ин стру мен ти за ме ре ње; на вре ме но из ве сту ва ње до си те ра бот ни ци што се за дол же ни со со од вет ни ала ти и слич но да ги обез бе дат (да ги по ка жат) на де нот на по пи сот; обез бе ду ва ње на до во лен број по пис ни ли сти; обез бе ду ва ње ус ло ви за вре ме на по пи сот, однос но про ме тот на ма те ри ја ли те и сто ки да би де што по мал. Тоа зна чи пред по че то кот на по пи сот на вре ме но да се обез бе дат со по треб ни те ма тери ја ли, про из во ди и сто ка, по го ни те, ра бот ни ци те, де лов ни те еди ни ци и дру ги; дру ги под го тви тел ни актив но сти, ка ко што се про - вер ка, ажу ри ра ње, комп ле ти ра ње, сор ти ра ње и дру ги со од вет ни по стап ки со ек стер на та или интер на та до ку мен та ци ја врз ос но ва на ко ја е мож но да се утвр ди фа ктич ка та со стој ба на средс тва та и об вр ски те (по твр ди на сал да та на по ба ру ва ња та и об вр ски те, за пис ни ци на да ноч ни те и дру ги кон тролни ор га ни, акти на ор га ни те на упра ва та, ела бо ра ти за про цен ка на вред но ста, суд ски ре ше ни ја и дру го). АЖУ РИ РА ЊЕ на СМЕ ТКО ВОДС ТВО ТО Нај важ на за да ча на сме тко вод ство то е ажу ри ра ње на си те де лов ни про ме ни, за да мо же по завр шу вање то на на ту рал ни от по пис да се вне се сме тко водстве на та сос тој ба и да се утвр дат евен ту ал ни раз ли ки (ку со ци и ви шо ци). Под ажур ност во сме тко водст во то се по драз би ра и усог ла су ва ње то на ана ли тич ка та еви ден ци ја со синте тич ка та и ма га цин ска та еви ден ци ја. Ова е осо бе но важ но за ра ди по бр зо и по точ но искажу ва ње на на ту рал ни те раз ли ки што би се ја ви ле кај одре де ни средс тва. ИЗ ВР ШУ ВА ЊЕ НА ПО ПИ СОТ ОД СТРА НА НА КО МИ СИ ЈА ТА ЗА ПО ПИС По из вр ше ни те под го тви тел ни ра бо ти Ко ми си и те за по пис вр шат на ту ра лен по пис. ЗАДАЧИ на КОМИСИЈАТА за ПОПИС По крај до не су ва ње то план за ра бо та и из вр шу вање то на под гот ви тел ни те ра бо ти ко ми си ја та за по пис тре ба да ги из вр ши след ни ве ра бо ти: 18 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Утвр ду ва ње, ме ре ње, пре бро ју ва ње и поб ли ско опи шу ва ње на средс тва та и вне су ва ње на тие по дато ци, во по пис ни те ли сти; За пи шу ва ње на ма те ри јал ни те про ме ни на ста нати ме ѓу де нот на по пи шу ва ње то и опре де ле ни от ден под кој се вр ши по пи сот; Вне су ва ње на сме тко вод ст ве на та со стој ба на сред с тва та во по пис ни те ли сти; Утвр ду ва ње на ма те ри јал ни те раз ли ки ме ѓу сос тој ба та од по пи сот и сме тко водс тве на та сос тој ба; Вне су ва ње на вред но ста (це на та) по еди ни ца мер ка на сред ст ва та во по пис ни те ли сти; Пре нос на по да то ци те за со стој ба та на средства та и об врс ки те од над во реш на та (ек стер на) до кумен та ци ја ко ја се ко ри сти за по твр да на со стој ба та; Вред нос но прес ме ту ва ње; Утвр ду ва ње на при чи ни те за нес ло жу ва ње ме ѓу сос тој ба та по по пи сот и сме тко вод стве на та со стој ба; Пот пи шу ва ње на по пис ни те ли сти; и Со ста ву ва ње на из ве штај за из вр ше ни от по пис; Ко ми си ја та за по пис мо же да ко ри сти ве што ли це за про цен ка на ква ли те тот и вред но ста на од дел ни средс тва. Напомена: Комисијата за попис не треба да има пристап до сметководствените податоци за количините и вредностите на средствата и обврските кои се предмет на пописот пред запишувањето на фактичката состојба во пописните листи, и нивното доставување на заверка кај одговорното лице, односно лицето овластено за тоа. СОСТАВУВАЊЕ на ПОПИСНИТЕ ЛИСТИ По да то ци те за по пис се вне су ва ат по е ди неч но во ма те ри јал ни и па рич ни вред но сти во по пис ни те ли сти. По пис ни те ли сти се сме т ко вод ствен до ку мент чи ја ве ро до стој ност со пот пис ја по твр ду ва ат чле но ви те на по пис на та ко ми си ја. Про ме ни те на ста на ти ме ѓу де нот на по пи шу ва ње то и опре де ле ни от ден под кој по пи сот се вр ши (31.12), се вне су ва ат во по пис ни те ли сти до пол ни тел но врз ос нова на сме тко водс тве ни до ку мен ти за тие про ме ни. По пис ни те ли сти се фор ми ра ат од во е но спо ред ана ли тич ки те сме т ки на средс тва та и об вр ски те во нај мал ку 2 при ме ро ка. Во по пис ни те ли сти се за пи шува ат: но менк ла тур ни те бро е ви, на зи ви те и ви до ви те, ко ли чи ни те, еди ни ци те мер ки и вред но ста на средства та што се пред мет на по пи сот. Во по себ ни по пис ни ли сти се вне су ва ат: По да то ци те за средс тва та и об вр ски те чи ја фактич ка со стој ба на де нот на по пи сот не е мож но да се утвр ди или за кои не по стои уред на до ку мен та ци ја; Средс тва та кои му при па ѓа ат на тр го ве цот, а ко и што не се за те че ни на де нот на по пи шу ва ње то (средс тва на пат, во странс тво, да де ни на ус лу га, на за ем, на чу ва ње, за по пра вка, обра бо тка и до ра бо тка и слич но), врз ос но ва на ве ро до стој на сме тко водс тве на до ку мен та ци ја, освен ако до де нот на за вр шу ва ње то на по пи сот не се при ме ни по пис ни те ли сти од суб је к- тот кај ко го тие средс тва се на о ѓа ат; По да то ци те за ту ѓи средс тва и ли сти те вед наш по из вр ше ни от по пис се до ста ву ва ат на суб је ктот на кој тие средс тва му при па ѓа ат; Средс тва та чи ја вред ност е на ма ле на по ра ди оште ту ва ње, не ис прав ност, за ста ре ност и Фа ктич ка та со стој ба на па рич ни те средс тва, парич ни те екви ва лен ти и хар ти и те од вред ност. Во по пис ни те ли сти сме тко вод стве ни те по да то ци се вне су ва ат по из вр ше ни от на ту ра лен по пис. По из вр ше ни от по пис во по пис ни те лис ти мо жат да се вне су ва ат са мо ис п рав ки на очи глед ни греш ки. Овие ис пра вки се вне су ва ат со пре цр ту ва ње. По пис ни те ли сти се гру пи ра ат спо ред ана литич ки те смет ки, а се из го тву ва и ре ка пи ту лар врз ос но ва на син те тич ки те сме тки спо ред кои се во дат во смет ко вод с тво то. По пис ни те ли сти на се ко ја стра на се пот пи шу ва ат од стра на на чле но ви те на ко ми си ја та и од го вор ни от ра ко во ди тел. ПО ПИС на СРЕДС ТВА ТА и ОБ ВР СКИ ТЕ Со ог лед на тоа што вр ше ње то на са ми от по пис за трговецот е до бро поз на та ра бо та ќе ука же ме са мо на одре де ни ра бо ти. ПОПИС на ЗАПИШАНа, а НЕУПЛАТЕНа основна главнина По пи сот на за пи шана, а не уп ла тена основна главнина се вр ши пре ку про вер ка на до ку мен та ци ја та и спро ве де ни те кни же ња на сме тки те 900 и 901. Име но, спо ред чле нот 186 од За ко нот за тр гов ски те друш тва ДОО и ДО О ЕЛ при ос но ва ње то, мо жат во це лост или де лум но да не го уп ла тат из но сот за ос нов на та глав нина. Во овој слу чај ги спро ве ду ва ат кни же ња та 901/900, со што во рок од 1 го ди на сог лас но За ко нот ќе го вне сат не уп ла те ни от из нос и ќе спро ве дат кни же ње 100/901. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 19

На иден ти чен на чин по ста пу ва ат и ак ци о нер ски те друш тва сог лас но член 290 од За ко нот за тр гов ски те друш тва, со што, за овие друш тва ро кот за це лос на уп ла та на ос нов на та глав ни на е 3 го ди ни. ПОПИС на НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА Со ог лед на тоа што не ма те ри јал ни те средс тва (гуд вил, вло жу ва ња во раз вој, па тен ти, ли цен ци, кон це сии, фран ши зи, вло жу ва ња во ту ѓи об је кти, соф твер, автор ски пра ва, жиг и слич ни пра ва) се нео пип ли ви средс тва без фи зич ки обе леж ја, со по пи сот тре ба да се про ве ри и утвр ди оправ да но ста за нив но то на та мош но по сто е ње и приз на ва ње ка ко средс тва, однос но про вер ка на до ку мен та ци ја та (до го во ри, од лу ки и из ве штаи за нив но то ко ри сте ње и слич но). На по ме на: По пис на та ко ми си ја кај сред ни те и голе ми те друш тва при по пи сот на овие средс тва тре ба да ги има пред вид и одред би те од МСС 38 - Не мате ри јал ни средства, МСС 36 - Обез вред ну ва ње на средс твата и МСФИ 3 - Де лов ни спо ју ва ња, а кај ма ли те и ми кро друш тва Од дел 18 - Не ма те ри јал ни средс тва освен гуд вил и Оддел 27 - Обезвреднување на средствата од МСФИ за МСЕ. ПОПИС на МАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА Со по пи сот на ма те ри јал ни те средс тва тре ба да се утвр ди фа ктич ка та со стој ба на зем ји шта та, шу ми те, гра деж ни те об је кти, опре ма та, по строј ки те, транспорт ни те средс тва и дру ги те ма те ри јал ни средс тва, средс тва та во под го то вка и да де ни те аван си за мате ри јал ни средс тва. Со по пи сот на зем ји шта та тре ба да се про ве ри до ку мен та ци ја та од ас пект на ви дот (зем јо дел ско, градеж но, зем ји ште за експ ло а та ци ја на ру да, за одг леду ва ње на шу ми и дру го), по вр ши на та (во о би ча е но не се вр ши пре ме ру ва ње, освен во иск лу чи тел ни слу чаи) и од ас пект на сопс тве но ста (при ват на сопс тве ност, др жав на сопс тве ност или дру га сопс тве ност). Во сметко водс тве на та еви ден ци ја ка ко зем ји ште тре ба да би де иска жа но са мо зем ји ште то кое е во сопс тве ност на друш тво то, до де ка пра ва та на ко ри сте ње (за куп и слич но) се еви ден ти ра ат вонбилансно и се по пи шу ва ат по по себ на по пис на ли ста. На по ме на: По пис на та ко ми си ја кај сред ни те и го леми те друш тва при по пи сот на овие средс тва тре ба да ги има пред вид одред би те од МСС 16 - Нед виж но сти, по строј ки и опре ма, МСС 36 - Обез вред ну ва ње на средс твата, МСС 40 - Вло жу ва ња во нед виж но сти и МСФИ 5 - Нетековни средства кои се чуваат за продажба и прекинати работења, а кај ма ли те и ми кро друш тва Од де л 17 - Нед виж но сти по строј ки и опрема, Оддел 16 - Вложувања во недвижности и Оддел 27 - Обезвреднување на средствата од МСФИ за МСЕ. За да се из вр ши пра ви лен по пис на шу ми те попис на та ко ми си ја тре ба да би де за поз на е на со про писи те за шу ми и про пи си те за нив но сме тко водс тве но еви ден ти ра ње. Шу ми те се при род ни бо гат ства кои тре ба да се об но ву ва ат за што се вр ши дол го роч но ре зер ви ра ње. Вло жу ва ња та за ра ди по шу му ва ње имаат ка ра ктер на ин ве сти ции во тек и се по пи шу ва ат во по себ ни по пис ни ли сти. При по пи сот на по ве ќе го диш ни те на са ди (овоштар ни ци, хмел ни ци, бр зо рас теч ки др ва, украс ни и дру ги др ва и дру ги по ве ќе го диш ни на са ди), тре ба да се из вр ши про вер ка на по вр ши на та, бро јот и ква ли те тот на стеб ла та. На по ме ну ва ме де ка об је кти те кои се кори стат за по ве ќе го диш ни те на са ди се иска жу ва ат ка ко гра деж ни об је кти (ка на ли за на вод ну ва ње, огра ди и слич но), исти те се по пи шу ва ат ка ко гра деж ни об је кти, до де ка об је кти те кои се не од во ив дел од на са ди те, на при мер: стол бо ви, жи ци и слич но се вклу чу ва ат во вред но ста на на са дот. На по ме на: По пис ни те ко ми сии за шу ми те и по веќе го диш ни те на са ди кај сред ни те и го ле ми те друштва при по пи сот на овие средс тва тре ба да ги има ат пред вид и одред би те од МСС 41 - Зем јо де лство, а кај малите и микро друштва Оддел 34 - Специјализирани активности од МСФИ за МСЕ. Со по пи сот на гра деж ни те об је кти тре ба да се про ве ри до ку мен та ци ја та од ас пект на сопс тве носта, го ле ми на та и да се про це ни во ка ква со стој ба се гра деж ни те об је кти. За об је кти те кои се во из град ба тре ба да се про це ни сте пе нот на до вр ше ност и да се из вр ши спо ре ду ва ње со вре ме ни те си ту а ции. По писна та ко ми си ја, исто та ка, тре ба да утвр ди да ли има ло до пол ни тел ни вло жу ва ња на гра деж ни те об је кти. На по ме на: По пис на та ко ми си ја кај сред ни те и го ле ми те друш тва при по пи сот на овие средс тва тре ба да ги има ат пред вид и одред би те од МСС 16 - Нед виж но сти, по строј ки и опре ма, МСС 36 - Обезвред ну ва ње на средс тва та, МСС 40 - Вло жу ва ња во нед виж ни ни и МСФИ 5 - Нетековни средства кои се чуваат за продажба и прекинати работења, а кај ма ли те и ми кро друш тва Од дел 16 - Вло жу ва ње во 20 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

нед виж но сти и Од дел 17 - Нед виж но сти, по строј ки и опре ма и Оддел 27 - Обезвреднување на средствата од МСФИ за МСЕ. При по пи сот на по строј ки, опре ма, алат, погон ски и кан це ла ри ски ин вен тар, ме бел и транспорт ни средс тва тре ба да се про ве ри ин вен тар ни от број, ши фра та, сме сту ва ње то, на зи вот и со стој ба та во ко ја се на о ѓа ат овие средс тва и да се про це ни со стојба та на овие средс тва, со цел оние што се за от пис или рас хо ду ва ње да се по пи шат во по себ на по пис на ли ста. Исто та ка, опре ма та ко ја е зе ме на со опе рати вен или фи нан си ски ли зинг тре ба да се по пи ше во по себ на по пис на ли ста. На по ме на: По пис на та ко ми си ја кај сред ни те и го леми те друш тва при по пи сот на овие средс тва тре ба да ги има ат пред вид и одред би те од МСС 16 - Нед виж ности, по строј ки и опре ма, МСС 36 - Обез вред ну ва ње на средс тва та и МСС 17 - На е ми, а кај ма ли те и микро друш тва Од де лот 17 - Нед виж но сти, по строј ки и опре ма, Одделот 27 - Обезвреднување на средството и Од де лот 20 - На е ми од МСФИ за МСЕ. ПОПИС на ПАРИЧНИ СРЕДСТВАи ХАРТИИ од ВРЕДНОСТ По пи сот на го то ви те па ри и дру ги те вред нос ни ци во ка са та, хар тии од вред ност и стран ски средс тва за пла ќа ње, се вр ши со бро е ње, спо ред апо е ни те и со за пи шу ва ње на утвр де ни те из но си во по себ ни попис ни ли сти. Де нар ски те, де виз ни те и дру ги те средс тва на сметки те и де по зи ти те што се кај бан ки те, се по пи шу ва ат врз ос но ва на из во дот и из ве шта јот за со стој ба та на тие средс тва, а хар ти и те од вред ност (ак ции, об врз ни ци) се по пи шу ва ат врз ос но ва на Из ве шта јот за има тел на состој ба од Цен тра лен де по зи тар за хар тии од вред ност. Стран ски те ва лу ти кои се нао ѓа ат во де виз на та бла гај на, де виз ни те сме тки кај бан ки те и не ре зи дентни те сме тки, во по пис ни те ли сти се иска жу ва ат по сре ден девизен курс на НБРМ на 31.12.2016 го ди на. Ак ци и те кои ко ти ра ат на бер за во по пис на та ли ста се иска жу ва ат спо ред об је ктив на вред ност (пос лед на це на од Ма ке дон ска бер за на 31.12), а об врз ни ци те спо ред амор ти зи ра на на бав на вред ност со ко ри сте ње на ме то дот на ефе ктив на ка мат на стап ка. Во про дол же ние да де ни се при ме ри на по пис ни ли сти за па рич ни средс тва во бла гај на и па рич ни средс тва на сме тки те кај де лов ни те бан ки. По пис на па рич ни средс тва во глав набла гај на на ден 31.12.2016 Ко ли чи на Апо е ни Из нос во де на ри 1 1000 1.000 2 100 200 6 50 300 15 10 150 Вкуп но 1.650 При сут ни на по пис: По пис на ко ми си ја: 1. 1. 2. 2. За бе ле шка: По пис на па рич ни средс тва во де виз набла гај на на ден 31.12.2016 Вид Ко ли чи на Апо е ни Из нос Евра 10 100 1.000 Евра 2 50 100 Евра 3 20 60 Вкуп но 1.160 При сут ни на по пис: По пис на ко ми си ја: 1. 1. 2. 2. За бе ле шка: По пис на де нар ски па рич ни средс тва воде лов ни те бан ки на ден 31.12.2016 Бан ка Де нар ска сме тка Из нос Ко мер ци јал на бан ка АД хххххххххххххххх 5.200.000 Сто пан ска бан ка АД хххххххххххххххх 820.000 Вкуп но 6.020.000 По пис на ко ми си ја: 1. 2. За бе ле шка: По пис на стран ски па рич ни средс тва воде лов ни те бан ки на ден 31.12.2016 Бан ка Де виз на Из нос сме тка EUR Де на ри Ко мер ци јал на бан ка АД ххххххххххх 52.000 3.203.200 Сто пан ска бан ка АД ххххххххххх 84.000 5.174.400 Вкуп но 136.000 8.377.600 По пис на ко ми си ја: 1. 2. За бе ле шка: REPREZENT NOEMVRI 11/2016 21

ПОПИС на ЗАЛИХИ Ако по пи сот на за ли хи те (су ро ви ни и ма те ри ја ли, резерв ни де ло ви, си тен ин вен тар, ам ба ла жа, по лу про изво ди, го то ви про из во ди и тр гов ска сто ка), се вр ши пред, од нос но по 31.12.2016 го ди на, пот реб но е да се из вр ши све ду ва ње на за ли хи те на ден 31.12.2016 го ди на. Средс тва та што се во ори ги нал ни и не о ште те ни па кува ња се по пи шу ва ат врз ос но ва на дек ла ри ра ни оз на ки и ис пра ви (фа кту ра, ис прат ни ца, при ем ни ца и слич но). Ко ли чи на та на ка ба сти от ма те ри јал, по лу про из води те, про из во ди те и сто ки те мо же да се про це ну ва ат врз ос но ва на обе мот и спе ци фич на та те жи на или друг по го ден на чин. На по ме на: Според овие стандарди залихите тре ба да се вред ну ва ат со со стој ба на 31.12 спо ред на бав на та вред ност или не то ре а ли за ци о на та вред ност во за вис ност ко ја е по ни ска. На по ме на: По пис на та ко ми си ја кај сред ни те и го ле мите друш тва при по пи сот на овие средс тва тре ба да ги има ат пред вид и одред би те од МСС 2 - За ли хи, а до де ка кај ма ли те и ми кро друш тва Од де лот 13 - За ли хи од МСФИ за МСЕ. Во про дол же ние Ви да ва ме при мер на по пис на листа на за ли хи на су ро ви ни и ма те ри ја ли кога пописот е извршен на 27.12 и извршено е сведување на залихите со состојба на 31.12. Naziv na dru{tvo Adresa Red. br. Nomenklat. broj Ed. mera Cena Naziv na materijalot Sostojba na denot na popisot 27.12 Zabele{ki Koli ~ina Promet po popisot Vlez Izlez Stvarna sostojba 31.12 Vkupna koli ~ina Iznos Smetkovodstvena sostojba na 31.12. Koli ~ina Iznos Koli ~ina Vi{ok Koli Iznos ~ina Kusok 1. Bo ja kg 15,00 20 8 3 25 375,00 25 375,00 - - - - - 2. Ma zi vo l 20,50 136 28 90 74 1.517,00 90 1.845,00 - - 16 1.517,00-3. Vi sok kom 0,75 338 0 56 282 211,50 270 202,50 12 9,00 - - - 4. POPISNA LISTA NA ZALIHA NA SUROVINI I MATERIJALI NA DEN 31.12.2016 GODINA Pri sut ni na po pis: Po pis na ko mi si ja: 1. 1. 2. 2. Iznos ПОПИС на ПОБАРУВАЊА и ОБВРСКИ За ра ди по твр ду ва ње на сал да та на по ба рувањата и об вр ски те, тр гов ци те би тре ба ло да ис пратат т.н. кон фир ма ции со што ќе се овоз мо жи да се утвр ди ре ал на та со стој ба на по ба ру ва ња та и обврските. Ко ми си ја та во вр ска со овој по пис е долж на: да утвр ди да ли по стои прав на ос но ва за се кое поба ру ва ње и за се ко ја об вр ска; да утвр ди да ли е пра вил но и точ но утвр де на ви сина та на по ба ру ва ња та и об вр ски те; да утвр ди да ли по ба ру ва ња та, од нос но об вр ски те се по кри е ни со ин стру мен ти за обез бе ду ва ње на пла ќа ња та, од нос но со инст ру мен ти те во о би ча е ни во ме ѓу на род ни те пла ќа ња, докол ку ста ну ва збор за по ба ру ва ња, од нос но об вр ски со стран ски ли ца; за по ба ру ва ња та и об врс ки те кај кои ро кот за напла та или ис пла та е по ми нат, да се ис пи та зош то не 22 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

се на вре ме нап ла те ни и да ли е ве ќе пок ре на та постап ка за на пла та. При тоа осо бе но вни ма ние тре ба да се обр не на по ба ру ва ња та што се сом ни тел ни, спо р ни, не на пла ти ви и за ста ре ни. За по ба ру ва ња та и об вр ски те за кои не по стои уред на до ку мен та ци ја, Ко ми си ја та ги иска жу ва во посеб ни по пис ни ли сти. Ко ми си ја та тре ба да обр не осо бе но вни ма ние на спор ни те, не на пла те ни те по ба ру ва ња. За ста ре но ста на по ба ру ва ња та е поб ли ску ре гу лира на во одред би те од чле но ви те 349 до 382 од За ко нот за об ли га ци о ни те од но си. Навременото исполнување на паричните обврски од деловните трансакции, односно рокот за плаќање е регулиран со членовите од 5 до 7 од Законот за финансиска дисциплина. Ро ко ви те на за ста ре но ста на од дел ни те по ба ру вања и об вр ски, се бит ни за нив ни от пра ви лен трет ман од ас пект на утужување. Во про дол же ние да ден е при мер на кон фир маци ја која друш тва та во о би ча ено ја ко ри стат, со цел да се по твр ди ве ро до стој но ста на по ба ру ва ња та и об вр ски те. На зив на друш тво Адре са Пред мет: Усог ла су ва ње на сал да Спо ред на ша та сме тко водс тве на еви ден ција на ден 2016 го ди на на сме тка та иска жа но е сал до (отво ре на ста вка) во из нос од во НА ША- ВА ША ко рист и тоа: Ред. бр. Вид на до ку мент (ф-ра, си ту а ци ја и сл.) Да тум на доку мент Рок на дос пева ње Из нос по бару дол жи ва По пис ни те ко ми сии за дол же ни за по пи сот на кра тко роч ни те по ба ру ва ња и об вр ски не оп ход но е да ја проценат наплативоста на по ба ру ва ња та и об вр ски те. Да пред ло жат мер ки за уту жу ва ње на побарувањата или от пис за ра ди за ста ре ност, како и опис на обврските заради застареност. Во про дол же ние да ден е при мер на по пис на поба ру ва ња и об вр ски спо ред роч но ста. По писна листа на по ба ру ва ња и об вр скиспо ред ро кот на дос пе ва ње АА 120 НН 120 ХУ 220 до 30 де на Вкуп но Вкуп но Рок на дос пе ва ње до 60 до 90 де на де на до 120 де на По ба рува ња/ об вр ски Сметка За белеш ка По пис на ко ми си ја: 1. 2. ПОПИС на ВОНБИЛАНСНА ЕВИДЕНЦИЈА Со по пи сот тре ба да се оп фа ти и вон би ланс на та еви ден ци ја. Во о би ча е но тоа се нетековни средс тва зе ме ни под за куп, сто ки во ко ми си о на про даж ба, ма те ри јали за до ра бо тка и обра бо тка, хар тии од вред ност и дру ги средс тва кои не се сопс тве ност на друш тво то. Во за вис ност од ви дот на средс тво то се по пишу ва ат во по себ ни по пис ни ли сти и еден при ме рок од по пис на та ли ста се до ста ву ва до сопс тве ни кот на средс тва та. КОНТ РО ЛА НА ПО ПИ СОТ Ве мо ли ме иска жа ни те сал да да ги про ве ри те во ва ша та сме тко водс тве на еви ден ци ја и ако: а) се иден тич ни со ва ша та еви ден ци ја (да за о кру жи те) б) се раз ли ку ва за де на ри. Раз ли ка та про из ле гу ва од. Еден за ве рен при ме рок од ва ша стра на да ни го ис прати те во нај кра ток рок. Ис пра ќа (ме сто и да тум) По твр ду ва (ме сто и да тум) Кон тро ла на по пи сот, се вр ши за ра ди от стра нува ње на евен ту ал ни те гре шки во те кот на по пи сот. Таа кон тро ла мо же да се из вр ши: во те кот на под го тви тел ни те ра бо ти за по пи сот, за да се утвр ди да ли сé е пре зе ме но за ква литет но и на вре ме но да се из вр ши по пи сот; за вре ме на по пи сот "штик про ба" за да се утврди да ли ко ми си и те точ но го из вр ши ле по пи сот; по из вр ше ни от по пис, при прес ме ту ва ње то на ин вен тар ни те раз ли ки. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 23

НАЕМИ (ЛИЗИНГ) МСС 17 И ОДДЕЛ 20 ОД МСФИ ЗА МСЕ Вера РАФАЈЛОВСКА Во ус ло ви ко га друш тва та се со о чу ва ат со се постро ги кри те ри у ми за до би ва ње на банкар ски кре дити, во прак ти ка та нај чес то го корис тат на е мот (ли зинг), ка ко спе ци фи чен вид на фи нан си рање. На е мот во од нос на бан кар ско то кре ди тира ње ги има следниве предности: кај на е мот, га ранци ја од ри зи кот прет ста ву ва соп стве носта врз пред ме тот на на ем од стра на на на е мода ва те лот, до де ка кај бан кар ски те кре ди ти тоа се раз ни бан кар ски обез бе ду вања, хи по теки, га ранции, за лог, ме ни ци и слично; на е ма те лот не мо ра за но ва оп ре ма или нед виж ност да ан га жи ра соп стве ни сред ства, од нос но до гово рот за на ем не ја на ма лу ва кре дит на та способ ност на на е ма те лот, бидејќи сред ства та за пла ќа ње на на емот се обез бе ду ва ат од те ковни те при ходи со користењето на предметот на наем (оп ре мата или нед виж ност). Смет ко вод стве ни от трет ман на на е ми те е уре ден со: Ме ѓу на род ни от Смет ко вод ствен Стан дард 17 - На е ми (во на та мош ни от текст: МСС 17), за го ле ми те и сред ни друш тва; и Од дел 20 - На е ми од МС ФИ за МСЕ (во ната мош ни от текст: Од дел 20), за ма ли те и мик ро друш тва. Во ја ну а ри 2016 го ди на Од бо рот за Ме ѓу народ ни Смет ко вод стве ни Стан дар ди из да де нов Стан дард МС ФИ 16 - На еми, кој ќе го за ме ни МСС 17. МС ФИ 16 ќе се при ме ну ва од 1 Ја ну а ри 2019 го дина. Ком па ни и те кои ќе избе рат да го при ме ну ва ат овој стан дард по ра но ќе тре ба да го при ме ну ва ат и но ви от МС ФИ 15 - При ходи. Во мај 2015 година Одборот за Меѓународни Сметководствени Стандарди издаде измени на Одделите меѓу кои и на Одделот 20. Изменетиот Оддел 20 ќе се применува од 1 Јануари 2017 година. Кај нас но ви те стан дар ди МС ФИ 15 и МС ФИ 16 и изменетиот Оддел 20, се уш те не се прифа тени. Во овој на пис Ви да ва ме об јас ну ва ња со прак тич ни при ме ри за на е ми те во сог лас ност со МСС 17 и Од дел 20. 1 РАЗЛИКИ МЕЃУ ФИНАНСИСКИ И ОПЕРАТИВЕН НАЕМ Кла си фи ка ци ја та на на е мот се пра ви при поч ну вање то на на е мот. Докол ку во би ло кое вре ме на е мате лот и на е мо да ва те лот се сог ла сат да ги про ме нат одред би те на до го во рот за на ем, освен пре ку об нову ва ње на на е мот, на на чин кој би ре зул ти рал во различ на кла си фи ка ци ја на на е мот докол ку про ме не ти те ус ло ви би ле во си ла при поч ну ва ње то на на е мот, реви ди ра ни от до го вор се сме та ка ко нов до го вор во рамки те на не го во то вре ме тра е ње. Ме ѓу тоа, про ме ни те на про цен ки те (на при мер, про ме ни те на про цен ки те на еко ном ски от век на упо тре ба или на оста то кот на вред но ста на из нај ме ни те средс тва) или про ме ни те на окол но сти те (на при мер, неп ла ќа ње од стра на на на е ма те лот) не ре зул ти ра ат во но ва кла си фи ка ци ја на на е мот за сме тко водс тве ни це ли. Раз ли ки те ме ѓу фи нан си ски и опе ра ти вен на ем се де фи ни ра ни во МСС 17 и Оддел 20. Спо ред точ ка та 10 од МСС 17 и точката 20.5 од Оддел 20, на е мот се сме та де ка е фи нан си ски на ем ако е ис пол нет ба рем еден од след ни ве усло ви: а) На е мот ја пре не су ва сопс тве но ста над средство то на на е ма те лот до кра јот од вре ме тра е ње то на на е мот; б) На е ма те лот има оп ци ја да го ку пи средс тво то по це на ко ја се оче ку ва да би де зна чи тел но по ни ска од об је ктив на та вред ност на да ту мот ко га оп ција та мо же да се иско ри сти та ка што, при поч ну ва- 24 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

ње то на на е мот, раз ум но е из вес но де ка оп ци ја та ќе би де иско ри сте на; в) Вре ме тра е ње то на на е мот се од не су ва на глав ни от дел од еко ном ски от век на упо тре ба на средс тво то ду ри и ко га пра во то на сопс тве ност не е пре не се но; г) При поч ну ва ње то на на е мот, се гаш на та вредност на ми ни мал ни те пла ќа ња на на е мот из не су ва нај мал ку кол ку што су штин ски е вкуп на та об је ктивна вред ност на из нај ме но то средс тво; д) Из нај ме ни те средс тва се од спе ци ја ли зи ра на при ро да, та ка што на е ма те лот мо же да ги ко ри сти без да би дат на пра ве ни го ле ми про ме ни. По ка за те ли за си ту а ции кои по е ди неч но или во ком би на ци ја мо жат, исто та ка, да ре зул ти ра ат во класи фи ка ци ја на на е мот ка ко фи нан си ски на ем се: а) Докол ку на е ма те лот мо же да го от по ви ка на е мот, то гаш за гу би те на на е мо да ва те лот повр за ни со от по ви ку ва ње то па ѓа ат врз то вар на на е ма те лот; б) До би вки те или за гу би те ко и што ре зул ти ра ат од ва ри ра ње на об је ктив на та вред ност на оста токот па ѓа ат врз то вар на на е ма те лот (на при мер, во фор ма на вра ќа ње на на ем ни на та ко е што е ед на кво на по го ле ми от дел на при ли ви те од про даж ба та на кра јот на на е мот); в) На е ма те лот има мож ност да го про дол жи нае мот за втор пер и од за на ем ни на ко ја е зна чи тел но по ни ска од па зар на та на ем ни на. Докол ку не е ис пол нет ни е ден од на ве де ни те усло ви, ста ну ва збор за опе ра ти вен на ем. Од на ве де ни те ус ло ви про из ле гу ва де ка се кој на ем кој спо ред сво е то еко ном ско зна че ње по ве ќе на ли ку ва на ку по про даж ба е фи нан си ски на ем, до де ка опе ратив ни от на ем е кла си чен до го вор за на ем (за куп). Во про дол же ние да де ни се кра тки об јас ну ва ња на прет ход но на ве де ни те ус ло ви од точ ка та 10 од МСС 17 и точ ка та 20.5 од Оддел 20. a) Пре нос на сопс тве но ста Еден од кри те ри у ми те за кла си фи ци ра ње што е фи нан си ски, а што опе ра ти вен на ем е пре нос на сопс тве но ста. Ако со до го во рот за на ем е де фи ни ра но де ка по исте кот на ро кот на на е мот, пра во то на сопстве ност над средс тво то зе ме но под на ем се пре не су ва на на е ма те лот, спо ред ба ра ња та на стан дар дот тоа е фи нан си ски на ем. Но, тре ба да се на по ме не де ка мо же да се кла сифи ци ра ка ко фи нан си ски на ем и по крај тоа што на кра јот на пер и о дот од на е мот на на е ма те лот не ма да му се пре не се сопс тве но ста на средс тво то. Тоа зна чи, ако е ис пол нет еден од дру ги те че тири ус ло ви за кла си фи ка ци ја на на е мот (на при мер: средс тво то зе ме но под на ем, на е ма те лот го ко ри сти во по го лем дел од не го ви от корисен век), ста ну ва збор за фи нан си ски на ем. б) Оп ци ја да се ку пи средс тво то по це на по ни ска од па зар на та вред ност Ако средс тво то на кра јот на на е мот се ку пи по вред ност по ма ла од па зар на та вред ност на де нот на отку пот, тоа е фи нан си ски на ем. Но, ако средс тво то на кра јот на на е мот се ку пи по па зар на вред ност на де нот на ку пу ва ње тоа е опе рати вен на ем. Оваа мож ност е да де на во точ ка та 12 од МСС 17 точ ка та 20.7 од Оддел 20. в) Еко ном ски от век на упо тре ба на средс тво то Еко ном ски от век на упо тре ба на средс тво то е: а) пер и о дот во рам ки те на кој што се оче ку ва средс тво то да би де еко ном ски ко ри сте но од стра на на еден или по ве ќе ко рис ни ци; б) бро јот на про из ве де ни или слич ни еди ни ци кои се оче ку ва да се до би јат од средс тво то од стра на на еден или по ве ќе ко рис ни ци. Кај опе ра тив ни от на ем, на е ма те лот го ко ри сти изнај ме но то средс тво во пер и од кој е по кра ток од економ ски от век на упо тре ба на тоа средс тво. Во о би ча е но по исте кот на до го во рот за опе ра ти вен на ем средс тво то се вра ќа на на е мо да ва те лот (ли зинг друш тво то). До де ка кај фи нан си ски от на ем, на е ма те лот го кори сти средс тво то во нај го лем дел од еко ном ски от век на упо тре ба на средс тво то и во о би ча е но по исте кот на до го во рот за на ем не се вра ќа на на е мо да ва те лот (ли зинг друш тво то), ту ку на е ма те лот ста ну ва сопс твеник на средс тво то во фор мал на смис ла. Тоа зна чи, ако не се пла ни ра средс тво то да се ко ри сти во по го лем дел од еко ном ски от век на употре ба, би тре ба ло да се сме та де ка тоа е до го вор за опе ра ти вен на ем, под ус лов ни е ден од дру ги те че ти ри кри те ри у ми да не е ис пол нет. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 25

г) Ми ни мал ни пла ќа ња за на е мот Ми ни мал ните пла ќа ња за наем, се пла ќа ња во те кот на вре ме тра е ње то на на е мот од стра на на на е ма те лот или коишто мо жат да се по ба ру ва ат од на е ма те лот, иск лу чу вај ќи ги неизвесните на ем ни ни, тро шо ците за ус лу ги и да но ци те кои тре ба да ги пла ти на е мо да ва телот (ли зинг друш тво то), а кои тре ба да му се ре фун дира ат (на до ме стат) од на е ма те лот за ед но со: а) во слу чај на на е ма те лот, си те из но си кои ги га ран ти ра наемателот или страна поврзана со наемателот, или б) во слу чај на на е мо да ва те лот се кој остаток на вред но ста (ре зи ду ал на вред ност), ко ја на наемодавателот му ја га ран ти ра на е ма те лот; стра на по вр за на со на е ма те лот; или тре та не за вис на стра на ко ја е фи нан си ски спо соб на да ја ис пол ни об вр ска та ко ја про из ле гу ва од га ран ци ја та. Из но сот на се гаш на та вред ност на ми ни мал ни те плаќа ња е ва жен кри те ри ум при кла си фи ка ци ја на на е мот. На при мер: Ако на е ма те лот е сог ла сен да пла ти 90% од се гаш на та вред ност на средс тво то зе ме но под на ем, а на е мо да ва те лот (ли зинг друш тво то) ја нап ла ти таа вред ност, тоа е фи нан си ски на ем. д) Средс тво то зе ме но под на ем мо же да го ко ри сти са мо на е ма те лот Ако из нај ме ни те средс тва се од спе ци ја ли зи ра на при ро да, та ка што са мо на е ма те лот мо же да ги кори сти без по го ле ми мо ди фи ка ции, ста ну ва збор за фи нан си ски на ем. Зна чи, ќе се сме та де ка е опе ра ти вен на ем ако освен на е ма те лот средс тво то мо же да го ко ри сти и тре то ли це. 2 ФИ НАН СИ СКИ НА ЕМ Глав ни ка ра кте ри сти ки на фи нан си ски на ем се: а) Кај на е ма те лот: во Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба (Билан сот на со стој ба та), на е ма те лот пред ме тот на на ем го иска жу ва ка ко средс тво и об вр ска, спо ред обје ктив на та вред ност или спо ред се гаш на та вред ност на ми ни мал ни те пла ќа ња за на е мот, ако таа е по ма ла; си те ини ци јал ни ди рект ни тро шо ци ги вклу чува во на бав на та вред ност на пред ме тот на на ем; ка ма ти те кои се со др жа ни во ра ти те за отпла та на на е мот се рас по ре ду ва ат во пер и о дот на тра е ње на на е мот (ка ко рас ход); ако пред мет на на е мот е средс тво кое под ле жи на амор ти за ци ја, на е ма те лот прес ме ту ва амор ти за ци ја во сог лас ност со сво ја та сме тко водс тве на по ли ти ка и во сог лас ност со МСС 16 и Оддел 17 - Нед виж но сти, по строј ки и опре ма и МСС 38 - Не ма те ри јал ни средс тва и Оддел 18 - Нематеријални средства освен гудвил; ако не е из вес но де ка на е ма те лот ќе стек не сопс тве ност над средс тва та до кра јот на на е мот, средс тво то ќе го амор ти зи ра во по кра ток рок, однос но во пер и о дот на на е мот; на е ма те лот има об вр ска да утвр ди дали има евен ту ал но на ма лу ва ње на вред но ста на средс твото сог лас но МСС 36 и Оддел 27 - Обез вред ну ва ње на средс тва. б) Кај на е мо да ва те лот: во Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба (Билан сот на со стој ба та), на е мо да ва те лот иска жу ва по ба ру ва ња врз ос но ва на на ем во из нос на не то вло жу ва ње во на ем. Не то вло жу ва ње во на ем е една кво на бру то вло жу ва ње во на ем ди скон ти ра но по ка мат на стап ка со др жа на во на е мот; иска жу ва при хо ди од ка ма та ко ја е со др жа на во ра ти те за отп ла та; средс тво то кое е пред мет на фи нан си ски наем, пред да ва ње то под на ем се иска жу ва ка ко за лиха на сто ки за про даж ба, во сог лас ност со МСС 2 и Оддел 13 - За ли хи и МСФИ 5 - По сто ја ни средс тва на ме не ти за про даж ба и пре ста нок на ра бо те ње (само за големите и средни друштва); На е мо да ва те лот на фи нан си ски ли зинг ос тва ру ва два ви да на при хо ди и тоа: до би вка или за гу ба ко ја е ед на ква на до би вка или за гу ба од про даж ба на средс тво то кое е пред мет на на ем, спо ред про даж на та це на; и при ход од фи нан си ра ње во те кот на тра е ње на на е мот. Да но чен трет ман од ас пект на ДДВ Сог лас но За ко нот за ДДВ, фи нан си ски от на ем се сме та за про мет на до бра, ако од до го во рот за на ем јас но про из ле гу ва де ка сопс тве но ста на средс тво то се пре не су ва на на е ма те лот. При на ба вка та на средс тва та од странс тво со финан си ски на ем, ца ри нар ни ца прес ме ту ва ца ри на и ДДВ на вред но ста на уве зе но то средс тво. 26 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

На е ма те лот во прин цип е об врз ник за ДДВ и има пра во на од би вка на прет ход ни от да нок, освен ако со За ко нот за ДДВ не ста ну ва збор за на е ма тел кој вр ши деј ност за ко ја не ма пра во на од би вка на прет хо ден да нок (член 23 од За ко нот за ДДВ или ако ста ну ва збор за до бра од член 35 од За ко нот за ДДВ, на при мер: пат нич ки авто мо би ли и дру го). Би деј ќи ста ну ва збор за фи нан си ско ра бо те ње, на ка ма та та не се прес ме ту ва ДДВ. На е ма те лот до би ва фа кту ра со по себ но иска жан ДДВ. Зна чи ста ну ва збор за два про ме та: одо бру ва ње на кре дит ка ко по се бен про мет и по се бен про мет ис по ра ка на до бро то. Напомена: Ме ѓу тоа, докол ку во до го во рот за финан си ски на ем е иска жан вку пен из нос, во тој слу чај ста ну ва збор за еден про мет и ДДВ ќе се прес ме та на вкуп ни от из нос, што зна чи и на ка ма та та. Во продолжение даден е При ме р 1 кога ДДВ се прес ме ту ва и пла ќа на вкуп ни от из нос, вклу чу вај ќи ја и ка ма та та. 2.1 Сме тко водс тве но еви ден ти ра њена фи нан си ски на ем При мер 1 Пре нос на сопс тве но ста поисте кот на на е мот 1. На е мо да ва те лот Друш тво за ли зинг - А (про из во ди тел - до маш но прав но ли це) на на е ма те лот Друш тво то Б му да вапод фи нан си ски на ем опре ма...100.000 2. Об вр ска за ДДВ (18 %)...18.000 3. Тро шо ци за опре ма та (це на на чи не ње)...58.000 4. Вре ме тра е ње на на е мот...5 го ди ни 5. Ко ри сен век наупо тре ба на опре ма та...5 го ди ни 6. Стап ка на амор ти за ци ја...20% 7. Па зар на вред ност на опре ма та...67.043 8. Ка мат на стап ка...15% 9. На ем ни на та се пла ќаго диш но на 31.12...20.000 10. Со пос лед на та отп ла та се вр шипре нос на сопс тве но ста на на е ма те лот а) Кла си фи ка ци ја на на е мот: Се гаш на та вред ност на ми ни мал ни те пла ќа ња е ед на ква на па зар на та вред ност, зна чи ста ну ва збор за фи нан си ски на ем: 20.000 х 3,352155 = 67.043 де на ри На по ме на: Се гаш на та вред ност на ану и те тот од 1 де нар за пер и од од 5 го ди ни со стап ка од 15% спо ред IV таб ли ца е 3,352155. б) Не за ра бо те ни от фи нан си ски при ход е ед на ков на вкуп ни от из нос на отп ла та та на ма лен за вкуп ни от из нос на се гаш на та вред ност на ми ни мал ни те пла ќа ња: 100.000-67.043 = 32.957 в) План за отплата и рас пре дел ба на ка ма та та: ТАБЕЛА 1 Година Отплата Камата (кол. 5 х 15%) Намалување на главнината Остаток од долг (кол. 5 - кол. 4) (кол. 2 - кол. 3) 1 2 3 4 5 0 67.043 1 20.000 10.056 9.944 57.099 2 20.000 8.565 11.435 45.664 3 20.000 6.850 13.150 32.514 4 20.000 4.877 15.123 17.391 5 20.000 2.609 17.391 - Вкупно 100.000 32.957 67.043 - Во При ме р 1 рас пре дел ба та на фи нан си ски от приход (ка ма та та) е из вр ше на врз ос но ва на т.н. акту ар ска ме то да ко ја во о би ча е но се ко ри сти. Ме ѓу тоа, мо же да се из вр ши и спо ред ме то да на збир на број ки или пра во ли ни ска ме то да. Спо ред ме то да та на збир на број ки, рас пре дел ба та ќе се из вр ши на че ти ри пер и о ди 4, 3, 2, 1 и нив ни от збир е 10. ТАБЕЛА 2 Година Камата 1 (4 : 10) х 32.957 = 13.183 2 (3 : 10) х 32.957 = 9.887 3 (2 : 10) х 32.957 = 6.591 4 (1 : 10) х 32.957 = 3.296 Вкупно 32.957 г) На е ма те лот Друш тво то Б прес ме тал аморти за ци ја на средс тво то под на ем во сог лас ност со сво ја та сме тко водс тве на по ли ти ка. Во При ме р 1 таа е прес ме та на по стап ка од 20%: 67.043 х 20% = 13.408 На по ме на: Во до го во ри те за на ем склу че ни ме ѓу друш тва та во зем ја та во о би ча е но из но сот е во странска ва лу та (на при мер: евра), тоа е т.н. де виз на кла у зула. Со ог лед на тоа што пла ќа ње то се вр ши во де на ри, на де нот на пла ќа ње то се прес ме ту ва де нар ска про тиввред ност, а за раз ли ка та не се кни жи курс на раз ли ка ту ку оста на ти приходи и рас хо ди од финансирање. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 27

Врз ос но ва на по да то ци те во При ме р 1, во сметко водс тво то кај наемателот и кај наемодавателот за првата година се спро ве де ни след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: Кај на е ма тел - Друш тво то Б 012 - По строј ки и опре ма...67.043 28660 - Камата врз основа на фи нан си ски наем во земјата што се разгранучува... 32.957 130 - Да нок на до да де на вред ност...18.000 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...85.043 28661 - Прес ме та на ка ма та на фи нан си ски на ем...32.957 На ба ве на опре ма со фи нан си ски на ем 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски лизинг во земјата...18.000 1000 - Сме тка...18.000 Пла тен ДДВ 4745 - Расходи врз основа на камата од финансиски наем...10.056 28660 - Камата врз основа на фи нан си ски наем во земјата што се разгранучува...10.056 Прес ме та на ка ма та за 1 го ди на 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...9.944 28661 - Прес ме та на ка ма та на фи нан си ски на ем...10.056 2625 - Дел од долгорочни обврски кои доспеваат до една година...20.000 Пре нос на те ков на об вр ска 2625 - Дел од долгорочни обврски кои доспеваат до една година...20.000 1000 - Сме тка...20.000 Пла ќа ње на пр ва ра та 430 - Трошоци за амор ти за ци ја (за производство)...13.408 0192 - Аку му ли ра на амор ти за ци ја на постројки и опрема...13.408 Прес ме та на амор ти за ци ја КНИ ЖЕ ЊА: Кај на е мо да ва тел - Друш тво за ли зинг А 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...85.043 04207 - По ба ру ва ње од ка ма та врз основа на фи нан си ски на ем што се раз гра ни чу ва...32.957 748 - При хо ди од продажба на добра врз основа на финансиски наем...67.043 04209 - Прес ме та на ка ма та од фи нан си ски на ем...32.957 230 - Об вр ски за ДДВ...18.000 Да де но средс тво со фи нан си ски на ем 700 - Расходи врз основа на продадени добра...58.000 630 - Про из во ди на залиха...58.000 Тро шо ци за фи нан си ски на ем 1000 - Сме тка...18.000 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...18.000 Нап ла тен ДДВ 1624 - Дел од долгорочни кредити кои доспеваат за плаќање до една година...20.000 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...10.056 04207 - По ба ру ва ње од ка ма та врз основа на фи нан си ски на ем што се раз гра ни чу ва...9.944 Пре нос на те ков ни по ба ру ва ња 1000 - Сме тка...20.000 1624 - Дел од долгорочни кредити кои доспеваат за плаќање до една година...20.000 Нап ла те на пр ва ра та 04209 - Прес ме та на ка ма та од фи нан си ски на ем...10.056 7745 - При хо ди врз основа на ка ма ти од финансиски наем...10.056 При ход од ка ма та на пр ва ра та На по ме на: На крајот на втората, третата, четвртата и петтата година, наемателот - Друштвото Б и наемодавателот Друштвото А ќе спроведат соодветни книжења врз основа на податоците од Планот за 28 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

отплата и распределба на каматата (Табела 1) и тоа за отплатата (главнината и каматата како расход, односно приход): отп ла та 20.000 (11.435 + 8.565); отп ла та 20.000 (13.150 + 6.850); отп ла та 20.000 (15.123 + 4.877); отп ла та 20.000 (17.391 + 2.609). Исто така, ќе спроведат и книжења како тековна обврска за дел од долгорочната обврска која стасува за наплата за 12 месеци. 3 ОПЕРАТИВЕН НА ЕМ Глав ни ка ра кте ри сти ки на опе ра ти вен на ем се: а) Кај на е ма те лот: пер и о дич но то пла ќа ње за на ем (за куп) го искажу ва ка ко рас ход, врз пра во ли ни ска ос но ва во те кот на на е мот, освен ако не е до го во ре но не што дру го; во сме тко водс тво то на на е ма те лот пред метот на на ем не се иска жу ва ка ко средс тво, освен ако на е мот (за ку пот) е пла тен од на пред (аванс) за пер и од по долг од ед на го ди на, ко га се иска жу ва ка ко оста на ти не ма те ри јал ни средс тва (сме тка 0079) и из но сот се амор ти зи ра во пер и о дот за кој се од несу ва аванс но то пла ќа ње. б) Кај на е мо да ва те лот: во Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба (Би лан сот на со стој ба та) средс тво то се иска жува во сог лас ност со не го ва та при ро да (дви жен или нед ви жен пред мет); ини ци јал ни те ди рект ни тро шо ци кои на стана ле во вр ска со пре го ва ра ње и склу чу ва ње на дого во рот за на ем (прав ни ус лу ги и слич но) тре ба да се до да дат на сме тко водс тве на та вред ност на из нај ме но то средс тво и се приз на ва ат ка ко рас ход во те кот на на е мот, сраз мер но на приз на ва ње то на при хо ди те; при хо дот од опе ра ти вен на ем се приз на ва ка ко при ход, врз пра во ли ни ска ос но ва во те кот на на е- мот, освен ако не е по и на ку до го во ре но; по ли ти ка та за амор ти за ци ја на из нај ме но то средс тво (ако се амор ти зи ра), тре ба да би де кон зистент на, ка ко и за дру ги те средс тва сог лас но МСС 16 и Оддел 17 и МСС 38 и Оддел 18; за да утвр ди да ли из нај ме но то средс тво е обез вред не то, на е мо да ва те лот го при ме ну ва МСС 36 и Оддел 27 - Обез вред ну ва ње на средс тва. Напомена: Во Оддел 20 е пропишан исклучок, периодичните плаќања за оперативен наем кон наемодавателот да не се прикажуваат на праволиниска основа ако е договорено да бидат вклучени трошоците на општата инфлација (врз основа на објавени индекси или статистички податоци), но ако не е заради општата инфлација овој исклучок не може да се примени. Да но чен трет ман од ас пект на ДДВ Сог лас но За ко нот за ДДВ, опе ра тив ни от на ем се сме та за про мет на ус лу ги. Кај опе ра тив ни от на ем, на е мо да ва те лот (Друштво то за ли зинг), во о би ча е но ба ра од на е ма те лот да уп ла ти де по зит ка ко га ран ци ја. Исто та ка да пла ти и аванс. При склу чу ва ње на до го во рот за опе ра ти вен на ем, важ но е од сме тководс твен и да но чен ас пект да се пра ви раз ли ка ме ѓу де по зит и аванс но пла ќа ње. Уп ла те ни от де по зит, не зна чи на до мест за из вр шена ус лу га туку има третман на гаранција и не под ле жи на ода но чу ва ње со ДДВ. По пра ви ло, на кра јот на пер и о дот од опе ра тив ни от на ем де по зи тот му се вра ќа на на е ма те лот. Ако депо зи тот се иско ри сти за пла ќа ње на обврска за наем, во тој слу чај до би ва трет ман на аванс и под ле жи на ода но чу ва ње со ДДВ. 3.1 Сме тко водс тве но еви ден ти ра ње на опе ра ти вен на ем При мер 2 Опе ра ти вен на ем 1. На е ма те лот - Друш тво А со на е мо да ва те лот - Друш тво Б склу чи ло до го вор за на ем на де ло вен про стор за пер и од од 3 го ди ни, со ме сеч на на ем ни на...50.000 2. Трошоците за електрична енергија и парно греење како спореден промет на наемот од аспект на ДДВ се префактурираат 3. На е мо да ва те лот му до ста вил: Ф-ра за на ем за еден ме сец (50.000 + 9.000 ДДВ)...59.000 ф-ра за еле ктрич на енер ги ја и пар но за еден ме сец (8.000 + 1.440 ДДВ и 6.000 + 1.080 ДДВ)...16.520 REPREZENT NOEMVRI 11/2016 29

Врз ос но ва на по да то ци те во При ме р 2 во сме тководс тво то се спро ве де ни след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: а) Кај на е ма те лот - Друш тво А 414 - На ем - лизинг...50.000 130 - Да нок на до да де на вред ност... 9.000 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...59.000 По ф-ра за на ем за 1 ме сец 414 - На ем - лизинг...14.000 130 - Да нок на до да де на вред ност... 2.520 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...16.520 По ф-ра за пре фа кту ри ра ни тро шо ци за еле ктрич на енер ги ја и пар но гре е ње за 1 ме сец 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...75.520 1000 - Сме тка...75.520 Пла те но по ф-ри б) Кај на е мо да ва те лот - Друш тво Б 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...59.000 747 - При хо ди од на ем ни ни...50.000 230 - Об вр ски за ДДВ...9.000 По ф-ра за на ем за 1 ме сец 4030 - Еле ктрич на енер ги ја...8.000 4031 - Топлинска енергија...6.000 130 - Да нок на до да де на вред ност... 2.520 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...16.520 По ф-ра за еле ктрич на енер ги ја и пар но гре е ње за 1 ме сец 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...16.520 747 - При хо ди од на ем ни ни...14.000 230 - Об вр ски за ДДВ...2.520 По ф-ра за ре фун ди ра ни тро шо ци за еле ктрич на енер ги ја и пар но гре е ње за 1 ме сец Иден тич ни кни же ња се спро ве ду ва ат за се кој ме сец во те кот на пер и о дот на на ем. 4 ОТКУП НА СРЕДС ТВО ПО ИСТЕ КОТ НА ДО ГО ВОР ЗА ОПЕ РА ТИ ВЕН НА ЕМ Во пра кти ка та се по че сто има слу чаи ко га на е мо да ва - те лот (ли зинг друш тво то), по исте кот на до го во рот за опе ра ти вен на ем, му да ва мож ност на на е ма те лот да го отку пи средс тво то кое го ко ри стел под опе ра ти вен на ем. Во вр ска со ова пра ша ње по сто јат раз лич ни мис ле ња. Име но, при сут но е мис ле ње де ка кај опе ра тив ни от на ем, ли зинг друш тво то не мо же да ја пре не се сопс тве но ста на на е ма те лот по исте кот на до го во рот за на ем, би деј ќи тоа би би ло фи нан си ски, а не опе ра ти вен на ем. Ме ѓу тоа, сог лас но точ ка та 12 од МСС 17 и точ ката 20.7 од Оддел 20 и кај опе ра тив ни от на ем, на е мате лот мо же да го отку пи средс тво то, но по це на ко ја прет ста ву ва па зар на вред ност на тоа средс тво на де нот на откуп. Во спро тив но би ста на ло збор за финан си ски на ем кој вклу чу ва оп ци ја за по вол но ку пу ва ње. Во про дол же ние пре ку При мер 3 и При мер 4 да дено е сме тко водс тве но то еви ден ти ра ње на транс ак ции те за опе ра ти вен на ем ка ко и отку пот на средс тво то по исте кот на до го во рот за опе ра ти вен на ем. 4.1. Сме тко водс тве но еви ден ти ра ње на откуп на средс тво по исте кот на до го во рот за опе ра ти вен на ем При мер 3 Опе ра ти вен на ем 1. На е ма тел - Друш тво А склу чи ло до го вор за опе ра ти вен на ем за ко ри сте ње на ма ши на со на е мо да ва тел - Друш тво Б под след ни ве ус ло ви: Пе ри од на на ем (60 ме се ци)...5 го ди ни На бав на вред ност за ма ши на та...4.957.000 Оста ток на вред ност на ма ши на та...1.735.000 Га ран ции - ме ни ци...1.400.000 Аванс но пла ќа ње...960.000 На ем ни на ме сеч но со ДДВ...80.000 2. На е ма те лот - Друш тво то А пла ти ло аванс врз ос но ва на до го во рот...960.000 3. На е мо да ва те лот му до ста вил аванс на ф-ра...960.000 4. На е мо да ва те лот му до ста вил ф-ра за на ем за 1 ме сец (67.800 + 12.200 ДДВ)...80.000 30 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 3 во сме тководс тво то се спро ве де ни след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: а) Кај на е ма те лот - Друш тво А 1220 - По ба ру ва ња за дадени аван си во земјата...960.000 1000 - Сме тка...960.000 Да ден аванс по до го вор за на ем 1220 - По ба ру ва ња за дадени аван си во земјата...146.440 130 - Да нок на до да де на вред ност... 146.440 По ф-ра за аванс но пла ќа ње 414 - На ем - лизинг...67.800 130 - Да нок на до да де на вред ност...12.200 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...80.000 По ф-ра за на ем за еден ме сец 130 - Да нок на до да де на вред ност... 12.200 1220 - По ба ру ва ња за дадени аван си во земјата...12.200 Пренос на аванс 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...80.000 1220 - По ба ру ва ња за дадени аван си во земјата...80.000 За за тво ра ње на дел од аванс за на ем ни на за еден ме сец На е ма те лот - Друш тво А, иден тич ни кни же ња спрове ду ва за се ко ја ме сеч на на ем ни на до за тво ра ње на из но сот од пла те ни от аванс, а по тоа за платената обврска за ме сеч на та на ем ни на ќе го спро ве де следно во кни же ње: 220/100. По ба ру ва ње то за аван си е кни же но ка ко кра ткороч но по ба ру ва ње, би деј ќи аван сот е за пер и од од ед на го ди на. Ако е пла те но од на пред за пер и од подолг од ед на го ди на, ќе се еви ден ти ра на сме тка та 046 - Побарувања за дадени аванси. На по ме на: Во При мер 3, Друш тво то А има пра во на од би вка на прет ход ни от да нок на до да де на вредност. Ме ѓу тоа ако ста ну ва збор за на ем на пат нич ки авто мо би ли не ма пра во на од би вка на прет ход ни от да нок (член 35 став 1 точ ка 2 од За ко нот за ДДВ). КНИ ЖЕ ЊЕ: б) Кај на е мо да ва тел - Друш тво Б 012 - По строј ки и опре ма...4.957.000 130 - Да нок на до да де на вред ност...892.260 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...5.849.260 По ф-ра на ба ве на ма ши на 430 - Трошоци за амор ти за ци ја (производство)...644.400 019 - Аку му ли ра на амор ти за ци ја на материјални средства...644.400 Прес ме та на амор ти за ци ја за ед на го ди на 1000 - Сме тка...960.000 222 - Обврски за при мени аванси, депозити и кауции од земјата...960.000 При мен аванс 222 - Обврски за при мени аванси, депозити и кауции од земјата... 146.440 230 - Об вр ски за ДДВ...146.440 По аванс на ф-ра 9921 - Меници како гаранција...1.400.000 9971 - Должници за меници како гаранција...1.400.000 При ме ни ме ни ци за обез бе ду ва ње на пла ќа ње 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...80.000 747 - При хо ди од на ем ни ни...67.800 230 - Об вр ски за ДДВ...12.200 По ф-ра за на ем за еден ме сец 230 - Об вр ски за ДДВ...12.200 222 - Обврски за при мени аванси, депозити и кауции од земјата... 12.200 Пренос на аванс 222 - Обврски за при мени аванси, депозити и кауции од земјата... 80.000 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...80.000 За тво ра ње на дел од аванс по ф-ра за на ем за 1 ме сец На е мо да ва те лот - Друш тво то Б, во те кот на на е мот спро ве ду ва иден тич ни кни же ња. По за тво ра ње на из но сот на аван сот за пла те ни те ф-ри за на ем ќе го спро ве де след но во кни же ње: 100/120. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 31

Докол ку има ше тро шо ци око лу склу чу ва ње на дого во рот исти те ќе беа вклу че ни во сме тко водс тве на та вред ност на из нај ме но то средс тво. По исте кот на до го во рот за опе ра ти вен на ем за врате ни те ме ни ци наемодавателот го спро вел след но во: КНИ ЖЕ ЊЕ: 9971 - Должници за меници како гаранција...1.400.000 9921 - Меници како гаранција...1.400.000 Вра те ни ме ни ци на Друш тво А При мер 4 Врз ос но ва на по да то ци те од При мер 4 спро ве дени се след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: Откуп на ма ши на по исте котна опе ра ти вен на ем 1. По исте кот на до го во рот за опе ра ти вен на ем според податоците од Пример 3 Друш тво то А и ли зинг Друш тво то Б се до го во ри ле за откуп на ма ши на та ко ја прет ход но би ла ко ри сте на подопе ра ти вен на ем за из нос од (2.100.000 + 378.000 ДДВ)...2.478.000 а) Кај Друш тво то А (прет ход но на е ма тел) 012 - По строј ки и опре ма...2.100.000 130 - Да нок на до да де на вред ност...378.000 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...2.478.000 По ф-ра на ба ве на ма ши на 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...2.478.000 1000 - Сме тка...2.478.000 Пла те на ф-ра за на ба вка на ма ши на Во При мер 4, на е ма те лот ја отку пил ма ши на та по про даж на вред ност (2.100.000) на де нот по отку пот, а не по вред ност од 1.735.000 де на ри, што би ја пла ти л ако бе ше збор за фи нан си ски на ем. КНИ ЖЕ ЊЕ: б) Кај Друш тво то Б (прет ход но на е мо да ва тел) 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...2.478.000 0192 - Акумулирана амортизација на постројки и опрема...3.222.000 7601 - Добивки од продажба на постројки и опрема...365.000 230 - Об вр ски за ДДВ...378.000 012 - По строј ки и опре ма...4.957.000 По ф-ра про да де на ма ши на 1000 - Сме тка...2.478.000 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...2.478.000 Пла те но по ф-ра На по ме на: Во на ша та сме тко водс тве на пра ктика, за ра ди ДДВ, од нос но по тре ба та од искажување на да ноч на та ос но ва, според иска жа ни от при ход и об вр ска та за ДДВ, на е мо да ва те лот би го спровел след но во кни же ње: КНИ ЖЕ ЊА: 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...2.478.000 741 - При хо ди од продажба на добра во земјата...2.100.000 230 - Об вр ски за ДДВ...378.000 По ф-ра про да де на ма ши на 4601 - Не от пи ша на вред ност на постројки и опрема...1.735.000 0192 - Аку му ли ра на амор ти за ци ја на по строј ки и опре ма...3.222.000 012 - По строј ки и опре ма...4.957.000 За про да де на ма ши на На по ме на: На крајот на годината согласно стан- дардите за да се примени нето принципот и да се прикаже капиталната добивка од 365.000 денари, ќе треба да се спроведе следново книжење: 741/4601 и 7601 32 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

5 ПРО ДАЖ БА И ПОВ РА ТЕН НА ЕМ (SALE AND LEASEBACK) Во раз ви е ни те зем ји друш тва та че сто до не су ва ат од лу ка за фи нан си ра ње по пат на про даж ба и по вратен на ем осо бе но за нед виж ни ни, со што се стек ну ва ат со фи нан си ски средс тва кои мо жат да ги ин ве сти ра ат во не што дру го со цел да ос тва рат по го лем про фит. Ста ну ва збор за мо дел на фи нан си ра ње во кој едно друш тво ги про да ва сопс тве ни те средс тва и исти те средс тва ги зе ма под на ем (точ ка 58 од МСС 17 и точ ка 20.32 од Оддел 20). Зна чи до би ва фи нан си ски средс тва со што ја зго ле му ва сво ја та ли квид ност, а и на та му ги ко ри сти средс тва та, до де ка за ли зинг друштво то, тоа е пла си ра ње на сво и те фи нан си ски средс тва. Кај нас не се ко ри сти овој мо дел, но друш тва та мо жат да го ко ри стат со цел да ја зго ле му ва ат сво јата ли квид ност. 5.1 Сме тко водс тве но еви ден ти ра ње на про даж ба и по вра тен на ем Сме тко водс тве но то еви ден ти ра ње на транс ак ции те во вр ска со про даж ба и по вра тен на ем за ви си од ви дот на на е мот, од нос но да ли е фи нан си ски или опе ра ти вен на ем. Спо ред точ ка та 59 од МСС 17 и точ ката 20.33 од Оддел 20 докол ку транс ак ци ја та на про даж ба и по вра тен на ем ре зул ти ра во фи нан си ски на ем, се кој ви шок на при ли ви те од про даж ба та над сме тко водстве на та вред ност, не тре ба вед наш да би де приз нат ка ко при ход од про да ва чот - на е ма тел. На ме сто тоа тре ба да би де од ло жен и амор ти зи ран во те кот на вре ме тра е ње на на е мот. Спо ред точ ка та 61 од МСС 17 и точ ката 20.34 од Оддел 20, докол ку транс ак ци ја та на про даж ба и по вра тен на ем ре зул ти ра во опе ра ти вен на ем, а е јас но де ка транс ак ци ја та е вос по ста ве на спо ред об јектив на вред ност, си те до би вки и за гу би тре ба вед наш да би дат приз на е ни. Докол ку про даж на та це на е по ма ла од об је ктив на та вред ност, си те до би вки или за гу би тре ба вед наш да би дат приз на е ни, освен што, ко га за гу ба та се на доме сту ва пре ку ид ни те пла ќа ња за на е мот по по ни ска це на од па зар на та, таа тре ба да би де од ло же на и амор ти зи ра на про пор ци о нал но на пла ќа ња та за на ем за пер и о дот во те кот на којшто се оче ку ва да се ко ри сти средс тво то. Докол ку про даж на та це на е над об је ктивна та вред ност, ви шо кот над об је ктив на та вред ност тре ба да би де од ло жен и амор ти зи ран за пер и о дот во те кот на којшто се оче ку ва да се ко ри сти средс тво то. Спо ред точ ка та 63 од МСС 17 и точ ката 20.34 од Оддел 20 докол ку об је ктив на та вред ност во време то на транс ак ци ја та на про даж ба и по вра тен на ем е по ма ла од сме тко водс тве на та вред ност на средс твото, то гаш тре ба вед наш да се приз нае за гу ба ед на ква на из но сот на раз ли ка та ме ѓу сме тко водс тве на та и об је ктив на та вред ност. За фи нан си ски на ем, не е по треб но ва кво ко ре ги рање, освен ко га по стои обез вред ну ва ње на вред но ста на средс тво то, во тој слу чај сме тко водс тве на та вред ност се на ма лу ва до на до мест ли ви от из нос сог лас но со МСС 36 и Оддел 27. При мер 5: Про даж ба и по вра тен на ем ка ко фи нан си ски на ем 1. Друш тво то А склу чи ло до го вор со Друш тво то Б (ли зинг друш тво) за про даж ба на опре ма и по втор но зе ма ње на иста та со фи нан си ски на ем врз ос но ва на след ни ве по да то ци: На бав на вред ност...300.000 Аку му ли ра на амор ти за ци ја...120.000 Сметководствена вредност - нето.. 180.000 Про даж на вред ност без ДДВ...220.000 Пре о ста нат век на ко ри сте ње...3 години Ка мат на стап ка...8% 2. Друш тво то Б по ф-ра пла ти ло на Друш тво то А (220.000 + 39.600 ДДВ)...259.000 3. Спо ред до го во рот Друш тво то А пла ти ло аванс...30.000 4. Друш тво то Б из да ло ф-ра за аванс но пла ќа ње 5. Стап ка на амор ти за ци ја...33,333% План за отп ла та на фи нан си ски на ем Година Износ на главнина Камата (кол. 2 х 8%) Износ на главнина (кол. 5 - кол. 3) Рата за отплата (кол. 3 + Остаток на долг (кол. 2 + кол. 3 - кол. 5) кол. 4) 1 2 3 4 5 6 2016 220.000 17.600 67.768 85.368 152.232 2017 152.232 12.180 73.188 85.368 79.044 2018 79.044 6.324 79.044 85.368 - Вкупно 36.104 220.000 256.104 REPREZENT NOEMVRI 11/2016 33

Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 5 во сме тководс тво то се спро ве де ни след ни ве: КНИ ЖЕ ЊА: а) Кај Друш тво то А (про да вач - на е ма тел) во 2016 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...259.600 0192 - Аку му ли ра на амор ти за ци ја на по строј ки и опре ма...120.000 012 - По строј ки и опре ма...300.000 295 - Одложено признавање на приходи...40.000 230 - Об вр ски за ДДВ...39.600 По ф-ра про да де на опре ма 1000 - Сме тка...259.600 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...259.600 Пла те на ф-ра 017 - Аванси за набавка на материјални средства...30.000 1000 - Сме тка...30.000 Пла тен аванс 017 - Аванси за набавка на материјални средства...4.576 130 - Да нок на до да де на вред ност... 4.576 По аванс на ф-ра 012 - По строј ки и опре ма...220.000 28660 - Камата врз основа на фи нан си ски наем во земјата што се разграничува... 36.104 130 - Да нок на до да де на вред ност... 46.100 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...266.100 28661 - Прес ме та на ка ма та на фи нан си ски на ем...36.104 На ба ве на опре ма со фи нан си ски на ем 017 - Аванси за набавка на материјални средства...4.576 130 - Да нок на до да де на вред ност... 4.576 Пре нос на аванс 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...46.100 1000 - Сме тка...46.100 Пла тен ДДВ 4745 - Расходи врз основа на камата од финансиски наем...17.600 28660 - Камата врз основа на фи нан си ски наем во земјата што се разграничува...17.600 Прес ме та на ка ма та за 1 го ди на 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...67.768 28661 - Прес ме та на ка ма та на фи нан си ски на ем...17.600 2625 - Дел од долгорочни обврски кои доспеваат до една година...85.368 Пре нос на те ков ни об вр ски 2625 - Дел од долгорочни обврски кои доспеваат до една година...85.368 1000 - Сме тка...55.368 017 - Аванси за набавка на материјални средства...30.000 Пла ќа ње на пр ва ра та 430 - Трошоци за амор ти за ци ја (производство)...73.333 0192 - Аку му ли ра на амор ти за ци ја на по строј ки и опре ма...73.333 Прес ме та на амор ти за ци ја 295 - Одложено признавање на приходи...13.333 7601 - Добивки од продажба на постројки и опрема...13.333 Раз гра ни че на до би вка за по вра тен на ем На по ме на: На крајот на годината ќе се спроведе уште едно книжење за делот од долгорочната обврска која стасува за наплата за 12 месеци и ќе се прикаже како тековна обврска. Во на ред ни те две го ди ни ќе се спро ве дат со одвет ни кни же ња врз ос но ва на из но си те во пла нот за отп ла та на фи нан си ски на ем. 34 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

КНИ ЖЕ ЊA: б) Кај Друш тво то Б (ку пу вач-на е мо да ва тел) во 2016 6605 - Залиха на стока под закуп... 220.000 130 - Да нок на до да де на вред ност...39.600 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...259.600 На ба ве на опре ма од на е ма тел 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...259.600 1000 - Сме тка...259.600 Пла те но по ф-ра 1000 - Сме тка...30.000 222 - Обврски за при мени аванси...30.000 При мен аванс 222 - Обврски за при мени аванси...4.576 230 - Об вр ски за ДДВ...4.576 По аванс на ф-ра 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...266.100 04207 - По ба ру ва ње од ка ма та врз основа на фи нан си ски на ем што се раз гра ни чу ва...36.104 748 - При ходи од продажба на добра врз основа на финансиски наем...220.000 04209 - Прес ме та на ка ма та од фи нан си ски на ем...36.104 230 - Об вр ски за ДДВ...46.100 Да де но средс тво на фи нан си ски на ем 701 - Набавна вредност на продадени добра...220.000 6605 - Залиха на стока под закуп...220.000 Тро шо ци за фи нан си ски на ем 1000 - Сме тка...46.100 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...46.100 Нап ла тен ДДВ 222 - Обврски за при мени аванси...4.576 230 - Об вр ски за ДДВ... 4.576 Пре нос на аванс 1000 - Сме тка...55.368 222 - Обврски за при мени аванси... 30.000 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...67.768 04207 - По ба ру ва ње од ка ма та врз основа на фи нан си ски на ем што се раз гра ни чу ва...17.600 Нап ла те на пр ва ра та 04209 - Прес ме та на ка ма та од фи нан си ски на ем...17.600 7454 - Приходи од камата...17.600 При ход од ка ма та на пр ва ра та Во на ред ни те две го ди ни на е мо да ва те лот врз осно ва на из но си те во пла нот за отп ла та за фи нан си ски на ем ќе спро ве де иден тич ни кни же ња. На по ме на: Во При мер 5 кни же ња та на транс акци и те на про даж ба и по вра тен на ем ка ко фи нан сиски на ем кај друш тво то А (про да вач - на е ма тел) и кај друш тво то Б (ку пу вач - на е мо да ва тел) се да де ни ка ко два про ме та сог лас но За ко нот за да но кот на до да де на вред ност и сог лас но За ко нот за да нок на имот ако ста ну ва збор за нед виж но сти кои се предмет на про даж ба и по вра тен на ем ка ко фи нан си ски на ем. Ме ѓу тоа, сог лас но МСС 17 и Tол ку ва ње то на Од борот за Сме тко водс тве ни Стан дар ди ПКТ 27 - Оцен ка на су шти на та на транс ак ци ја та со прав на фор ма на на ем, во вр ска со пра ша ње то: Ка ко да се опре де ли да ли се ри ја та на трансак ции е вр за на и тре ба да би де еви ден ти ра на ка ко ед на транс ак ци ја? Во точ ка та 3 од ПКТ 27 е да де но след но во: "Се ри ја та на транс ак ции ко ја што вклу чу ва правна фор ма на на ем е вр за на и тре ба да би де еви ден тира на ка ко ед на транс ак ци ја ко га вкуп ни от еко ном ски ефект не мо же да би де раз бран без по ви ку ва ње на се ри ја та на транс ак ции ка ко це ли на. Ова е слу чај на при мер, ко га се ри ја та на транс ак ции се тес но ме ѓу себ но по вр за ни, за нив е пре го ва ра но ка ко за REPREZENT NOEMVRI 11/2016 35

ед на транс ак ци ја и се слу чу ва исто вре ме но или во кон ти ну и ран ре дос лед." Во При ме р 5, ус ло ви те за про даж ба и по вра тен на ем ка ко фи нан си ски на ем се во сог лас ност со точката 4 од ПКТ 27, спо ред кое сме тко водс тво то тре ба да ја одра зу ва су шти на та на аранж ма нот. Сог лас но оваа одред ба, по треб но е да би дат оцене ти си те ас пе кти и имп ли ка ции на да ден аранж ман за да се опре де ли не го ва та су шти на, а те жи на тре ба да им се да де на оние ас пе кти и имп ли ка ции ко и што има ат еко ном ски ефект. Врз ос но ва на прет ход но на ве де но то, а од аспект на При мер 5 мо же да се зак лу чи след но во: Две те транс ак ции (до го во рот за про даж ба и по врат ка ко фи нан си ски на ем) се слу чу ва ат во исто вре ме; Две те транс ак ции се од не су ва ат за ист пред мет (опре ма на Друш тво то А); Про да ва чот (Друш тво то А) ќе ги пол зу ва си те ид ни ко ри сти својс тве ни за средс тво то, иа ко прав но не е не го во, од нос но исто то ќе би де во прав на сопс тве ност на ли зинг друш тво то Б се до 2018 го ди на; Друш тво то Б ќе обез бе ди за ра бо тка во из нос 36.104 де на ри (256.104-220.000), од нос но кама та во из нос од 8% при ме не та на про даж на та це на на средс тво то 220.000 де на ри. По ра ди прет ход но на ве де но то, две те транс ак ции (до го вор за про даж ба и по врат со фи нан си ски на ем) е по треб но да се еви ден ти ра ат ка ко ед на транс ак ци ја, зна чи ста ну ва збор за за ем во па ри обез бе ден (га ранти ран) со опре ма та. Сог лас но точ ка та 3 од ПКТ 27 ва кви те ка ракте ри сти ки го иск лу чу ва ат еви ден ти ра ње то на продаж ба. Напомена: За Оддел 20 не е пропишано посебно толкување, но малите и микро друштва можат да постапат на идентичен начин, односно да го применат Толкувањето ПКТ 27. При ме рот 5 е слу чај ко га су шти на та е над правна та фор ма, би деј ќи транс ак ци ја та на про даж ба и по врат на фи нан си ски на ем се од ви ва ед но вре ме но, и опре ма та пра ктич но не ги на пу шта про сто ри и те на друш тво то А. Врз ос но ва на по да то ци те од При мер 5, книжењата за про даж бата и по вра тниот на ем ка ко фи нан си ски на ем ка ко ед на транс ак ци ја е даден во Пример 5-а: При мер 5-а: КНИ ЖЕ ЊА: Про даж ба и по вра тен на ем (ка ко ед на транс ак ци ја) а) Кај Друш тво то А (про да вач - на е ма тел) во 2016 1000 - Сме тка...259.600 130 - Да нок на до да де на вред ност... 46.100 28660 - Камата врз основа на фи нан си ски наем во земјата што се разграничува...36.104 012 - Постројки и опрема...40.000 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...266.100 28661 - Прес ме та на ка ма та на фи нан си ски на ем...36.104 295 - Одложено признавање на приходи...40.000 230 - Об вр ски за ДДВ...39.600 По до го вор за про даж ба и по вра тен фи нан си ски на ем 017 - Аванси за набавка на материјални средства...30.000 1000 - Сме тка...30.000 Пла тен аванс 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...46.100 1000 - Сме тка...46.100 Пла тен ДДВ 4745 - Расходи врз основа на камата од финансиски наем...17.600 28660 - Камата врз основа на фи нан си ски наем во земјата што се разграничува... 17.600 Прес ме та на ка ма та за 1 го ди на 28620 - Дол го роч ни об вр ски врз ос но ва на фи нан си ски наем во земјата...67.768 28661 - Прес ме та на ка ма та на фи нан си ски на ем...17.600 2625 - Дел од долгорочни обврски кои доспеваат до една година...85.368 Пре нос на те ков ни об вр ски 36 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

2625 - Дел од долгорочни обврски кои доспеваат до една година...85.368 1000 - Сме тка...55.368 017 - Аванси за набавка на материјални средства...30.000 Пла ќа ње на пр ва ра та 432 - Трошоци за амор ти за ци ја (за администрација, управа и продажба)...73.333 0192 - Аку му ли ра на амор ти за ци ја на по строј ки и опре ма...73.333 Прес ме та на амор ти за ци ја 295 - Одложено признавање на приходи...13.333 7601 - Добивки од продажба на постројки и опрема...13.333 Раз гра ни че на до би вка за по вра тен на ем б) Кај Друш тво то Б (ку пу вач-на е мо да ва тел) во 2016 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...266.100 04207 - По ба ру ва ње од ка ма та врз основа на фи нан си ски на ем што се раз гра ни чу ва...36.104 130 - Да нок на до да де на вред ност...39.600 1000 - Сме тка...259.600 04209 - Прес ме та на ка ма та за фи нан си ски на ем...36.104 230 - Об вр ски за ДДВ...46.100 По до го вор за ку пу ва ње и по вра тен на ем 1000 - Сме тка...30.000 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...30.000 При мен аванс 1000 - Сме тка...46.100 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...46.100 Пла те но за ДДВ 1624 - Дел од долгорочни кредити кои доспеваат за плаќање до една година...85.368 04200 - Побарување врз основа на финансиски наем...67.768 04207 - По ба ру ва ње од ка ма та врз основа на фи нан си ски на ем што се раз гра ни чу ва...17.600 Пре нос на кра тко роч ни по ба ру ва ња за на ем 04209 - Прес ме та на ка ма та од фи нан си ски на ем...17.600 7745 - При хо ди врз основа на ка ма ти од финансиски наем...17.600 При ход од ка ма та на пр ва ра та 1000 - Сме тка...85.368 1624 - Дел од долгорочни кредити кои доспеваат за плаќање до една година...85.368 Нап ла те на пр ва ра та При мер 6: Про даж ба и по вра тен на ем ка коопе ра ти вен на ем по фер вред ност 1. Друш тво то А склу чи ло до го вор со Друш тво то Б (ли зинг друш тво) за про даж ба на опре ма и по втор но зе ма ње на иста та со опе ра ти вен на ем врз ос но ва на след ни ве по да то ци: На бав на вред ност...300.000 Аку му ли ра на амор ти за ци ја...120.000 Сметководствена вредност - нето...180.000 Про даж на вред ност...220.000 Пре о ста нат век на ко ри сте ње...3 години Ко ри сте ње на опе ра ти вен на ем...3 години про даж на та вред ност е ед на ква на фер вред но ста 2. Друш тво то Б по ф-ра пла ти ло на Друш тво то А (220.000 + 39.600 ДДВ)...259.600 3. Друш тво то Б на Друш тво то А му до ста ви ло ф-ра за за куп ни на (10.000 + 1.800 ДДВ)...11.800 Врз ос но ва на по да то ци те во При мер 6 во сме тководс тво то се спро ве де ни след ни ве: REPREZENT NOEMVRI 11/2016 37

КНИ ЖЕ ЊА: а) Кај Друш тво то А (про да вач - на е ма тел) 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...259.600 0192 - Аку му ли ра на амор ти за ци ја на по строј ки и опре ма...120.000 012 - По строј ки и опре ма...300.000 7601 - Добивки од продажба на постројки и опрема...40.000 230 - Об вр ски за ДДВ...39.600 По ф-ра про да де на опре ма 1000 - Сме тка...259.600 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата...259.600 Пла те но по ф-ра 414 - На ем - лизинг...10.000 130 - Да нок на до да де на вред ност...1.800 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата... 11.800 По ф-ра за за куп ни на б) Кај Друш тво то Б (ку пу вач - на е мо да ва тел) 012 - По строј ки и опре ма...220.000 130 - Да нок на до да де на вред ност...39.600 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...259.600 По ф-ра на ба ве на опре ма 220 - Обврски спрема до ба ву ва чи во земјата...259.600 1000 - Сме тка...259.600 Пла те на ф-ра 120 - Побарување од ку пу ва чи во земјата... 11.800 747 - При хо ди од на ем ни ни...10.000 230 - Об вр ски за ДДВ...1.800 По ф-ра за на ем Тран сак ци и те во При мер 6 се спо ред об је ктив на вред ност, за тоа вед наш е приз нат при ход. Да ли до би вка та или за гу ба та ќе би дат вед наш приз на ти или ќе би дат од ло же ни и амор ти зи ра ни за ви си од ви си на та на три те вред но сти и тоа: сме т- ко водс тве на вред ност, об је ктив на (фер) вред ност и про даж на (до го во ре на) вред ност на средс тва та (предмет на на ем). Во про дол же ние да ден е До да то кот од МСС 17 во кој се при ка жа ни си те транс ак ции на по вра тен на ем кои ре зул ти ра ат во опе ра ти вен на ем, во за висност од ви си на та на сме тко водс тве на та вред ност на из нај ме но то средс тво, не го ва та об је ктив на вред ност и про даж на це на. Продажна цена утврдена според објектив ната вредност (точка 61) Добивка Загуба Продажна вредност пониска од објек тив натавред ност (точка 61) Добивка Загуба која не е компензирана со идни плаќања за наем по пониска пазарна цена Загуба компензирана со идни плаќања за наем по пониска пазарна цена Сметковод- ст ве ната вред ност еднаква на објек тивната вредност Нема добивка Нема загуба Нема добивка Веднаш се признава загуба Одложена и аморти зирана загуба Сметковод- ст ве ната вред ност пониска од објек тивната вредност Веднаш се приз нава добивка Не се применува Веднаш се признава добивка Веднаш се признава загуба Одложена и аморти зи рана загуба Сметковод- ст ве ната вред ност повисока од објективната вредност Не се применува Веднаш се приз нава загубата Нема добивка (Забелешка 1) (Забелешка 1) (Забелешка 1) Се одлага и Се одлага и Се одлага и амортизира амортизира Добивка амортизира добивката добивката добивката (Забелешка 3) (Забелешка 2) Загуба Нема загуба Нема загуба (Забелешка 1) 38 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

За бе ле шка 1: Овие де ло ви на та бе ла та прет ставу ва ат окол но сти кои би би ле тре ти ра ни во точ ка та 63 на овој Стан дард. Точ ка та 63 ба ра сме тко водстве на та вред ност на ед но средс тво да се све де до об је ктив на вред ност во слу чај ко га тоа е пред мет на про даж ба и по вра тен на ем. За бе ле шка 2: До би вка та би би ла раз ли ка та ме ѓу об је ктив на та вред ност и про даж на та це на во слу чај ко га сме тко водс тве на та вред ност би би ла све де на на об је ктив на вред ност во сог лас ност со точ ка та 63. За бе ле шка 3: Ви шо кот на до би вка (ви шо кот на про даж на це на над вред но ста) се од ла га и амор ти зи ра во те кот на пер и о дот во кој се оче ку ва де ка средс твото ќе се ко ри сти. Се кој ви шок на об је ктив на вред ност над сме тко водс тве на та вред ност се приз на ва вед наш. Напомена: Одделот 20 кој го применуваат малите и микро друштва, не содржи посебен додаток, но овие друштва можат да постапат на идентичен начин како што е претходно даден за точката 63 од МСС 17, бидејќи слична одредба е содржана во точка 20.34 од Оддел 20. 1 Суштина Сметководствениот третман на наемот е пример на примената на концептот суштина над форма, односно значајно е, кој ги сноси сите ризици и како и кој ги има користите од средството, иако можеби истото никогаш нема да биде во негова сопственост 2 Финансиски наем Кај финансискиот наем (каде наемателот ги има сите ризици и користи од средст вото) предметот на лизинг се евидентира како нетековно средство во сметководството на наемателот во делот на активата додека во пасивата финансискиот лизинг се прикажува како обврска (тековна и нетековна) 3 Оперативен наем Оперативниот наем се третира како расход за закуп во периодот кај наемателот. Приливите на пари на почетокот на периодот пред да стартува оперативниот наем кај наемодавателот се распределуваат во текот на времетраењето на наемот и се евидентираат како приходи 4 Трансакциите на продажба и повратен наем (Sale and Leaseback) РЕ ЗИ МЕ НА СМЕ ТКО ВОДС ТВЕ НИ ОТ ТРЕТ МАН НА Н АЕ МОТ (ЛИ ЗИН ГОТ) Сметководствениот третман на трансакциите на продажба и повратен наем (Sale and Leaseback) зависи од тоа дали според суштината повратниот наем е финансиски или оперативен наем REPREZENT NOEMVRI 11/2016 39

Даноци ИЗ МЕ НИ НА ЗА КО НОТ ЗА ДА НО КОТ НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ Вера рафајловска Соб ра ни е то на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја доне се Из ме ни и до пол ну ва ња на За ко нот за дано кот на до да де на вред ност (во на та мош ни от текст: За ко нот за ДДВ). Из ме ни те на За ко нот за ДДВ се об ја ве ни во "Служ бен вес ник на РМ", број 189/16. Со Из ме ни те на За ко нот за ДДВ: де фи ни ра но е мес то то на про ме тот на услу га та при до де лу ва ње на пре куг ра нич ни пре нос ни ка па ци те ти на мре жа та на електрич на енер гија; про ши рен е оп фа тот на доб ра кои се одано чу ва ат со пов лас те на да ноч на стап ка од 5%; се уки ну ва об врската за дос та ву ва ње на пе ри о ди чен фи нан сис ки из веш тај. ИЗ МЕ НИ КОИ СЕ ПРИ МЕ НУ ВА АТ ОД 14 ОК ТОМ ВРИ 2016 ГО ДИНА А МЕС ТО НА ПРО МЕТ НА УС ЛУ ГА ПРИ ДО ДЕ ЛУ ВА ЊЕ НА ПРЕ КУГ РА НИЧ НИ ПРЕ НОС НИ КА ПА ЦИ ТЕ ТИ НА МРЕ ЖА ТА НА ЕЛЕК ТРИЧ НА ЕНЕР ГИЈА Во член 14 став 3 да да дена е но ва точ ка 11 ко ја гласи: "11. Обез бе ду ва ње на прис тап до мре жа та на елек трич на енер ги ја во слу чај на за гу шу вање на со од вет на ало ка цис ка еди ни ца при до де лу ва ње на пре куг ра нич ни те пре нос ни ка па ци те ти на ин тер ко нек тив ни те водови" По кон кретно, со из ме на та се пред ви ду ва при утврду ва ње на мес то то на про мет во овие слу чаи јас но да се де фи ни ра мес то то на про мет, та ка што ќе се при ме ни принци пот на дес ти на ција, од нос но ка ко место на про ме тот на ус лу гата: обез бе ду ва ње на пристап до мре жа та на елек трич на енер ги ја во слу чај на за гу шу ва ње на со од вет на ало ка цис ка еди ни ца при до де лу ва ње на пре куг ра нич ни те пре нос ни ка па ци те ти на ин тер ко нек тив ни те во дови, да се сме та мес то то во кое ко рис ни кот на ус лу га та има вис тин ско се диш те или под руж ни ца за кои ус лу гата би ла вис тин ски из врше на или, до кол ку так во то мес то не по стои, не го во то по стоја но жи ве а лиш те или прес то ју ва лиште. 1. Нови добра кои ќе се оданочуваат со повластена даночна стапка Во член 30 до да де на е но ва точ ка 18 ко ја гласи: "18. Пе лети, печ ки на пе ле ти и кот ли на пе лети" Со цел да се сти му ли ра ко рис те ње то на пе ле ти ка ко еко лош ки при фат лив енер генс за гре е ње ка ко и упот ре ба та на печ ки на пе ле ти и кот ли на пе лети, а во на со ка на на ма лу ва ње то на за га ду ва ње то на ам би ен тал ни от воз дух со из ме ни те ста п ката на одано чу ва ње од 18% ќе се на ма ли на 5%, од нос но овие доб ра од 14 Ок том ври 2016 го ди на се ода но чу ва ат со пов лас те на да ноч на стап ка од 5%. Б ИЗ МЕ НИ КОИ СЕ ПРИ МЕ НУ ВА АТ ОД 1 ЈА НУ А РИ 2017 ГО ДИНА Во член 41 во ста вот 2 се бри шат збо ро вите: " да под не се пе ри о ди чен фи нан сис ки из веш тај од одоб ре ни те фис кал ни сис те ми на оп ре ма за ре гис три ра ње го то вин ски пла ќа ња и" Со оваа из ме на да ноч ни те об врз ни ци од 1 Ја ну а ри 2017 го ди на не ма ат об врска со Обра зе цот ДДВ-04 да дос та ву ва ат пе ри о ди чен фи нан сис ки из вештај од одоб ре ни те фис кал ни сис те ми на оп ре ма за ре гис три ра ње на го то вин ски те пла ќања, би деј ќи со во ве ду ва ње то на ин тег ри ра ни от ав то мат ски сис тем на уп ра ву ва ње се овоз мо жи Упра ва та за јав ни при ходи да рас по ла га со днев ни и пе ри о дич ни фи нан сис ки из веш таи. 40 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Плати и надоместоци ПЛА ТА НА РА БОТ НИ КОТ И ПРЕСМЕТ КА НА МИ НАТ ТРУД Иван стојанов Ос нов но то пра во кое што му сле ди на работ ни кот за време на ра бо тен од нос е пра во то на пла та кое ра бо то да ва чот сог лас но за конски те про пи си е дол жен во оп ре де лен рок (нај доц на 15 де на по из ми ну ва ње на ис платни от пе риод) да му ја ис пла ти на ра бот ни кот за из врше на та ра бо та и тоа за дол жи тел но во па рич на форма. Пра во то на пла та е ус тав но за га ран ти ра но пра во и ис та та не мо же да би де не ис пла ту ва на или зад ржу ва на во оп ре де лен дел, ос вен ако тоа со За кон не е оп ре де лено. Пра ва та и об врските и од го вор нос ти те на до го вор ни те стра ни кои склу чи ле до го во рот за вра бо ту ва ње како и дру ги те пра ша ња од ра бот ни те од но си или во врска со ра бот ни те од но си во сто пан ство то на РМ поб лис ку се про пи ша ни во: За ко нот за ра бот ни те од но си "Служ бен вес ник на РМ", број 62/05...27/16; Оп шти от ко лек ти вен до го вор за при ватни от сек тор од об лас та на сто пан ство то (ОКД П СОС) "Служ бен вес ник на РМ", број 88/09...150/16. ФОР МИ РА ЊЕ НА ПЛА ТА ТА НА РА БОТ НИ КОТ Во прак ти ка та ра бо то да ва чи те во де ни од сопстве ни те нор ми и уве ру ва ња за се кое ра бот но мес то нај чес то пла та та ја оп ре де лу ва ат по соп стве ни лич ни ста во ви и кри те ри уми, а не спо ред оп ре де ле ни факто ри и ба ра ња кои го ка рак те ри зи ра ат тоа ра бот но место. Тоа нај чес то е ре зул тат на не ма ње доб ра ор га ни за ци о на по ста ве ност на ра бот ни мес та и недос та ток на про пи ша ни ко е фи ци ен ти за сло же ност на труд кои би го де фи ни ра ле ра бот но то мес то ка ко и пла та та на ра бот ни кот. Доб ра та ор га ни за ци о на по ста ве ност на ра бот ни мес та и до бри от сис тем на уп ра ву ва ње во ди до точ но по ста ву ва ње на ос нов на та пла та при вра бо ту ва ње на но ви ра бот ни ци, а ис то то зна чи и среќ ни ра бот ници. Сог лас но ОКД П СОС член 15, пла та та на ра бот никот е сос та ве на од: Ос нов на плата; Дел од пла та за ра бот на ус пеш ност; и До да то ци на плата. Ос нов на та пла та на ра бот ни кот се оп ре де лу ва врз ос но ва на ба ра ња та на ра бот но то мес то и иста та за ви си од струч на та под го тов ка на ра бот ни кот, стек на ти те веш ти ни и сло же нос та и од го вор нос та на ра бот но то место. По а ѓај ќи од сло же нос та и од го вор нос та на ра ботно то мес то ка ко еден од фак то ри те од кои за ви си оп ре де лу ва ње то на ви си на та на ос нов на та плата, сог лас но ОКД П СОС ис та та се ут врду ва та ка што кое фи ци ен тот на сло же ност на ра бот но то мес то на кое ра бот ни кот ра бо ти спо ред до го во рот за вра бо ту ва ње се мно жи со пресмет ков на та вред ност 1 за еди ни ца ко е фи ци ент (до се гаш на нај нис ка плата 2 ). По а ѓајќи од ас пект на ра бо то да ва чот при ут врду ва ње на плата та на ра бот ни кот ис ти от со свои по себ ни ак ти или при фа ќај ќи ги ак ти те про пи ша ни во ОКД П СОС или гран ски те ко лек тив ни до го во ри мо ра да ги оп ре де ли сло же нос та и од го вор нос та на се кое ра бот но мес то од дел но и да по с тави ка те го рии по кои ис ти те ќе ги вред ну ва т.н гру пи на сло же ност. Сог лас но ОКД П СОС ра бо тите, од нос но ра бот ни те мес та се гру пи ра ат во гру пи на сло же ност ка ко што сле дува: 1 Пресмет ков на вред ност за еди ни ца ко е фи ци ент за нај нис ка група на сло же ност, се ут врду ва со ко лек ти вен до го вор на ни во на гран ка од нос но од дел, од нос но на ни во на ра бо то да ва чи и ис тата не мо же да би де по нис ка од ми ни мал на та пла та про пи ша на за го ди на та (за 2016 го ди на из нос од 14.739 де нари). 2 Пла та та сог лас но За ко нот за ми ни мал на та пла та во РМ "Службен вес ник на РМ", број 11/12...129/15 за ра бо та со пол но ра ботно вре ме и ис пол нет нор ми ран учи нок не мо же да би де по нис ка од про пи ша на та ви си на на ми ни мал на пла та сог лас но За кон. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 41

Плати и надоместоци I - II - III - IV - V - VI - VII - VIII - IX - Група Ед нос тавни, пов тор ли ви и раз новид ни ра боти По мал ку сло жени, пов тор ли ви и раз но вид ни ра боти Сло жени, раз но видни, пов тор ли ви и со пов ре ме на по ја ва на но ви работи Пос ло жени, раз но вид ни ра бо ти за кои е пот реб на са мос тој ност и иници ја тив ност Пос ло жени, раз но вид ни ра бо ти за кои е пот реб на го ле ма са мос тој на и ини ци ја тив ност Зна чај но сло же ни ра бо ти кои ба раат са мос тој ност и ини ци ја тив ност Мош не сло же ни ра бо ти кои ба ра ат го ле ма са мос тој ност, кре а тив ност и ини ци ја тив ност Мош не сло же ни ра бо ти кои ба ра ат го ле ма са мос тој ност, кре а тив ност, ини ци ја тив ност и спе ци ја ли зи раност Нај сло жени, спе ци ја ли зи рани, креа тив ни и са мос тој ни ра боти Ко е фи циент на сло же ност 1,00 1,20 1,30 1,50 1,70 1,90 2,30 2,70 3,00 На по мена: Со ко лек ти вен до го вор на ни во на гран ка од нос но од дел од нос но на ни во на ра бото да вач мо жат да се ут врдат и дру ги гру пи на степе ни на сло же ност ка ко и на по ви со ки сте пе ни на сло же ност за ти пич ни ра бот ни места. При мер 1: Друш тво то Со накс ДО О ЕЛ Скоп је кое се за ни ма ва со гра деж ниш тво има об ја ве но ог лас за вра бо ту ва ње на еден хи ги е ни чар и еден граде жен ин жи нер. Сог лас но ин тер ни те ак ти на друш твото, пресмет ков на вред ност за еди ни ца ко е фи ци ент сло же ност на труд из не су ва 14.739 бру то = 10.080 не то ми ни мал на пла та сог лас но За кон и ко е фи ци ен ти за сло же ност на труд пропи ша ни во ОКД П СОС. Врз ос но ва на ор га ни за ци о на та по ста ве ност за ра бот но то мес то хи ги е ни чар и гра де жен ин жи нер се оп ре де ле ни след ни те ко е фи ци ен ти за сло же ност на труд. Ра бот но место Група Хи ги е ни чар I - Ед нос тавни, пов тор ли ви и раз но вид ни ра боти Гра де жен VII - Мош не сло же ни ра бо ти ин жи нер кои ба ра ат го ле ма самос тој ност, кре а тив ност и ини ци ја тив ност Ко е фици ент на сло же ност 1,00 2,30 Врз ос но ва на след ни те па ра мет ри е пресме та на и пла та та за се кое од ра бот ни те места: Пла та на ра бот ни кот Р. бр. Пресмет ков на = x вред ност Хи ги е ни чар = 14.739 x 1,00 = 14.739 Гра де жен ин жи нер = 14.739 x 2,30 = 33.900 Опис Стап- к а Ко е фи ци ент на сло же ност Хи ги ени чар Гра де жен ин жи нер 1 Бру то пла та 14.739 33.900 2 При до не си за за дол жител но ПИО 18% 2.653 6.102 3 При до не си за за должи тел но здрав стве но 7,3% 1.076 2.475 оси гу ру ва ње 4 До пол ни те лен при донес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај 0,5% 73 169 по вре да и про фе си о нално за бо лу ва ње 5 При до нес за за дол жител но оси гу ру ва ње во слу чај на не вра бо те ност 1,2% 177 407 (при до нес за вра бо тува ње) 6 Вкуп ни при до не си 27% 3.979 9.153 7 Вкуп на доп ла та на при до не си 377-8 Бру то пла та на ма ле на за при до не си (8=1-6-7) 10.383 24.747 9 Лич но ос ло бо ду ва ње 7.357 7.357 10 Да ноч на ос но ва за пресме тка на пер со на лен 3.026 17.390 да нок на до ход 11 Пер со на лен да нок 10% 303 1.739 12 Не то пла та (12=1-7-8-11) 10.080 23.008 42 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Плати и надоместоци НА ДО МЕС ТОК НА ПЛА ТА ЗА МИ НАТ ТРУД Пок рај кри те ри у мот сло же ност на ра бот но мес то ка ко што прет ход но де фи ни равме, ра бо то да ва чот при оп ре де лу ва ње на пла та та на ра бот ни кот за соод вет но то ра бот но мес то мо ра да ги зе ме во предвид и струч на та под го тов ка и стек на ти те веш ти ни на ра бот ни кот. Се ка ко ис ти те ра бот ни кот ги стек ну ва со го ди ни те ра бот но ис кус тво и за тоа ра бо то да ва чот во оп ре де лу ва ње то на пла та та мо ра да ги зе ме во предвид и тие фак тори. ОКД П СОС во член 25 про пи шу ва де ка ра бо то да ва чот е дол жен за се ко ја го ди на ра бо тен стаж ос нов на та пла та на ра бот ни кот да ја зго ле му ва за 0,5%. Ис кус тво то са мо по се бе се стек ну ва со те кот на ра бо та та ис ка жа на во ра бо тен стаж кој за дол жи тел но мо ра да му би де вред ну ван и засме тан на ра бот ни кот. По а ѓај ки од за кон ски те од ред би и доб ро то де лов но ра бо тење, ра бот ник со 20 го ди ни ра бо тен стаж и работ ник со 5 го ди ни ра бо тен стаж на ис то ра бот но мес то во друш тво то не мо жат да зе ма ат ис та ос нов на плата. При мер 2: Пресмет ка на ми нат труд Ра бот ни кот Е.С на ден 15.11.2016 го ди на зас но ва ра бо тен од нос ка ко ов лас тен смет ково ди те ли во друш тво то Се мак ДОО Скопје. Ис ти от до де нот на зас но ва ње на ра бот ни от од нос има 20 го ди ни ра бо тен стаж ка ко сметко во ди тел во дру ги друш тва за кои пот пи шувал го диш ни смет ки и из гот ву вал фи нан сис ки из веш таи. Сог лас но тоа во од де лот за чо веч ки ре сур си би ла ут врде на след на та ос нов на пла та за тоа ра бот но место: Пресмет ков на еди ни ца (ос нов на пла та кај ра бо то да ва чот)... 20.000 Ко е фи ци ент на сло же ност сог лас но ак ти те на Друш твото (за ра бот но мес то ов лас тен смет ко во дител)... 2,30 Пресмет ков на еди ни ца (ос нов на пла та кај ра бо то да ва чот)... 20.000 Ми нат труд (стек на то ис кус тво и веш тини) 20 x 0,5... 10% Ос нов на пла та на ра бот ни кот (20.000 x 2,30) + 10%... 50.600 Р. бр. Опис Стап ка Овлас тен смет ко во дител 1 Бру то пла та 50.600 2 При до не си за за дол жи тел но ПИО 18% 9.108 3 При до не си за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње 7,3% 3.694 4 До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај по вре да и про феси о нал но 0,5% 253 за бо лу ва ње 5 При до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај на не вра бо те ност (при до нес за 1,2% 607 вра бо ту ва ње) 6 Вкуп ни при до не си 27% 13.662 7 Вкуп на доп ла та на при до не си - 8 Бру то пла та на ма ле на за при до не си (8=1-6-7) 36.938 9 Лич но ос ло бо ду ва ње 7.357 10 Да ноч на ос но ва за прес метка на пер со на лен да нок на 29.581 до ход 11 Пер со на лен да нок 10% 2.958 12 Не то пла та (12=1-7-8-11) 33.980 На по мена: Про цен тот за ми нат труд не се внесу ва ка ко по себ но по ле во пресмет ка та на пла та во об ра зе цот МПИН. Тој на до мес ток ка ко по себ на ка те го ри ја мо ра да би де ис так нат во ис плат на та лис та ко ја му се да ва на ра бот ни кот се кој ме сец. Ра бо то да ва чот е дол жен на ра бот ни кот се ко ја годи на на 15.11. со по ми ну ва ње на го ди на ра бо тен стаж ос нов на та пла та да му ја зго ле ми за 0,5%. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 43

Плати и надоместоци но ви ОБ врз ни ЦИ ЗА ПРЕСМЕТ ка И УП ла ТА НА ПРИ До не СИ ЗА Со ЦИ Јал но ОСИ ГУ РУ вање Биљана николовска Со За ко нот за до пол ну ва ње то на За ко нот за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гуру ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", брoj 190/16) лис та та на об врз ни ци за пресмет ка и уп ла та на при до не си те е до пол не та со но ви об врз ници, тоа се: Из врши тел за вра бо тен-до ве ри тел при спро ве ду ва ње на суд ска пре су да од рабо тен од нос; Сте чај ни уп рав ни ци за вра бо тен кај должни кот ко го го зас та пу ва во сте чај на та поста пка; и Упра ва та за јав ни при хо ди по служ бе на долж ност. Цел та на до пол ну ва ње то на За ко нот е да овоз мо жи поб р за и по е фи кас на по ста пка за нап ла та на со ци јал ни те при до не си и зго ле мува ње на си гур нос та на гра ѓа ни те за ос тва рува ње на пра во то од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру вање. ИЗ врши ТЕл Со За ко нот за ра бот ни те од но си е про пи ша но ако на ра бот ни кот не за кон ски му пре ста нал ра бот ни от од нос, а су дот тоа го ут врдил со пре суда, пок рај враќа ње то на ра бота, ра бо то да ва чот е дол жен на ра ботни кот да му ја ис пла ти бру то пла та та ко ја би ја зе мал ко га би бил на ра бота. Во прак са та се слу чу ваше по правосилната пресуда, работодавачот доброволно нема да ги уплати придонесите. Во тој случај, работникот своите права ги остварува преку извршител. Меѓутоа, извршителот не беше во можност да изврши пресметка и уплата на придонесите. Со дополнувањето на Законот од 1 Јануари 2017 година, при реализација на судски пресуди од работни односи, за извршителот пропишана е обврска за пресметка и уплата на придонесите и тоа на основицата утврдена во судската пресуда. Извршителот е должен ме сеч на та пресмет ка до Упра ва та за јав ни при хо ди (во натамошниот текст: УЈП) да ја достави во рок од пет де на по де нот на спро ве де но то из вршу ва ње од па рич ни сред ства од об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та на при до не сите. Ме сеч на та пресмет ка до УЈП ја дос та ву ва по електрон ски пат. СТЕ ча Ен УП Рав ник Со За ко нот за ра бот ни те од но си про пи ша но е работ ни ците при прес та нокот на ва же ње на до го во рот за вра бо ту ва ње, по ра ди прес та нок на ра бо то да ва чот има ат пра во на ис пла та на не то пла ти, при до не си од пла та и на до ме сто ци за пер и о дот од пос лед ни те три ме се ци пред отво ра ње то на по стап ка та за пре ста нок на ра бо то да ва чот (пред отварање на стечајот). Во праксата имаше проблеми по отварањето на стечајната постапка, кога наплатените средства од должниците и планот за распределба на средствата од стечајната маса, не беа доволни за исплата на целата бруто плата за определен месец поднесена од работодавачот, не можеше да се изврши корекција на месечната пресметка и вработените не можеа да си ги остварат своите права. Со дополнувањето на Законот од 17 Октомври 2016 година, пропишана е обврска стечајниот управител да поднесе пресметка за вработените лица кај работодавачот, кого го застапува и претставува, за месеците пред отварањето на стечајната постапка, и тоа сразмерно на делот на стечајната маса што ќе биде распределена за уплата на придонеси за соодветниот месец. Конечната обврска за придонесите, согласно пресметката на работодавачот, стечајниот управител ќе ја намири кога ќе ги обезбеди средствата од стечајната маса распределени за придонеси. Доколку не бидат обезбедени доволно средства од стечајната маса за целосно намирување на обврската за придонесите, стечајниот управител со конечната пресметка, обврската за бруто плата на вработените пред отварање на стечај, ќе ја изедначи согласно распределениот дел од стечајната маса. 44 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Плати и надоместоци Стечајниот управител месечната пресметка до УЈП тре ба да ја дос тави во рок од пет де на по де нот на рас пре дел ба та на сте чај на та маса, по елек трон ски пат. УЈП објави шифри за пополнување на МПИН пресметката која треба да ја поднесе стечајниот управител и тоа: Вид на об врз ник 122 и вид на об врска 300 - Оваа ком би на ци ја на вид на об врз ник/об врска се ко рис ти во слу чај ко га со из но сот на рас пре де ле ни от дел од стечaј на та ма са не се обез бе де ни сред ства за це лос но на ми ру ва ње на об врската пресме та на од долж ни кот по МПИН пресмет ка за од ре ден ме сец. При по пол ну ва ње на пресмет ка та со вид на об врз ник 122 и вид на об врска 300 се вклу чу ва ат си те ли ца кои во ме се цот се вра бо те ни кај ра бо то да ва чот. Сте чај ни от уп рав ник про пор ци о нал но ја на ма лува бру то ос но ви ца та за пресмет ка на при до не си те кај си те вра бо те ни со цел рас пре де ле ни от дел од стечaј на та ма са да од го ва ра на из но сот на пресмета на та об врска во МПИН пресмет ката. Вид на об врз ник 122 и вид на об врска 313 - Пресмет ка та со ком би на ци ја на вид на об врз ник 110 и вид на об врска 313 прет ста ву ва ко неч на пресмет ка од сте ча ен уп рав ник и се под не су ва от ка ко МПИН пресмет ка та со вид на об врз ник 122 и вид на обврска 300 е под не се на и пла тена, а со из но сот од рас пре де ле ни от дел од стечaј на та ма са обез бе де ни се сред ства за це лос но на ми ру ва ње на об врската пресме та на во МПИН пресмет ка та од стра на на долж ни кот. Во пресмет ка та се вклу чу ва ат си те врабо те ни кај долж ни кот, на кои им се пресме ту ва бру то пла та та на ос но ви ца ко ја е ед нак ва на при ја ве но то по ба ру ва ње во сте чај на та по ста пка. Сис те мот за интег ри ра на нап ла та на УЈП ав то мат ски ќе ја на ма ли об врската за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но осиг ру ва ње и пер со на лен да нок на до ход за пла тени от из нос по овие ос но ви со пресмет ка та со вид на об врз ник 122 и вид на об врска 300. Вид на об врз ник 122 и вид на об врска 323 - Ком бина ци ја на вид на об врз ник/об врска ко ја се ко рис ти во слу чај ко га при ко неч на рас пре дел ба на сте чај на та ма са не се обез бе де ни сред ства за це лос но на ми рува ње на об врската пресме та на од долж ни кот по МПИН пресметка, по ра ди што об врската за бру то пла та се изед на чу ва со рас пре де ле ни от дел од стечaј на та маса. При по пол ну ва ње на пресмет ка та со вид на обврз ник 122 и вид на об врска 300 се вклу чу ва ат си те ли ца кои во ме се цот се вра бо те ни кај ра бо то да ва чот. Сте чај ни от уп рав ник про пор ци о нал но ја на ма лу ва бруто ос но ви ца та за пресмет ка на при до не си те кај си те вра бо те ни со цел рас пре де ле ни от дел од стечaј на та ма са да од го ва ра на из но сот на пресме та на та об врска во МПИН пресмет ката. Во оваа пресмет ка за вра боте ни те ли ца се ко рис ти ши фра за вид на стаж 0038. УТ ВРДУ ВА ЊЕ НА ПРИ ДО НЕ СИ ПО СЛУЖ БЕ НА ДОЛЖ НОС Т ОД УЈП Со до пол ну ва ње то на За ко нот про пи шано е од 17 Октомври 2016 година во одделни случаи УЈП да може да врши утврдување на при до не си те по служ бе на долж ност и тоа: 1. Во слу чај ко га об врз ни кот за пресмет ка и уп ла та на при до не си те не под нел ме сеч на пресметка. Во овие случаи УЈП ја наплатуваше само глобата, а немаше овластување да го задолжи работодавачот да изврши пресметка и уплата на придонесите за вработените. Со дополнувањето на Законот, УЈП по службена должност ќе изврши утврдување на придонесите и ќе изврши присилна наплата на придонесите заедно со глобата за сторениот прекршок. Би деј ќи УЈП не рас по ла га со по да то ци за пресмет ка на при до не си те по оси гу ре ник (број на ра бот ни часови, на до мес тоци, до да то ци на плата, вид на стаж, тран сак цис ки смет ки и сл.), служ бе но то ут врду ва ње на при до не си те ќе го изврши на основица: - бру то пла та од по след на та пресмет ка што ја под нел ра бо то да ва чот, или - про сеч ната бру то пла та ако об врз ни кот во оп што не ма под не се но (МПИН), од нос но не ма прет ход ни по да то ци од ра бо то да ва чот за вра бо те ните. 2. Во по ста пка на над во реш на кон тро ла и дру га да ноч на по ста пка спо ред ут врде на та фак тич ка сос тој ба. Ако УЈП утврди дека се исплатени примања кои не се внесени во ме сеч на та пресмет ка (МПИН) од ра бото да ва чот, и на кои не се пресме та ни и уп ла те ни придо неси по службена должност ќе изврши утврдување на придонесите. 3. Во по ста пка на при сил на нап лата. Кога УЈП спроведува присилна наплата со заплена на подвижни предмети и кога е неизвесно по продажбата дали износот од продажбата ќе биде доволен за исплата на целата бруто плата, УЈП ќе изврши корекција на платата утврдена од работодавачот, во зависност од средствата прибавени со присилната наплата. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 45

Осигурување СПЕЦИФИЧНОСТИ ПРИ СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОПИСОТ КАЈ ДРУШТВАТА ЗА ОСИГУРУВАЊЕ И РЕОСИГУРУВАЊЕ Ацо димитровски Об вр ска та за из вр шу ва ње на по пис на цело куп ни от имот и на об вр с ки те на друштв ата за оси гу ру ва ње и рео си гу ру ва ње, ут вр де на е со член 473 од За ко нот за тр гов ски те друш тва ("Служ бен вес ник на РМ", број 28/04...61/16) и со Правилникот за начинот на вр ше ње попис на средствата и обврските и усогласување на смет ко водствената со фактичката состојба утврдена со пописот ("Службен весник на РМ", број 107/11). МСС не го налагаат тоа, но не се и против таква активност што ќе овозможи презентирање реални податоци потребни за изготвување на финансиските извештаи. Кај друш тва та за оси гу ру ва ње и ре о си гу ру вање, по пи сот се спро ве ду ва врз ос но ва на ин терни упат ст ва и пра вил ни ци (Упат ство за ре до вен по пис на па рич ни те и ма те ри јал ни те вред но сти, по ба ру ва ња та и об вр ски те кај средст ва та за оси гу ру ва ње со со стој ба на кра јот на го ди ната и Упат ство то за при ме на на Пра вил ни кот за ре зер ва ци ја на ште ти) во кои де тал но се об јасне ти по стап ки те и ре дос ле дот на извр шу ва ње на од дел ни опе ра ции, при што ро ко ви те во кои ис ти те тре ба да би дат из вр ше ни мо ра да би дат усог ла се ни со про пи си те. ОБВРСКА ЗА ИЗВЕСТУВАЊЕ НА РЕВИЗИЈАТА Оси гу ри тел ни те друш тва што вле гу ва ат во група та на го ле ми и сред ни тр гов ци, сог лас но член 478 од За ко нот за тр гов ски те друш тва има ат об вр ска да ја из ве стат ре ви зор ска та ку ќа што ќе ја вр ши ре визи ја та, за вре ме то и ме сто то на вр ше ње на по пи сот. Цел та е да се обез бе ди фи зич ко при сус тво на ре визо ри те при вр ше ње на по пи сот со цел на вре ме но да се ели ми ни ра ат евен ту ал ни те про пу сти при не го во то из вр шу ва ње и да се из го тви што е мож но по то чен реви зор ски из ве штај. ПО ПИС НА ПО БА РУ ВА ЊА ТА И ОБ ВР СКИ ТЕ Од пописната комисија се бара да утврди дали за побарувањата и обврските искажани во деловните книги постои соодветен правен основ, дали е точно утврден нивниот износ, дали истите се покриени со посебен инструмент за обезбедување на плаќања, односно наплата и дали за истите не изминал рокот за наплата, односно исплата (ако тој рок изминал да се утврди зошто дошло до тоа, односно дали е покрената постапка за наплата). По пи сот на по ба ру ва ња та и об вр ски те врз ос нова на ин тер ни те од но си (сме тки те 1201, 1211, 1222, 1281, 1301, 1311, 1321, 1332, 1382, 1401, 1411, 1421, 1481, 1501, 1512, 1522, 1541, 1551, 1581, 1601, 1611, 1621, 1631, 1681, 1731, 1741, 1781, 1921, 2001, 2011, 2022, 2092, 2102, 2112, 2122, 2192, 2201, 2211, 2221, 2291, 2301, 2312, 2322, 23701, 23711, 2391, 2401, 2403, 2411, 2413, 2421, 2423, 2431, 2433, 2441, 2443, 2451, 2453, 2461, 2463, 2491, 2493) ги оп фа ќа ин тер ни те и дру ги те од но си во сме тко водс тво то на здру же ни те средс тва. По ба ру ва ња та и об вр ски те што на ста ну ва ат врз ос но ва на ос тва ре ни те фи нан си ски ре зул та ти (израмну ва ње на ри зи ци) кај оси гу ри тел ни те друшт ва се спе ци фич ни и се усо гла су ва ат при из го тву ва ње на го диш ни те сме тки (ко га всуш ност е един стве но мож но тоа да се спро ве де истото). По усог ла су ва ње то не сме ат да се по ја ват разли ки ме ѓу по ба ру ва ња та и об вр ски те, а пред мет на по пи сот се по ја ве ни те раз ли ки (ка ко по ба ру ва ња или об вр ски). По пи сот на актив ни те и па сив ни те вре мен ски раз гра ни чу ва ња (сме тки те од група 19 и 29), се вр ши по гру пи на оси гу ру ва ње (од дел но за оси гу ру ва ње на жи вот и од дел но за не жи вот но оси гу ру ва ње) и по ме ѓу себ но то зат во ра ње на на ве де ни те сме тки - се 46 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Осигурување по пи шу ва ат сал да та за ед но со ос но ва та од ко ја потек ну ва ат. По ба ру ва ња та и об вр ски те по ра бо ти те на со оси гу ру ва ње то и ре оси гу ру ва ње то (група на сме тки 13, 14, односно 21 и 22), мо ра да се усог ла сат и да би дат по твр де ни од соо си гу ру ва чот, од но сно ре о си гу ру ва чот во зем ја та или во странс тво. Кај си те дру ги по ба ру ва ња и об вр ски се по пи шува ат сал да та што тре ба да се пре не сат во на ред на та го ди на и се ут вр ду ва ат при чи ни те за не на вре ме на та нап ла та, од нос но исп ла та. По ба ру ва ња та и об врс ки те за кои ќе се кон стати ра де ка не пос тои уред на и ве ро дос тој на до ку мента ци ја ќе се по пи шат во по себ ни по пис ни ли сти. ПО ПИС НА ПА РИЧ НИ СРЕДС ТВА И ХАР ТИИ ОД ВРЕД НОСТ Со стој ба та на го то ви на та во ка са та (вклу чу вај ќи ги и хар ти и те од вред ност - че ко ви, ме ни ци, бла гај нич ки и ко мер ци јал ни за пи си и слич но) се утвр ду ва со бро е ње и за пи шу ва ње спо ред апо е ни, до де ка на сред ства та во бан ки те се утвр ду ва спо ред сос тој ба та на из во ди те на пос лед ни от ден од де лов на та го ди на. Акциите кои котираат на берза во пописна листа се искажуваат по објективна вредност (цена на Македонската берза на 31.12), а обврзниците по амортизирана набавна вредност. Акциите и обврзниците се попишуваат според состојбата искажана во Извештајот од Централниот депозитар за хартии од вредност. По ли си те за оси гу ру ва ње, кај друш тва та за оси гуру ва ње на жи вот и не жи вот но оси гу ру ва ње, прет ставу ва ат по се бен вид на хар тии од вред ност. Со овие по ли си се за дол жу ва ат ли ца та што ги склу чу ва ат до го во ри те за оси гу ру ва ње (тоа се ли ца во ре до вен ра бо тен од нос т.е. вра бо те ни во оси гу ри тел на та ку ќа и над во реш ни ли ца - акви зи те ри). Овие ли ца тре ба да би дат по ви ка ни од стра на на по пис на та ко ми си ја, што ќе из вр ши увид во сос тој ба та на блан ко по ли си те, при што се за пи шу ва име то и пре зи ме то на за дол же но то ли це и се рис ки те бро е ви на не по пол не ти те по ли си. Со стој ба та на по ли си те утвр де на на ли це место со по пи сот, тре ба да се спо ре ди со вкуп но то задолже ние на се кое ли це од дел но што се во ди во по себ на кни га за из да де ни по ли си, а за утвр де на та раз ли ка (број ча на) ме ѓу при ме ни те во за дол же ние и по ка жани те на увид по ли си при по пи сот, тре ба да се прове ри да ли е из вр ше но раз дол жу ва ње т.е. да ли се пре да де ни по пол не ти по ли си за склу че ни до го во ри за оси гу ру ва ње. По пи сот на блан ко по ли си те е од осо бе на важ ност за оси гу ри тел ни те ку ќи и е на со чен кон спре чу ва ње на нив на евен ту ал на зло у пот ре ба. ПО ПИС НА РЕ ЗЕР ВИ РА НИ ШТЕ ТИ Ре зер ва ци ја та на ште ти прет ста ву ва про цен ка на оче ку ва на та вред ност на ште ти те на де нот на ис плата та, што се пра ви за на ста на ти те при ја ве ни и не прија ве ни (спо ред соз на ни ја та или ин фор ма ци ите што ги има ат струч ни те служ би за ост ва ре ни те оси гу ри тел ни на ста ни) ште ти до 31.12.2016 го ди на. Со ог лед на фа ктот де ка из но си те за ре зер ва ци ја што се утвр ду ва ат од стра на на по пис ни те ко ми сии мо же да би дат до ста го ле ми, тие нај ди рект но се одра зу ва ат врз крај ни от фи нан си ски ре зул тат од рабо те ње то, па за тоа е осо бе но важ но по пи сот да се из вр ши пра вил но. Нас про ти тоа, во прак ти ка та се кон ста ти ра ни и слу чаи на на мер но "на ду ву ва ње" на ре зер ви ра ни те из но си со цел да се при крие ос т ва рена та до би вка. Од го вор но ста за ква ли тет но то из вр шу ва ње на овој по пис па ѓа врз чле но ви те на по пис на та ко ми си ја и нив тре ба да им би де јас но де ка по пи сот ќе се сме та за ква ли тет но из вр шен са мо докол ку спо ред искус твена та пра кти ка, вред нос но гле да но не ма от ста пу ва ња (во плус или ми нус) по го ле ми од 10% од из но сот што ќе се исп ла ти на оси гу ре ни кот во на ред ни те пе ри о ди по ли кви да ци ја та на ште ти те. По пи сот на ре зер ви ра ни те ште ти ба ра це лос но разг ле ду ва ње на се кој слу чај од дел но, а за исти от се по треб ни и го ле ми струч ни поз на ва ња за да мо же да се утвр дат (при фа тат или од би јат) ре зер ви ра ни те из но си. Од тие при чи ни овој по пис мо ра да се до ве ри на струч ни ли ца кои ра бо те ле на про цен ка на ште ти и се со по го ле мо искус тво или ако тоа не е мож но, потреб но е ко ми си ја та да ги ко ри сти мис ле ња та на проце ни те ли те (кај не жи вот но то оси гу ру ва ње), од нос но на ле ка ри те, прав ни ци те, акту а ри те (кај жи вот но то оси гу ру ва ње). Ре зер ва ци ја та на ште ти те врз ос но ва на авто одго вор ност е нај неб ла го дар на ра бо та и го лем проб лем со кој ќе се су драт по пис ни те ко ми сии од ед но став на при чи на што по стои го лем рас че кор ме ѓу суд ска та REPREZENT NOEMVRI 11/2016 47

Осигурување пра кти ка и кри те ри у ми те и ме ри ла та за од ме ру ва ње на на до мест на ште та што се утвр ду ва по сло бод на оцен ка, а кои На ци о нал но то би ро за оси гу ру ва ње ги до не се во ја ну а ри 2002 го ди на. Спо ред суд ска та практи ка из но си те што на име оште та им се до су ду ва ат на оште те ни те ли ца врз ос но ва на: пре тр пе на фи зич ка бол ка; пре тр пе на ду шев на бол ка (по ра ди на ма ле на жи вот на актив ност, по ра ди на гр де ност); пси хич ка бол ка во слу чај на смрт на бли ско ли це; пре тр пе на ду шев на бол ка по ра ди осо бе но те жок ин ва ли ди тет на блис ко ли це и врз ос но ва на на до мест за по г ребни тро шо ци, се мно гу по ви со ки од исти те утвр де ни со спо ме на ти те кри те ри у ми и ме ри ла. Со член 45 од За ко нот за за дол жи тел но оси гуру ва ње во со об ра ќа јот ("Служ бен вес ник на РМ", број 88/05...135/11), се пред ви ду ва кри те ри у ми те за на до мест на ште та по ра ди смрт, те лес на по вре да и на ру шу ва ње на здрав је то да ги ут вр ду ва Ко ми си ја та за оси гу ру ва ње од авто мо бил ска од го вор ност и исти те да ги до ста ву ва до су до ви те за ра ди од лу чу ва ње при утвр ду ва ње на на до мест на ште та по ра ди на ве де ните при чи ни. При вр ше ње то на по пи сот на не ли к ви ди ра ни те ште ти, по пис на та ко ми си ја про цен ка та на ви си на та на ште ти те што тре ба да се ре зер ви ра ат ја вр ши со увид во след на та до ку мен та ци ја ко ја (до кол ку ја има) тре ба да би де од ло же на во до си е то за се ко ја од делна ште та: ко пи ја на по ли са; оштет но по ба ру ва ње; при ја ва за увид и про цен ка на ште та; сме тки (фа кту ри) или прес мет ки; суд ски пре су ди (за до су де ни те из но си); со од вет на ме ди цин ска до ку мен та ци ја; и дру га до ку мен та ци ја во пред ме тот на ште- та та. Со пописот на резервираните штети се внесуваат следните податоци: 1. Број на штета; 2. Број на полиса; 3. Дата на пријавување на штетата во друштвото; 4. Износ на резервирана материјална штета; 5. Износ на резервирана нематеријална штета; 6. Износ на резерва за директни трошоци за обработка на штети; и 7. Вкупен износ на резерва. Пописот на резервираните штети се врши по класи на осигурување и по година на резервирање. ПОПИС НА ЛИКВИДИРАНИ, А НЕИСПЛАТЕНИ ШТЕТИ Овој попис се врши по класи на осигурување и притоа се внесуваат следниве податоци: 1. Број на штета; 2. Број на полиса; 3. Дата на ликвидирање на штетата во друштвото; 4. Износ на ликвидирана материјална штета; 5. Износ на ликвидирана нематеријална штета; 6. Износ на ликвидирани директни трошоци; и 7. Вкупно ликвидиран износ. ДОЗВОЛЕНА Е ПОМОШ ОД СТРУЧНИ ЛИЦА На по пис ни те ко ми сии им е доз во ле но да по ба раат мис ле ња од струч ни ли ца и тоа од про це ни те ли (ли ца та кои ра бо тат на из вод и про цен ка на ште ти кај не жи вот ни те оси гу ру ва ња), ле ка ри, прав ни ци, акту ари (ко га ста ну ва збор за оште та на ли ца, рен та, из гу бе на за ра бо ту вач ка, пре тр пе на бол ка и слич но кај жи вот ните оси гу ру ва ња) или веш ти ли ца, кои со ви сок сте пен на струч ност ќе го про це нат ква ли те тот и вред но ста на од дел ни те сред ства, по ба ру ва ња та и об вр ски те. ПОПИС НА НЕМАТЕРИЈАЛНИТЕ СРЕДСТВА Кај нематеријалните средства (гудвил, вложувања во развој, патенти, лиценци, концесии, франшизи, вложувања во туѓи објекти, софтвер, авторски права, жиг и слични права) со пописот треба да се провери оправданоста за нивното натамошно постоење и признавање како средства, поради што се проверува документација во врска со истите (договори, одлуки, извештаи и слично). УСОГЛАСУВАЊЕ НА СМЕТКОВОДСТВЕНАТА СО ФАКТИЧКАТА СОСТОЈБА Усогласувањето на разликите меѓу состојбата утврдена со пописот и сметководствената состој ба се врши со искажување на ку со ци и ви шоци, но само до кол ку се спро ведени неколку постап ки и нема мож ност да се отстра нат главните при чини за неусогласеноста. Стану ва збор за овие постапки: 1. Исправка на очигледни грешки (грешки во книжење; книжење врз неверодостојна до- 48 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Осигурување кументација или на настани кои не се случиле до 31.12.2016 година); 2. Евидентирање на непрокни же ни деловни настани кои се случиле до 31.12.2016 година или по тој рок (до колку станува збор за корективни настани); 3. Евидентирање на настанатиот кало, растур, крш и лом што вооби чаено се признаваат; 4. Отпис на застарени и други неплатени обврски и исправка на вредноста на сомнителните и спор ни побарувања; и 5. Евидентирање на курсни раз лики и нереализирани добивки и за гу би кај финансиските средства и обврски (повеќе во однос на разликите по пописот во наредниот број на Репрезент). НАД ВО РЕШ НА КОНТ РО ЛА НА ИЗ ВР ШЕ НИ ОТ ПО ПИС Во рам ки те на за кон ски те ов лас ту ва ња Аген ци ја та за су пер ви зи ја на оси гу ру ва ње то и Ми ни стер ство то за фи нан сии (пре ку Ди рек ци ја та за го ле ми да ноч ни об врз ни ци) вр шат кон тро ла на по пи сот кај друш тва та за оси гу ру ва ње. Спо ред тоа, пра вил но то извр шу ва ње на по пи сот не е са мо об врс ка за чле но ви те на по пис ни те ко мисии ту ку и за: а) чле но ви те на ор га нот на уп ра ву ва ње, би деј ќи Аген ци ја та за су пер ви зи ја на оси гу ру ва ње то мо же да до не се ре ше ние за пов ле ку ва ње на прет ход но до не се на та сог лас ност за вр ше ње на функ ци ја та член на ор га нот на уп ра ву ва ње со друш тво то за оси гу ру ва ње докол ку утвр ди де ка исти от не ра бо ти во сог лас ност со За конот; б) чле но ви те на над зор ни от ор ган на друш тво то за оси гу ру ва ње, би деј ќи исти те се долж ни да ги разг ле ду ва ат и да рас пра ва ат по на оди те од пос тап ка та на спро ве ду ва ње на су пер ви зи ја та на дру штво то за оси гу ру ва ње; и в) вна треш на та ре ви зи ја на дру штво то за оси гуру ва ње во рам ки те на сво и те ра бот ни об вр ски, исто та ка, сно си дел од од го вор но ста за пра вилно то из вр шу ва ње на по пи сот, би де јќи и тоа мо же и мо ра со сво и те ука жу ва ња и су ге стии да вли јае врз пра вил но то из вр шу ва ње на по пи сот. Со кон тро ли те из вр ше ни од стра на на Ми нистерс тво то за фи нан сии кај друш тва та за осигуру вање се утвр де ни број ни не пра вил но сти во пог лед на пра вил но то из вр шу ва ње на по пи сот и тоа осо бе но во де лот на ре зер ви ра ни те ште ти. Во нај го лем број слу чаи се вр ши пре це ну ва ње на ре зер ви ра ни те из но си т.е. исти те се за не кол ку па ти по го ле ми од из но си те што се утвр ду ва ат при ли квида ци ја та и исп ла та та на ште ти те на осигуре ни ци те, а са мо во мал број на слу чаи ре зер ви ра ни те из но си се пот це не ти, од нос но се иска жани по ма ли ре зер ва ции во од нос на подоц на из вр ше ни те исп ла ти. При чи ни те за на ве де на та не пра вил ност спо ред кон тро ла та се од нај раз лич на при ро да, но во ос но ва ста ну ва збор за про пу сти во из вр шу ва ње то на не кои бит ни опе ра ции ка ко од стра на на про це ни те ли те така и од стра на на чле но ви те на по пис ни те ко ми сии, ка ко на при мер: про пу шта ње на вре ме но да се по ба ра ат по дато ци за сме тко водст ве на та вред ност на оштете на та опре ма од сме тко водс тво то на оси гу рени кот; про пу шта ње да се зе ме во пред вид по сто е њето на по до си гу ру ва ње или на до си гу ру ва ње во мо мен тот на ре зер ва ци ја та; про пу шта ње на вре ме но да се по ба ра ат по дато ци за вред но ста на опре ма та кај про из во дите ли те на иста та; и про пу шта ње да се ко ри стат по ка за те ли за слични си ту а ции ве ќе ви де ни во суд ска та пра кти ка (осо бе но кај ште ти те од авто-од го вор ност) и слич но. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 49

Банки СПЕЦИФИЧНОСТИ ВО ИЗВРШУВАЊЕ НА ПОПИСОТ КАЈ БАНКИТЕ Ацо димитровски Об вр ска та за из вр шу ва ње на по пи сот кај бан ки те про из ле гу ва од член 473 од За ко нот за тр гов ски те друш тва ("Служ бен вес ник на РМ", број 28/04...61/16) и зна чи усог ла су ва ње на кни го водс тве на та со ствар на та со стој ба на средс тва та и из во ри те на средс тва, со со стој ба на 31.12.2016 го ди на. Це ло куп на та по стап ка око лу из вр шу ва ње то на по писот е де тал но уре де на со Пра вил ни кот за на чи нот за вр ше ње на по пис на средствата и обврските и усог ла су ва ње на сме тко водстве на та со фа ктич ка та со стој ба утврдена со пописот ("Служ бен вес ник на РМ", број 107/11). Бан ки те исто така до не су ва ат свои ин терни пра вил ни ци, на ред би и упат ства со ко и што по де тал но се уре ду ва по стап ка та, на чи нот и ро ко ви те на из вр шу ва ње на по пи сот на средствата и об вр ските. МСС, од нос но МСФИ не искажуваат по тре ба од вр ше ње по пис на средс тва та и об вр ски те, но не отфр ла ат та ква мож ност ко ја овоз можу ва пре зен ти ра ње на пот пол ни и ви сти ни ти по да то ци за пре зен ти ра ње на фи нан си ски те из ве штаи. КОРИСТЕЊЕ НА НАДВОРЕШНА (ЕКСТЕРНА) ДОКУМЕНТАЦИЈА Со член 7 точка 2 од Правилникот за начинот на вр ше ње на попис, се укажува дека утврдувањето на фак тичката состојба на средствата и обврските може да се врши со пренос на податоците од надворешна (екстерна) документација со која се потврдува фактичката состојба. Во таа документација спаѓаат: изводите од другите банки; писмените потврди за салдата на побарувањата и обврските доставени од купувачите и добавувачите (ова се некогашните ИОС обрасци што сега повторно се во примена); изводи од катастарски евиденции; изводи од централниот депозитар на хартии од вредност и слично. ПОПИС НА ПОБАРУВАЊА И ОБВРСКИ За побарувањата и обврските што се евидентирани во деловните книги на банките со пописот се утврдува нивниот правен однос, висината на износот во кои се евидентирани, покриеноста со посебен инструмент за обезбедување на плаќањето, односно наплатата и дали за истите изминал рокот за наплата, односно исплата (во кој случај се утврдуваат причините за тоа). УЧЕС ТВО и СЛЕ ДЕ ЊЕ на ПО ПИ СОТод СТРА НА на РЕ ВИ ЗО РОТ Бан ки те вле гу ва ат во гру па та на го ле ми тр гов ски друш тва, па сог лас но член 478 од За ко нот за тр гов ските друш тва нив ни те фи нан си ски из ве штаи се под ложни на ре ви зи ја и од тие при чи ни бан ки те се долж ни да ја из ве стат ре ви зор ска та ку ќа што ќе ја вр ши ре ви зи јата, за вре ме то и ме сто то на из вр шу ва ње на по пи сот. Цел та на из ве сту ва ње то е да се обез бе ди фи зич ко при сус тво на ре ви зо ри те при вр ше ње на по пи сот со цел да се ели ми ни ра ат евен ту ал ни те про пу сти при не го во то из вр шу ва ње, а со тоа да се из го тви што е мож но по об је кти вен ре ви зор ски из ве штај. ПО ПИС на СРЕДС ТВА ПРЕ ЗЕ МЕ НИ врз ОС НО ВА на НЕ НАП ЛА ТЕ НИ ПО БА РУ ВА ЊА На сме тка та 06 - Пре зе ме ни средс тва врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња, се во дат оние средства што за е мо ба ра те ли те сво е вре ме но ги оста ви ле ка ко обез бе ду ва ње за обврските кон бан ки те, но би деј ќи за пад на ле во фи нан си ски те шко тии и ста на ле не солвент ни во пог лед на на ми ру ва ње то на до ста са ни те об вр ски, се до ве ле во си ту а ци ја да се отка жат од сопс тве ностa над исти те. Во та кви слу чаи бан ка та ста ну ва сопс тве ник на тие сред ст ва и во де лов ни те кни ги спро ве ду ва кни же ње: 50 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Банки 06.. - Prezemeni sredstva vrz osnova na nenaplateni pobaruvawa 15h9 - Somnitelni i sporni pobaruvawa vrz osnova na kamati 16h9 - Somnitelni i sporni pobaruvawa vrz osnova na provizii i nadomesti 1390-3120 - 3390-5030 - Somnitelni i sporni pobaruvawa po plasmani i drugi pobaruvawa 5130-5h90-5hh90 - Овие средс тва мо же да се во дат на сме тки те од гру па 06.. најм но гу до 3 го ди ни од пре зе ма ње то по што, или се оту ѓу ва ат (по пат на про даж ба), или се искажува ат ка ко сопс тве ни (член 78 од За ко нот за бан ки те). Овие средс тва се по пи шу ва ат спо ред ви дот (земји ште, об је кти, опре ма, ме бел и дру ги ма те ри јал ни вред но сти) со на ве ду ва ње на бро јот и да ту мот на прав ни от акт со кој што средс тво то е пре не се но во сопс тве ност на бан ка та (до кол ку та ков пра вен акт не ма, средс тво то се по пи шу ва во по себ на по пис на ли ста, а во из ве шта јот се на ве ду ва ат при чи ни те за тоа). По крај фи зич ко то по пи шу ва ње на овие средства, за да ча на по пис на та ко ми си ја е да утвр ди и да ли овие средс тва во де лов ни те кни ги на бан ка та се во дат по нај ни ска та про це не та пазарна вред ност, намалена за очекуваните трошоци за продажба што се на товар на банката. За бе ле шка: Сог лас но точ ка 7 од Од лу ка та за сме тко водс тве ни от и ре гу ла тор ни от трет ман на средствата преземени врз ос но ва на не нап ла те ни по ба ру ва ња ("Служ бен вес ник на РМ", број 50/13), бан ка та е долж на да из вр ши про цен ка на вред но ста на пре зе ме ни те средс тва од стра на на ов ла сте н проце ни те л. Сог лас но точ ка 8 од иста та Од лу ка, до кол ку презе ме ни те средс тва не се про да дат во рок од 5 го ди ни од де нот на пре зе ма ње то, бан ка та е долж на нив на та нето вред ност да ја све де на "0" (ну ла). Со ог лед де ка ка ко да тум на пре зе ма ње на за тек на ти те средс тва се сме та 3 Ју ли 2007 го ди на (точ ка 11 од Од лу ка та) тоа зна чи де ка овие средс тва се по пи шу ва ат во по себ на по пис на ли ста. ПО ПИС на СОМ НИ ТЕЛ НИ и СПОР НИ ПО БА РУ ВА ЊА од ДЕ ЛОВ НИ ОД НО СИ Спор ни по ба ру ва ња кај бан ки те се всуш ност нефунк ци о нал ни те по ба ру ва ња што се еви ден ти ра ни во ри зич ни те ка те го рии "Г" или "Д" и си те кре ди ти кај кои ка ма та та не е нап ла те на. Не функ ци о нал ни те кре ди ти, провизии, надомести и не функ ци о нал ни те ка ма ти се еви ден ти ра ат на сме тки те: 15h9 - Somnitelni i sporni pobaruvawa vrz osnova na kamati 16h9 - Somnitelni i sporni pobaruvawa vrz osnova na provizii i nadomesti 1390-3120 - 3390-5030 - 5130-5h90-5hh90 - Somnitelni i sporni pobaruvawa po plasmani i drugi pobaruvawa По пи сот се вр ши спо ред на ве де ни те сме тки, а во по пис ни те ли сти се вне су ва ат след ни те по да то ци: на зив на долж ни кот; прав на ос но ва на по ба ру ва ње то; кре дит на пар ти ја; број на ка мат на ли ста; де но ви на доц не ње во нап ла та та на до ста са ните об вр ски. Во из ве шта јот кон по пис ни те ли сти се на ве ду ва ат при чи ни те за доц не ње со нап ла та (не сол вент ност, сте чај, ли кви да ци ја на долж ни кот и сл.) и пре зе ме ни те мер ки за нап ла та. Спо ред тоа, со по пи сот тре ба да се утвр ди ре ал ната вред ност на овие по ба ру ва ња, па до кол ку кај дел од нив се кон ста ти ра не мож ност за нап ла та се пред ла га ни вен де фи ни ти вен от пис. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 51

Банки Со член 7 точка 5 од Правилникот за начинот на вршење попис, на членовите на пописната комисија им се наложува да вршат проценка на износот на расходи потребни за подмирување на обврските како што се резервирањата. За бе ле шка: Со оглед на тоа дека проценката на овие побарувања бара повеќе согледувања, истата не е можно да се врши пред 15 Јануари во тековната за изминатата деловна година. ПО ПИС на Па РИЧ ни СРЕДС ТВА Па рич ни те средс тва го прет ста ву ва ат нај ли квидни от дел од имо тот на бан ка та и за тоа тре ба да се по све ти го ле мо вни ма ние при утвр ду ва ње на нив на та точ на со стој ба. По пи сот на овие средс тва се вр ши со пре бро ју ва ње на го то ви на та во бла гај на та (де нар ска и де виз на) и со за пи шу ва ње на апо е ни те, а го то ви на та на из во ди те (де нар ски и де виз ни) се утвр ду ва со за пи шу ва ње на со стој ба та од из во ди те. Кај де виз ни те сме тки, тре ба да се на пра ват на по ри (ако е по треб но да се упа тат и ба ра ња до стран ски те бан ки) да се обез бе дат де виз ни из во ди за со стој ба на средс т ва та на 31.12.2016 го ди на. Ова го по тен ци ра ме по ра ди по стој ни те раз ли ки во прес ме тков ни от си стем во зем ја та и во странство по ра ди што стран ски те бан ки не до ста ву ва ат по се бен из вод под 31 Де кем ври, би деј ќи за нив е ва жеч ки пос лед ни от из да ден из вод. Но за по т ре би те на по пи сот тоа е по треб но, би дејќи се слу чу ва ка ко до каз за со стој ба та на де ви зи те кон одре де на стран ска бан ка да се ко ри сти из вод што е постар и од 300 де на (на при мер из вод од 6 Ја ну а ри 2016 да слу жи ка ко ко не чен за по пи сот со 31.12.2016). Во слу ча јот, по втор но из да ден из вод од стран ска та бан ка на исти от из нос, но со со стој ба 31.12.2016 го ди на, не сом не но ќе ука же де ка на веде на та со стој ба е ко неч на за го ди на та. Втор мо мент на кој тре ба да се обр не вни ма ние е со стој ба та на го то ви на та на пре од ни те сме тки на 31.12.2016 го ди на и тоа на сме тки те: 1001 - Preodna smetka na `iro smetka 1003 - Preodna smetka na bankata za vr{ewe raboti preku delovna edinica Со стој би те на овие сме тки тре ба точ но да се попи шат и да се ви ди да ли на исти те има еви ден ти ра но средс тва од по стар да тум (што за ви си од акти те на бан ка та). Ова ука жу ва ње се пра ви по ра ди соз на ни е то до бие но од пра кса та од кое про из ле гу ва де ка на ве де ни те сме тки че сто прет ста ву ва ат и "цр ни дуп ки" за не лега лен од лив на сред с тва та. За тоа ако со по пи сот се утвр ди де ка ту ка се еви ден ти ра ни и средс тва од постар да тум, за дол жи тел но да се ис пи та ат при чи ни те за тоа и исти те да се иска жат во по себ на по пис на ли ста. Во пра кса та ка ко нај чест рок во кој овие средс тва мо же да се за др жат на овие пре од ни сме тки е ро кот од 5 де на. ПО ПИС на ХАР ТИИ од ВРЕД ност По пи сот на хар тии од вред ност (че ко ви, ме ни ци, бла гај нич ки за пи си), би ло да се ра бо ти за при ме ни или да де ни хар тии од вред ност, се вр ши со иска жу ва ње на нив на та со стој ба во но ми на лен из нос. Акциите кои котираат на берза во пописната листа се искажуваат според објективна вредност (последна цена од Македонска берза на 31.12), а обврзниците според амортизирана набавна вредност со користење на методот на ефективна каматна стапка. Акциите и обврзниците се попишуваат според Извештајот од Централниот депозитар за хартии од вредност. Кај при ме ни те хар тии од вред ност тре ба го ле ма прет паз ли вост при нив но то иска жу ва ње ка ко актива, зо што че сто кај дел од нив ре ал на та вред ност е нама ле на, а мож но е и нив на та прав на ос но ва да е из губе на - зна чи при по пи сот тре ба да се утвр ди нив на та ис прав ност од фор мал но пра вен и су штин ски ас пект. Кај из да де ни те хар тии од вред ност со цел на мирува ње на об вр ски те на бан ки те, не е мо жен фи зич ки по пис на исти те (тие се из да де ни во про мет т.е. не се во бан ка та), па се по пи шу ва ат об вр ски те што се покри е ни со нив. Во овој слу чај се вр ши усог ла су ва ње на со стој ба та на ста са ни те ку по ни (спо ред ро ко ви те на вта са ност), а до кол ку има не исп ла тен из нос да се утвр ди да ли сог лас но За ко нот на ста на ла за старе ност. ПО ПИС на КРЕ ДИ ТИ ТЕ Ус пеш но ста на ра бо те ње то на бан ка та и со стој бата со неј зи на та ли кви дност нај до бро се ог ле да пре ку даде ни те и при ме ни кре ди ти. 52 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Банки Ед на ус пеш на бан ка има по ве ќе да де но од при ме но кре ди ти, за раз ли ка од по мал ку ус пеш на, ко ја што за да обез бе ди до волно ли квид ни средс тва мо ра да се за дол жу ва и по крај тоа што средс тва та обез бе де ни од кре ди ти се ме ѓу нај ска пи те. Без ог лед за кој вид на кре ди ти ста ну ва збор (кра тко роч ни, дол го роч ни, де нар ски, или де визни) при по пи сот е нај важ но да се утвр ди прав на та ос но ва за се кој од нив; да се раз ме нат кон фир мации (по твр ди за со стој ба та) со кре ди то да ва чи те; и да се утвр ди да ли не кој од да де ни те кре ди ти ги ис пол ну ва ус ло ви те да би де пре фр лен од ре довни те сме тки на сме тки те за сом ни тел ни и спор ни по ба ру ва ња. ПО ПИС на НЕМАТЕРИЈАЛНИТЕ СРЕДСТВА Нематеријалните средства на банките (гудвил, вложувања во развој, патенти, лиценци, концесии, франшизи, вложувања во туѓи објекти, софтвер, авторски права, жиг и слични права) се значајни ставки во активата на банките за кои со пописот треба да се провери оправданоста на нивното натамошно постоење и признавање како средства, поради што е потребна проверка на документацијата во врска со истите (договори, решенија, одлуки, извештаи и слично). ПО ПИС на ВОН БИ ЛАНС НА ЕВИ ДЕН ЦИ ЈА По пи сот на со стој ба та на сме т ки те од вон би лансна та еви ден ци ја (гру па 95 и 99) ги оп фа ќа при ме ни те ту ѓи средс тва и пре зе ме ни те ус лов ни об вр ски од стра на на бан ка та што не се еви ден ти ра ат на дру гите ре дов ни сме тки во би лан сот, а тоа се на при мер зе ме ни ту ѓи пред ме ти на чу ва ње (зла то, сре бро, на кит и дру ги вред нос ни пред ме ти); за ку пе ни ту ѓи ос нов ни средс тва; сопс тве ни ос нов ни средс тва даде ни вре ме но кај дру ги суб је кти или на по п ра вка; при ме ни акре ди ти ви, га ран ции и ин ка со ра бо ти со странс тво, од нос но да де ни хар тии од вред ност врз ос но ва на емс тво и ус лов ни те об вр ски по на ве де ните об вр ски. Че сто па ти при по пи сот на со стој ба та на сме тки те од вон би ланс на та еви ден ци ја се пра ви гре шка, би дејќи по пи сот во овој дел се из вр шу ва по ве ќе фор мал но, со пре пис на со стој би те иска жа ни во сме тко водстве ни те кар ти ци без да се нав ле гу ва под ла бо ко во су шти на та на иска жа ни те по да то ци. Со по пи сот на овие средс тва тре ба да се утвр ди пред се нив на та фор мал но прав на ос но ва ност (посто е ње то на до го во ри за исти те) и да се утвр ди да ли ни во то на об вр ски те на де нот на по пи сот оста на ла иста или се на ма ли ла (на при мер, об вр ски те по да дени га ран ции на од дел ни ко ми тен ти мо же да опад на ле би деј ќи исти те пла ти ле дел од вта са ни те об вр ски покри е ни со тие га ран ции). усогласување на сметководственатасо фактичката состојба Усог ла су ва ње то на раз ли ки те ме ѓу со стој ба та утвр де на со по пи сот и сме тко водс тве на та со стој ба се вр ши со иска жу ва ње на ку со ци и ви шо ци, но са мо ако прет ход но се спро ве де ни одре де ни по стап ки и е утвр де но де ка не е мож но да се от стра нат су штин ски те при чи ни за утвр де но то не сог ла су ва ње. Ста ну ва збор за след ни ве по стап ки: 1. Ис пра вка на очиг лед ни гре шки (гре шки во кни- же ње; кни же ње врз ос но ва на не ве ро до стој на до ку мен та ци ја или кни же ње де лов ни на ста ни кои не се слу чи ле до 31.12.2016 го ди на); 2. Еви ден ти ра ње на не прок ни же ни де лов ни наста ни кои се слу чи ле до де нот на по пи сот или по де нот на по пи сот (докол ку се ко ре ктив ни де лов ни на ста ни); 3. Еви ден ти ра ње на на ста нат ка ло, рас тур, крш и лом што во о би ча е но се приз на ва; 4. От пис на за ста ре ни и дру ги неп ла те ни об вр ски и ис пра вка на вред но ста на сом ни тел ни и спор ни по ба ру ва ња; 5. Еви ден ти ра ње на курс ни те раз ли ки и не ре али зи ра ни до би вки и за гу би кај фи нан си ски те средс тва и об вр ски (за сметководствениот третман на разликите по пописот повеќе во наредниот број на Репрезент). ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ REPREZENT NOEMVRI 11/2016 53

Буџети и буџетски корисници ПО ПИС НА ИМО ТОТ КАЈ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИ ЦИ И ЕДИ НИ ЦИ ТЕ НА ЛО КАЛ НА СА МО УП РА ВА КА КО ЗНА ЧА ЕН ЧЕ КОР ЗА ПОТ ВРДУ ВА ЊЕ НА СМЕТ КО ВОД СТВЕ НА ТА СОС ТОЈ БА Бранислав ГУЛЕВ По пи сот е про цес кој овоз мо жу ва про вер ка да ли це ло куп ни от имот на бу џет ски от ко рис ник е це лос но на рас по ла гање, доб ро чу ван и да ли ис ти от е еви ден ти ран во смет ко вод стве на та еви денција. На чи нот на спро ве ду ва ње на си те фа зи на по пи сот на сред ствата, по ба ру ва њата и об врските е ре гу ли ра но со од ред би те од За ко нот за смет ко вод ство за бу џе ти те и буџет ски те ко рис ни ци ("Служ бен вес ник на РМ" број 61/2002, 98/2002, 81/2005, 24/2011, 145/2015) и Пра вил ни кот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци ("Служ бен вес ник на РМ" број 28/2003, 62/2006, 8/2009, 175/2011, 101/2013). Об врската за спро ве ду ва ње на по пи сот најмал ку ед наш во го ди на та е за дол жи телна, но ис та та не се по чи ту ва и при ме ну ва во прак са та од стра на на од го вор ни те ли ца кои ра ко во дат со бу џет ски те ко рис ници. От сус тво то на од говор нос т на ли ца та кои што го спро ве ду ва ат попи сот овоз мо жу ва не це лос но и нек ва ли тет но спро ве ден по пис на сред ства та и об врските. Ко га се об ра бо ту ва пра ша ње то за по пис тре ба да се има ат во пред вид: За кон ска та ре гу ла тива; До се гаш но то ис кус тво од прет ход но спро ве дени те по пи си на сред ства та и об врските; Зна чај нос та на це лосно, пра вил но и нав ре ме но из вршу ва ње на по пи сот; Де фи ни ра ње на од го вор нос та за спро ве ду ва ње на овој про цес; Пот реб ни те че ко ри или фа зи за спро ве ду ва ње на по пи сот; Фор ми ра ње то на ко ми си и те за по пис и нив ни те об врски, од нос но за дачи; Пот ре ба та од спро ве ду ва ње на под гот ви тел ни ра бо ти пред за поч ну ва ње на по пи сот; Де фи ни ра ње на раз лич ни те ро ко ви те за за почну ва ње на по пи сот и да ту мот на зав ршу ва ње на ис тиот; На чи нот на усог ла су ва ње на раз ли ки те по ме ѓу фак тич ка та и смет ко вод стве на та сос тојба. За кон ска об врска Спо ред Пра вил ни кот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници: Се кој бу џет ски ко рис ник е дол жен нај мал ку еднаш го дишно, од нос но на кра јот на го ди на та да ја усог ла си сос тој ба та на сред ствата, по ба ру ва ња та и об врските ис ка жа ни во смет ко вод стве на та евиденци ја со фак тич ка та сос тој ба ут врде на со по писот (ин вен та ри су вање). По пи сот тре ба да би де из вршен во за кон ски пропи ша ни те ро кови. По пи сот тре ба да би де це ло сен, од нос но да ги опфа ти си те сред ства и об врски со кои рас по ла га и кои ги ко рис ти бу џет ски от ко рис ник, По пи сот мо же да се спро веде: Ре довно, на кра јот на пресмет ков ни от пе риод, сог лас но за кон ска та ре гу ла тива, со цел да се ут врди фак тич ка та сос тој ба на 31 Де кем ври ка ко да тум на из гот ву ва ње на фи нан сис ки от из веш тај Би ланс на сос тојба; Вон редно, на друг да тум за вис но од пот ре би те кои про из ле гу ва ат од: ме ну ва ње на од го вор ни те лица, про ме на на цени, по сле еле мен тар ни непогоди. Сог лас но член 29 став 3 од Пра вил ни кот за сметко вод ство то на бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, кни гите, до ку мен тите, фил мо вите, фо то си те и ар хив ска та гра ѓа за ра ди сво ја та спе ци фич ност и при ро да се ос ло бо де ни од врше ње по пис се ко ја 54 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Буџети и буџетски корисници ка лен дар ска го дина, од нос но мо же да се из врши по пис на ис ти те во рок кој што не е по долг од пет го дини. За дол жи тел нос та за спро ве ду ва ње на по пи сот не се од не су ва на Бу џе тот на Ре пуб ли ка Ма кедо ни ја и на бу џе ти те на еди ни ци те на ло кал на са мо уп рава. От ка ко ќе се спро ве де по пи сот пот реб но е да се из врши усог ла су ва ње на фак тич ка та со смет ко водстве на та сос тојба. За спро ве де ни от по пис тре ба да се из гот ви Из вештај од стра на на се ко ја ко ми си ја за по пис, вклу чувај ќи ја и Цен трал на та по пис на ко ми сија. Врз ос но ва на кон ста ти ра ни те сос тој би и пред ложе ни мер ки да се из гот ви од лу ка за усво ју ва ње на из веш та јот за из врше ни от по пис, со вклу чу ва ње на си те кон ста ти ра ни сос тојби, ку соци, ви шо ци и рас хо ди и неј зи но спро ве ду ва ње во смет ко вод ствена та еви денција. Не за вис но што при спро ве ду ва ње на по пи сот на сред ства та и об врските се ис так ну ва ат ос нов ни те и суш тин ски пра ша ња за од го вор нос та и за ква ли тет но спро ве ду ва ње на по пи сот и за до бив ка та од це лос но и ква ли тет но из вршен по пис, во прак са та зна чај но не се про ме ни сос тој бата, по ра ди тоа што и по на та му се срет ну ва ат сос тој би ко га кај бу џет ски те ко рис ни ци и еди ни ци те на ло кал на та са мо уп ра ва не се спро ве ду ва по пи сот на по ба ру ва ња та и об врските, а по пи сот на сред ства та са мо де лум но е из вршен, што не ги за дово лу ва ба ра ња та на за ко но да ве цот. Што по ка жу ва до се гаш но то ис кус тво од спро ве де ни те по пи си? Кон ста ти ра ни те сос тој би и сла бос ти во ми на ти те го ди ни ука жу ва ат де ка тоа е ре зул тат на суб јек тивни те сла бос ти кај чле но ви те на ко ми си и те за по пис, кои не до вол ни под гот вени, мо ти ви ра ни и еду ци ра ни го спро ве ду ва ат по пи сот, а ис то та ка од го вор ни те ли ца на бу џет ски те ко рис ни ци не ја сог ле ду ва ат сери оз нос та и зна чај нос та на пра вил но спро ве де ни от по пис, пред се за ра ди фак тот што со по пи сот тре ба да се пот врдат сос тој би те на сред ства та и об врските во фи нан сис ки от из веш тај Би ланс на сос тојба. Ка ко нај чес то кон ста ти ра ни сос тој би од спро веде ни те по пи си на сред ствата, по ба ру ва ња та и обврските, се след ните: По пис ни те лис ти за из врше ни от по пис сод ржат по да то ци са мо за ко ли чи на та на по стоја ни те сред ства или на за ли ха та на тр гов ска та стока, ма те ри ја лите, сит ни от ин вен тар, ав то де ло ви те и ав то гу мите, до де ка вред нос ни те по да то ци не се вне се ни по е ди неч но за се кое сред ство, со што се отеж на ти ус ло ви те за усог ла су вање/спо ре ду ва ње на фак тич ка та со смет ко вод стве на та сос тојба. По пис ни те лис ти не се пот пи шу ва ат од си те члено ви на ко ми си и те за по пис, со што е на ма ле на ве ро дос тој нос та на по пис ни те лис ти и од го вор носта на чле но ви те од ко ми си јата. Постоја ни те сред ства не се вне су ва ат во попис ни те лис ти гру пи ра ни спо ред ана ли тич ки те сметки, ту ку спо ред ло ка ци ја та ка де се за те че ни со по пи сот, со што е отеж на то усог ла су ва ње то со смет ко вод стве на та сос тојба. По пис ни те лис ти ги вклу чу ва ат гра деж ни те об јекти за кои бу џет ски от ко рис ник не ма обез бе де но до каз за соп стве ност од над леж ни от ор ган. Рас хо ду ва ни те сред ства не се ис ка жу ва ат на по себ ни по пис ни листи. Ту ѓи те сред ства кои се за те че ни кај бу џет ски от ко рис ник на де нот на спро ве ду ва ње на по пи сот не се еви ден ти ра ат на по себ ни по пис ни лис ти и ис ти те не се дос та ву ва ат до соп стве ни ци те на ис тите. Од лу ка та од од го вор но то ли це на бу џет ски от ко рис ник сод ржи зак лу чо ци спо ред кои са мо се пот врду ва ат ку со ците, од нос но рас хо ди те на сред ствата, но со ис та та не се де фи ни ра чи ја е од го вор носта, да ли на бу џет ски от ко рис ник или на вра бо те но то лице. Ис то така, во од лу ка та не се до не су ва кон крет но ре ше ние да ли рас хо ду ва ните сред ства ќе се оту ѓат, да дат во вид на до на ци ја или ќе до би јат трет ман на от пад. Во рет ки слу чаи мо же ко ми си ја та за по пис да кон ста ти ра ви шок на по стоја ни сред ства ка ко ре зул тат не е ви ден ти ра ни до ни ра ни сред ства во смет ко вод стве на та еви денција. Из врше ни от по пис на по ба ру ва ња та и об врските е фор мал но из вршен, со пре зе ма ње на по да то ци те од смет ко вод стве на та еви денција, без да се из врши со од вет но пот врду ва ње и спо ре ду ва ње на сос тојби те по ме ѓу фак ту рите, склу че ни те до го вори, без ут врду ва ње на ста рос на та струк ту ра на ис ти те и без до би ва ње на ин фор ма ции как ви мер ки се превзе ме ни од стра на на од го вор ни те ли ца за ненап ла те ни те по ба ру ва ња и не из ми ре ни те об врски. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 55

Буџети и буџетски корисници Об врската за по пис не се од не су ва на Бу џе тот на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја и на бу џе ти те на еди ни ци те на ло кал на са мо уп рава. За дол жи тел ни че ко ри при спро ве ду ва ње на по пи сот Спо ред од ред би те од член 30 од Пра вил ни кот за смет ко вод ство то за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци це ло сен и пра вил но спро ве ден по пис се сме та до кол ку од го вор но то ли це ги има во пред вид де фи ни ра ни те че ко ри те на по пис ни от про цес, и тоа: Из гот ву ва ње ре ше ни ја за фор ми ра ње на ко миси и те за по пис, со кои ќе би дат наз на че ни ко миси и те за по пис по ви до ви на сред ства и об врски, наз на чу ва ње на чле но ви на се кој вид ко ми сија, наз на чу ва ње на Цен трал на по пис на ко ми си ја и чле но ви на ис тата, сог лас но ре ше ни јата. Во ре шени ја та тре ба да би дат де фи ни ра ни да ту ми те на за поч ну ва ње и зав ршу ва ње на ак тив нос та на се кој вид ко ми си ја за по пис. Фи зич ко бро ење/ме ре ње на по стоја ни те средства, за ли хи те на ма те ри јали, ре зерв ни де лови, си тен ин вен тар. Усог ла су ва ње на фак тич ка та со смет ко вод ствена та сос тојба. Из гот ву ва ње од лу ка од од го вор но то лице, за начин на при фа ќа ње на пред ло зи те од по е ди неч ни те ко ми сии, ут врду ва ње на од го вор нос та за кон ста тира ни те ку со ци и рас ходи. Под го тов ки ка ко пре дус лов за ус пе шен по пис: Зна ча ен мо мент пред за поч ну ва ње на по пи сот е да се спро ве де под го тов ка та пред се од оние ли ца кои се за дол же ни со по стоја ни те сред ства и за ли хите, при што: Ли ца та ма те ри јал но од го вор ни за за ли ха та треба да ги зав ршат си те под го тов ки во ма га цин ски от прос тор, да из вршат со од вет но смес ту ва ње на ис ти те и точ но разгра ни чу ва ње на соп стве ни те од ту ѓи те за лихи, до де ка ли ца та кои се за дол же ни со си тен ин вен тар тре ба да ги под гот ват со од вет ните до ку менти/ре вер си ка ко до каз за со од вет но то за дол жу вање. Од го вор ни от смет ко во ди тел тре ба ре дов но и ажур но да ги еви ден ти ра си те смет ко вод стве ни до ку мен ти во смет ко вод стве на та еви денција, ка ко пре дус лов за ус пеш но усог ла су ва ње на фак тич ка та и смет ко вод стве на та сос тојба. Кол ку ко ми сии за по пис тре ба да се фор ми ра ат? Бро јот на фор ми ра ње комисии за по пис за ви си од пот ре би те и сос тој бите, та ка што од го вор но то ли це е долж но да фор ми ра по пис ни ко ми сии, по е ди неч но за по стоја ни те сред ства, за ли хите, па рич ни те сред ства, по ба ру ва ња та и об врските. Во од ре де ни слу чаи се срет ну ва сос тој ба ко га бу џет ски от ко рис ник има на баве но сред ства кои се на о ѓа ат на ко рис те ње кај дру ги бу џет ски ко рис ници, при што до се гаш на та прак са пока жу ва де ка бу џет ски от ко рис ник не до би ва по себ на по пис на лис та од ко рис ни кот на сред ствата. Во овие слу чаи се прис та пу ва кон по лес но то ре ше ние, се при фа ќа смет ко вод стве на та сос тојба, ко ја не ја да ва ре ал на та фак тич ка сос тој ба на ис тите. Со ре ше ни е то до не се но од од го вор но то ли це на суб јек тот, се наз на чу ва ат прет се да тел и чле но ви на ко ми си ите, се ут врду ва да ту мот на за поч ну ва ње и зав ршу ва ње на по пи сот, се де фи ни ра ро кот за доста ву ва ње на по пис ни те лис ти со из веш та јот до Централ на та по пис на ко ми сија. Но, бу џет ски те ко рис ни ци кои има ат мал број врабо те ни ли ца се со о чу ва ат со проб ле мот во наз на чу вање на чле но ви на ко ми сии за по пис. Во так ви ус ло ви кај од дел ни бу џет ски ко рис ни ци се наз на чу ва ат за чле но ви на по пис ни те ко ми сии ли ца кои се прив реме но вра бо тени, што не е доз во ле но за ра ди тоа што сте пе нот на од го вор нос та не е ис та ка ко кај ли ца та кои се вра бо те ни на не оп ре де ле но време. Цен трал на по пис на ко ми си ја има за да ча да ја ко орди ни ра ра бо та та на си те по е ди неч ни ко ми сии за по пис, да да ва су гес тии и препо раки, да го сле ди текот на по пис ни от про цес, да го обе ди ну ва по пис ни от ела бо рат сос та вен од по е ди неч ни те из веш таи и да пред ло жи ре ше ни ја за кон ста ти ра ни те сос тојби. Об врските на ко ми си и те за по пис се ут врде ни во ре ше ни ја та из гот ве ни од стра на на од го вор но то ли це на бу џет ски от ко рис ник, и тоа: Фи зич ко бро ење/ме ре ње на сред ствата. По пол ну ва ње на по пис ни листи: це лос но и точно, со по да то ци за: ана ли тич ка сметка, но мен кла турен број, на зив на сред ството, еди нич на мерка, ко ли чи на ут врде на со по пи сот, ко ли чи на спо ред 56 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Буџети и буџетски корисници смет ко вод стве на та еви денција, на бав на вред ност, амор ти за ција, се гаш на вред ност. Пот пи шу ва ње на по пис ни те лис ти од си те чле но ви на ко ми си ја та за по пис. По од дел но еви ден ти ра ње на ут врде ни те раз лики, од нос но ку со ци и ви шоци. Из гот ву ва ње на из веш та јот за по пис, со вне су ва ње на си те сос тојби, со пред ло зи за кон ста ти ра ни те ку со ци и ви шоци, и дос та ву ва ње до Цен трал на по пис на ко ми сија. Как ва е по ста пката при спро ве ду ва ње на по пис на сред ства кои се на о ѓа ат кај дру ги ко рис ни ци или во слу чаи ко га се ко рис тат ту ѓи сред ства? Спо ред од ред би те од член 32 од Пра вил ни кот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, до кол ку бу џет ски от ко рис ник е соп стве ник на средства кои на де нот на по пи сот не се на о ѓа ат во прос то ри и те на ко рис ни кот, ис ти те тре ба да се еви ден ти ра ат во по себ ни по пис ни листи, до кол ку до де нот на по пи сот не се до би јат по пис ни листи од суб јек тот ко рис ник на сред ствата, од нос но сред ства та ка де се на о ѓаат. Во слу чај ко га бу џет ски от ко рис ник ко рис ти ту ѓи сред ства, кој ги ко рис тел во те кот на го ди на та и ис ти те се на о ѓа ат во прос то ри и те на де нот на по пи сот, тре ба ис ти те да ги еви ден ти ра во по себ ни по пис ни листи, при што еден при ме рок од по пис ни те лис ти тре ба да се дос тави до соп стве ни кот на сред ствата. Кој е ро кот на за поч ну ва ње на по пи сот? За ко нот за смет ко вод ство то за бу џе ти те и бу џетски те ко рис ни ци и Пра вил ни кот за смет ко вод ство то за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци не го ре гу ли ра ат праша ње то за за поч ну ва ње на по пи сот, што под раз би ра де ка се ос та ва бу џет ски от ко рис ник сам да од лу чи во ут врду ва ње на ро ко ви те за за поч ну ва ње на по пи сот. Врз ос но ва на до се гаш ни те ис кус тва се препо ра чува: По пи сот на по стоја ни те сред ства, ка ко и по пи сот на за ли хи те на ма те ри ја лите, ре зерв ни те де лови, сит ни от ин вен тар и тр гов ска та сто ка да за поч не на по че то кот на ме сец де кем ври 2016 го дина. На по че то кот на ме сец ја ну а ри 2017 го ди на тре ба да се из врши по пи сот на па рич ни те сред ства. По пи сот на по ба ру ва ња та и об врските се препо рачу ва да се из врши во те кот на ме сец ја ну а ри 2017 го ди на ко га тре ба да прис тигнат си те за ос та на ти до ку мен ти кои се од не су ва ат за пресмет ков на та 2016 го дина. Во од нос на ро кот на зав ршу ва ње на по пи сот потреб но е да се ис так на т од ред би те од член 30 од Правил ни кот за смет ко вод ство то на бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, спо ред кои се кој ко рис ник е дол жен да го дос та ву ва из веш та јот и по пис ни те лис ти до смет ко водстве на та служ ба и тоа нај доц на два е сет де на пред ро кот про пи шан за дос та ву ва ње на зав ршна та смет ка (8 Фев ру ари). Зош то е пот реб но да се има ат пред вид нас та ни те кои се слу чу ва ат по ме ѓу де нот на спро ве де ни от по пис и 31 де кем ври 2016 го ди на? Имај ќи го пред вид фак тот што ре чи си ни ко гаш по пи сот не зав ршу ва на 31 Де кем ври ко га е де нот на из гот ву ва ње на фи нан сис ки те из веш таи, од ред би те од член 31 од Пра вил ни кот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци пред ви ду ва ат нас та ни што мо же да се слу чат во пе ри о дот по ме ѓу из врше ни от попис и 31 Де кем ври 2016 го дина, та ка што тие нас та ни пот кре пе ни со со од ве тен смет ко вод ствен до каз/до кумент до пол ни тел но се вне су ва ат во по пис ни те листи. На кој на чин нас та ни те во тој вре мен ски пе ри од ја до пол ну ва ат сос тој ба та на из врше ни от по пис? Тоа за ви си да ли по пи сот е зав ршен пред или по сле 31 де кем ври 2016 го дина, та ка што, до кол ку по пи сот е зав ршен пред 31 Де кем ври, за си те по след о ва телни нас та ни по ме ѓу де нот на по пи сот и 31 Де кем ври тре ба да се по ста пи на след ни от на чин: Си те смет ко вод стве ни до ку менти, фак тури, ис пратници, вре ме ни си ту а ции до би е ни од до ба ву ва чи те тре ба да се до да дат на сос тој ба та ут врде на со по пи сот. На овој на чин под 31 Де кем ври ќе би дат вклу че ни си те нас та ни кои се од не су ва ат за тој пресмет ко вен пе риод. Си те смет ко вод стве ни до ку менти, из дат ници, излез ни фак ту ри тре ба да се од зе мат од сос тој ба та ут врде на со по пи сот. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 57

Буџети и буџетски корисници До кол ку по пи сот е зав ршен во те кот на ме сец ја ну а ри на ред на та го ди на тре ба да се спро ве дат чеко ри во спро тив на на со ка од прет ход ното: Смет ко вод стве ни те до ку менти, фак тури, ис пратници, вре ме ни си ту а ции до би е ни од до ба ву ва чи те тре ба да се од зе мат од сос тој ба та ут врде на со по пи сот. Смет ко вод стве ни до ку менти, из дат ници, из лез ни фак ту ри тре ба да се до да дат на сос тој ба та утврде на со по пи сот. По пис на по стоја ни сред ства При по пи сот на по стоја ни те сред ства тре ба да се има ат во пред вид од ред би те од За ко нот за ко рис тење и рас по ла га ње со ства ри те на држав ни те ор га ни и ства ри те во оп штин ска соп стве ност, кои го об ра боту ва ат пра ша ње то за смет ко вод стве на та еви денци ја за нед виж ни те и движ ни те ствари. Имено, за нед виж ни те ства ри во држав на сопстве ност што ги ко рис тат држав ни те ор га ни се во ди еви денци ја во Агенци ја та за ка тас тар на нед виж нос ти ка ко Еви ден тна кни га за нед виж ни те ствари, при што се кој држа вен ор ган во ди внат реш на еви денци ја на нед виж ни ства ри со по да то ци за: Ло ка ција; Ка тас тар ска оп штина, ка тас тар ска пар цела. Број на имо тен лист/број на по се до вен лист. Пов рши на на зем јиш те и об јект. Смет ко вод стве на вред ност. Сог лас но на ве де ни от за кон про пи ша на е об врска држав ни те ор га ни да во дат смет ко вод стве на евиденци ја за нед виж ни те ства ри и ис та та тре ба да ја дос та ват до Агенци ја та за ка тас тар на нед виж ности, со по да то ци за вкуп на та смет ко вод стве на вред ност што ги ко рис тат со сос тој ба на 31 Де кем ври во теков на та го дина. Но, со но ви те из ме ни на овој за кон кои пре диз ви каа за бу на уки на та е об врската за воспоста ву ва ње на внат реш на еви денци ја на нед виж ни те ствари, ка ко и об врските за дос та ву ва ње на по да тоци те за смет ко вод стве на та вред ност на нед виж ни те ства ри до Агенци ја та за ка тас тар на нед виж ности. Ис то така, држав ни те ор га ни со овие из ме ни не ма ат по ве ќе об врски по да то ци те за про ме ни те на внат решна та еви денци ја за нед виж ни те ства ри да ги дос та ват до Агенци ја та за ка тас тар на нед виж ности, во рок од 30 де на од де нот на про ме на та на внат реш на та евиденција. Пред за поч ну ва ње на по пи сот на по стоја ни те сред ства, од го вор ни от смет ко во ди тел тре ба да ги има пред вид од ред би те од Пра вил ни кот за смет ковод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, кои ги про пи шу ва ат кри те ри у ми те за разгра ни чу ва ње на по стоја ни те сред ства од сит ни от ин вен тар. Имено, спо ред на ве де ни от пра вил ник, дол го роч ни те сред ства чи ја по е ди неч на вред ност во мо мен тот на на бав ка та е по нис ка од 300 ев ра во де нар ска про тиввред ност мо же да се при ка жат груп но ка ко си тен ин вен тар, но до кол ку прет ста ву ва ат не дели ва це ли на мо же да се сме та ат ка ко дол го роч ни сред ства. За ра ди по ус пеш но и нав ре ме но спро ве ду ва ње на по пи сот на по стоја ни сред ства, пот реб но е да се спро ве дат след ни те под го товки: Обез бе ду ва ње на до ку менти/до ка зи за соп стве носта на зем јиш те то и гра деж ни те об јек ти од над ле жен држа вен ор ган; Постоја ни те сред ства тре ба да би дат обе ле жани/ еви ден ти ра ни со ин вен тар ни бро е ви не оп ход ни за препоз на ва ње од "бар чи та чите"; Обез бе ду ва ње на со об ра ќа ј ни те книш ки за транспортни те сред ства ка ко до каз за соп стве нос та на ис ти те и пот врда де ка се ре гис три рани. За до би е ни те сред ства да ли е по ста пе но сог лас но за кон ска та ре гу ла ти ва и да ли по стои со од ве тен до ку мент за от ста пу ва ње на сред ството. Ко ми си ја та за по пис на по стоја ни сред ства тре ба це лос но да ги по пол ну ва по пис ни те лис ти кои ги со- д ржат след ни те не оп ход ни по да тоци: то чен на зив на по стоја но то сред ство; ин вен та рен број; ана ли тич ка смет ко вод стве на сметка; на бав на вред ност; ис прав ка на вред носта; се гаш на вред ност; при ме не та стап ка на амор ти за ција; ко ли чи на спо ред смет ко вод стве на еви денција; ко ли чи на спо ред по пи сот; раз лика/ку сок/ви шок. Пот реб но е да се ис так не де ка чле но ви те на ко ми си ја та за по пис тре ба да ги вне сат ко нечни те смет ко вод стве ни вред нос ни по ка за те ли во по пис ни те листи, от ка ко прет ход но од го вор ни от смет ко во ди тел ќе из врши пресмет ка за амор ти заци ја и ре ва ло ри за ци ја за 2016 го дина. До кол ку се по ста пи об ратно, од нос но пред спро ве ду ва ње на 58 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Буџети и буџетски корисници пресмет ка та за амор ти за ци ја и ре ва ло ри за ција, то гаш не ма да се сло жат сос тој би те што ќе би дат ис ка жа ни во по пис ни от ела бо рат, од нос но по писни те лис ти и во смет ко вод стве на та еви денција. По пис на па рич ни сред ства и хар тии од вред ност По пи сот на па рич ни те сред ства на тре зор ска та смет ка и во бла гај на та се зас но ва на смет ко вод ствени до ку менти/из во ди и бла гај нич ки из веш таи, за ра ди што се препо ра чу ва овој вид по пис да се спро ве де во први те ја ну ар ски де но ви од 2017 го дина, при што: За па рич ни те сред ства тре ба да се ко рис ти по следни от из вод од тре зор ска та канце ла рија. За па рич ни те сред ства во бла гај на та во де на ри и во де ви зи се врши бро е ње во апо е ни и спо ре ду ва ње со по след ни от бла гај нич ки из веш тај из гот вен од ли це то од го вор но за бла гајна. За хар ти и те од вред ност се врши еви ден ти ра ње и за пи шу ва ње спо ред се рис ки от број на ис тите. По пис на за ли хи на ма те ри јали, ре зерв ни де лови, си тен ин вен тар и тр гов ска стока До се гаш но то ис кус тво ука жу ва на не кол ку сос тојби: Ко га бу џет ски те ко рис ни ци или еди ни ци те на локал на та са мо уп ра ва не ма ат вос поста ве на сметко вод стве на еви денци ја за за ли хите. Чес то па ти ка ко при чи на се ис так ну ва не дос ти гот на прос тор за чу ва ње на за ли хите, а во од дел ни слу чаи се ука жу ва де ка не ма пот ре ба од еви ден ти ра ње на за ли хи те ко га на бав ка та на ма те ри ја лите, сит ни от ин вен тар се спро ве ду ва сук це сив но спо ред пот ребите. От сус тво то на смет ко вод стве на та еви денци ја за за ли хи те пре диз ви ку ва не ре ал но и не об јек тив но ис ка жу ва ње на фи нан сис ки от из веш тај Би ланс на сос тојба, што е од го вор ност на од го вор но то ли це и на од го вор ни от смет ко во ди тел, Не вос поста ве на смет ко вод стве на по ли ти ка за еви ден ти ра ње и ме ре ње на за ли хите. И кај овој вид по пис се препо ра чу ва да се из врши под го тов ка од стра на на ли це то за дол же но за за лиха та (ма га ци о нер), со што ќе се овоз можи: Разгра ни чу вање/сор ти ра ње на за ли хи те по ви дови. Утврду ва ње и из дво ју ва ње на ош те те ни те за ли хи под деј ство на ви ша сила. Разгра ни чу ва ње на соп стве ни те од ту ѓи те за лихи; Издво ју ва ње пот реб на ко ли чи на на за ли ха од мага ци нот во пе ри о дот ко га се пла ни ра врше ње на фи зич ко бро е ње од стра на на ко ми си јата. Се кое ли це од го вор но за за ли хи те е долж но да во ди ма те ри јал на еви денци ја за се ко ја по е ди неч на за ли ха ко ја е ко рис на за до пол ни тел ни ин фор ма ции пот реб ни за ко ми си ја та за по пис во ут врду ва ње на дел од за ли ха та ко ја е зас та ре на и по тек ну ва од пора неш ни те го дини, не се ко рис ти а е со ог ра ни чен рок на упот реба. Ко ми си ја та овој вид за ли хи тре ба да ги еви ден ти ра на по себ на по пис на лис та и во со ра ботка со ма га ци о не рот да ги пред ло жи за от пи шу вање. Во од нос на сит ни от ин вен тар тре ба да се истак не де ка из да ва ње то на сит ни от ин вен тар на вра боте ни те ли ца тре ба да се врши не са мо со из дат ница, до ку мент кој го пот врду ва на ма лу ва ње то на за ли хата, ту ку и со из да ва ње на ре верс ка ко до каз кои ли ца се за дол же ни со сит ни от ин вен тар. По пис на не нап ла те ни те по ба ру ва ња и не из ми ре ни те об врски Во о би ча ено, по пи сот на по ба ру ва ња та и об врските има фор ма лен ка рак тер, со пре зе ма ње на по да то ци те од смет ко вод стве на та еви денција. За ра ди над ми ну ва ње на сос тој ба та од го вор но то ли це на бу џет ски от ко рис ник тре ба да об рне по го ле мо вни ма ние на це лос но и ква ли тет но спро ве ду ва ње на по пи сот на не нап ла те ни те по ба ру ва ња и не из ми рени те об врски, при што ко ми си ја та за по пис тре ба да има на рас по ла га ње со од вет на и це лос на ана ли тич ка еви денци ја по ко ми тен ти за си те по ба ру ва ња и обврски, со цел: Да се ут врди прав на та ос но ва за по стое ње то на по ба ру ва ња та и об врските врз ос но ва на склу чени те до го вори. Да се пот врди да ли сос тој ба та на не нап ла те ни те по ба ру ва ња и не из ми ре ни те об врски е точ но иска жа на во смет ко вод стве на та еви денција. Да се пот врди де ка по ба ру ва ња та од стран ски купу ва чи или об врските спре ма стран ски до ба ву ва чи се пот кре пе ни со инстру мен ти за пла ќање. Да се пот врди как ви мер ки се пре зе ме ни од од говор ни те ли ца кај ко рис ни кот за нап ла та на по бару ва ња та кои по тек ну ва ат од ми на ти те го дини. Да се пот врдат при чи ни те за ста ри те не из ми ре ни об врски спре ма до ба ву ва чи те или кре ди то рите. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 59

Буџети и буџетски корисници Раз гле ду ва ње на Из веш та јот за из врше ни от по пис Си те ак тив нос ти спро ве де ни во први те две фази, под гот ву ва ње и фи зич ко бро е ње и ме ре ње тре ба да би дат ис ка жа ни во Из веш та јот из гот вен од се ко ја коми си ја за по пис. Из веш та јот тре ба да ги сод ржи си те пот реб ни еле менти: Утврду ва ње на ко ли чи на та и вред нос та на средства та спо ред смет ко вод стве на та еви денци ја и утврде на та фак тич ка сос тој ба по ана ли тич ки сметки. Кон ста ти ра ни раз ли ки во по е ди не чен и вку пен износ. Кон ста ти ран ви шок во по е ди не чен и вку пен из нос. По е ди неч но ис ка жу ва ње на рас хо ду ва ни те средства. Пред лог за на до мес ту ва ње на ку со кот, на то вар на бу џет ски от ко рис ни кот или на то вар на вра бо те но то лице. Пред лог за на чи нот на пре зе ма ње мер ки за расхо ду ва ни те сред ства, до би ва ње трет ман на от пад, да ва ње ка ко до на ци ја или спро ве ду ва ње на продажба. На ве де но то е сог лас но од ред би те од член 34 од Пра вил ни кот за смет ко вод ство то за бу џе ти те и буџет ски те ко рис ни ци кои ука жу ва ат на две суш тин ски ра боти: На кој на чин да се рас чис тат кон ста ти ра ни те разли ки со по пи сот, ис ка жа ни во ку сок или ви шок. Утврду ва ње на од го вор нос та на кон ста ти ра ни те раз лики. Се ко ја ко ми си ја за по пис ко ја има об врска да изгот ви из веш тај за из врше ни от по пис ис ти от тре ба да го дос та ву ва до Цен трал на та по пис на ко ми си ја ко ја сог лас но член 35 од Пра вил ни кот за смет ко вод ство на бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци из гот ву ва збирен из веш тај. Овој из веш тај се дос та ву ва до од го вор но то ли це или до ор га нот на уп ра ву ва ње кој е од го во рен да до не се ко неч на од лука/ре ше ние за на чи нот на прифа ќа ње на пред ло зите. Збир ни от из веш тај тре ба да ги сод ржи ре ка пи тула ци и те од си те сос тој би де фи ни ра ни од стра на на си те ко ми сии за по пис: Фак тич ка (спо ред по пи сот) и смет ко вод стве на вредност на си те сред ства спо ред ана ли тич ки конта; Пред ло же ни ку соци, ви шо ци и рас хо ди во из но си по ана ли тич ки конта. Фак тич ка и смет ко вод стве на вред ност на по ба рува ња та и об врските. Во прак са та чес то збир ни от из веш тај од Цен трална та по пис на ко ми си ја не ги сод ржи овие еле менти. Из веш та јот за из врше ни от по пис за ед но со ре ше ни ја та од ор га нот на уп ра ву ва ње се дос та вува ат до смет ко вод стве на та служ ба за ра ди кни же ње на раз ли ки те и усог ла су ва ње на смет ко вод стве на та со фак тич ка та сос тој ба ут врде на со по пи сот, и тоа нај доц на два е сет де на пред ро кот про пи шан за дос та ву ва ње на зав ршна та сметка. Усог ла су ва ње на фак тич ка та со смет ко вод стве на та сос тој ба сог лас но про пи ша ни те смет ко вод стве ни принци пи и на чела: При усог ла су ва ње на раз ли ки те кон ста ти ра ни со по пи сот тре ба да се има ат во пред вид од ред би те од За ко нот и Пра вил ни кот за смет ко вод ство на бу џе тите и бу џет ски те ко рис ни ци и пра вил на та при ме на на смет ко вод стве но то на че ло на па рич но ис ка жу ва ње на при хо ди те и рас хо дите, при што: Ку со кот, од нос но ви шо кот не тре ба да се еви денти ра ат ка ко рас ход, од нос но при ход во мо мен тот ко га се врши усог ла су ва ње на фак тич ка та со сметко вод стве на та сос тој ба и ис ти те не ма ат вли ја ние во Би лан сот на при хо ди и рас ходи. Си те усог ла су ва ња на фак тич ка та со смет ковод стве на та сос тојба, во де лот на по стоја ни те сред ства, за ли хи те или на по ба ру ва ња та и обврските има вли ја ние единстве но во фи нан сиски от из веш тај Би ланс на сос тојба. 60 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Непрофитни организации СПЕЦИФИЧНОСТИ ВО ИЗВРШУВАЊЕ на ПОПИСОТ КАЈ НЕПРОФИТНИТЕ ОРГАНИЗАЦИИ Јасмина рафајловска Об вр ска за по пис нај мал ку ед наш го диш но има ат и не про фит ни те ор га ни за ции. Ка ко не про фит ни ор га ни за ции се сме та ат: сто пан ски ин те рес ни за ед ни ци, здру же ни ја на гра ѓа ни и фон да ции, дру ги об ли ци на здружу ва ње, по ли тич ки пар тии, вер ски за ед ни ци, ре ли ги оз ни гру пи и дру ги, Цр ве ни от крст на Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја, здру же ни ја на стран ци, стран ски и ме ѓу на род ни нев ла ди ни ор га ни зации, ху ма ни тар ни ор га ни за ции и здру же ни ја, син ди ка ти те и дру ги прав ни ли ца ос но ва ни со по се бен про пис од кои про из ле гу ва де ка се непро фит ни ор га ни за ции, докол ку по и на ку не е ре гу ли ра но со друг про пис. По пи сот за не про фит ни те ор га ни за ции е ре гу ли ран со след ни ве про пи си: За кон за сме тко водс твото за не про фит ните ор га ни за ции ("Службен вес ник на РМ", број 24/03...154/15, во на та мош ни от текст: За конот). Пра вил ник за сме тко водство то за не про фит ните ор га ни за ции ("Служ бен вес ник на РМ", број 42/03, 8/09, испр. 12/09 и 175/11 во на та мош ни от текст: Пра вил ни кот). Сог лас но член 16 од За ко нот, не про фит ни те ор гани за ции се долж ни нај мал ку ед наш го диш но да вр шат усог ла су ва ње на со стој ба та на средс тва та и нив ни те из во ри иска жа ни во сме тко водс тво то, со фа ктич ка та со стој ба што се утвр ду ва со по пис на 31 Де кем ври, на на чин про пи шан од стра на на ми ни сте рот за финан сии. На чи нот на вр ше ње на по пис е утвр ден со Правил ни кот. На по ме на: Со ог лед на тоа што во Пра вил ни кот за смет ко вод ство за не про фит ни ор га ни за ции во дел VIII "По пис на средс тва та, об вр ски те и по ба ру ва ња та" одред би те за по пис не се раз ли ку ва ат од одред би те за тр гов ци те, овие суб је кти мо жат да ги ко ри стат си те упат ства да де ни во на пи сот "По пис на средс тва та и об вр ски те за 2016 го ди на", во ова спи са ние, со тоа што си те акти, при фа ќа ње на из ве шта и те за по пис, ќе ги до не сат со од вет ни ор га ни во не про фит ни те орга ни за ции. Сог лас но член 5 од Пра вил ни кот, не про фит ни те ор га ни за ции се долж ни пр во то отво ра ње на сме тки те на средс тва та, об вр ски те и из во ри те на средс тва та да го спро ве дат врз ос но ва на по чет ни те со стој би утвр де ни со по пис. Сог лас но член 11 од Пра вил ни кот, не про фит ните ор га ни за ции на по че то кот на сво е то ра бо те ње ја утвр ду ва ат ви стин ска та со стој ба на си те средс тва и нив ни те из во ри и врз ос но ва на та ка утвр де на та со стој ба со ста ву ва ат по че тен би ланс. Ви стин ска та со стој ба на средс тва та и нив ни те из во ри се утвр ду ва со по пис (ин вен та ри су ва ње). Врз ос но ва на по чет ниот би ланс, не про фит ни те ор га ни за ции ги отво ра ат де лов ни те кни ги. Сог лас но член 30 од Пра вил ни кот, не про фит ни те ор га ни за ции на кра јот на го ди на та се долж ни да ја усог ла сат со стој ба та на средс тва та и нив ни те из во ри иска жа ни во сме тко водс тво то со фа ктич ка та со стој ба утвр де на со по пи сот (ин вен та ри су ва ње). Со по пи сот се утвр ду ва со стој ба та на па рич ни те средс тва, харти и те од вред ност, ма те ри јал ни те и не ма те ри јал ни те средс тва кои се во упо тре ба, вон упо тре ба и во под го то вка, ма те ри јал и те, ре зерв ните де ло ви, сит ни от ин вен тар, по ба ру ва ња та, об вр ските, средс тва та од дру ги суб је кти кои се на о ѓа ат кај не про фит на та ор га ни за ци ја и сопс тве ни те средс тва на не про фит на та ор га ни за ци ја кои се на о ѓа ат кај друг суб јект на ден 31 Де кем ври. По иск лу чок на не про фит ни те ор га низа ции ко и што вр шат кни жар ска или биб ли о те кар ска деј ност за нив ни те спе ци фич ни средс тва (кни ги, до ку мен ти, фил мо ви, фо то си, ар хив ска гра ѓа и слич но), мо жат да из вр шат по пис во рок кој што не е по долг од пет го ди ни. Во од нос на ус пеш но из вр шу ва ње на по пи сот непро фит ни те ор га ни за ции сог лас но член 31 од Правил ни кот се долж ни: REPREZENT NOEMVRI 11/2016 61

Непрофитни организации да фор ми ра ат по тре бен број по сто ја ни или повре ме ни ко ми сии за по пис; да ги опре де л ат ра бо ти те што тре ба да ги из вр ши ко ми си ја та за по пис и ли ца та кои мате ри јал но се за дол же ни за средс тва та што се по пи шу ва ат и нив ни те не по сред ни ра ко во дите ли; да го опре де л ат да ту мот ко га за поч ну ва попи сот, вре ме то за вр ше ње на по пис и ро кот за до ста ву ва ње на из ве шта јот за из вр ше ни от по пис со при ло же ни те по пис ни ли сти, со тоа што ро кот за до ста ву ва ње то на овој из ве штај и по пис ни те ли сти до сме тко водс тве на та служба, мо же да би де нај доц на два е сет де на пред рокот про пи шан за до ста ву ва ње на го диш на та смет ка (нај доц на до 8 Фе вру а ри 2017 го дина). Ли ца та кои што се ма те ри јал но за дол же ни за средс тва та што се по пи шу ва ат, нај доц на до де нот опре де лен за поч ну ва ње на по пи сот ги групираат и оз на чу ва ат средс тва та за ра ди нив но по лес но, по бр зо и пра вил но по пи шу ва ње. Ко ми си ја та за по пис сог лас но член 34 од Пра вилни кот е долж на да ја утвр ди со стој ба та со по пис, да со ста ви по пис ни ли сти и да из го тви из ве штај за из врше ни от по пис. По да то ци те за по пи сот се вне су ва ат по е ди неч но во на ту рал ни и па рич ни вред но сти во по пис ни те ли сти кои прет ста ву ва ат сме тко водс твен до ку мент чи ја вред ност со пот пис ја по твр ду ва ат члено ви те на по пис на та ко ми си ја. Про ме ни те на ста на ти по ме ѓу де нот на по пи шу вање то и опре де ле ни от ден под кој по пи сот се вр ши, се вне су ва ат во по пис ни те ли сти до пол ни тел но врз ос но ва на сме тко водс тве ни иска зи за тие про ме ни. Средс тва та што им при па ѓа ат на не про фит ни те ор га ни за ции, а ко и што не се за те че ни на де нот на по пи шу ва ње то, се по пи шу ва ат во по себ ни по пис ни ли сти ако до де нот на за вр шу ва ње то на по пи сот не се при ме ни по пис ни те ли сти од суб је ктот кај ко го тие средс тва се на о ѓа ат. Не про фит ни те ор га ни за ции кај кои се на о ѓа ат ту ѓи средс тва, тие средс тва ги по пи шу ва ат и по пис ни те ли сти вед наш по из вр ше ни от по пис ги до ста ву ва ат на суб је ктот на кој тие средс тва му при па ѓа ат. Из ве шта јот од ко ми си ја та за по пис со др жи: предло зи за кни же ња на ку со ци те, од нос но ви шо ци те (разли ка та) на вред но ста на средс тва та, по ба ру ва ња та и об вр ски те, за бе ле шки те и об јас ну ва ња та на ли ца та што ра ку ва ат со ма те ри јал ни те и па рич ни те вред ности за утвр де ни те раз ли ки, ка ко и дру ги за бе ле шки и об јас ну ва ња за на ста на ти те раз ли ки. При разг ле ду ва ње на из ве шта јот за из вр ше ни от по пис ор га нот на упра ву ва ње на не про фит на та ор гани за ци ја е дол жен да го утвр ди: на чи нот на ли кви да ци ја на утвр де ни те ку со ци; на чи нот на кни же ње на утвр де ни те ви шо ци; от пи сот на не нап ла ти ви те и за ста ре ни те по бару ва ња; рас хо ду ва ње то на средс тва та на опре ма та и на сит ни от ин вен тар; и мер ки те ко и што тре ба да се пре зе мат против ли ца та од го вор ни за на ста на ти те ку со ци, оште ту ва ња на средс тва та и за не нап ла ти ви те по ба ру ва ња. Из ве шта јот за из вр ше ни от по пис за ед но со актот (од лу ка или ре ше ние) на за кон ски от прет став ник или ор га нот на упра ву ва ње на не про фит на та ор га ни заци ја се до ста ву ва ат до со од вет ни от ор га ни за ци о нен об лик за дол жен за во де ње на сме тко водс тво то и де лов ни те кни ги за ра ди еви ден ти ра ње на раз ли ки те и усог ла су ва ње на сме тко водс тве на та со фа ктич ката со стој ба утвр де на со по пи сот, нај доц на два е сет де на пред крај ни от рок про пи шан за до ста ву ва ње на го диш на та сме тка (нај доц на до 8 Фе вру а ри 2017 го ди на). Сог лас но член 20 став 1 точ ка 5 од За ко нот со парична казна од 3.000 евра ќе се каз нат за пре кршок не про фит ни те ор га ни за ции кои не вр шат по пис сог лас но одред би те на За ко нот. За исто то де ло ќе се каз ни за пре кр шок и од го вор но то ли це на не про фитна та ор га ни за ци ја со парична казна во износ од 30% од одмерената глоба. 62 REPREZENT NOEMVRI 11/2016

Информации 1ОД ЛУ КА ЗА НОВО ОС ЛО БО ДУ ВА ЊЕ ЗА КОН ЗА ОД ОБ ВРСКАТА ЗА РЕ ГИС ТРИ РА ЊЕ НА КО РИС ТЕ ЊЕ НА GPRS ГО ТО ВИН СКИ НА ВРШИ ТЕ ЛИ ТЕ НА ПЛА ЌАЊА АВТО-ТАК СИ ПРЕ ВОЗ ("Службен весник на РМ", број 202/16) Со За ко нот за ре гис три ра ње на го то вин ски пла ќања во член 9-а да де на е мож ност на Вла да та на РМ, да до не се од лу ка за ос ло бо ду ва ње од об врската за ко рис те ње на фис кал на апа ра ту ра и/или ин тег ри ран ав то мат ски сис тем за уп ра ву ва ње GPRS ко га се рабо ти за од ре де ни деј нос ти ко ја има спе ци фич нос ти во ра бо те њето. Од оваа об врска беа ос ло бо де ни АВТО-ТАК СИ пре воз ни ци те за оп ре де лен пе ри од и тоа од 1 Фев руа ри 2015 го ди на до 31 Де кем ври 2016 го дина. Со но ви те из ме ни те на Од лу ка та про дол жен е ро кот за ос ло бо ду ва ње од об врската за ко ристе ње на GPRS за АВТО-ТАК СИ пре воз ни ци те за 6 ме сеци, од нос но до 1 Ју ли 2017 го дина. 2НО ВИ ПО СЕБ НИ ДА ВАЧ КИ ЗА МИ НИС ТЕР СТВО ТО ЗА ЗДРАВ СТВО И АГЕНЦИ ЈА ТА ЗА МЛА ДИ И СПОРТ ("Служ бен вес ник на РМ", број 178/16) Со из ме ни те на За ко нот за иг ри те на сре ќа и за за бав ни те иг ри кој се во при ме на од 26.09.2016 годи на вле гу ваа во ве де ни се но ви по себ ни да вач ки кои тре ба да ги пла ќа ат при ре ду ва чи те на иг ри на сре ќа во: ка зи но, об ло жу вал ница, ав то мат клуб. При ре ду ва чи те на иг ри на сре ќа во ка зи но пла ќа ат по себ на да вачка: во ви си на од 20% за Ми нис тер ство то за фи нансии, во ви си на од 3% за Ми нис тер ство то за здрав ство. КРАТКИ ИНФОРМАЦИИ НОВО ИГ РИ НА СРЕ ЌА И ЗА БАВ НИ ИГРИ При ре ду ва чи те на иг ри на сре ќа во об ло жу вал ница пла ќа ат по себ на да вачка: во ви си на од 3% за Агенци ја та за мла ди и спорт. По себ на та да вач ка се пресме ту ва на раз ли ка та ме ѓу уп ла те ни от из нос од си те ав то ма ти и ис пла те ниот из нос од си те ав то ма ти на при ре ду ва чот на иг ри те на сре ќа во ка зино, а се пла ќа до 15 во ме се цот, за прет ход ни от ме сец. При ре ду ва чи те на иг ри на сре ќа во ав то мат клуб пла ќа ат по себ на да вачка: во ви си на од 1,5% за Агенци ја та за мла ди и спорт, во ви си на од 1,5% за Ми нис тер ство то за здравство. По себ на та да вач ка се пресме ту ва на раз ли ка та ме ѓу уп ла те ни от из нос во си те ав то ма ти на тој при реду вач и ис пла те ни от из нос од си те ав то мати, во си те де лов ни прос то рии на при ре ду ва чот, а се пла ќа до 15 во ме се цот, за прет ход ни от ме сец. За не ис пол ну ва ње на овие об врски пред ви де на е гло ба во ви си на од 5.000 евра. Пресме ту ва ње то на гло ба та за прав но то ли це и уп ра ви те лот е спо ред За ко нот за прек р шо ците. 3УРЕД БА ЗА СПРО ВЕ ДУ ВА ЊЕ НА ЦА РИН СКИ ОТ ЗА КОН ("Служ бен вес ник на РМ", број 66/05...192/16) НОВО ЦА РИН СКИ ЗА КОН Со из ме ни те на Уред ба та за спро ве ду ва ње на Царин ски от за кон При ло зи те 60-а и 60-б се за ме не ти со но ви Обрасци. Овие Обрасци се од не су ва ат на: Ба ра ње за одоб ру ва ње за под не су ва ње на оп шта га ранци ја (При лог 60-а), Ба ра ње за одоб ру ва ње за под не су ва ње на оп шта га ранци ја со на ма лен из нос или из зе ма ње од об врската за под не су ва ње на га ранци ја (При лог 60-б). Но ви те Обрасци ве ќе се во при мена од 17 Oк томври 2016 го дина. REPREZENT NOEMVRI 11/2016 63