Evropa Juglindore Raporti i Zhvillimeve Ekonomike Nr. 2 Njësia për Reduktimin e Varfërisë dhe Menaxhimin Ekonomik Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore Banka Botërore 5 qershor 212
Përmbajtja I. EJL6 ZHVILLIMET EKONOMIKE TË KOHËVE TË FUNDIT, PERSPEKTIVA DHE SFIDAT E POLITIKAVE II. DREJT RRITJES SË ARTË NË EVROPËN JUGLINDORE
I. EJL6: ZHVILLIMET EKONOMIKE, PARASHIKIMET, SFIDAT: Mjedisi Global Ekonomia botërore vazhdon të përballet me një sërë sfidash Çmimet e larta të naftës, Flukse hyrëse të ulëta kapitalesh, Konsolidimin fiskal dhe të sektorit bankar të vendeve me të ardhura të larta Shumica e ekonomive në zhvillim janë rimëkëmbur plotësisht prej krizës Por në gjysmën e dytë të 211 u vu re një ngadalësim që krijoi një pasiguri të madhe për të ardhmen e ekonomisë globale me rrezikun e mundshëm të përhapjes Fillimi i 212 dha shenja pozitive, por maji ishte i trazuar Rreziku i intensifikimit të krizës greke dhe përhapja më e gjerë
Prodhimi industrial global dhe importet u përmirësuan në fillim të 212 16 Rritja në përqindje, 3m/3m saar. 4 Rritja në përqindje, 3m/3m saar. 14 Prodhimi industrial botëror 3 12 1 8 6 4 2-2 -4 Prodhimi industrial i vendeve në zhvillim 2 1-1 -2-3 -4-5 Prodhimi industrial (3m/3m) Vëllimi i importeve (3m/3m) -6 211M1 211M4 211M7 211M1 212M1-6 29M1 29M9 21M5 211M1 211M9
Por pasiguria financiare u rrit në Maj 1.8 1.6 1.4 1.2 1. 8 6 4 2 Normat CDS të borxhit sovran (pike baze), Janar 21-Maj 212 Portugali Irlandë Spanjë Itali Belgjikë Jan-1 Jun-1 Nov-1 Apr-11 Sep-11 Feb-12
Zhvillimet e fundit në EJL6 Në dallim me shumë vende në zhvillim, rimëkëmbja e rritjes së prodhimit real të EJL6 ishte e ngadaltë Korrektim i konsiderueshëm i ekuilibrave të jashtëm Por borxhet u rriten, sidomos ai publik Tregjet e punës një problem kritik Tregjet e kredisë po përmirësohen, por ngadalë Ulja e varfërisë e ngadaltë Potenciale të pashfytëzuara: eksportet
Rimëkëmbja e prodhimit real në EJL6 (GDP reale e 28=1) ALB, KOS, MKD në rrugë të mbarë BIH, MZI, SRB po zvarriten. Pse? 115 11 15 1 95 9 ALB BiH KOS MKD MZI SRB 85 28 29 21 211
Pjesërisht janë investimet përveçse në Maqedoni dhe Kosovë 115 11 15 1 95 9 85 8 75 ALB BiH KOS 7 MKD MZI SRB 65 28 29 21 211
Por edhe konsumi dhe eksportet janë të dobëta 12 115 11 15 1 95 9 Konsumi, 28=1 Exportet, 28=1 15 14 13 12 11 85 8 ALB BiH KOS 75 MKD MZI SRB 7 28 29 21 211 1 9 ALB BiH KOS MKD MZI SRB 8 28 29 21 211
Rajoni i EJL6 është zhvendosur nga rritje e bazuar në tregti drejt asaj të bazuar në kërkesën e brendshme, por kërkesa mbetet e ngadaltë Konsumi Investimet Eksportet neto Rritja reale e PBB 1 8 6 4 2-2 -4-6 -8-1 28 29 21 211 EJL6
siç reflektohet dhe në rënien e nivelit të inflacionit megjithë çmimet më të larta të energjisë 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 EJL6 (mesatare) EJL6 (mediana) EJL6 (mesatare e ponderuar) 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 29 21 211 212 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1
me remitancat që ofrojnë një amortizator ekonomik dhe social 28 29 21 211 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 KOS BIH ALB EJL6 SRB MZI MKD
Potenciale të pashfrytëzuara të mëdha: eksportet Itali Gjermani Te tjera BE EJL6 Te tjera 45 4 35 3 25 2 15 1 5 7 1 8 6 11 7 6 8 1 8 4 12 9 4 5 8 5 3 4 5 MKD BIH EJL6 SRB ALB MZI KOS
Por borxhi total publik dhe privat i huaj ka arritur nivele tepër të larta 12 28 29 21 211 212 1 8 6 4 2 MZI SRB EJL6 MKD BiH ALB KOS
në veçanti borxhi publik (përveç Kosovës) (% of PBB) 28 29 21 211 7 6 5 4 3 2 1 MZI ALB SRB BiH MKD KOS
Një lehtësim i jashtëm (i përkohshëm?): spredi 5 vjeçar bankave mëmë kryesore (pikë bazë) dhe Viena 2. 7 6 EBA's recapitalization plan announcement LTRO1 LTRO2 5 Unicredit 4 3 2 SocGen KBC Intesa Erste Raiffeisen SEB 1 Nordea
Dec-5 Jun-6 Dec-6 Jun-7 Dec-7 Jun-8 Dec-8 Jun-9 Dec-9 Jun-1 Dec-1 Jun-11 Dec-11 Depozitat në përgjithësi janë rikthyer në nivelet e parakrizës 16 14 12 ALB KOS MZI EJL6 total BIH MKD SRB 1 8 6 4 2
por jo rritja e kredisë (rritja nominale vit më vit) 7 6 5 4 3 ALB BIH KOS MKD MZI SRB EJL6 median 2 1-1 -2 Jan-7 Jul-7 Jan-8 Jul-8 Jan-9 Jul-9 Jan-1 Jul-1 Jan-11 Jul-11 Jan-12
dhe kryesisht arsyeja është kreditë me probleme NPLs 3 25 2 ALB BIH KOS MKD MZI SRB EJL6 median 15 1 5 27:Q1 27:Q4 28:Q3 29:Q2 21:Q1 21:Q4 211:Q3
Ndryshimet në normat e papunësisë janë shqetësuese (pikë përqindje, 211/28) 9-1 8 7-1 6-2 5 4-2 3-3 2 1-3 Macedonia, FYR Kosova Shqiperi Mali i Zi BiH Serbi
Nivelet janë të larta sidomos në KOS, MKD, BIH (normat e papunësisë) 5 ALB BiH KOS MKD MZI SRB BE-1* 45 4 35 3 25 2 15 1 5 27 28 29 21 211
Një shqetësim real: Spektri i rritjes pa punësim (Ndryshimi i PBB reale dhe punësimit në EJL6 (majtas) dhe MKD (tremujore) në 211) 4 3 3 2 2 1 1-1 -1-2 -2 SRB MKD MZI BiH Rritja e PBB 6 5 4 3 2 1-1 Q1 Q2 Q3 Rritja e PBB
Nivelet e varfërisë janë të larta ($2.5-5 ppp)
Annual growth rate % 2-4 -2-14 -1 Annual growth rate % Annual growth rate % -6-2 2 4 2 6 Pas rënies së të ardhurave në 28-9, rritja nuk ka qenë shumë në favor të të varfërve përveç ndoshta Malit të Zi Montenegro 29-21 Serbia 29-21 Growth incidence 95% confidence bounds Growth in mean Growth at median Mean growth rate Growth incidence Growth in mean Mean growth rate 95% confidence bounds Growth at median 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Expenditure percentiles 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Expenditure percentiles FYR Macedonia 29-21 -6-4 -2 Growth incidence 95% confidence bounds Growth in mean Growth at median Mean growth rate 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Expenditure percentiles
Dhe LITS sugjeron që njerëzit janë prekur seriozisht prej krizës sidomos në Serbi... How much was your HH affected by the crisis? (% of adults) A great deal A fair amount Just a little Not at all Montenegro 2 4 6 8 1 Albania Kosovo BiH FYROM Serbia Source: LiTS II, 21.
kryesisht nga humbja e orëve të punës, humbja e punës apo mbyllja e bizneseve Main crisis impact pathways (% of crisis-affected population ) Reduction in wages or hours Job loss or closed business Reduced flow of remittances Additional work undertaken 7 6 5 4 3 2 1 BiH Kosovo Albania Serbia FYROM Montenegro Source: LiTS II, 21.
duke detyruar njerëzit të menaxhojnë situatën kryesisht duke shkurtuar të mirat e luksit, por edhe ushqimin Main crisis coping mechanisms (% of adult population) Reduced consumption of luxury goods Reduced consumption of staple foods Stopped buying medications / postponed doctor visits Reduced vacations Reduced consumption of alcohol / cigarettes Delayed utilities payments / cut TV, phone, or internet BiH Montenegro Albania Serbia Kosovo FYROM Source: LiTS II, 21. 7 6 5 4 3 2 1
Parashikimi për EJL6 Parashikimi Global Fundi do arrihet në 212, rritja në vazhdim do mbetet e dobët Rritja e PBB reale (në përqindje) 21 211e 212f 213f 214f Bota 4.1 2.8 2.4 3. 3.3 Vendet me të ardhura të larta 3. 1.6 1.5 1.9 2.3 Vendet në 7.3 6.2 5.3 5.9 6. zhvillim Memo: Euro Zona 1.8 1.6 -.3.7 1.4
Parashikimi: Rritja e EJL6 do arrijë pikën më të ulët në 212, në 1% përpara se të fillojë rimëkëmbjen në 2.6% në 213 Rritja reale e PBB growth (%) 212 213 ALB 1.6 2.5 BIH.5 1.5 KOS 4. 4.1 MK 2. 3.2 MZI.5 1.5 SRB.5 3. EJL6 1.1 2.6
Sfidat kryesore të politikave në 212-13: Fiskali dhe Borxhi Publik Rritje më e ulët në 212 Performancë e dobët e të ardhurave Niveli i borxhit publik dhe dinamika MZI, SRB, ALB Pagat dhe pensionet (sidomos ne BIH) Disiplina financiare dhe pagesat e prapambetura të sektorit publik (MZI, ALB, MKD) Zgjedhjet në SRB, MZI (212) dhe MKD, ALB (213)
Çështje specifike fiskale: Pagesat e prapambetura dhe Garancitë Pagesat e prapambetura janë shfaqur në EJL6 Sektori privat (MZI, ALB, MKD) Sektori publik (ALB, MKD); Bashkitë(MZI) Një kombinim i administrimit të dobët të të ardhurave, kontrollit të financave të bashkive, të kontrollit të angazhimeve, shtrëngimit të kredisë Garancitë shtetërore të rëndësishme në disa vende (p.sh., MZI, SRB)
1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 Indeksi i PBB reale për frymë (Evropa Veriore dhe Kontinentale = 1) 25 BE11, EJL6 dhe partneriteti lindor 2 15 1 5 EU11 SEE Eastern Partnership
II. Arsye për optimizëm: Drejt rritjes së artë Vendet e EJL6 janë duke u integruar më shumë me Evropën Perëndimore dhe pjesën tjetër të botës Vendet e EJL6 kanë rritur konsiderueshëm tregtinë e jashtme dhe sofistikimin e tregtisë Makina e konvergjencës evropiane zvogëlim i të ardhurave për frymë me Evropën Perëndimore është e mundur për EJL6, por pas reformave strukturore Por plakja dhe tkurrja e forcës punëtore është një sfidë e rëndësishme Përfitimi nga flukset tregtare dhe financiare EJL6 janë duke u afruar, por inovacioni dhe Kërkim&Zhvillimi mbeten të kufizuara Reformimi i tregjeve të punës dhe qeverisë sfida të rëndësishme
Përmbledhje dhe Axhenda e Politikave 212 Vit i vështirë; rreziku i përhapjes Sfidat afatshkurtra: Fiskali, Financiar, dhe Social Borxhi publik, pagesat e prapambetura dhe garancitë, financiare tregu i kredisë, papunësia dhe varfëria Sfidat afatgjata: Reformimi i tregjeve të punës dhe i sektorit publik Reformat e EJL6 të lidhura ngushtë me të ardhmen evropiane