Писмо од главниот уредник

Писмо од главниот уредник Издавач рафајловски консалтинг Сметка 210-0522737201-81 во НлБ тутунска банка ад - скопје Даночен број Мк 4030998343900 Главен и одговорен уредник Д-р горан рафајловски Уредник јасмина рафајловска Издавачки совет вера рафајловска М-р трајан Николоски Д-р горан рафајловски јанче лековски Д-р Борче Давитковски Редакциски одбор војко рафајловски јасмина рафајловска стојко Пауновски М-р Етем исени софија јанчева Белчева Технички уредник леополдина гаќева горан јакимовски Адреса ул. орце Николов бр. 190 П. фах 710 скопје www.rafajlovski.com.mk e-mail: reprezent@rafajlovski.com.mk Телефони Претплата: 02/3088-900; Економски совети: 078/220-443; 078/220-469; 078/385-507 Правни совети: 078/385-511 факс: 02/3088-912 Печати Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена согласност од издавачот. Почитувани! Пред се са кам да Ви се заб ла го да рам за исклу чи тел на та по се те ност на со ве ту ва ња та за Го диш на смет ка и во ед но да Ве по ви кам да про дол жи ме и по на та му со ис ти от ри там зошто зна е ње то не пра ви си гур ни како во се кој дневи е то, така и во ра бо те њето. Про фе си о на лиз мот е на ше то мо то низ годи ни те и об врска со ис ти от се ко гаш да Ве опслу жи ме Вас без раз ли ка на ви дот на проб лемот што ќе го по с тави те зош то за си те мо ра да има вис тин ски од го вор! За тоа ќе за поч не ме со фи нан сис ки те извеш таи за 2015 го ди на коишто сог лас но За ко нот за тр гов ски те друш тва се задолжителни за големите и средни трговци. По на та му про дол жу ва ме со Из веш тај за па рич ни те те ко ви сог лас но МСС 7 и Од дел 7 од МС ФИ за МСЕ кој да ва од го вор на пра ша ња та кол ку па ри во текот на из ми на та та го ди на се ге не ри ра ни од ак тив нос ти те на друш твото. Се раз би ра во нив ис то та ка мо ра да стои и кол ку се пот ро шени, да ли се сите об врски на ми ре ни и од кои извори. За ем од сод руж ник и за ем да ден на сод руж ник се две те ра бо ти меѓу коиш то мо ра ме да нап ра ви ме ис клу чи тел на раз лика. Сод руж ник мо же да да де заем на друш тво то, но што значи содружникот да прими за ем од друш твото. Мно гу чес то во те кот на го ди на ва дис ку ти ра ме за фун кци ја та на конеч на та фак ту ра во сис те мот на ДДВ кога истата се изготвува и кои елементи треба да ги содржи. Дој де вре ме и за го диш на та да ноч на при јава, за пер со нал ни от да нок и по пол ну ва ње на Обра зе цот ПДД ГДП со што фи зич ки те ли ца лич но од го вара ат за при ли вот на сред ства што го има ат во те кот на го ди на та и ис плате ни от да нок врз ос но ва на тие при ходи. Про дол жу ва ме со бу џет ски те ко рис ни ци и да но кот на до да де на вред ност ка ко и смет ко вод стве но то еви ден ти ра ње на да ноч ни те об врски кај ис тите. Па ра мет ри те за пресмет ка на пла та и ми ни мал на пла та, што поч нувај ќи од 2009 го ди на се во ве де ка ко концепт на бру то пла та врз ос но ва на ос но ви ци те за неј зи на та пресмет ка, се дел од ова спи са ние ка ко што се дел од Ва ше то се кој дне вие. Не ги за бо ра ва ме ни ту бан ки те и ште дил ни ци те и пи шу ва ме за нивното уп ра ву ва ње со лик вид нос ни от ри зик во на со ка на ре ша ва ње на проб ле ми те што мо же ис ти от да ги до несе. После се кое го ле мо со ве ту ва ње зав ршу ва ме со пра ша ња и од го во ри што ве ќе сме ги од го во ри ле на са ми те со ве ту ва ња, а дел од поспецифичните прашања како и одговорите ги даваме во ова списание за да и ос та на ти те ко иш то не беа во мож ност да дој дат на ис ти те ги осоз на ат вис тин ски те од го во ри на да де ни те пра шања. Ова е на ша та 25 го диш ни на ко ја ја де ли ме со Вас и сме среќ ни што мо жеме да ја спо де ли ме ис та та со нај блис ките, со жи во тот, со про фе си о нал ците ка ко што сте Вие по чи ту ва ни смет ко во ди тели. Со почит Д р Горан Рафајловски REPREZENT fevruari 2/2016 1

Содржина СметководСтво Вера Рафајловска ФИНАНСИСКИ ИЗВЕШТАИ ЗА 2015 ГОДИНА...3 Јасмина Рафајловска ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ МСС 7 И ОДДЕЛ 7 ОД МСФИ ЗА МСЕ...19 даноци Д р Горан Рафајловски ЗАЕМ ОД СОДРУЖНИК И ЗАЕМ ДАДЕН НА СОДРУЖНИК...27 М р Трајан Николоски ФУН КЦИ ЈА НА КО НЕЧ НА ТА ФАК ТУ РА ВО СИС ТЕ МОТ НА ДДВ...33 Софија Јанчева Белчева ГОДИШНА ДАНОЧНА ПРИЈАВА ЗА ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК ЗА 2015 ГОДИНА ОБРАЗЕЦ ПДД ГДП...38 Бранислав Гулев ДА НОК НА ДО ДА ДЕ НА ВРЕД НОСТ КАЈ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИ ЦИ И СМЕТ КО ВОД СТВЕ НО ЕВИ ДЕН ТИ РА ЊЕ НА ДА НОЧ НИ ТЕ ОБ ВРСКИ...46 ПЛати и надоместоци Иван Стојанов ПА РА МЕТ РИ ЗА ПРЕСМЕТ КА НА ПЛА ТА И МИ НИ МАЛ НА ПЛА ТА ЗА 2016 ГО ДИНА...50 Банки и штедилници Ацо Димитровски УПРАВУВАЊЕ СО ЛИКВИДНОСНИОТ РИЗИК КАЈ БАНКИТЕ И ШТЕДИЛНИЦИТЕ....55 ПРашања и одговори....61 CONTENT...64 СметководСтво финансиски извештаи за 2015 година Средните и големите друштва имаат обвр ска заедно со годишната сметка за 2015 годи на најдоцна до 29 Февруари 2016 година (по исклучок до 15 Март 2016 година) до Цент ралниот Регистар за годишни сметки да доста ват и финансиски извештаи за 2015 година...3 извештај за ПаРиЧни текови мсс 7 и оддел 7 од мсфи за мсе Из ве шта јот за па рич ни те ко ви да ва од го вор на пра ша ња та: Кол ку па ри во те кот на пер и о дот се ге не ри ра ни од актив но сти те на друш тво то? Кол ку па ри се по тро ше ни за на ба вка на нед виж ности, по строј ки и опре ма? Од кои из во ри се на ми ре ни об вр ски те? Зо што ед но друш тво кое ра бо ти про фи та бил но испла ту ва ма ли или нез на чи тел ни ди ви денди? или Зо што ед но друш тво кое ра бо ти со за гу би исп ла ту ва ди ви ден ди?...19 даноци заем од СодРУЖник и заем даден на СодРУЖник Друш тва та фи нан си ра ње то на сво е то ра бо те ње го обез бе ду ва ат од соп ствени из во ри или ту ѓи из вори, вообичаено од бан ки. Но, доколку не мож ат да ги ис пол нат ус ло ви те кои ги ба ра бан ката за да им одо бри кре дит, нај чес то по зај му ва ат сред ства од дру ги прав ни ли ца или од фи зич ки лица, по пра ви ло од сод руж ник. Во прак ти ка та чес то се слу чу ва и друш тво то да му да де за ем на сод руж ни кот....27 годишна даночна ПРиЈава за ПеРСонаЛен данок за 2015 година - образец Пдд-гдП Об вр ска за под не су ва ње на го диш на даноч на при ја ва има ат си те фи зич ки ли цада ноч ни об врз ни ци кои во те кот на 2015 го ди на ост ва ри ле при хо ди, кои под ле жат на об вр ска та за пла ќа ње на пер со нален да нок на до ход, освен об врз ни ци те кои ос тва ри ле при хо ди за кои сог лас но одред би те на За ко нот не по стои об вр ска за нив но при ја ву ва ње...38 2 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Сметководство ФИНАНСИСКИ ИЗВЕШТАИ ЗА 2015 ГОДИНА Вера РАФАЈЛОВСКА Сог лас но член 469 став 1 и 2 од За ко нот за тр гов ски те друш тва: "Се кој го лем и сре ден тр го вец, тр гов ци те опре де ле ни со за кон, ка ко и тр гов ци те кои вр шат бан кар ски деј но сти, деј но сти на оси гуру ва ње, тр гов ци кои ко ти ра ат на бер за, ка ко и тр гов ци чии фи нан си ски из ве штаи вле гува ат во кон со ли ди ра ни фи нан си ски из вештаи на прет ход но на ве де ни те тр гов ци имаат об вр ска да во дат сме тко водс тво сог лас но со усво е ни те Ме ѓу на род ни Стан дар ди за Фи нан си ско Из ве сту ва ње. Дру ги те тр гов ци има ат об вр ска да во дат сме тко водс тво во сог лас ност со Ме ѓу народ ни от Стан дар д за Фи нан си ско Из ве стува ње за Ма ли и Сред ни Ентитети." Ме ѓу на род ни те Стан дар ди за Фи нан си ско Из ве сту ва ње и Ме ѓу на род ниот Стан дар д за Фи нан си ско Из ве сту ва ње за Ма ли и Средни Ентитети се објавени во Правилникот за водење на сметководството ("Служ бен вес ник на РМ", број 159/09, 164/10 и 107/11). Средните и големите друштва имаат обврска заедно со годишната сметка за 2015 година најдоцна до 29 Февруари 2016 година (по исклучок до 15 Март 2016 година) до Централниот Регистар за годишни сметки да достават и финансиски извештаи за 2015 година по електронски пат. Ма ли те и микро тр гов ци не ма ат об вр ска да со ста ву ва ат и доставуваат финансиски извештаи за 2015 година, меѓутоа до колку одлучат да состават можат заедно со годишната сметка да ги достават до Централниот регистар за годишни сметки. Упатство за составување на годишната сметка за 2015 година за сите субјекти (големи, средни, мали, микро трговци и други субјекти), Ви даваме во специјалното издание на списанието Репрезент за "Составување на годишна сметка за 2015 година". Во овој напис Ви даваме упатства за составување на финансиските извештаи за 2015 година за средните и големи друштва без Извештајот за паричните текови, бидејќи овој извештај е даден во посебен напис во ова списание. Исто така, не се дадени и Белешките кон финансиските извештаи. Со оглед на тоа што финансиските извештаи за малите и микро друштва согласно МСФИ за МСЕ се скоро идентични како и за средните и големите друштва, Ви даваме упатство само за составување на еден финансиски извештај, за кој можат да одлучат да го состават само малите и микро друштва, а тоа е Извештај за добивка и акумулирана добивка, наместо два извештаи: Извештај за сеопфатна добивка и Извештај за промени во главнината. Исто така, Ви даваме споредба меѓу МСС 1 и другите МСФИ и Оддел 3, 4, 5, 6 и 7 и другите Оддели од МСФИ за МСЕ, во однос на презентирањето на финансиските извештаи. А. ФИНАНСИСКИ ИЗВЕШТАИ ЗА СРЕДНИ И ГОЛЕМИ ДРУШТВА Согласно точката 10 од МСС 1 комплетниот сет на финансиски извештаи опфаќа: а) Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба на кра јот на пер и о дот; б) Из ве штај за се оп фат на до би вка за пер и о дот; в) Из ве штај за про ме ни во глав ни на та за пер и о дот; г) Из ве штај за па рич ни те ко ви за пер и о дот; д) Бе ле шки кои оп фа ќа ат прег лед на зна чај ни те сме тко водс тве ни по ли ти ки и дру ги об јас ну вач ки ин фор ма ции. Стан дар дот не ги об вр зу ва друш тва та да ги ко ри стат на зи вите на фи нан си ските из ве штаи како што се дадени во стандардот, са мо ба ра кои инфор ма ции во нив тре ба да би дат при ка жа ни. Во овој на пис ги ко ри сти ме на зи вите на фи нанси ски те из ве штаи како што се дадени во МСС 1, а наместо терминот "ентитет" го користиме терминот "друштво", бидејќи е во согласност со Законот за трговските друштва. REPREZENT FEVRUARI 2/2016 3

Сметководство Нај мал ку ед наш го диш но средните и големите друш тва имаат обврска да состават комплетен сет на финансиски извештаи, вклучувајќи ги и споредбените информации за претходната година. Ако се при ме ну ва сме тко водс тве на по ли ти ка ретрос пе ктив но или сé пра ви ре трос пе ктив но по втор но при ка жу ва ње на ста вки те во фи нан си ски те из ве штаи или ко га се пра ви рек ла си фи ка ци ја на ста вки во финан си ски те из ве штаи, тре ба ми ни мум да се со ста ват три Из ве штаи за фи нан си ска та со стој ба (на при мер: за 2015 го ди на за 2014 го ди на и за 2013 го ди на) и по два од се кој од дру ги те фи нан си ски из ве штаи и повр за ни те Бе ле шки. Според точката 11 од МСС 1, секој финансиски извештај во комплетниот сет на финансиски извештаи има еднакво значење. Во про дол же ние Ви да ва ме Упат ство со пра ктич ни при ме ри за со ста ву ва ње на фи нан си ските из ве штаи за 2015 го ди на без белешките кон финансиските извештаи, бидејќи секое друш тво ги составува во завис ност од спе ци фи ка та на сво е то ра бо те ње. По себ но вни ма ние обр ну ва ме на Из ве шта јот за оста на та се оп фат на до би вка и Из ве шта јот за про мени во глав ни на та. Из ве шта јот за па рич ни те те ко ви Ви го да ва ме ка ко по се бен на пис во ова спи са ние под нас лов "Из ве штај за па рич ни те ко ви" - МСС 7 и Оддел 7. 1 ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ФИ НАН СИ СКА ТА СО СТОЈ БА МСС 1 не го про пи шу ва ре дос ле дот или фор ма та во ко ја друш тво то ги при ка жу ва ста вки те во Извештајот за финансиската состојба. Ед но став но на бро ју ва ставки кои се до вол но раз лич ни спо ред при ро да та или функ ци ја та за да се ба ра од во е но пре зен ти ра ње во овој Из ве шта ј. АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО 2 ИЗ ВЕ ШТАЈ ЗА ФИ НАН СИ СКА ТА СО СТОЈ БА на 31 Де кем ври 2015 го ди на во 00 де на ри Бе лешка 31 Де кем ври 2015 31 Де кем ври 2014 А СРЕДС ТВА НЕ ТЕ КОВ НИ СРЕДС ТВА Нед виж но сти, по строј ки и опре ма 12.800.000 12.000.000 Фи нан си ски средс тва кои се рас по лож ли ви за про даж ба 115.000 600.000 Вкуп но не те ков ни средства 12.915.000 12.600.000 ТЕ КОВ НИ СРЕДС ТВА За ли хи 9.550.000 8.479.000 По ба ру ва ња од ку пу вачи те 2.780.000 2.930.000 Дру ги те ков ни средс тва 1.560.000 1.000.500 Па ри и па рич ни екви ва лен ти 1.979.500 2.485.000 Вкуп но те ков ни средства 15.869.500 14.894.500 ВКУП НО СРЕДС ТВА 28.784.500 27.494.500 Б ГЛАВНИНА И РЕЗЕРВИ Запишан ка пи тал 15.000.000 15.000.000 Законски резерви 2.250.000 2.250.000 Дру ги ком по нен ти на ка пи та лот 912.600 85.500 Задржана добивка 2.700.000 2.050.000 20.862.600 19.385.500 В ОБ ВР СКИ НЕ ТЕ КОВ НИ ОБ ВР СКИ Дол го роч ен кредит 5.200.000 5.800.000 Од ло жен да нок 91.900 9.500 Вкуп но не те ков ни об вр ски 5.291.900 5.809.500 ТЕ КОВ НИ ОБ ВР СКИ Краткорочни обврски спрема добавувачи 1.930.000 1.799.500 Други кра тко роч ни обврски 700.000 500.000 Вкуп но те ков ни об вр ски 2.630.000 2.299.500 Вкуп но об вр ски 7.921.900 8.109.000 ВКУП НО КА ПИ ТАЛ И ОБ ВР СКИ 28.784.500 27.494.500 ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА СЕ ОП ФАТ НА ТА ДО БИ ВКА Што прет ста ву ва се оп фат на до би вка? По и мот се оп фат на до би вка прет ста ву ва спе ци фичен по им кој друш тво то тре ба да го ко ри сти при финан си ско то из ве сту ва ње од ас пект на це ло сен прег лед за ра бо те ње то на друш тво то. 4 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Сметководство Под вкуп на се оп фат на до би вка, се по драз би ра ат про ме ни во глав ни на та (ка пи та лот), од нос но не то средс тва та на друш тво то во те кот на пер и о дот на делов но то ра бо те ње ка ко пос ле ди ца на де лов ни трансак ции и дру ги де лов ни на ста ни, кои не се по вр за ни со сопс тве ни ци те на друш тво то (се оп фат на та до би вкане ги вклу чу ва уп ла ти те во ка пи та лот од стра на насопс тве ни ци те и исп ла та та на ди ви ден да). Вкуп на та се оп фат на до би вка има за цел да ги вредну ва вкуп но си те де лов ни на ста ни од опе ра тив но то и фи нан си ско то ра бо те ње кои ја про ме ни ле па зар на та вред ност на ак ци и те и уде ли те на друш тво то. Спо ред точ ка та 7 од МСС 1: "Вкуп на та се оп фат на до би вка се со стои од компо нен ти на "Би лан сот на ус пех" и од "Оста на тасе оп фат на до би вка". На по ме на: Во МСС 1 се ко ри стат тер ми ни "оста - на та се оп фат на до би вка", "Би ланс на ус пех" и "вкупна се оп фат на до би вка", но да де на е сло бо да да мо же да ко ри стат и дру ги тер ми ни за да ги опи шат вкуп ни те из но си, са мо до кол ку зна че ње то е јас но. На при мер, друш тво то мо же да ко ри сти тер мин "не то при ход/ до би вка" или "Из ве штај за до би вка/за гу ба" за да го опи ше Би лан сот на ус пех. Во овој на пис за Из ве шта јот за до би вка/за гу ба, го ко ри сти ме тер ми нот Би ланс на ус пех, би деј ќи та ка е об ја вен во Стан дар ди те кај нас. Спо ред точ ка та 81 од МСС 1, друш тво то мо же Из ве шта јот за се оп фат на до би вка да го при ка же: во еден из ве штај (по подз би рот на не то доби вка та или за гу ба та од Би лан сот на ус пех да ги пре зен ти ра (да про дол жи) со ком по нен ти те на "Оста на та се оп фат на до би вка"; или во два од дел ни из ве штаи (во ед ни от из вештај да ги при ка же ком по нен ти те на Би лан сот на ус пех, а во вто ри от из ве штај да за поч не со не то до би вка та или за гу ба та од Би лан сот на ус пех и да про дол жи да ги при ка же ком по ненти те на "Оста на та се оп фат на до би вка". Ако друш тво то со ста ву ва еден Из ве штај за се опфат на до би вка сог лас но точ ки те 82 и 83 од МСС 1, тре ба да би дат оп фа те ни ли ни ски те ста вки кои ги при ка жу ва ат из но си те за пер и о дот: а) При хо ди; б) Фи нан си ски тро шо ци; в) Удел во до би вка та или за гу ба та на при дру же ни друш тва и за ед нич ки вло жу ва ња кои се еви ден ти ра ат спо ред ме то дот на глав ни на; г) Да ноч ни рас хо ди; д) Единс твен из нос кој го оп фа ќа зби рот на: до би вка или за гу ба по ода но чу ва ње за пре кина то ра бо те ње; до би вка или за гу ба по ода но чу ва ње приз на е на при ме ре ње то до об је ктив на та вред ност на мале на за тро шо ци те за про даж ба или оту ѓу вање то на средс тва та или гру па (и) за оту ѓу ва ње кои го со чи ну ва ат пре ки на то то ра бо те ње; ѓ) До би вка или за гу ба; е) Се ко ја ком по нен та на оста на та се оп фат на до бивка кла си фи ци ра на спо ред при ро да та (иск лу чу вај ќи ги из но си те на ве де ни во (ж)); ж) Удел во оста на та се оп фат на до би вка на при друже ни друш тва и за ед нич ки вло жу ва ња еви ден ти ра ни спо ред ме то дот на глав ни на; з) Вкуп на се оп фат на до би вка. Друш тво то тре ба да ги обе ло де ни след ни ве ста вки во Из ве шта јот за се оп фат на до би вка ка ко ало ка ции за пер и о дот: а) До би вка или за гу ба за пер и о дот ко ја се при пишу ва на: не кон тро ли ра но то учес тво; сопс тве ни ци те на ма тич но то друш тво. б) Вкуп на се оп фат на до би вка за пер и о дот ко ја се при пи шу ва на: не кон тро ли ра но то учес тво сопс тве ни ци те на ма тич но то друш тво. 2.1. Би ланс на ус пех Спо ред точ ка та 88 од МСС 1 во Би лан сот на успех си те ста вки на при хо ди и рас хо ди кои се приз на ти во пер и о дот се вклу чу ва ат во до би вка та или за гу ба та, освен ако не кој Стан дард или Тол ку ва ње не ба ра пои на ку да би дат при ка жа ни. Би лан сот на ус пех: не ма во нред ни при хо ди/рас хо ди; има до би вка/за гу ба од кон ти ну и ра но ра бо те ње и има до би вка/за гу ба од ди скон ти ну и ра но ра боте ње. Би лан сот на ус пех мо же да се со ста ви спо редви до ви на тро шо ци или спо ред тро шо ци те во рамки те на до би вка та спо ред функ ци ја. Зна чи Би лан сот на ус пех е со ста вен дел на Из вешта јот за се оп фат на до би вка, не за вис но да ли ќе се со ста ву ва од дел но или во еден Из ве штај за се оп фатна до би вка. REPREZENT fevruari 2/2016 5

Сметководство 2.2. Оста на та се оп фат на до би вка Во "оста на та се оп фат на до би вка" се оп фа те ни ком по нен ти на до би вки или за гу би, кои спо ред Рамка та на МСС/МСФИ или дру ги Стан дар ди го за о би колу ва ат Би лан сот на ус пех и ди рект но се приз на ва ат во глав ни на та (ка пи та лот), но кои не се транс ак ции со сопс тве ни ци те. Спо ред точ ка та 7 од МСС 1 де фи ни ра ни се следни ве ком по нен ти на "оста на та се оп фат на до би вка": а) Про ме ни во ре ва ло ри за ци о ни те ви шо ци (сог ласно МСС 16 Нед виж но сти, по строј ки и опре ма и МСС 38 Не ма те ри јал ни средс тва); б) Акту ар ски до би вки и за гу би на де фи ни ра ни плано ви за ко ри сти приз на е ни во сог лас ност со точ ката 93А од МСС 19 Ко ри сти на вра бо те ни те; в) До би вки и за гу би кои про из ле гу ва ат од пре ве ду - ва ње на фи нан си ски из ве штаи на стран ско ра бо те ње (сог лас но МСС 21 Ефе кти од про ме ни на де виз ни кур се ви); г) До би вки и за гу би од по втор но ме ре ње на фи нанси ски те средс тва рас по лож ли ви за про даж ба (сог ласно МСС 39 Фи нан си ски ин стру мен ти: приз на ва ње и ме ре ње); д) Ефе ктив ни от дел на до би вки те или за гу би те од хе џинг ин стру мен ти за хе џи ра ње на па рич ни те ко ви (сог лас но МСС 39). Во точ ки те 90 до 96 од МСС 1, е про пиша но: Друш тво то тре ба да го обе ло де ни из но сот од да нокот на до би вка кој се од не су ва на се ко ја ком по нен та на оста на та се оп фат на до би вка, вклу чу вај ќи ко рек ци и за рек ла си фи ка ции, би ло во Из ве шта јот за се оп фат на до би вка или во Бе ле шки те. Друш тво то мо же да пре зен ти ра ком по нен ти на оста на та се оп фат на до би вка или: а) не то од по вр за ни да ноч ни ефе кти; б) пред по вр за ни те да ноч ни ефе кти во из нос кој го по ка жу ва збир ни от из нос на да нок на до би вка кој се од не су ва на тие ком по нен ти. Друш тво то тре ба да ги обе ло де ни ко рек ци и те за рек ла си фи ка ци ја кои се од не су ва ат на оста на та сеоп фат на до би вка. Дру ги МСС/МСФИ на ве ду ва ат да ли и ко га из но си те кои се приз на е ни во оста на та се оп фат на до би вка ќе се рек ла си фи ци ра ат во до би вка или за гу ба, за да се из бег не нив но то двој но при ка жу ва ње. Во про дол же ние Ви да ва ме при каз на Из ве штај за се оп фат на до би вка: 3 Извештај за сеопфатна добивка Биланс на успех Останата сеопфатна добивка Реализирани добивки/загуби Нереализирани добивки/загуби 1. Ставки кои може да се рекласифицираат во Билансот на успех 2. Ставки кои не може да се рекласифицираат во Билансот на успех Ста вки кои мо же да се рек ла си фи ци ра ат од остана та се оп фат на до би вка во Би лан сот на ус пех се: 1. До би вки ре а ли зи ра ни со оту ѓу ва ње на хар тии од вред ност рас по ло жи ви за про даж ба; 2. Оту ѓу ва ње на стран ско ра бо те ње; 3. До би вки или за гу би од хе џинг на па рич ни те ко ви. Ста вки кои не мо же да се рек ла си фи ци ра ат од оста на та се оп фат на до би вка во Би лан сот на ус пех се: 1. Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви од ре ва ло ри за ци ја на нед виж но сти, по строј ки и опре ма и не ма те ри јал ни средства сог лас но МСС 16 и МСС 38; 2. Акту ар ски до би вки и за гу би од де фи ни ра ни пла нови за ко ри сти на вра бо те ни те сог лас но МСС 19. СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ДВА ИЗ ВЕШ ТАИ ЗА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА Во пра кти ка та, це ни ме де ка друш тва та нај че сто ќе од лу чат да со ста ву ва ат два по себ ни Из ве штаи за се оп фат на до би вка и тоа: Би ланс на ус пех и Из ве штај за оста на та се оп фат на до би вка. На по ме ну ва ме де ка се кое друш тво во за вис ност од спе ци фи ки те на ра бо те ње то тре ба да ги со ста ви овие фи нан си ски из ве штаи. А. СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА БИ ЛАНС НА УС ПЕХ Во про дол же ние Ви да ва ме при мер на ве ќе со ставен Би ланс на ус пех (кла си фи ци ран спо ред рас хо ди те по функ ци ја). Цел та е да се при ка же на чинот на со ста ву ва ње на Из ве шта јот за се оп фат на до би вка, ка ко два од дел ни из ве штаи, ка ко и по вр за но ста на овие фи нан си ски из ве штаи со Из ве штај за про ме ни во глав ни на та. 6 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Сметководство БИ ЛАНС НА УС ПЕХ за го ди на та за вр ше на на 31 Де кем ври 2015 (кла си фи ци ра ње то на рас хо ди те e ворам ки на до би вка та спо ред функ ци ја) во 00 де на ри Бе леш ка 31 Де кем ври 31 Де кем ври 2015 2014 1. При хо ди 39.000.000 35.500.000 2. Тро шо ци за ре а ли за ци ја (25.500.000) (23.000.000) I Бру то до би вка (ред. бр. 1 ред. бр.2) 13.500.000 12.500.000 3. Дру ги при хо ди 11.700.000 9.300.000 4. Тро шо ци за ди стри бу ци ја (9.800.000) (8.700.000) 5. Ад ми ни стра тив ни рас хо ди (2.650.000) (2.300.000) 6. Дру ги рас хо ди (2.570.000) (1.000.000) 7. Тро шо ци од фи нан си ра ње (7.500.000) (6.000.000) 8. Удел во до би вка та на II при дру же ни друш тва - - До би вка пред ода но чу ва ње (ред. бр. I + ред. бр. 3 од ред. бр. 4 доред. бр. 8) 2.680.000 3.800.000 III Рас ход за да нок на доби вка - - IV До би вка за го ди на та одкон ти ну и ра ни актив ности (ред. бр. II ред. бр. III) 2.250.000 3.300.000 V За гу ба за го ди на та одпре ки на то ра бо те ње (1.500.000) VI ДО БИ ВКА ЗА ГО ДИ НА ТА (ред. бр. IV ред. бр. V) 2.250.000 1.800.000 VII До би вка/за гу ба ко ја импри па ѓа на:* Сопс тве ни ци те на матич но то друш тво Не кон тро ли ра но учес тво За ра бо тка по ак ци ја: Ос нов на и раз вод не та На по ме на*: Ред ни от број VII од Би лан сот на ус пех се по пол ну ва са мо при со ста ву ва ње на Кон со ли ди ран би ланс на ус пех. Спо ред За ко нот за да но кот на до би вка, поч ну вај ќи од 2015 го ди на, ос но ви ца за ода но чу ва ње прет ста ву ва добивката зголемена за непризнатите расходи намалена за даночните ослободувања. Во При ме рот Друш тво то А има да нок на не приз нати рас хо ди прес ме тан во Обра зе цот ДБ и тоа за 2014 го ди на 500.000, за 2015 го ди на 430.000. Б. СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ОСТА НА ТА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА Во про дол же ние Ви да ва ме упат ство со пра кти чен при мер за со ста ву ва ње на Из ве штај за оста на та сеоп фат на до би вка. Во При ме рот кни же ња та за се ко ја ком по нен та на оста на та се оп фат на до би вка во текот на година, се да де ни спо ред сме тко вниот план (на ана ли тич ки те сме тки од гру пата 93) и тоа со вклу чен да нок на до бивка, од нос но во бруто из нос. По да то ци за 2014 го ди на ќе се внесат од Извештајот за останата сеопфатна добивка за 2014 година. I. ДОБИ ВКА/ЗАГУ БА ЗА ПЕ РИ О ДОТ На оваа по зи ци ја сог лас но МСС 1 тре ба да се внесе не то до би вка та, од нос но за гу ба та за пер и о дот од Би лан сот на ус пех. При мер: Друш тво то А за 2014 го ди на има не то до би вка 1.800.000, а за 2015 го ди на 2.250.000. II. ОСТА НА ТА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА 1. Курс ни раз ли ки од пре ве ду ва њена стран ско ра бо те ње На оваа по зи ци ја се иска жу ва ат курс ни те раз ли ки кои про из ле гу ва ат од вло жу ва ња во стран ско друштво за кои до би вка та, од нос но за гу ба та е ком по нен та на оста на та се оп фат на до би вка. Сог лас но точ ка та 30 од МСС 21, ко га приз нае на та до би вка или за гу ба од не мо не тар ни ста вки се приз на ва во оста на та се оп фат на до би вка, би ло ка ква ком по нен та на кон вер зи ја та ко ја про из ле гу ва од таа приз на е на до би вка или за гу ба тре ба да би де приз на е на во оста на та се оп фат на до би вка. Обрат но, ко га приз на е на та до би вка или за гу ба од не мо не тарна ста вка се приз на ва во Би лан сот на ус пех, би ло ка ква ком по нен та та на кон вер зи ја та од таа приз нае на до би вка или за гу ба тре ба да би де приз на е на во Би лан сот на ус пех. Немонетарни ставки се ставки кои не даваат право на примања во фиксен или утврден број на единици на странска валута. На пример: недвижности, нематеријални средства, акции, удели, (класифицирани како расположливи за продажба) и слично. Тоа значи курсните разлики кои произлегуваат од вложување во немонетарни ставки во странско друштво се прикажуваат како компоненти на останата сеопфатна добивка. Курс ни те раз ли ки кои про из ле гу ва ат од мо не тар ни REPREZENT fevruari 2/2016 7

Сметководство При мер: ста вки кои се при ка жу ва ат ка ко дел од не то вло жу вање то во стран ско то друш тво во од дел ни те фи нан сиски из ве штаи се приз на ва ат ка ко до би вки и за гу би во Би лан сот на ус пех, а во кон со ли ди ра ни те фи нан си скииз ве штаи овие курс ни раз ли ки тре ба по чет но да би датприз на ти во оста на та се оп фат на до би вка. Не то курс ни те раз ли ки во рам ки те на оста на тасе оп фат на до би вка и ку му ли ра ни во глав ни на тапри про даж ба та на стран ско то друш тво тре ба дасе рек ла си фи ци ра ат од глав ни на та во Би лан сотна ус пех (точ ка 48 од МСС 21) со цел да се избегнедвојно прикажување. Друш тво то А за 2014 и 2015 го ди на не ма евиден ти ра но курс ни раз ли ки од пре ве ду ва ње нафинансиски извештаи од стран ско ра бо те ње. 2. Про ме ни во ре ва ло ри за ци о нире зер ви за дол го роч ни ма те ри јал нии не ма те ри јал ни средс тва На оваа по зи ци ја се иска жу ва ат ре ва ло ри за ци о ни тере зер ви, ако друш тво то по по чет но то ме ре ње, нед вижно сти те, по строј ки те и опре ма та и не ма те ри јал ни тесредс тва, сог лас но МСС 16 и МСС 38 ги ме ри спо редмо де лот на ре ва ло ри за ци ја, од нос но спо ред об је ктивна вред ност. На оваа по зи ци ја не мо же да има из нос соне га ти вен предз нак, би деј ќи при на ма лу ва ње то на вредно ста на нед виж но сти те, по строј ки те и опре ма та ка ко ина не ма те ри јал ни те средс тва, до кол ку не ма до вол норе ва ло ри за ци о ни ре зер ви се то ва рат рас хо ди те во Билан сот на ус пех, а не како негативна ставка на капиталот. Ме ѓу тоа, ако во на ред ни от пер и од дој де до зго ле мува ње на об је ктив на та вред ност, нај на пред ќе се кни живо ко рист на при хо ди те и ќе се при ка же во Би лан сот наус пех из но сот кој во прет ход ни от пер и од бил кни жен нарас хо ди те, а раз ли ка та ќе се при ка же ка ко ре ва ло ри заци о на ре зер ва во оста на та се оп фат на до би вка. При про даж ба та или би ло ка кво оту ѓу ва ње нанед виж но сти те, по строј ки те и опре ма та, ка ко и припро даж ба та на не ма те ри јал ни те средс тва, ви шо котна ре ва ло ри за ци о ни те ре зер ви се пре не су ва ди ректно во за др жа на (аку му ли ра на) до би вка, од нос но не севр ши ко рек ци ја за рек ла си фи ка ци ја од глав ни на та во Би лан сот на ус пех. Сог лас но точ ка та 41 од МСС 16, друш тво то може да од лу чи дел од ре ва ло ри за ци о ни те ре зер ви да При мер: пре не се во за др жа на до би вка те ков но, од нос но до де ка го ко ри сти средс тво то. Напомена: Малите и микро друштва не вршатревалориза ција на недвижности, постројки и опремаи нематери јалните средства (Оддел 17 и 18 од МСФИза МСЕ). Друш тво то А има де лов на згра да и спо ред сметко водс тве на та по ли ти ка ќе ја ме ри спо ред мо делна ре ва ло ри за ци ја. Пр ва про цен ка од ов ла стен проце ни тел е на пра ве на на 31.12.2015 го ди на. По да то ци те за гра деж ни от об јект се след ни: 1. На бав на вред ност... 10.000.000 2. Ис пра вка на вред но ста... 5.000.000 3. Не от пи ша на (се гаш на) вред ност... 5.000.000 4. Про це не та па зар на вред ностод ов ла стен про це ни тел... 6.000.000 5. Сраз мер за зго ле му ва ње на вред но ста (6.000.000 : 5.000.000 = 1,2)...+20% 6. По зи ти вен ефект одре ва ло ри за ци ја на на бав навред ност (10.000.000 х 20%)... 2.000.000 7. По зи ти вен ефект одре ва ло ри за ци ја на ис пра вка навред но ста (5.000.000 х 20%)... 1.000.000 8. Про це не ти от век на ко ри сте ње е ист КНИ ЖЕ ЊЕ: 0181 Вред нос но усог ла су ва њена гра деж ни об је кти...2.000.000 0191 Акумулирана амортизација на градежен објект...1.000.000 9302 Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви... 1.000.000 За ре ва ло ри за ци ја на гра де жен об јект 3. Про ме на на об је ктив на та вред ностна фи нан си ски те средс тварас по ло жи ви за про даж ба На оваа по зи ци ја се иска жу ва ат ре ва ло ри за ци они те ре зер ви од про ме на та на об је ктив на та вред ностна хар ти и те од вред ност рас по ло жи ви за про даж ба. Спо ред МСС 39 хар ти и те од вред ност кои се класи фи ци ра ат ка ко рас по ло жи ви за про даж ба, при почет но то ме ре ње се еви ден ти ра ат по фер (об је ктив на) 8 REPREZENT fevruari 2/2016

Сметководство вред ност зго ле ме на за транс ак ци ски те тро шо ци (забро кер и дру ги тро шо ци). По по чет но то ме ре ње се еви ден ти ра спо ред об јектив на вред ност. Про ме ни те во об је ктив на та вред ностсе приз на ва ат во оста на та се оп фат на до би вка. Припро даж ба та на овие хар тии од вред ност, за ку му лира ни те не ре а ли зи ра ни до би вки или за гу би се вр ши ко рек ци ја за рек ла си фи ка ци ја од ка пи та лот во доби вка или за гу ба во Би лан сот на ус пех. Сог лас но точ ка та 59 од МСС 39, ко га на ма лува ње то на об је ктив на та вред ност на хар ти и те одвред ност рас по ло жи ви за про даж ба е приз на та вооста на та се оп фат на до би вка и по стои об је кти вен доказ де ка средс тво то е обез вред не то, ку му ли ра на таза гу ба се пре не су ва од ка пи та лот во за гу ба во Билан сот на ус пех. Ин фор ма ции кои упа ту ва ат де ка нив на та вредност е на ма ле на мо же да би дат: фи нан си ски те шкотии на из да ва чот или долж ни кот, неисполнување надоговорот или закаснување со плаќање, мож ностдолж ни кот да по кре не по стап ка за сте чај или по стап каза фи нан си ска ре ор га ни за ци ја и слич но. При мер: Во 2014 го ди на 1. На 10.02.2014 го ди на Друш тво то А на Бер за ку пи ло 500 ак ции од Друш тво то Б по 1.000 де на ри за 1 ак ци ја... 500.000 2. Пла те на е про ви зи ја на бро кери дру ги тро шо ци... 5.000 3. Друш тво то до не ло од лу каовие ак ции да ги кла си фи ци рака ко рас по ло жи ви за про даж ба 4. На 31.12.2014 го ди навред но ста на 1 ак ци јаиз не су ва 1.200 де на ри раз ли ка... 95.000 Во 2015 го ди на 1. На 09.09.2015 го ди на про да де нисе 400 ак ции по 1.250 де на риза 1 ак ци ја со вклу че нитранс ак ци о ни тро шо ци... 500.000 2. На 31.12.2015 го ди навред но ста на ед наак ци ја из не су ва 1.150 де на ри... 15.000 КНИ ЖЕ ЊЕ: Во 2014 го ди на 0350 Сопственички хар тии одвред ност рас по лож ли виза про даж ба...500.000 1000 Сме тка...500.000 Ку пе ни 500 ак ции по 1.000 де на ри за 1 ак ци ја 0350 Сопственички хар тии од вред ност рас по лож ли виза про даж ба...5.000 1000 Сме тка...5.000 Пла те на про ви зи ја на бро кер и дру ги тро шо ци 0393 Вред нос но усог ла су ва ње на долгорочни финансиски средства...95.000 932 Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви врзоснова на финансиски средства расположливи за продажба...85.500 289 Од ло же ни да но чни обврски... 9.500 Усог ла су ва ње со па зар на вред ност на 500 ак ции по 1.200 де на ри за 1 ак ци ја Во 2015 го ди на 1000 Сме тка...500.000 0350 Сопственички хар тии од вред нострас по ло жи ви за про даж ба... 404.000 762 До би вки од про даж ба на акции... 96.000 Про да де ни 400 ак ции по 1.250 де на ри за 1 ак ци ја 932 Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви врз основа на финансиски средстварасположливи за продажба... 81.000 0393 Вред нос но усог ла су ва ње на долгорочни финансиски средства...14.000 0393 Вред нос но усог ла су ва ње на долгорочни финансиски средства...95.000 Усог ла су ва ње на па зар на вред ност на 100 ак ции по 1.150 де на ри за 1 ак ци ја 31.12 ПРЕС МЕ ТКА НА ЕФЕ КТИ ТЕ ОД ПРО МЕ НА НА ВРЕД НО СТА НА ХАР ТИ И ТЕ ОД ВРЕД НОСТ Бројна акции На бав навредност на 1 ак ци ја Вкуп нона бав навред ност (кол. 2 хкол. 3) Фервредностна 1 ак ци ја Вкуп нафер вредност (кол. 2 хкол. 5) Раз ли ка (кол. 6 кол. 4) 1 2 3 4 5 6 7 2014 500 1.010 505.000 1.200 600.000 95.000 2015 100 1.010 101.000 1.150 115.000 14.000 REPREZENT fevruari 2/2016 9

Сметководство Прес ме тка: 95.000-14.000 = 81.000 81.000 х 10% = (8.100) 72.900 Напомена: Малите и микро друштва не вршат класифицирање на финансиските средства расположиви за продажба. 4. Про ме ни во об је ктив на та вред ност наин стру мен ти за хе џи ра ње на па рич ни те ко ви На оваа по зи ци ја се иска жу ва ат дел од до би вки те или за гу би те од ин стру мен ти за за шти та на па рич ни те те ко ви сог лас но точ ка та 95 од МСС 39. Ако заштитата не е ефективна, дел од добивката или загубата се признава како добивка или загуба во Билансот на успех. Кога заштитата на прогнозираната трансакција, дополнително резултира со признавање на финансиски средства или финансиска обврска, поврзаните добивки или загуби кои се признати во главнината, треба да се рекласифицираат од главнината во добивка или загуба во Билансот на успех. На оваа позиција се искажува и дел од добивката или загубата од инструментите за заштита на нето вложувањето во странското работење согласно точката 102 од МСС 39. Во на ша та пра кти ка ре тко ќе се по ја ви оваа по зи ци ја, освен кај бан ки те и оси гу ри тел ни те друш тва. При мер: Друш тво то А за 2014 и 2015 го ди на не ма евиден ти ра но до би вки/за гу би за за шти та на па рични те те ко ви. 5. Акту ар ски до би вки или за гу би од пла но виза де фи ни ра ни ко ри сти на вра бо те ни те На оваа по зи ци ја се иска жу ва ат акту ар ски те доби вки или за гу би од про ме на та на фер вред но ста на пла но ви те на де фи ни ра ни ко ри сти кои се приз на ва ат во оста на та се оп фат на до би вка сог лас но точ ка та 93 А од МСС 19 Ко ри сти на вра бо те ни те. Спо ред одред би те на МСС 19, друш тво то е долж но да изра бо ти де та лен план за ид ни те при ма ња на врабо те ни те, во сог лас ност со сво ја та де лов на по ли ти ка, ко ле ктив ни те до го во ри и за кон ски те про пи си. Средс тва та кои тре ба да се обез бе дат спо ред тој план, се на ре ку ва ат "средс тва на пла нот" нас про ти кои се приз на ва об вр ска. Ста ну ва збор за дол го роч ни об вр ски чии на до ме сти за вра бо те ни те не дос пе ва ат во рок од 12 ме се ци по исте кот на пер и о дот. Спо ред точ ка та 93 А од МСС 19: "До кол ку, ка ко што е доз во ле но во точ ка та 93, ед но друш тво усвои по ли ти ка на приз на ва ње наакту ар ски до би вки и за гу би во пер и о дот во кој тиесе слу чу ва ат, друш тво то мо же да ги приз нае нив вооста на та се оп фат на до би вка во сог лас ност со точки те 93 Б до 93 Г, под ус лов тој да по ста пу ва та ка за: а) Си те не го ви пла но ви за де фи ни ра ни ко ри сти; б) Си те не го ви акту ар ски до би вки и за гу би." Тоа зна чи, друш тво то мо же да од лу чи да ги признае си те акту ар ски до би вки и за гу би во пер и о дот во кој на ста ну ва ат во оста на та се оп фат на до би вка. Сог лас но точ ка та 94 од МСС 19 акту ар ски до бивки и за гу би мо жат да на ста нат од зго ле му ва ње или на ма лу ва ње на се гаш на та вред ност на об вр ски те за де фи ни ра ни те ко ри сти или од об је ктив на та вред ност на кои би ло по вр за ни средс тва на пла нот. При чи ни за акту ар ски до би вки и за гу би вклу чу ва ат на при мер: а) Не о че ку ва но ви со ки или ни ски стап ки на обрт (флу кту а ци ја) на вра бо те ни те, пред вре ме но пен зи о ни ра ње или стап ка на смрт ност или зго ле му ва ње на пла ти те, ко ри сти те (до кол ку фор мал ни те или из ве дени те ус ло ви на пла нот пред ви ду ва ат инф ла тор ни зголе му ва ња на ко ри сти те) или здрав стве ни те тро шо ци; б) Ефе ктот од про ме ни во про цен ки те на ид ни от обрт на вра бо те ни те, пред вре ме но пен зи о ни ра ње или стап ка на смрт ност или зго ле му ва ње на пла ти те, ко ристи те (до кол ку фор мал ни те или из ве де ни те ус ло ви на пла нот пред ви ду ва ат зго ле му ва ње на ко ри сти за ра ди инф ла ци ја) или здрав стве ни те тро шо ци; в) Ефе ктот од про ме на та на ди сконт на та стап ка; г) Раз ли ки по ме ѓу фа ктич ки от по врат на средс твата на пла нот и оче ку ва ни от по врат на средс тва та на пла нот сог лас но точ ки те 105 до 107. Акту ар ски те до би вки и за гу би и си те усог ла су ва ња кои про из ле гу ва ат од огра ни чу ва ња та спо ред точ ка та 58 Б и кои се приз на ти во оста на та се оп фат на до би вка, се приз на ва ат вед наш во за др жа на до би вка, од нос но не се вр ши ко рек ци ја за рек ла си фи ка ци ја од глав нина та во Би лан сот на ус пех. Ова ре ше ние е слич но со ре ше ни е то кое се при ме ну ва за ре ва ло ри за ци о ни те ре зер ви при оту ѓу ва ње то на ма те ри јал ни те или не ма те ри јал ни те средс тва кои по по чет но то ме ре ње се вред ну ва ат по об је ктив на вред ност. 10 REPREZENT fevruari 2/2016

Сметководство МСС 19 е еден од најс ло же ни те и нај те шко раз бир лив Стан дард. Прес ме тки те за пла нот на средс тва та, ка ко и прес ме тки те за акту ар ски те до би вки и за гу би, во о бича е но ги вр шат акту а ри, спо ред кои го до би ле име то. Кај нас, зе мај ќи ги пред вид за кон ски те про пи си за ра бот ни те од но си, ко ле ктив ни те до го во ри, За ко нот за тр гов ски те друш тва, ка ко и да ноч ни те про пи си, во пра кти ка та нај че сто ста ну ва збор за ко ри сти на врабо те ни те ка ко што се ре зер ви ра ња за: от прем ни на при оде ње во пен зи ја; ју би леј ни на гра ди; и во одре де ни слу чаи, на до ме ст по пре ста нок на ме на џер ски до го вор. При мер: Друш тво то А за 2014 и 2015 го ди на не ма евиден ти ра но до би вки, од нос но за гу би по пла но ви за де фи ни ра ни ко ри сти. 6. Удел во оста на та се оп фат надо би вка на при друж ни друш тва На оваа по зи ци ја се иска жу ва уде лот во оста на та се оп фат на до би вка на при друж ни те друш тва. Спо ред точ ка та 2 од МСС 28, при друж но то друштво е друш тво, кое не е за ед нич ко вло жу ва ње, ни ту вло жу ва чот има кон тро ла, ту ку вло жу ва чот има зна чајно вли ја ние (ди рект но или ин ди рект но) 20% и по ве ќе, од нос но од 20% до 50% од гла сач ка моќ. При мер: Друш тво то А во 2014 и 2015 го ди на не ма вложу ва ње во при друж но друш тво. III. ДА НОК НА ДО БИ ВКА НА КОМ ПО НЕН ТИ НА ОСТА НА ТА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА На оваа по зи ци ја се иска жу ва из но сот на да но кот на до би вка на ком по нен ти те на оста на та се оп фат на до би вка. Во Из ве шта јот за оста на та се оп фат на до би вка може да се при ка жат ком по нен ти те ка ко не то и за се ко ја ком по нен та по себ но да се иска же од ло же ни от да нок на до би вка или си те ком по нен ти да се иска жат во бруто из нос и со ед на ста вка да се иска же од ло же ни от да нок на до би вка, а во Бе ле шки те да би де при ка жан од ло же ни от да нок на до би вка за се ко ја ком по нен та на оста на та се оп фат на до би вка. Во на ши от при мер си те ком по нен ти на оста на та се оп фат на до би вка се иска жа ни во бру то из нос и еден из нос е иска жан за од ло же ни от да нок. При мер: За 2014 го ди на 9.500 (95.000 х 10%) За 2015 го ди на 91.900 (919.000 х 10%) IV. НЕ ТО ОСТА НА ТА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА/ЗА ГУ БА На оваа по зи ци ја се иска жу ва оста на та та се оп фатна до би вка по ода но чу ва ње. При мер: За 2014 го ди на 85.500 (95.000-9.500) За 2015 го ди на 827.100 (919.000-91.900) V. КНИ ЖЕ ЊЕ: ВКУП НА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА/ЗА ГУ БА ЗА ФИ НАН СИ СКА ТА ГО ДИ НА На оваа по зи ци ја се иска жу ва вкуп на та се оп фат на до би вка/за гу ба за пер и о дот. Друштвото може при заклучните книжења врз основа на податоците од претходните примери за 2015 да ги спроведе следниве книжења: 9302 Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви на градежен објект...1.000.000 846 Позитивни ефекти од ревалоризација на нематеријални и материјални средства...1.000.000 Останата сеопфатна добивка 846 Позитивни ефекти од ревалоризација на нематеријални и материјални средства...100.000 860 Данок на добивка на останата сеопфатна добивка...100.000 Данок на добивка на останата сеопфатна добивка 932 Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви врз основа на финансиски средства расположливи за продажба...8.100 860 Данок на добивка на останата сеопфатна добивка... 8.100 Намалување на одложен данок 860 Данок на добивка на останата сеопфатна добивка...91.900 289 Од ло же ни да ночни обврски...91.900 Пресметан данок на останата сеопфатна добивка за 2015 година REPREZENT fevruari 2/2016 11

Сметководство 843 - Загуба од повторно мерење на финансиски средства...72.900 932 - Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви врз основа на финансиски средства расположливи за продажба... 72.900 Загуба на останата сеопфатна добивка 846 - Позитивни ефекти од ревалоризација на нематеријални и материјални средства...900.000 843 - Загуба од повторно мерење на финансиски средства...72.900 870 - Нето останата сеопфатана добивка...827.100 Нето сеопфатна добивка 820 - Нето добивка за периодот...2.250.000 870 - Нето останата сеопфатана добивка...827.100 880 - Вкупна сеопфатна добивка... 3.077.100 Вкупна сеопфатна добивка за 2015 880 - Вкупна сеопфатна добивка...3.077.100 951 - Добивка за тековната година...2.250.000 9302 - Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви на градежен објект...900.000 932 - Ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви врз основа на финансиски средства расположливи за продажба...72.900 По годишна сметка 2015 година При мер: За 2014 го ди на 1.885.500 (1.800.000 + 85.500) За 2015 го ди на 3.077.100 (2.250.000 + 827.100) Важно: Друштвата можат да одлучат да не спро ведат книжења за компонентите на останатата сеопфатна добивка преку сметките од групите 84, 86 и 87 и во Извештајот за останата сеопфатна добивка да ги внесат износите од соодветните сметки од групата 93 и сметката 289. VI. ВКУП НА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА/ЗА ГУ БА ЗА ФИ НАН СИ СКА ТА ГО ДИ НА КО ЈА Им ПРИ ПА ЃА НА СОПС ТВЕ НИ ЦИ ТЕ НА ма ТИЧ НО ТО ДРУШ ТВО И НА НЕ КОНТ РО ЛИ РА НО УЧЕС ТВО Во При ме рот овие по зи ции не се по пол не ти. На по ме на: На оваа по зи ци ја се иска жу ва ат из но си са мо во Кон со ли ди ра ни от из ве штај за вкуп на та се опфат на до би вка/за гу ба за фи нан си ската го ди на. Врз ос но ва на по да то ци те од При ме рот во продол же ние Ви да ва ме со ста вен Из ве штај за оста на та се оп фат на до би вка за 2015 го ди на за Друш тво то А. ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ОСТА НА ТА СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА за го ди на та за вр ше на на 31 Де кем ври 2015 Бе леш ка 31 Де кем ври 2015 во 00 де на ри 31 Де кем ври 2014 I До би вка за пер и о дот 2.250.000 1.800.000 II Оста на та се оп фат на до би вка 919.000 95.000 1. Курс ни раз ли ки од преведу ва ње на стран ско ра бо те ње - - 2. Про ме ни во ре ва лори за ци о ни ре зер ви за дол го роч ни ма те ри јал ни и не ма те ри јал ни средс тва 18 1.000.000-3. Про ме ни во об је ктив на вред ност на фи нан си ски средс тва рас по ло жи ви за про даж ба 18 (81.000) 95.000 4. Про ме ни во об је ктив на вред ност на ин стру мен ти за хе џи ра ње на па рич ните те ко ви - - 5. Акту ар ски до би вки/за гу би од пен зи ски пла но ви на де фи ни ра ни ко ри сти - - 6. Удел во оста на та се опфат на до би вка на придруж ни друш тва - - III Да нок на до би вка на ком по нен ти на оста ната се оп фат на до би вка (ред. бр. II х 10%) 19 (91.900) (9.500) IV Не то оста на та се оп фатна до би вка (ред. бр. II ред. бр. III) 827.100 85.500 V Вкуп но се оп фат на доби вка/за гу ба за фи нанси ска та го ди на (ред. бр. I + ред. бр. IV) 3.077.100 1.885.500 VI Вкуп но се оп фат на доби вка/за гу ба за фи нанси ска та го ди на ко ја им при па ѓа на: Сопс тве ни ци те на матич но то друш тво Не кон тро ли ра но учес тво Во про дол же ние да де ни се само Бе ле шките кон Из ве шта јот за оста на та се оп фат на до би вка: 12 REPREZENT fevruari 2/2016

Сметководство 18) Обе ло де ну ва ње на ком по нен ти од оста на та се оп фат на до би вка во 00 де на ри 2015 2014 Про ме ни во ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви за дол го роч ни ма те ријал ни и не ма те ри јал ни средс тва 1.000.000 - Про ме на во об је ктив на вред ност на фи нан си ски средс тва рас поло жи ви за про даж ба До би вки кои про из ле гу ва ат во те кот на го ди на та - 95.000 На ма ле но за: Ко рек ци ја за рек ла си фи ка ција за приз на ти до би вки вклуче ни во Би лан сот на ус пех (81.000) Оста на та се оп фат на до би вка 919.000 95.000 Да нок на до би вка кој се од не сува на ком по нен ти од оста на та се оп фат на до би вка (91.900) (9.500) Оста на та се оп фат на до би вка за го ди на та 827.100 85.500 Години со Вас Почувствувај ја РАЗЛИКАТА 4 19) Обе ло де ну ва ње на да ноч ни ефе кти кои се од не су ва ат на се ко ја ком по нен та од оста на та се оп фат на до би вка во 00 де на ри 2015 Про ме ни во ре ва ло ри за цио ни ре зер ви за дол го роч ни ма те ри јал ни и не ма те ри јални средс тва Про ме на во об је ктив на вред ност на фи нан си ски средс тва рас по ло жи ви за про даж ба Из нос пред ода но чува ње При ход/ рас ход за да нок Из нос нето 1.000.000 (100.000) 900.000 (81.000) 8.100 (72.900) Оста на та се оп фат на до би вка за годината 919.000 (91.900) 827.100 2014 Про ме ни во ре ва ло ри за цио ни ре зер ви за дол го роч ни ма те ри јал ни и не ма те ри јални средс тва - - - Про ме на во об је ктив на вред ност на фи нан си ски средс тва рас по ло жи ви за про даж ба 95.000 (9.500) 85.500 Оста на та се оп фат на до би вка за годината 95.000 (9.500) 85.500 ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПРО МЕ НИ ВО ГЛАВ НИ НА ТА Из ве штајот за про ме ни те во глав ни на та (ка пи талот) има исто зна че ње ка ко и дру ги те фи нан си ски из ве штаи, а не е са мо ка ко до пол ну ва ње на нив. Сог лас но точ ка та 106 од МСС 1, во Из ве штајот за про ме ни те во глав ни на та (ка пи та лот), друш тво то тре ба да ги при ка же про ме ни те: за се ко ја ком по нен та на глав ни на та, ефе кти те на ре трос пе ктив на та при ме на или ре трос пе ктив но то по втор но при ка жу ва ње сог лас но МСС 8; за се ко ја ком по нен та на глав ни на та, усог ла су вањето ме ѓу сме тко водс тве на та вред ност на по че то кот и на кра јот на пер и о дот, од во е но обе ло де ну вај ќи ги про ме ни те кои ре зул ти ра ат од: до би вка та или за гу ба та (Би ланс на ус пех); се ко ја ком по нен та на оста на та се оп фат на доби вка; транс ак ции со сопс тве ни ци те во нив но својс тво на сопс тве ни ци, по ка жу вај ќи ги од дел но REPREZENT FEVRUARI 2/2016 13

Сметководство уп ла ти те од и рас пре дел би те на сопс тве ници те и про ме ни во сопс тве нич ко то учес тво во по друж ни ци кои не ре зул ти ра ат во гу бе ње на кон тро ла; вкуп на се оп фат на до би вка за пер и о дот, прика жу вај ќи ги од во е но вкуп ни те из но си при пи ша ни на сопс тве ни ци те на ма тич но то друш тво и на не кон троли ра но то учес тво. Друш тво то тре ба да го при ка же би ло во Из вешта јот за про ме ни во глав ни на та или во Бе ле шки те, из но сот на ди ви ден ди приз на е ни ка ко рас пре дел ба на сопс тве ни ци те во те кот на пер и о дот, ка ко и изно сот по ак ци ја. Ком по нен ти те на глав ни на вклу чу ва ат, на пример, уп ла тен ка пи тал, аку му ли ра но то сал до на секо ја ком по нен та на оста на та се оп фат на до би вка и за др жа ни до би вки. Про ме ни те во глав ни на та на друш тво то ме ѓу по че то кот и кра јот на пер и о дот на из ве сту ва ње го реф ле кти ра зго ле му ва ње то или на ма лу ва њето во не то средс тва та за вре ме на пер и о дот, освен за про ме ни кои се ре зул тат на транс ак ции со сопс тве ни ци те во нив но то својс тво на сопс тве ници (ка ко на при мер: вло жу ва ња во глав ни на та, повтор но стек ну ва ње на сопс тве нич ки те ин стру мен ти на друш тво то и ди ви ден ди) и транс ак ци ски те тро шоци кои ди рект но се од не су ва ат на тие транс ак ции. Се вкуп на та про ме на во глав ни на та за вре ме на пери о дот го прет ста ву ва вкуп ни от из нос на при хо ди и рас хо ди, вклу чу вај ќи до би вки и за гу би, на ста на ти со актив но сти те на друш тво то за вре ме на тој пери од. МСС 8, ба ра ре трос пе ктив ни ко рек ции за ефе ктите на про ме ни те во сме тко водс тве ни те по ли ти ки, до сте пен до кој тоа е из вод ли во, освен ко га пре од ните одред би во дру ги МСФИ ба ра ат по и на ку. МСС 8 исто та ка ба ра по втор но при ка жу ва ње за ко рек ци ја на гре шка да се пра ви ре трос пе ктив но до сте пен до кој тоа е из вод ли во. Ре трос пе ктив ни те ко рек ции и ре трос пе ктивно то по втор но при ка жу ва ње, не прет ста ву ва ат про ме ни во глав ни на та, ту ку тие се ко рек ции на по чет но сал до на за др жа ни до би вки, освен ко га не кој МСФИ ба ра ре трос пе ктив на ко рек ци ја на дру га ком по нен та на глав ни на та. Се ба ра обе ло де ну ва ње на вкуп на та ко рек ци ја на се ко ја ком по нен та на глав ни на та ко ја е ре зул тат на про ме ни во сме тко водс тве ни по ли ти ки и, од дел но од ко рек ции на гре шки, во Из ве шта јот за про ме ни во глав ни на та. Тие ко рек ции се обе ло де ну ва ат за се кој прет хо ден пер и од ка ко и на по че то кот на пер и о дот. 5 СО СТА ВУ ВА ЊЕ НА ИЗ ВЕ ШТА ЈОТ ЗА ПРО МЕ НИ ВО ГЛАВ НИ НА ТА Во про дол же ние Ви да ва ме пра кти чен при мер за со ста ву ва ње на Из ве штај за про ме ни во глав ни на та. При мер: 1. По да то ци те се земени од претходните примери на Из ве шта јот за финансиската состојба, Билансот на успех и Извештајот за останата сеопфатна добивка 2. Друш тво то А ги има след ни ве по да то ци на 01.01.2014 го ди на: - за пи шан ка пи тал... 15.000.000 - не рас пре де ле на до би вка... 500.000 - за кон ски ре зер ви... 2.000.000 3. Во 2014 го ди на со Од лу ка е рас пре де ле на до би вка та за 2013 го ди на за: - за кон ски ре зер ви... 250.000 - не рас пре де ле на до би вка... 250.000 4. За 2014 го ди на Друш тво то А има иска жа но до би вка... 1.800.000 5. Во 2015 го ди на со Од лу ка е рас пре де ле на до би вка та за 2014 го ди на за: - за откуп на сопс тве ни ак ции... 1.000.000 - за исп ла та на ди ви ден да... 600.000 - не рас пре де ле на до би вка од претходна година... 450.000 6. Во 2015 го ди на Друш тво то А има иска жа но до би вка... 2.250.000 7. При исп ла та на ди ви ден да та од до би вка та за 2014 го ди на, нај на пред е прес ме тан да нок на про пи ша ни от обра зец ДД-ИД, а по тоа е прес ме тан и пер со на лен да нок, би деј ќи е исп ла те на ди ви ден да на фи зич ки ли ца. Врз ос но ва на овие прес ме тки во сме тко водс тво то се спро ве де ни след ни ве кни же ња: За прес ме тка та: 950/254, 233 и 253 За исп ла та та: 254, 233 и 253/1000 Во про дол же ние спо ред по да то ци те во При ме рот Ви да ва ме со ста вен Из ве штај за про ме ни во глав нина та за 2015 го ди на за Друш тво то А. 14 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Сметководство во 00 де на ри До би вка/за гу ба оста на та се оп фат на до би вка Дру ги ре зер ви Вкуп наглав ни на Аку мули ра на За го дина та пре ве дува ње настран скира бо те ња ре ва ло риза ци ја намат. /не мат. сред ства За кон ски Фи нан си ски сред стварас по ло жи виза про даж ба оста нати резер ви Засопстве ниак ции Вкуп но ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА про ме н И Во глав н И н А ТАза го ди на та за вр ше на на 31 Де кем ври 2015 Бе лешка За пи шанка пи тал не контро лира ноуче ство 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Со СТоЈ БА 01.01.2014 го ДИ на 15.000.000 500.000 2.000.000 17.500.000 17.500.000 Ис пра вка за гре шки во прет хо ден пер и од Ефе кти од про ме ни насме тко водс тве ни поли ти кипо втор но при ка жа насо стој ба на 01.01.2014 15.000.000 500.000 2.000.000 17.500.000 17.500.000 Се оп фат на до би вка/ за гу ба за фи нан си ска та го ди на До би вка/за гу ба за финан си ска го ди на 1.800.000 1.800.000 1.800.000 Оста на та се оп фат надо би вка/за гу ба за пери о дот 85.500 85.500 85.500 ВКУп но СЕ оп ФАТ на До БИ ВКА/ЗА гу БА ЗА ФИ нан СИ СКА ТА го ДИ на 1.800.000 85.500 1.885.500 1.885.500 Тран сак ции со ак ци о нери те, приз на е ни во капи та лот и ре зер ви те Изд во ју ва ња за ре зер ви (250.000) 250.000 Ди ви ден ди Отку пе ни сопс тве ни ак ции Про да де ни сопс тве ни ак ции ВКУп но ТрАн САК ЦИИ Со АК ЦИ о не ри ТЕ, приз на Е ни Во КА пи ТА лот И ре ЗЕр ВИ ТЕ (250.000) 250.000 Со СТоЈ БА на 31 ДЕ КЕмВ ри 2014 15.000.000 250.000 1.800.000 85.500 2.250.000 19.385.500 19.385.500 REPREZENT fevruari 2/2016 15

Сметководство До би вка/за гу ба Оста на та се оп фат на до би вка Дру ги ре зер ви Вкуп наглав ни на Аку му лира на За го дина та Пре веду вање настрански рабо те ња Ре ва лори за ци јана мат. / не мат. сред ства За кон ски Фи нан си ски сред стварас по ло жи виза про даж ба Остана тире зерви За сопстве ниак ции Вкуп но Бе лешка За пи шанка пи тал Неконтро лира ноучество 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 СО СТОЈ БА 01.01.2015 ГО ДИ НА 15.000.000 2.050.000 85.500 2.250.000 19.385.500 19.385.500 Ис пра вка за гре шки во прет хо ден пер и од Ефе кти од про ме ни насме тко водс тве ни поли ти ки По втор но при ка жа насо стој ба на 01.01.2015 15.000.000 2.050.000 85.500 2.250.000 19.385.500 19.385.500 ДИ НА 2.250.000 900.000 (72.900) 3.077.100 3.077.100 Се оп фат на до би вка/ за гу ба за фи нан си ска та го ди на До би вка/за гу ба за финан си ска го ди на 2.250.000 2.250.000 2.250.000 Оста на та се оп фат надо би вка/за гу ба за пери о дот 900.000 (72.900) 827.100 827.100 ВКУП НО СЕ ОП ФАТ НА ДО БИ ВКА/ЗА ГУ БА ЗА ФИ НАН СИ СКА ТА ГО Тран сак ции со ак ци о нери те, приз на е ни во капи та лот и ре зер ви те Изд во ју ва ња за ре зер ви (1.000.000) 1.000.000 Ди ви ден ди (600.000) (600.000) (600.000) Отку пе ни сопс тве ни ак ции (1.000.000) (1.000.000) (1.000.000) Про да де ни сопс тве ни ак ции ВКУП НО ТРАН САК ЦИИ СО АК ЦИ О НЕ РИ ТЕ, ПРИЗ НА Е НИ ВО КА ПИ ТА ЛОТ И РЕ ЗЕР ВИ ТЕ (1.600.000) (1.600.000) (1.600.000) СО СТОЈ БА НА 31 ДЕ КЕМВ РИ 2015 15.000.000 450.000 2.250.000 900.000 12.600 2.250.000 20.862.600 20.862.600 16 REPREZENT fevruari 2/2016

Сметководство 1 Б. ФИ НАН СИ СКИ ИЗ ВЕШ ТАИ ЗА МА ЛИ И МИК РО ДРУШ ТВА Ма ли те и ми кро друш тва за 2015 го ди на не ма ат об вр ска по крај го диш на та сме тка да со ста ват и финан си ски из ве штаи во сог лас ност со МСФИ за МСЕ, би деј ќи во За ко нот за тр гов ски те друш тва не е про пиша на та ква об вр ска. Ме ѓу тоа до кол ку од лу чат да со ста ват и фи нан сиски из ве штаи, мо жат за ед но со го диш на та сме тка да ги до ста ват до Цен трал ни от ре ги стар за го диш ни сме тки. Спо ред точ ка та 3.17 од Од дел 3 комп лет ни от сет на фи нан си ски из ве штаи за ма ли те и ми кро друш тва вклу чу ва и тоа: а) Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба на да ту мот на из ве сту ва ње; б) Единс твен из ве штај за се оп фат на до би вка (вклу чу вај ќи ги ста вки те на до би вка та или загу ба та и ста вки те на оста на та та се оп фат на до би вка; или два Би ланс на ус пех и Из ве штај за оста на та се опфат на до би вка; в) Из ве штај за про ме ни те во глав ни на та за пер и- о дот на из ве сту ва ње; г) Из ве штај за па рич ни те те ко ви за пер и о дот на из ве сту ва ње; д) Бе ле шки, со ста ве ни од ре зи ме на зна чај ни те сме тко водс тве ни по ли ти ки и дру ги ин фор ма ции што да ва ат об јас ну ва ње. По крај Од де лот 3 од МСФИ за МСЕ, за се кој од делен из ве штај по кон крет но е да де но во: Од дел 4 - Из ве штај за фи нан си ска та со стој ба; Од дел 5 - Из ве штај за се оп фат на до би вка и Биланс на ус пех; Од дел 6 - Из ве штај за про ме ни те во глав ни на та; Од дел 7 - Из ве штај за па рич ни те те ко ви; и Од дел 8 - Бе ле шки кон фи нан си ски те из ве штаи. Со ог лед на тоа што фи нан си ски те из ве штаи за ма ли те и ми кро друш тва се ско ро иден тич ни ка ко и за сред ни те и го ле ми друш тва за кои Ви се да де ни де тални упат ства во овој на пис, во про дол же ние Ви да ва ме само за со ста ву ва њето на Из ве шта јот за до би вка и аку му ли ра на до би вка. За разликата меѓу целосните МСФИ за МСЕ дадено е на крајот од овој напис. ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ДО БИ ВКА И АКУ МУ ЛИ РА НА ДО БИ ВКА Спо ред точ ка та 3.18 од Од дел 3 и точ ка та 6.4 од Од дел 6 ма ли те и ми кро друш тва мо жат да со ста ват еден из ве штај, Из ве штај за до би вка и аку му ли ра на до би вка, на ме сто два из ве штаи и тоа Из ве штај за се оп фат на доби вка и Из ве штај за про ме ни во глав ни на та, ако единстве ни те про ме ни во глав ни на та се: за ра ди до би вка та или за гу ба та, ис пра вки те на гре шки од прет ход ни от пер и од и про ме ни те во сме тко водс тве ни те по ли ти ки. При мер: Друштвото А за 2015 и 2014 година донело одлука да состави Извештај за добивка и акумулирана добивка: - Класифицирањето на расходите е според нивната функција - Аку му ли ра на та до би вка на 01.01.2014 го ди на е 1.200.000 де на ри. - За по греш но прес ме та на амор ти за ци ја во 2014 го ди на из вр ше на е ис пра вка на по чет но то сал до на аку му ли ра на та до би вка за 500.000 де на ри; - Во 2014 го ди на исп ла те на е ди ви ден да во из нос од 1.000.000 де на ри; - Во 2015 го ди на исп ла те на е ди ви ден да во из нос од 600.000 де на ри. ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ДО БИ ВКА И АКУ МУ ЛИ РА НА ДО БИ ВКА за го ди на та за вр ше на на 31 Де кем ври 2015 Бе леш ка 31 Де кември 2015 во 00 де на ри 31 Де кември 2014 1. При хо ди 39.000.000 35.500.000 2. Тро шо ци за ре а ли за ци ја (25.500.000) (23.000.000) I Бру то до би вка (ред. бр. 1 - ред. бр. 2) 13.500.000 12.500.000 3. Дру ги при хо ди 11.700.000 9.300.000 4. Тро шо ци за ди стри бу ци ја (9.800.000) (8.700.000) 5. Ад ми ни стра тив ни рас хо ди (2.650.000) (2.300.000) 6. Дру ги рас хо ди (3.000.000) (1.500.000) 7. Тро шо ци од фи нан си ра ње (7.500.000) (6.000.000) 8. Удел во до би вка та на придру же ни друш тва - - II До би вка пред ода но чу вање (ред. бр. I + ред. бр. 3 - од ред. бр. 4 до ред. бр. 8) 2.250.000 3.300.000 III Рас ход за да нок на до би вка 300.000 280.000 IV До би вка за го ди на та од конти ну и ра нo ра бо те ње (ред. бр. II - ред. бр. III) 1.950.000 3.020.000 V Аку му ли ра на до би вка на по че то кот на го ди на та 3.220.000 1.200.000 Ис пра вка на гре шка (500.000) - По втор но прикажана состојба 2.720.000 1.200.000 VI До би вка за го ди на та 1.950.000 3.020.000 Исп ла те ни ди ви ден ди (600.000) (1.000.000) VII Аку му ли ра на до би вка на кра јот на годината 4.070.000 3.220.000 REPREZENT FEVRUARI 2/2016 17

Сметководство В. СПО РЕД БА МЕ ЃУ МСС 1 И ДРУГИ ТЕ МСФИ И ОД ДЕЛ 3, 4, 5, 6, 7 И ДРУ ГИ ТЕ ОД ДЕ ЛИ ОД МСФИ ЗА МСЕ ВО ОД НОС НА ФИ НАН СИ СКИ ТЕ ИЗ ВЕШ ТАИ Раз ли ки ме ѓу ба ра ња та на МСС 1 - Пре зен ти ра ње на фи нан си ски те из ве штаи и Од дел 3 - Пре зен ти ра ње на фи нан си ски те из ве штаи, ка ко и Од дел 4, 5, 6, 7 и 8 од МСФИ за МСЕ се: МСС 1 и Од дел 3 од МСФИ за МСЕ се зас но ва ни на исти прин ци пи за пре зен та ци ја на фи нан сиски те из ве штаи, се пак Од дел 3 са мо ги раз рабо ту ва пра ша ња та за оп што то пре зен ти ра ње, додека дру ги те пра ша ња што се оп фа те ни во МСС 1 се да де ни во по себ ни Од де ли 4, 5, 6, 7 и 8. Во Од дел 5 од МСФИ за МСЕ се оп фа те ни три ти по ви на оста на та се оп фат на добивка, над вор од до би вка та или за гу ба та и тоа: до би вки за гу би што на ста ну ва ат при пре ве дува ње на фи нан си ски те из ве штаи од стран ско ра бо те ње (Од дел 30); не кои акту ар ски приз на е ни до би вки или за гу би (Од дел 28); одре де ни про ме ни во об је ктив на та вред ност на хе џинг ин стру мен ти (Од дел 12); До де ка це лос ни те МСФИ покрај прет ходно наведените (До би вки и загуби кои про из ле гува ат од пре ве ду ва ње на фи нан си ски из ве штаи на стран ско ра бо те ње, сог лас но МСС 21 Ефекти од про ме ни на де виз ни кур се ви; Акту ар ски до би вки и за гу би на де фи ни ра ни пла но ви за ко ри сти приз на е ни во сог лас ност со точ ката 93А од МСС 19 Ко ри сти на вра бо те ни те; Ефе ктив ни от дел на до би вки те или за гу би те од хе џинг ин стру мен ти за хе џи ра ње на парич ни те ко ви сог лас но МСС 39), оп фа ќа ат и дру ги ти по ви на оста на та се оп фат на до би вка над вор од до би вка та или за гу ба та ка ко што се: - Промени во ревалоризационите вишоци (сог ласно МСС 16 - Недвижности, постројки и опрема и МСС 38 - Нематеријални средства); - До би вки и за гу би од по втор но ме ре ње на фи нан си ски те средс тва рас по лож ли ви за про даж ба (сог лас но МСС 39 Фи нан си ски ин стру мен ти: приз на ва ње и ме ре ње); Сог лас но Од дел 6 од МСФИ за МСЕ, друш твото кое има про ме ни во глав ни на та во те кот на пер и о дот за кои се пре зен ти ра ни фи нан си ски те из ве штаи, кои на ста ну ва ат са мо од Би лан сот на ус пех, исплата на ди ви ден ди, ис пра вки на гре шки од прет ход ни пер и о ди и про ме ни во сме тко водс тве ни те по ли ти ки, мо же да пре зенти ра еден Из ве штај за до би вка и аку му ли ра на до би вка на ме сто два из ве штаи (Из ве штај за се оп фат на до би вка и Из ве штај за про ме ни во глав ни на та). Ова по ед но ста ву ва ње на пре зен тира ње то на фи нан си ски из ве штај не е доз во ле но за средните и големите друш тва што из ве сту ваат сог лас но МСС 1, од нос но сог лас но це лос ни те МСФИ; Ко га фи нан си ски те из ве штаи се ре тро а ктив но по втор но при ка жа ни Од де лот 4 од МСФИ за МСЕ ба ра са мо два, а МСС 1 ба ра пре зен та ци ја на три Из ве штаи за фи нан си ска та со стој ба; МСФИ за МСЕ не ба ра/ус ло ву ва ин фор ма ци и те по сег мен ти да би дат пре зен ти ра ни во фи нанси ски те из ве штаи, до де ка средните и големите друш тва кои со ста ву ваат фи нан си ски из ве штаи во сог лас ност со це лос ни те МСФИ мо ра да подго тву ва ин фор ма ции по сег мен ти во сог лас ност со МСФИ 8 - Опе ра тив ни сег мен ти; Од дел 3 од МСФИ за МСЕ не ба ра пре зен ти рање на ин фор ма ции за за ра бо тка по ак ци ја, но ма ло и ми кро друш тво мо же да од лу чи да презен ти ра за ра бо тка по ак ци ја сог лас но МСС 33 и во тој слу чај е ус ло ве но да го обе ло де ни тој факт и мо ра да ја опи ше ос но ва та за под го то вка и пре зен ти ра ње на таа ин фор ма ци ја, до де ка за сред ни те и го ле ми те друш тва кои ги при ме ну ваат це лос ни те МСФИ се ба ра пре зен ти ра ње на овие ин фор ма ции во фи нан си ски те из ве штаи во сог лас ност со МСС 33 - За ра бо тка по ак ци ја; Ни ту МСФИ за МСЕ, ни ту це лос ни те МСФИ, не ус ло ву ва ат кои друш тва тре ба да об ја ват пер и- о дич ни фи нан си ски из ве штаи, кол ку че сто, или кол ку бр зо по кра јот на пер и о дот. Тие пра ша ња се ре ша ва ат со на ци о нал ни те про пи си. 18 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Сметководство ИЗвЕШТај За ПарИЧНИ ТЕковИ Мсс 7 И оддел 7 од МсфИ За МсЕ Јасмина рафајловска Из ве шта јот за па рич ни те ко ви сог лас ноточ ка та 10 од Ме ѓу на ро дни от сме тко водс твенстан дард 1 Пре зен ти ра ње на фи нан си ски теиз ве штаи и точката 3.17 од оддел 3 од МсфИза МсЕ е со ста вен дел на комп лет ни от сет нафи нан си ски из ве штаи. овој из ве штај да ва при каз на при ли ви те иод ли ви те на па ри и па рич ни екви ва лен ти воеден прес ме тко вен пер и од. од Из ве шта јот запа ри чен тек се гле да на кој на чин Друш тво тоги соз да ва па рич ни те средс тва и ка ко ги троши, што не е мож но од по да то ци те од оста нати те фи нан си ски из ве штаи. во би лан си те сеиска жу ва со стој ба та на па рич ни средс тва накра јот на пер и о дот на из ве сту ва ње, но од та муне е мож но да се ви ди кои актив но сти до ве ледо да де на та со стој ба. от та му е ко рис но да сесо ста ви Из ве шта јот за па ри чен тек, за тоа штотој е ос но ва за про цен ка на спо соб но ста на Друш тво то да ос тва ри не то па ри чен тек, а истота ка слу жи и за утвр ду ва ње на ли квид но ста исол вент но ста на друш тво то. со ана ли за та на Из ве шта јот за па ри чен тек мо же да се про це ниспо соб но ста на Друш тво то на вре ме да ги испол ну ва об вр ски те кон до ба ву ва чи те и сопстве ни ци те, и да се утвр дат при чи ни те зо што тоане е во мож ност исти те да ги ис пол ни. Тој да ва од го вор на пра ша ња та: кол ку па риво те кот на пер и о дот се ге не ри ра ни од актив ности те на друш тво то? кол ку па ри се по тро ше низа на ба вка на нед виж но сти, по строј ки и опрема? од кои из во ри се на ми ре ни об вр ски те? Зо што ед но друш тво кое ра бо ти про фи та бил но исп ла ту ва ма ли или нез на чи тел ни ди ви ден ди? или Зо што ед но друш тво кое ра бо ти со за гу биисп ла ту ва ди ви ден ди? Зна чи сли ко ви то ка жано Из ве шта јот за па рич ни те ко ви прет ста ву вапа рич ник на друш тво то во кој се вне су ва ат ииз не су ва ат па ри. Најз на ча ен по да ток кој мо же да се до бие од Из ве шта јот за па рич ни те ко ви е: На кој на чин иод кои актив но сти друш тво то ге не ри ра па ри ипа рич ни екви ва лен ти и ка ко ги тро ши. Друш тво то тре ба да го со ста ви Из ве шта јотза па рич ни те ко ви во сог лас ност со Ме ѓу на родни от сме тко водс твен стан дард 7 Из ве штај запа рич ни те ко ви (во на та мош ни от текст: Мсс 7 и оддел 7 од МсфИ за МсЕ во натамошниоттекст: оддел 7), од нос но да ги пре зен ти расво и те па рич ни те ко ви на на чин кој за не го, од нос но не го во то ра бо те ње е нај со од ве тен, а со цел да се до би јат ква ли тет ни и ко рис ниин фор ма ции. Малите и микро друштва немаат обврска за 2015 година да состават финансиски извештаисогласно МсфИ за МсЕ, но до колку одлучатможат да состават финансиски извештаивклучувајќи го и Извештајот за парични текови. со оглед на тоа што Мсс 7 и оддел 7 сезасновани на исти принципи за составувањена Извештајот за парични текови, упатстватакои ви ги даваме во овој напис подеднаквоможат да ги користат сите друштва независноод нивната големина. Па рич ни от тек прет ста ву ва раз ли ка по ме ѓу приме ни те и да де ни те па ри и па рич ни екви ва лен ти во одре ден вре мен ски пер и од. Па рич ни те при ли ви се па ри и па рич ни екви ва лен ти кои до а ѓа ат на сме тка на Друш тво то, а па рич ни од ли ви се исп ла те ни те па ри. По и мот па ри се ко ри сти ка ко за ед нич ки на зив за си те па рич ни средс тва кои се на о ѓа ат на транс ак ци ски те сме тки на Друш тва та, во бла гај ни те, ка ко и за де пози ти те по ви ду ва ње. Из ве шта јот за па рич ни те те ко ви тре ба да се ана лизи ра за ед но со Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба (Би лан сот на со стој ба та) и Из ве шта јот за се оп фат на та до би вка во де лот во кој е при ка жа на до би вка та/за губа та од ра бо те ње то ако се со ста ву ва еден Из ве штај за се оп фат на до би вка или со Би лан сот на ус пех ако REPREZENT fevruari 2/2016 19

Сметководство се со ста ву ва ат два из ве штаи (Би ланс на ус пех и Изве штај за оста на та се оп фат на до би вка), би деј ќи овие три из ве штаи се ме ѓу себ но по вр за ни и ја да ва ат целос на та сли ка за ра бо те ње то на друш тво то. Раз ли ки те ме ѓу овие три фи нан си ски из ве штаи се ја ву ва ат за ра ди вре мен ски те раз ли ки ме ѓу при ли вите од при хо ди и од ли ви те за рас хо ди. Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба и Из ве шта јот за се оп фат на до би вка, се со ста ву ва ат спо ред на че ло то на на стану ва ње на актив но ста (прес ме тков на ста вка), а Изве шта јот за па рич ни те ко ви се со ста ву ва врз ос но ва на по да то ци те за при ли ви те и од ли ви те на па ри те и па рич ни те екви ва лен ти. Из ве шта јот за фи нан си ска та со стој ба и Из ве шта јот за па рич ни те ко ви се по вр за ни, би деј ќи зго ле му ва њето и на ма лу ва ње то на па ри и па рич ни екви ва лен ти се ја ву ва ка ко пос ле ди ца од про ме на та на три те ос нов ни сме тко водс тве ни ка те го рии во Из ве шта јот за фи нанси ска та со стој ба: со ко ли квид ни вло жу ва ња кои бр зо мо жат да се кон вер ти ра ат во поз на ти из но си на па ри и кои под ле жат на нез на чи те лен ри зик од про ме на та на вред но ста. Па рич ни те ко ви се при ли ви и од ли ви на па рии па рич ни екви ва лен ти." Напомена: Во Оддел 7 нема посебно дадени дефиниции, но од текстот на овој Оддел се подразбираат дефинициите за пари, парични еквиваленти и парични текови како што се дадени во МСС 7. Спо ред тер ми но ло ги ја та на МСС 7 и Оддел 7, под изра зот па ри (Cash) не се оп фа ќа са мо го то ви на та, ту ку се вклу чу ва ат и де по зи ти те, че ко ви те, акре ди тиви те и дру ги те екви ва лен ти на па рич ни средс тва (во на та мош ни от текст: па рич ни екви ва лен ти). Во по стој ни от сме тко вен план: под па рич ни средс тва во ка са та и бан кар скисме тки би се оп фа ти ле сал да та иска жа ни на сме тки те 100, 101, 102, 103, 104, 105, 108; под па рич ни екви ва лен ти би се оп фа ти ле кратко роч ни те ви со ко ли квид ни вло жу ва ња кои мо жат да се кон вер ти ра ат во па ри (на при мер: три или по мал ку ме се ци од да ту мот на стек ну ва ње), би се оп фа ти ле сал да та иска жа ни на сме тки те: 106 и 107. ТРАН СФЕ РИ ТЕ МЕ ЃУ СОПС ТВЕ НИ ТЕ СМЕ ТКИ НЕ СЕ ВКЛУ ЧУ ВА АТ ВО ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ Ме ѓу Из ве шта јот за па рич ни те ко ви и Би лан сот на ус пех не по стои ди рект на по вр за ност, би деј ќи призна ва ње то на при хо ди те не зна чи и при лив на па ри, а исто та ка и приз на ва ње то на рас хо ди не зна чи и од лив на па ри. За ра ди вре мен ска та не у сог ла се ност мо же во Би лан сот на ус пех да би де при ка жа на го ле ма до би вка, а во Из ве шта јот за па рич ни те ко ви да би де при ка жан не га ти вен па ри чен тек. ДЕ ФИ НИ ЦИИ Во точ ка та 6 од МСС 7, се да де ни де фи ни ции за одре де ни изра зи со нив ни те спе ци фич ни зна че ња и тоа: "Па ри оп фа ќа ат па ри во ка са и де по зи типо ви ду ва ње. Па рич ни екви ва лен ти се кра тко роч ни ви При со ста ву ва ње то на Из ве шта јот за па рич ни те ко ви, па рич ни те сме тки пре ку кои се вр шат са мо транс фе ри тре ба да се наб љу ду ва ат ка ко да е ед на па рич на сме тка. СО ДР ЖИ НА НА ИЗ ВЕШ ТА ЈОТ НА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ Со Из ве шта јот за па рич ни те ко ви се иска жу ва ат па рични те средс тва во те кот на пер и о дот, гру пи ра ни спо ред: опе ра тив ни те актив но сти; вло жу вач ки те (ин ве сти ци о ни те) актив но сти; и фи нан си ски те актив но сти. Фор ма та на Из ве шта јот за па рич ни те ко ви нее одре де на и сог лас но точ ка та 11 од МСС 7 и точката 7.3 од Оддел 7: "Ед но друш тво ги пре зен ти ра сво и те парич ни те ко ви од опе ра тив ни те, вло жу вач ки теи фи нан си ски те актив но сти, на на чин кој е нај по го ден за не го во то де лов но ра бо те ње." 20 REPREZENT fevruari 2/2016

Сметководство Од ОПЕ РА ТИВ НИ АКТИВ НО СТИ ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ Спо ред точ ка та 14 од МСС 7 и точката 7.4 од Оддел 7: "Па рич ни те те ко ви од опе ра тив ни активности, при мар но про из ле гу ва ат од глав ни те активно сти кои му но сат при хо ди на друш твото." Из но сот на па рич ни те при ли ви кои про из ле гу ва атод опе ра тив ни те актив но сти, прет ста ву ва ат клу чен инди ка тор за оп се гот до кој мо же актив но сти те на друштво то да ге не ри ра ат до вол но па рич ни при ли ви за дасе отп ла тат за е ми те, за да се одр жу ва ат опе ра тив ни теактив но сти на друш тво то, да се пла тат ди ви ден ди те ида се ре а ли зи ра ат но ви вло жу ва ња без над во реш нииз во ри на фи нан си ра ње. Па рич ни при ли ви од опе ра тив ни актив но сти вклучу ва ат: Па рич ни при ма ња од про даж ба на про из во ди, сто ки и да ва ње на ус лу ги; Па рич ни при ма ња од тан ти е ми, на до ме сто ци ипро ви зии; Па рич ни при ма ња од оси гу ри тел ни друш тва запре мии за ште ти и дру ги ко ри сти кои про из ле гу ва атод по ли си; Вра ќа ње или ре фун ди ра ње на да но ци и придо не си; При ме ни аван си за ис по ра ка на про из во ди, сто кии да де ни ус лу ги; Па рич ни при ма ња од за куп ни на; Па рич ни при ма ња од про даж ба на средс тва коипрет ход но би ле да де ни под за куп; Па рич ни при ма ња кои про из ле гу ва ат од хар тииод вред ност кла си фи ци ра ни за тр гу ва ње или кои се чу ва ат за ра ди склу чу ва ње на здел ка; Оста на ти па рич ни при ма ња кои не про из ле гу ваат од вло жу вач ки или фи нан си ски актив но сти. Па рич ни од ли ви од опе ра тив ни актив но сти вклучу ва ат: Па рич ни исп ла ти на до ба ву ва чи те на сто ки и ус лу ги; Па рич ни исп ла ти на и во име на вра бо те ни те; Па рич ни исп ла ти за ка ма ти; Па рич ни исп ла ти или ре фун ди ра ње на да нокна до би вка, освен ако тие мо жат по себ но да би датиден ти фи ку ва ни ка ко фи нан си ски или вло жу вач киактив но сти; Па рич ни исп ла ти за пре мии за оси гу ру ва ње; Па рич ни исп ла ти спо ред до го во ри кои се чу ва атза це ли те за склу чу ва ње на здел ка или тр гу ва ње; да де ни аван си; Оста на ти па рич ни исп ла ти кои не про из ле гу ва атод вло жу вач ки или фи нан си ски актив но сти. На по ме на: Ед на транс ак ци ја мо же да оп фа ти па рич ни те ко ви кои се раз лич но гру пи ра ни. На при мер, ко га отп ла та та на за ем ги вклу чу ва ка ко ка ма та та та каи глав ни на та, ка ма та та мо же да се гру пи ра ка ко опера тив на актив ност, а глав ни на та мо же да се гру пи рака ко фи нан си ска актив ност. Исто та ка, не кои транс ак ции, ка ко што е про даж ба тана по строј ки те, мо же да да де мож ност за ос тва ру ва њена до би вка или за гу ба, ко ја се вклу чу ва во утвр ду вање на не то до би вка или за гу ба. Се пак, овие па рич нипри ли ви, кои се од не су ва ат на та ква та транс ак ци ја, сепа рич ни при ли ви од вло жу вач ки актив но сти. ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ Од ВЛО ЖУ ВАЧ КИ АКТИВ НО СТИ Вло жу вач ки те актив но сти се актив но сти во вр скасо дол го роч ни те средс тва на друш тво то, од нос но нивно то стек ну ва ње и оту ѓу ва ње. Овие па рич ни те ко визна чај но е да би дат од дел но при ка жа ни, би деј ќи јапри ка жу ва ат ви си на та на из да то ци те за ре сур си наид ни до би вки и па рич ни те ко ви, со ог лед на тоа штодол го роч ни те средс тва не се на ба ву ва ат за тр гу ва ње, ту ку за вр ше ње на деј но ста на друш тво то. Па рич ни при ли ви од вло жу вач ки актив но сти вклучу ва ат: Па рич ни нап ла ти од про даж ба на нед виж но сти, по строј ки и опре ма, не ма те ри јал ни средс тва и дру гидол го роч ни средс тва; REPREZENT fevruari 2/2016 21

Сметководство Па рич ни нап ла ти од про даж ба на сопс тве нички или долж нич ки ин стру мен ти на дру ги друш тва и учес тво во за ед нич ки вло жу ва ња (освен при ма ња та за оние ин стру мен ти кои се сме та ат за па рич ни еквива лен ти и оние кои се чу ва ат за це ли те на склу чу ва ње на здел ка или за тр гу ва ње); Па рич ни нап ла ти од отп ла та на аван си и за е ми да де ни на дру ги стран ки (освен аван си те и за е ми те на фи нан си ски ин сти ту ции); Па рич ни нап ла ти од фју черс до го во ри, тер мински до го во ри, до го во ри за оп ции и своп до го во ри, освен за оние до го во ри кои се чу ва ат за це ли те на склу чу ва ње на здел ка или за тр гу ва ње, или ко га приме ни те нап ла ти се кла си фи ци ра ни ка ко фи нан си ски актив но сти; Па рич ни нап ла ти од ди ви ден ди. Па рич ни од ли ви од вло жу вач ки актив но сти вклучу ва ат: Па рич ни исп ла ти за стек ну ва ње на нед виж но сти, по строј ки и опре ма, не ма те ри јал ни средс тва и дру ги дол го роч ни средс тва. Овие пла ќа ња ги вклу чу ва ат пла ќа ња та кои се од не су ва ат на тро шо ци те за раз вој кои се ка пи та ли зи ра ат и из град ба та во сопс тве на режи ја на нед виж но сти, по строј ки и опре ма; Па рич ни исп ла ти за стек ну ва ње на сопс тве нич ки или долж нич ки ин стру мен ти на дру ги друш тва и учество во за ед нич ки вло жу ва ња (освен исп ла ти те за овие ин стру мен ти кои се сме та ат за па рич ни екви ва лен ти и оние кои се чу ва ат за це ли те за склу чу ва ње на здел ка или за тр гу ва ње); Па рич ни аван си и за е ми да де ни на дру ги стран ки (освен аван си те и за е ми те кои ги да ва ат фи нан си ски ин сти ту ции); Па рич ни исп ла ти за фју черс до го во ри, тер мин ски до го во ри, до го во ри за оп ции и своп до го во ри, освен за оние до го во ри кои се чу ва ат за це ли те на склу чува ње на здел ка или за тр гу ва ње, или ко га пла ќа ња та се кла си фи ци ра ни ка ко фи нан си ски актив но сти. На по ме на: При ли ви те и од ли ви те од и за вло жу вања во фи нан си ски ин стру мен ти рас по ло жи ви за продаж ба, се вклу чу ва ат во па рич ни те ко ви од вло жу вач ки актив но сти, би деј ќи овие фи нан си ски ин стру мен ти се дол го роч ни за раз ли ка од фи нан си ски те ин стру мен ти кои се чу ва ат за тр гу ва ње (кра тко роч ни). Па рич ни от тек кој про из ле гу ва од стек ну ва ње и оту ѓу ва ње на по друж ни ца или друг де ло вен суб јект, тре ба од дел но да се пре зен ти ра и тоа ка ко од вло жувач ка актив ност. ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ Од ФИ НАН СИ СКИ АКТИВ НО СТИ Сог лас но точ ка та 17 од МСС 7 и точката 7.6 од Оддел 7, па рич ни те те ко ви од фи нан си ски те активно сти, тре ба по себ но да се обе ло де нат, би деј ќи се ко ри стат во пред ви ду ва ње то на по тре би те за ид ни те па рич ни те ко ви од стра на на оние кои го обез бе ду ва ат ка пи та лот на друш тво то. Фи нан си ски те актив но сти оп фа ќа ат при ма ња на па ри од сопс тве ни ци те (еми си ја на ак ции) ка ко и испла та во па ри на сопс тве ни ци те за вло же ни от ка пи тал (ди ви ден ди). По крај тоа фи нан си ски те актив но сти го оп фа ќа ат за дол жу ва ње то на друш тво то (кре ди ти, еми си ја на об врз ни ци) вра ќа ње на дол го ви (ов де не е вклу чена исп ла та та на ка ма та та би деј ќи е во опе ра тив ни актив но сти). Па рич ни при ли ви од фи нан си ски актив но сти вклучу ва ат: па рич ни при ли ви од из да ва ње на ак ции и дру ги сопс тве нич ки хар тии од вред ност; па рич ни нап ла ти од из да ва ње на не о без бе де ни об врз ни ци, за е ми, ме ни ци, об врз ни ци, хи по те ки и други кра тко роч ни или дол го роч ни по зај му ва ња; Па рич ни од ли ви од фи нан си ски актив но сти вклучу ва ат: па рич ни исп ла ти на сопс тве ни ци те за стек ну вање или за отку пу ва ње на ак ци и те на друш тво то; па рич ни отп ла ти на по зај ме ни из но си; и па рич ни исп ла ти од стра на на на е ма те лот за на ма лу ва ње на не под ми ре ни те об вр ски кои се од несу ва ат на фи нан си ски на ем. ИЗ ГО ТВУ ВА ЊЕ НА ИЗ ВЕШ ТА ЈОТ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ Из ве шта јот за се оп фат на до би вка во де лот до би вка/ за гу ба од ра бо те ње то ако се со ста ву ва еден из ве штај или Би ланс на ус пех, ако се со ста ву ва ат два из ве штаи (Би ланс на ус пех и Из ве штај за оста на та се оп фат на до би вка), се из го тву ва спо ред прин ци пот на прес метков на ос но ва (ac cru al ba sis), што зна чи при хо ди те и рас хо ди те се приз на ва ат спо ред мо мен тот на нив но то на ста ну ва ње, а не спо ред мо мен тот на нив на та нап ла та или пла ќа ње (cash ba sis). По ра ди тоа, Би лан сот на успех не мо же да да де ин фор ма ци ја за па рич ни те при ли ви и од ли ви во те кот на пер и о дот. За да се по стиг не тоа, 22 REPREZENT fevruari 2/2016

Сметководство ста вки те од Би лан сот на ус пех мо ра да би дат транс форми ра ни од ста вки прес ме та ни на прес ме тков на ос но ва во ста вки прес ме та ни на го то вин ска ос но ва. Сог лас но точ ка та 18 од МСС 7 и точката 7.7 од Оддел 7, друш тво то при изра бо тка на Из ве шта јот за па рич ни те ко ви од опе ра тив ни актив но сти мо же да ги ко ри сти след ни ве две ме то ди: а) Ди рект ен ме то д, ги обе ло де ну ва глав ни те кла си на бру то па рич ни при ма ња и бру то па рич ни пла ќања, пре ку си те сме тки на друш тво то (во бан ки, ка са и слич но). Спо ред овој ме тод, се ко ја ста вка од Би лан сот на ус пех ди рек но се пре тво ра од ста вка прес ме та на спо ред прин ци пот на прес ме тков на ос но ва (ac cru al ba sis) во ста вка прес ме та на на го то вин ска ос но ва (cash ba sis). б) Ин ди рект ен ме то д, за поч ну ва со не то до бивка та или за гу ба та и се усог ла су ва со ефе кти те на транс ак ци и те од не па ри чен вид, би ло ка ко раз грани чу ва ње или иска жу ва ње на фа ктич ки те на ста ни за ми на ти те или ид ни те опе ра тив ни па рич ни при ма ња или из да то ци и ста вки на при хо ди или рас хо ди во вр ска со вло жу ва ња та или фи нан си ра ње то на па рични те при ли ви. Спо ред точ ка та 19 од МСС 7: "Друш тва та се охра бру ва ат да из ве сту ва ат за парич ни те те ко ви од опе ра тив ни те актив но сти ко ри стеј ќи ја ди рект на та ме то да." Ди рект на та ме то да да ва ин фор ма ции што мо жат да би дат ко рис ни во про це ну ва ње то на ид ни те па рич ни те ко ви, а тоа не го овоз мо жу ва ин ди рект на та ме то да. Ин ди рект на та ме то да, по ка жу ва кол ку не то-парич ни от тек од опе ра тив ни актив но сти се раз ли ку ва од ме ре ње то на пер фор ман са та со по мош на не то до би вка та (до би вка та по ода но чу ва ње). Ал тер на тив но, не то-па рич ни те те ко ви од опе ратив ни те актив но сти мо же да се пре зен ти ра ат по ин директ на та ме то да по пат на иска жу ва ње на при хо ди те и рас хо ди те при ка жа ни во Би лан сот на ус пе хот и проме ни те во те кот на прес ме тков ни от пер и од на ста на ти во за ли хи те и опе ра тив ни те по ба ру ва ња и об вр ски. A ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ - ДИ РЕ КТЕН МЕ ТОД Со ог лед на тоа што фор ма та на Из ве шта јот за па рич ни те ко ви не е про пи ша на во МСС 7 и Оддел 7, во про дол же ние Ви да ва ме еден При мер на Из ве штај за па рич ни те те ко ви по ди рект на та ме то да. ПРА КТИ ЧЕН ПРИ МЕР НА ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ Ак ци о нер ско то друш тво ИН ТЕР МАК - Скоп је во Изве шта јот за фи нан си ска со стој ба и Би лан сот на ус пе хот, за 2015 и 2014 го ди на ги иска жу ва след ни ве по да то ци: ИЗВЕШТАЈ ЗА ФИНАНСИСКАТА СОСТОЈБА ОПИС 2015 2014 Раз лика АКТИВА Гра деж ни об је кти и опре ма 66.800 56.000 Амор ти за ци ја (30.000) 36.800 (28.000) 28.000 За ли хи 12.000 22.000 10.000 По ба ру ва ња од ку пу ва чи 79.000 13.000 (66.000) Да де ни кра тко роч ни кре ди ти - 5.000 5.000 Па ри 1.900 4.000 Вкуп но акти ва 129.700 72.000 ПАСИВА За пи шан ка пи тал 28.000 28.000 Аку му ли ра на до би вка 2.800 4.000 (1.200) До би вка од те ков на та го ди на 35.009 - Об вр ски спре ма до ба ву ва чи 39.000 22.000 17.000 Об вр ски за ДДВ 1.291 2.000 (709) Об вр ски за да нок од до би вка 5.000 4.000 1.000 Дол го роч ни кре ди ти 18.600 12.000 6.600 Вкуп но па си ва 129.700 72.000 БИЛАНС НА УСПЕХ ОД 01.01 ДО 31.12.2015 ГОДИНА ОПИС ИЗНОС При хо ди од про даж ба 396.000 364.000 ДДВ* (32.000) При хо ди од ка ма та 300 Вкуп но при хо ди од опе ра тив ни актив но сти 364.300 Тро шо ци на про даж ба (280.000) Бру то про фит (до би вка) 84.300 Дру ги тро шо ци (36.000) Амор ти за ци ја (4.400) Опе ра ти вен про фит (до би вка) 43.900 К ам ат и (1.600) Не то про фит (до бивка) пред ода но чува ње од опе ра тив ни актив но сти 42.300 Капитална загуба од про даж ба на нетековни средс тва (291) Не то-про фит (до би вка) пред ода но чу ва ње (42.009) Да нок на до би вка** (7.000) Не то про фит (до бивка) по ода но чу ва ње 35.009 REPREZENT FEVRUARI 2/2016 23

Сметководство * ДДВ е да ден за ра ди утвр ду ва ње на го то ви на та 364.000 + 32.000 ДДВ = 396.000 79.000-13.000 = 66.000 зго ле ме ни по ба ру ва ња 330.000 ** Да но кот на до би вка е прес ме тан на усогласена даночна основа ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ ПО ДИ РЕКТ НА МЕ ТО ДА НА ИН ТЕР МАК - СКОП ЈЕ ЗА 2015 ГО ДИ НА Р. бр. О П И С ИЗНОС I. ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИ 1. Го то ви на и нап ла те ни по ба ру ва ња од ку пу ва чи (со ДДВ) 330.000 2. Нап ла те на ка ма та 300 Па ри чен при лив од опе ра тив ни актив но сти 330.300 3. Пла ќа ње на до ба ву ва чи те (253.000) 4. Пла ќа ње за дру ги опе ра тив ни активно сти (36.000) 5. Пла ќа ње за ка ма та (1.600) 6. Пла ќа ње за ДДВ (32.800) 7. Пла ќа ње за да нок од до би вка (не то-про фит) (4.000) 8. Акон та ци ја на да нок од до би вка (нето-про фит) (2.000) Па ри чен од лив од опе ра тив ни активно сти (329.400) Не то па рич ни те ко ви од опе ра тив ни актив но сти 900 II. ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ВЛОЖУВАЧКИ АКТИВНОСТИ 1. Нап ла та од про даж ба на не те ков ни средс тва 600 2. Пла ќа ње за на ба вка на опре ма (5.000) Не то па рич ни те ко ви од вло жу вач ки актив но сти (4.400) III. ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ 1. Напла те ни кра тко роч ни заеми 5.000 2. Пла ќа ње на дол го роч ни кре ди ти (2.400) 3. Исп ла та на ди ви ден да (1.200) Не то па рич ни те ко ви од фи нан си ски актив но сти 1.400 IV. НЕТО ЗГОЛЕМУВАЊЕ ИЛИ НАМАЛУВАЊЕ НА ПАРИТЕ И ПАРИЧНИТЕ ЕКВИВАЛЕНТИ (2.100) V. ПАРИ И ПАРИЧНИ ЕКВИВАЛЕНТИ НА ПОЧЕТОКОТ НА ГОДИНАТА 4.000 VI. ПАРИ И ПАРИЧНИ ЕКВИВАЛЕНТИ НА КРАЈОТ НА ГОДИНАТА 1.900 На по ме на: Во При лог 1 да ден е ше мат ски при каз на Из ве шта јот на па рич ни те ко ви. B ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ - ИН ДИ РЕ КТЕН МЕ ТОД Спо ред ин ди рект нио т ме то д, па рич ни от тек од опе ратив ни те актив но сти се иска жу ва пре ку не то-про фи тот (доби вка та по ода но чу ва ње) или за гу ба та и се усог ла су ва со ста вки те кои вли ја ат на па рич ни от тек, а тоа се про ме ни те на те ков ни те средс тва и об вр ски (со иск лу чок на па ри те и ста вки те кои вли ја е ле на прес ме та на та не то до би вка, а не пре диз ви ка ле па рич ни при ли ви и од ли ви). Нај чест при мер на опе ра ти вен рас ход кој не вли јае на па ри те е рас хо дот на амор ти за ци ја (де пре ци ја ци ја). Кни же ње то на амор ти за ци ја та ги за дол жу ва (зго ле мува) рас хо ди те и ја одо бру ва (зго ле му ва) сме тка та на аку му ли ра на амор ти за ци ја. Оваа транс ак ци ја не ма вли ја ние на па ри те (па рич ни при ли ви и од ли ви) и по ра ди тоа не тре ба да би де вклуче на при ме ре ње на па рич ни те те ко ви од опе ра тив ни актив но сти. Со ог лед на тоа што рас хо дот за амор тиза ци ја бил прет ход но од би ен при утвр ду ва ње на не то до би вка та во Би лан сот на ус пех, при ме ре ње то на па рич ни те те ко ви од опе ра тив ни актив но сти мо ра да би де до да де на на не то до би вка та или за гу ба та. Друш тва та има ат и дру ги рас хо ди кои се до да ва ат на не то до би вка та, би деј ќи тие всуш ност не прет ставу ва ат упо тре ба на па ри те на друш тво то, од нос но не пре диз ви ку ва ат па рич ни од ли ви на друш тво то, тие че сто се на ре ку ва ат не па рич ни (не го то вин ски) тро шо ци или рас хо ди (на при мер: ре зер ви ра ња, одло же ни да но ци и дру го). Одре де ни при хо ди и до би вки кои се вклу че ни во прес ме ту ва ње то на не то до би вка та не обез бе ду ва ат па ри чен при лив, овие ста вки се на ре ку ва ат не па рични при хо ди. Тие мо ра да би дат од зе ме ни од не то до би вка та за да се прес ме та ат па рич ни те те ко ви од опе ра тив ни актив но сти. Овие ста вки вклу чу ва ат аморти за ци ја на пре ми ја та на об врз ни ци те и дру го. ОС НОВ НИ ПРА ВИ ЛА ЗА УТВР ДУ ВА ЊЕ НА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ ПО ИН ДИ РЕ КТЕН МЕ ТОД Спо ред ин ди рект ни от ме тод при усог ла су ва ње то на не то до би вки те, од нос но за гу ба та нај че сто се кори сти след на ва ше ма: Не то до би вка (за гу ба): + Амор ти за ци ја за ма те ри јал ни те средс тва; + Амор ти за ци ја за не ма те ри јал ни те средс тва; + Амор ти за ци ја на ди скон тот на еми ту ва ни те обврз ни ци; 24 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Сметководство - Амор ти за ци ја на пре ми ја та на еми ту ва ни те обврз ни ци; + Рас хо ди од про даж ба на дол го роч ни ма те ри јални и не ма те ри јал ни средс тва; - При хо ди од про даж ба на дол го роч ни ма те ријал ни и не ма те ри јал ни средс тва; + На ма лу ва ње на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те од опе ра тив ни актив но сти - Зго ле му ва ње на по ба ру ва ња та од ку пу ва чи те од опе ра тив ни актив но сти (вклу чу вај ќи ги поба ру ва ња та за ка ма ти) + На ма лу ва ње на за ли хи те - Зго ле му ва ње на за ли хи те - На ма лу ва ње на об вр ски те кон до ба ву ва чи те за су ро ви ни, ма те ри ја ли и сто ки и од на пред пла тени тро шо ци (актив ни вре мен ски раз гра ни чу вања) на при мер, од на пред пла те но оси гу ру ва ње, на ем ни на, рек ла ма и слич но + Зго ле му ва ње на об вр ски те кон до ба ву ва чи те ка ко и дру ги те об вр ски ка ко што се од ло же ните пла ќа ња, об вр ски те за пла ти и днев ни ци, об вр ски за ца ри ни и да но ци, об вр ски за ка ма ти (иск лу чу вај ќи ги об вр ски те за ди ви ден ди кои се вклу че ни во фи нан си ски те актив но сти) + На ма лу ва ње на не рас по ре де на до би вка на придруж ни друш тва - Зго ле му ва ње на не рас по ре де на до би вка на при друж ни друш тва = Па ри чен тек од опе ра тив ни актив но сти Од из не се но то про из ле гу ва де ка не го то вин ски те опе ра тив ни рас хо ди, не го то вин ски те при хо ди, до би вки и за гу би се све ду ва ат на ну ла во Би лан сот на ус пех из го твен спо ред го то вин ски от прин цип. Ка ко оп што пра ви ло, зго ле му ва ње то на те ков ни средс тва, освен па ри те го на ма лу ва па рич ни от при лив или го зго ле му ва па рич ни от од лив. Та ка ко га по ба рува ња та од ку пу ва чи те се зго ле му ва ат, при хо ди те од про даж ба на го то вин ска ос но ва се на ма лу ва ат (ако не кои ку пу ва чи кои ку пи ле сто ка, а сé у ште не ма ат пла те но). Ко га за ли хи те се зго ле му ва ат, тро шо ци те на про да де ни про из во ди на го то вин ска ос но ва се зго лему ва ат (зго ле му вај ќи ги па рич ни те од ли ви). Ко га од напред пла те ни те рас хо ди се зго ле му ва ат, по вр за ни те опе ра тив ни рас хо ди на го то вин ска ос но ва исто та ка се зго ле му ва ат (при мер друш тво то пла ти ло оси гу ру ва ње за на ред ни от прес ме тко вен пер и од). Зго ле му ва ње то на те ков ни те об вр ски го зго ле му ва па рич ни от при лив или го на ма лу ва па рич ни от од лив. Та ка ко га се зго ле му ва ат об вр ски кон до ба ву ва чи те, тро шо ци те на про да де ни про из во ди на го то вин ска осно ва се на ма лу ва ат (на ме сто со пла ќа ње, на ба вка та би ла на пра ве на со од ло же но пла ќа ње). Ко га пресме та на та об вр ска (при мер за пла та) се зго ле му ва, по вр за ни от опе ра ти вен рас ход (рас ход за пла та) на го то вин ска ос но ва се на ма лу ва (на при мер друш твото прес ме та ло по ве ќе пла та откол ку што исп ла ти ло). Во про дол же ние Ви да ва ме пра кти чен при мер на Изве штај за па рич ни те ко ви со ста вен по ин ди ре кте н ме то д. За бе ле шка: Из ве шта јот е изра бо тен врз ос но ва на по да то ци те кои се да де ни во при ме рот по ди рект ен ме тод. ИЗ ВЕШ ТАЈ ЗА ПА РИЧ НИ ТЕ КО ВИ ПО ИН ДИ РЕКТ НА МЕ ТО ДА НА ИН ТЕР МАК - СКОП ЈЕ ЗА 2015 ГО ДИ НА Р. бр. О П И С ИЗНОС I. ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИ Не то про фит (до би вка по ода но чу ва ње) 35.009 Амор ти за ци ја 4.400 Зго ле му ва ње на по ба ру ва ња та (66.000) На ма лу ва ње на за ли хи те 10.000 Зго ле му ва ње на об вр ски те од до ба ву ва чи те 17.000 На ма лу ва ње на об вр ски те за ДДВ (709) Зго ле му ва ње на об вр ски те за да нок од до би вка 1.000 Не о пе ра тив на за гу ба од про даж ба на не те ков ни средс тва 200 Вкуп ни ко ре ги ра ња (34.109) Не то па рич ни те ко ви одопе ра тив ни актив но сти 900 II. ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ВЛОЖУВАЧКИ АКТИВНОСТИ Зго ле му ва ње на не те ков ни средс тва (на ба вка на опре ма) (14.000) На ма лу ва ње на не те ков ни средс тва (про даж ба на опре ма) 800 За гу ба од про даж ба на не те ков ни средс тва (200) Не то па рич ни те ко ви одвло жу вач ки актив но сти (13.400) III. ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ На ма лу ва ње на да ден кре дит 5.000 На ма лу ва ње на об вр ски за дол го ро чен кре дит 6.600 На ма лу ва ње на аку му ли ра на до би вка (исп ла та на ди ви ден да) (1.200) Не то па рич ни те ко ви одфи нан си ски актив но сти 10.400 IV. НЕТО ЗГОЛЕМУВАЊЕ ИЛИ НАМАЛУВАЊЕ НА ПАРИТЕ И ПАРИЧНИТЕ ЕКВИВАЛЕНТИ (2.100) V. ПАРИ И ПАРИЧНИ ЕКВИВАЛЕНТИ НА ПОЧЕТОКОТ НА ГОДИНАТА 4.000 VI. ПАРИ И ПАРИЧНИ ЕКВИВАЛЕНТИ НА КРАЈОТ НА ГОДИНАТА 1.900 REPREZENT fevruari 2/2016 25

Сметководство 100 Pari~ni sredstva na transakciski smetki vo denari od 01.01 do 31.12.2015 god. S '14 4.000 253.000 Pla}awe na dobav. Naplat. od kupuv. 330.000 36.000 Operat. tro{oci Naplat. kamati 300 1.600 Kamati Proda`ba na oprema 600 32.800 Obvrski za DDV Vra}awe na krediti 5.000 4.000 Danok od dobivka 2.000 Akont. na danok od dob. 5.000 Nab. na oprema 2.400 Otplata na kredit 1.200 Dividenda Prilog 1 339.900 S '15 1.900 1201 Pobaruv. od kupuva~ite od proda`ba na dobra (stoki) vo ze- mjata S 13.000 396.000 330.000 S 79.000 338.000 2201 Obvrski sprema dobavuva~i vrz osnova na nabavka na dobra (stoki) vo zemjata S 22.000 253.000 270.000 S 39.000 774 Prihodi vrz osnova na kamati od raboteweto so nepovrzani dru- {tva Kl. 2 Plati i drugi tro{oci 1204 Pobaruvawa od kupuva~i od proda`ba na netekovni sredstva (nematerijalni i materijalni sredstva) 300 012 Postrojki i oprema 36.000 36.000 019 Akumulirana amortizacija na materijalni sredstva 600 (so DDV) 600 4606 Zaguba od proda`ba na nedvi`nosti, postrojki i oprema 800 S 56.000 14.000 3.200 S 66.800 760 Dobivka od proda`ba na nematerijalni i materijalni sredstva 509 (bez DDV) S 28.000 2.400 4.400 S 30.000 2623 Obvrski za presmetani kamati za dadeni krediti i zaemi 1.600 1.600 162 Kratkoro~ni krediti i zaemi vo zemjata S 5.000 5.000 230 Obvrski za DDV S 2.000 32.800 32.000 91 S 1.291 233 Obvr.za danok na dobivka 4.000 S 4.000 2.000 7.000 S 5.000 2206 Obvrski sprema dobavuv. za nabavka na netekovni sredstva 5.000 S 14.000 S 9.000 281 Dolgoro~ni obvrski vrz osnova na zaemi i krediti vo zemjata i stranstvo S 12.000 2.400 9.000 S 18.600 950 Zadr`ana (akumulirana) dobivka od prethodni godini 1.200 S 4.000 S 2.800 * Vo primerot e zemena smetkata 1000 Smetki. Me utoa pod pari~ni sredstva, se podrazbira prometot i sostojbata i na drugi pari~ni smetki (102, 103, 104, 105, 108) 26 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци ЗАЕМ ОД СОДРУЖНИК и ЗАЕМ ДАДЕН НА СОДРУЖНИК Д-р Горан РАФАЈЛОВСКИ Друш тва та со ог ра ни че на од го вор ност осно ва ни од еден сод руж ник (ДО ОЕЛ) или ос нова ни од по ве ќе сод руж ни ци (ДОО), во о би ча е но се ос но ва ат со ми ни мал ни сред ства (нај нис ка ос нов на гла ви на од 5.000 ев ра во де нар ска про тиввред ност), од кои нај чес то дел се ка ко не па ри чен влог. Друш тва та фи нан си ра ње то на сво е то ра боте ње го обез бе ду ва ат од соп стве ни из во ри или ту ѓи из вори, ка ко крат ко роч но или дол го рочно кре ди ти ра ње од бан ка или за е ми од дру ги прав ни или фи зич ки лица. Со ог лед на тоа што овие друш тва не маат бо ни тет, од нос но не мож ат да обез бе дат га ранции за вра ќа ње на кре ди тот кој би го до би ле од бан ка или не мо жат да ги ис пол нат ус ло ви те кој ги ба ра бан ка та за да им одо бри кре дит, нај чес то по зај му ва ат сред ства од дру ги прав ни ли ца или од фи зич ки лица, по пра ви ло од сод руж ник. Но, во прак ти ка та чес то се слу чу ва и друштво то да му да де за ем на сод руж ни кот. Во Законот за тр гов ски те друш тва ("Служ бен вес ник на РМ", број 28/04...06/16), не е пропи ша на заб ра на сод руж ник или чле но ви те на не го во то по тес но се меј ство да да дат за ем (по зај мица) на друш твото. Ме ѓу тоа во член 365 став 7 и член 366 став 5 од За ко нот за тр гов ски те друш тва е про пи ша на заб ра на за да ва ње на кре дит, од нос но за ем на уп ра ви те лот или на член на не го во то по тес но се меј ство. Со ог лед на тоа што, во друш тво то со ог ра ни че на од го вор ност (ДО ОЕЛ, ДОО) уп ра ви те лот, нај чес то е и сод руж ник/ сод руж ници, а тоа зна чи заб ра на та се од не су ва и за сод руж ник/сод руж ни ци ка ко и за чле но ви те на нив ни те по тес ни се меј ства. 1. РАЗ ЛИ КА МЕ ЃУ ЗА ЕМ И КРЕ ДИТ СОГЛАСНО ЗА КО НОТ ЗА ОБ ЛИ ГА ЦИ О НИ ТЕ ОД НОСИ Тер ми ни те за ем и кре дит чес то се по ис то ве ту ваат, но од пра вен ас пект тие се раз ли ку ваат. Ос нов на раз ли ка ме ѓу за ем и кре дит е тоа што зае мо да ва ч мо же да би де се кое прав но и фи зич ко ли це (член 2 од За ко нот за об ли га ци о ни те од но си "Служ бен вес ник на РМ", број 18/01...161/09, во на тамош ни от текст: ЗОО), до де ка кре дит мо же да да де са мо бан ка (член 1104 став 1 од ЗОО), или дру га фи нан сис ка ор га ни за ција. Ис то та ка за е мот и кре ди тот се раз ли ку ва ат и по пред ме тот, фор ма та и ка ма тата. Заем Предмет на заем можат да бидат пари или било кој предмет (член 545 став 1 од ЗОО) Формата на договорот може да биде писмена, но не мора, што значи може и усмена (член 59 од ЗОО) Каматата може, но не мора да се договори (член 546) Кредит Предмет на кредитот можат да бидат само пари (член 1104 став 1 од ЗОО) Формата на договорот мора да биде писмена (член 1105 од ЗОО) Каматата е задолжителен елемент на договорот за кредит (член 1104 став 1 од ЗОО) Сог лас но член 545 од ЗОО: "Со до го во рот за за ем се об врзу ва за е мода ва чот да му пре да де на за е моп ри ма чот оп ре де лен из нос на па ри или оп ре де ле но коли чес тво дру ги за мен ли ви пред мети, а за е- моп ри ма чот се об врзу ва да му го вра ти по из вес но вре ме ис ти от из нос пари, од нос но ис то то ко ли чес тво пред ме ти од ист вид и ква ли тет. Врз при ме ни те пред ме ти за е моп ри ма чот стек ну ва пра во на соп стве ност." Спо ред прет ход но ци ти ра ни те од редби, до го во рот за за ем прет ста ву ва ос нов за стек ну ва ње на пра во на соп стве ност. Ме ѓу тоа, за раз ли ка од до го во рот за ку поп ро дажба, кај до го во рот за заем, за е моп ри ма чот REPREZENT FEVRUARI 2/2016 27

Даноци е об врзан при ме ни от из нос на пари, од нос но дру го ко ли чес тво на пред ме ти во ист вид и ква ли тет да му ги вра ти на за е мо да ва чот. Спо ред тоа за е моп ри ма чот има право, при ме ни те пари, од нос но пред ме ти да ги ко рис ти спо ред сво и те пот реби, до кол ку не се ра бо ти за т.н. "на мен ски заем" (член 554 од ЗОО). По пра вило, до го во рот за за ем е не фор ма лен, од нос но не е про пи ша на ни как ва фор ма за не го во то склу чу вање. Ме ѓу тоа, до го вор ни те стра ни мо же да до го во рат да би де во пи ша на форма. Суш тин ски те еле мен ти на до го во рот за заем, според тоа ка ко гла си не го ва та де фи ни ци ја се: пред мет на за е мот, вре мет ра е ње на до го во рот и на до мест, од нос но ка ма та ако е до го во рена. За е моп ри ма чот мо же да се об врзе пок рај глав нина та да дол жи и ка мата. Иа ко во ЗОО во од нос на до го во рот за заем, ка ма та та не е об врзу вачка, тре ба да се до го во ри и ка мата. Исклу чок мо же да би де за ем до би ен од сод руж ник / сод руж ници. До кол ку во до го во рот за за ем до би ен од фи зич ко ли це е пред ви де на ка мата, при ис пла та та на ка ма тата, друш тво то е долж но да пресме та и пла ти пер со на лен да нок на при ход од ка пи та лот (член 47 став 1 точ ка 2 од За ко нот за пер со на лен да нок на до ход). Стран ки те мо же да до го во рат за е мот да се вра ти по ис те кот на оп ре де ле но вре ме или на оп ре де лен пе риод (на рати) или ко га за е моп ри ма чот ќе од лу чи за е мот да го вра ти пред ис те кот на до го во ре ни от рок. Об врската на за е моп ри ма чот во од нос на ро кот на вра ќа ње на за е мот е ре гу ли ра на во член 550 од ЗОО: "За е моп ри ма чот е дол жен да го вра ти во до го во ре ни от рок ис то то ко ли чес тво предме ти од ист вид и ква ли тет. Ако до го во ра чи те не го оп ре де ли ле ро кот за вра ќа ње на за е мот, ни ту тој мо же да се оп ре де ли од окол нос ти те на за е мот, за е мопри ма чот е дол жен да го вра ти за е мот по исте кот на при мере ни от рок кој не мо же да би де пок ра ток од два ме се ци сме тај ќи од ба ра ње то на за е мо да ва чот да му се вра ти за е мот." Ако ста ну ва збор за вра ќа ње на пари, во тој слу чај ва жи на че ло то на мо не та рен но ми на ли зам (член 383 од ЗОО), од нос но долж ни кот е дол жен да го ис пла ти оној број на па рич ни еди ни ци на кои гла си об врската, ос вен ко га со за кон се оп ре де лу ва неш то дру го (член 551 од ЗОО). Со ог лед на тоа што па ри те прет ста ву ва ат вредно сен из раз ско ро на се ко ја об врска, не мо же да стане збор за не воз мож но ис пол ну ва ње на па рич ни те об врски. Ако за е моп ри ма чот не го вра ти за е мот во ро ко ви те што се пред ви де ни во член 550 од ЗОО, то гаш тој па ѓа во долж нич ко за доц ну вање. Важно: Според член 17 став 1 од За ко нот за да нокот на до бив ка ("Служ бен вес ник на РМ", број 112/14 и 192/15), за ем (по зај мица) да ден од прав но на правно ли це (ре зи дент или не ре зи дент) и од прав но на фи зич ко ли це (до маш но или стран ско) мо ра да се вра ти во ис та та де лов на го ди на во ко ја е из вршен тран сфе рот на за е мот, во спро тив но ќе се сме та за ода но чив рас ход и ќе се ода но чи со да нок на до бивка. 2. ЗА ЕМ ОД СОД РУЖ НИК Ка ко што бе ше прет ход но ка жа но во За ко нот за тргов ски те друш тва не е про пи ша на заб ра на сод руж ник или чле но ви на не го во то по тес но се меј ство да да дат за ем на друш твото. Ме ѓу тоа, тре ба да се има ат предвид и од ред би те на За ко нот за спре чу ва ње на пе ре ње па ри и фи нан си ра ње на те ро ри зам ("Служ бен вес ник на РМ", број 130/14...192/15). Имено, сог лас но член 5 од овој За кон, ка ко суб јек ти кои има ат об врска да пре зе ма ат и спро ве ду ва ат закон ски оп ре де ле ни мер ки и деј стви ја за спре чу ва ње на пе ре ње на па ри и фи нан си ра ње на те ро ри зам и кои има ат об врска да дос та ват из вес ту ва ње до Агенци ја та за пе ре ње на па ри се и суб јек ти кои вр шат: Смет ко вод стве ни и ре ви зор ски ус луги; Да ва ње со ве ти од об лас та на да но ците; Да ва ње кон сул тан тски ус луги; Овие суб јек ти има ат об врска до след но да ги при мену ва ат ин ди ка ци и те за препоз на ва ње на сом ни тел ни тран сак ции. Дел од ин ди ка то ри те кои ука жу ва ат на сом нител ни тран сак ции/ак тив нос ти а мо же да би дат во врска со за ем од сод руж ник се: Сод руж ни кот врши го то вин ски уп ла ти врз осно ва на "по зај ми ца од ос но ва чот", од нос но сод руж ни кот; По тек ло то на при ме ни те сред ства не мо же да се ут врди или е теш ко да се ут врди; 28 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци Сод руж ни кот рас по ла га со имот и сред стваод го ле ми раз ме ри (лук суз ни ав то мо били, апартмани, лук суз ни ку ќи и друго), кои не од гова ра ат на сред ства та кои ги ос тва ру ва друштво то во кое е сод руж ник; Спо ред прет ход ното, да де ни те чес ти по зај ми ци одсод руж ни кот мо же да се иден ти фи ку ва ат ка ко не о дано чен (из вле чен) го то вин ски про мет или не о да но че нииз вле че ни сред ства од друш тво то по дру ги ос но викои пов тор но се вра ќа ат во друш тво то а за кои мо жеда има да ноч ни ре пер ку сии од стра на на Упра ва та зајав ни при ходи. Тоа значи, сод руж ник мо же да да де за ем надруш твото, но мо ра да има до каз од ка де му сепа ри те (од плата, ди ви денда, нас лед ство, од кре дити слично). Чес то се по ста ву ва пра ша њето: Во кој рок тре ба да се вра ти за ем да ден од сод руж ник? По пра ви ло за е мот се да ва за крат ко роч но да сенад ми не сос тој ба та на не лик вид ност на друш твото. Ипок рај тоа што во ЗОО, зас та ре нос та мо же да се пре кину ва со анек си кон првич ни от до го вор за заем, за е мотод сод руж ник не мо же да има не ог ра ни чен рок. До кол ку сод руж ни кот ка ко соп стве ник на друштво то не мо же да го вра ти за е мот, тре ба да до не сеод лу ка да го отпи ше сво е то по ба ру ва ње за даде ни от заем, од нос но друш тво то да из врши отписна об врската и да еви ден ти ра при ход за из но сот наза е мот (262/7656) или за из но сот на за е мот да сеспро ве де по ста пка за зго ле му ва ње на ос нов на таглав нина. При мер на до го вор за заем Во про дол же ние е да ден при мер на до го вор зазаем, не за вис но од тоа да ли тој ќе се склу чи со содруж ник, не го ви блис ки лу ѓе (соп руг, соп руга, брат, сес тра и слично) или со дру го фи зич ко ли це гра ѓа нин. За е мот мо же да би де обез бе ден со за лог, ме ѓу тоа ко га ста ну ва збор за сод руж ник или не го ви блис ки лица, не се врши обез бе ду ва ње на за е мот и нај чес то не сепресме ту ва ка мата. До го во рот за за ем во о би ча е но сеза ве ру ва кај но тар. До го вор за за ем склу чен во писме на фор ма ме ѓу за е мо да ва чот и за е моп ри ма чот сог лас но чле но ви те 545 и 554 од ЗОО мо же да ја има след на ва сод ржина: Склучен меѓу: Заемодавач: ДОГОВОР ЗА ЗАЕМ Симоновска Весна Бул. Илинден бб, ЕМБГ 2903564321720 (во натамошниот текст: заемодавач) Заемопримач: Унипак ДОО Скопје, застапуван од директорот Петар Арсов (во натамошниот текст: заемопримач) Предмет на договорот Член 1 Заемодавачот се обврзува да му предаде на за емопримачот износ од денари ( ) Заемодавачот износот од став 1 на овој член ќе го уплатина сметка број во банка, најдоцнаво рок од дена по потпишувањето на договорот. Враќање на заемот Член 2 Заемопримачот се обврзува да го врати заемот во рокод дена од денот на примање. Алтернатива: Заемопримачот се обврзува да го врати заемот во рокод месеци во месечни рати од денари, накрајот на секој месец почнувајќи од година. Камата Член 3 Заемопримачот се обврзува на заемодавачот да муисплати камата по стапка од % годишно. Износот на долгуваната камата, заемопримачот ќе јаплати со отплата, односно враќањето на заемот. Член 4 Ако заемопримачот го врати заемот пред определениотрок од член 2 од овој договор, камата ќе се пресметува доденот на враќањето. Откажување на договорот Член 5 Заемопримачот може да се откаже од договорот пред даму го предаде (уплати на сметка) на заемодавачот износотутврден во член 2 од овој договор. Обезбедување на заемодавачот Член 6 Заемопримачот се обврзува истовремено со при мените пари да му предаде на заемодавачот, за да заемодавачот пред другите доверители може да гонаплати од неговата вредност, ако заемот не му биде вратенво роковите утврдени со член 2 од овој договор. REPREZENT fevruari 2/2016 29

Даноци Член 7 За е мо да ва чот се об врзу ва при ме ни от пред мет од член 6 на овој до го вор да не го упот ре бу ва и да му го вра ти на за е моп ри ма чот по вра ќа ње то на за е мот. Над леж ност на суд Член 8 Во слу чај на спор над ле жен е Ос нов ни от суд во. При ме ро ци на до го во рот Член 9 Овој до го вор е сос та вен во че ти ри (4) ед нак ви при мероци, по два (2) за се ко ја до го во ре на страна. Ста пу ва ње во сила Член 10 Овој до го вор ста пу ва во си ла со де нот на не го во то потпи шу вање. Заемодавач Заемопримач Смет ко вод стве но еви ден ти рање Врз ос но ва на по да то ци те од При ме рот спро веде ни се сле дниве: КНИ ЖЕ ЊА: 100 - Сметка...150.000 2620 - Краткорочни кредити и заеми...150.000 По БИ број...по до го вор за заем 47400 - Рас ход врз ос но ва на ка ма та за заем...8.250 2623 - Об врски за ка мата...7.425 23504 - Об врски за пер со на лен да нок на при ход од ка пи тал...825 Пресме та на ка ма та и пер со на лен да нок 2620 - Краткорочни кредити и заеми...150.000 2623 - Об врски за ка мата...7.425 23504 - Об врски за пер со на лен да нок на при ход од ка пи тал...825 100 - Сметка...158.250 Вра тен за ем и пла тен пер со на лен да нок При мер: Заем од содружник 3. ЗА ЕМ ДА ДЕН НА СОД РУЖ НИК 1. Врз ос но ва на до го во рот за заем сод руж ни кот НН на Друш твото со ог ра ни че на од го вор ност А му да ло за ем во из нос од... 150.000 2. Рок на вра ќање...6 ме сеци 3. Ка ма та на де нот на вра ќа ње на за е мот... 8.250 4. За е мот е вра тен во до го во ре ни от рок... 157.425 5. Пресме тан и пла тен пер со на лен да нок... 825 АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО Во член 365 став 7 од За ко нот за тр гов ски те друштва е про пи шано: "Друш тво то не мо же да да ва кре дит на член на ор ган на уп ра ву вање, на член на надзо рен од бор, од нос но на уп ра ви те лот и на чле но ви на нив ни те по тес ни се меј ства, ни ту на член на ор ган на уп ра ву вање, на над зо рен од бор, од нос но на уп ра ви те лот на за вис но друш тво или на член на не го во то по тес но се меј ство..." Во член 366 став 5 е про пи шано: "Од ред би те од член 365 со од вет но се приме ну ва ат и на уп ра ви те лот во дру ги фор ми на тр гов ски друш тва на на чин и под ус ло ви оп ре де ле ни со до го во рот за друш твото, освен ако фун кци ја та ја врши без зас но ва ње на ра бо тен од нос." Со ог лед на тоа што уп ра ви те ли те нај чес то се и сод руж ници, про пи ша но то ог ра ни чу ва ње за да ва ње на за ем се од не су ва и на сод руж ни ци те (соп ствени ците) на друш тво то (ДО ОЕЛ, ДОО). По пра ви ло сод руж ни кот има пра во само на пла та ако е во ра бо тен од нос во друш тво то и сите на до мес то ци кои про из ле гу ва ат од пра во то од 30 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци +1 за да ден за ем во де нари, од нос но EURIBOR +1 за да ден за ем во де визи. ра бо тен од нос, ка ко и пра во на на до мест од вложу ва њето, од нос но ди ви денда. На по мена: При ис пла та на ди ви ден да та до кол ку се ис пла ту ва од не рас пре де ле на та до бивка, зак луч но со сос тој ба 31.12.2008 го ди на, тре ба да се пресме та са мо пер со на лен да нок. Ме ѓу тоа, ако ис пла та та на ди ви ден да та се врши од не рас пре де ле на та до бив ка со сос тој ба по 1 Ја ну а ри 2009 го дина, тре ба да се пресме та да нок на до бив ка и пер со на лен да нок на до ход. Сог лас но член 9 став 1 точ ка 7 од За ко нот за дано кот на до бивка, за ода но чи ви рас хо ди и по мал ку ис ка жа ни при хо ди се сме та ат и скри е ни ис пла ти надо бив ки ка ко што се: "Да ва ње на од ре де ни про из во ди и ус лу гина сод руж ни ци те или ак ци о не ри те или на нивпов рза ни ли ца по це на по нис ка од па зар ната, вклу чу вај ќи ја и по нис ка та ка ма та на одобре ни за еми; пла ќа ња та за до би е ни про из во дии ус лу ги на сод руж ни ци те или ак ци о не ри теили на нив пов рза ни ли ца по це ни по нис ки одпа зар ната; овоз мо жу ва ње на стек ну ва ње надо бив ки на сод руж ни ци те или ак ци о не ри теили на нив пов рза ни ли ца и ку со ци кои не сепре диз ви ка ни од вон ред ни нас та ни (кражби, по жар или дру ги при род ни непо годи), кои не сетро шок на пла та на од го вор но то лице." Сог лас но член 4 став 2 али не ја 4 од Пра вил ни кот за на чи нот на пресме ту ва ње и уп ла ту ва ње на да но кот на до бив ка и спре чу ва ње на двој но то ос ло бо ду ва ње или двој но то ода но чу ва ње ("Служ бен вес ник на РМ", број 174/14), за пов рза ни фи зич ки ли ца со да ноч ни отоб врз ник (прав но то ли це), се сме та ат при пад ници те на ис то се меј ство до кол ку при па ѓа ат на еденод след ни те ме ѓу себ ни од но си и тоа: "бра чен дру гар; род ни на по прва ли нија; браќа и сес три; де ца на бра ќа та и сес трите; сопруж ни ци на бра ќа та и на сес три те и бра ќа таи сес три те на соп руж ни ци те и ро ди те ли те насоп руж ни ците; бра ќа и сес три на ро ди те ли теи хра ни те ли и по с во и тели." Спо ред прет ход но ци ти ра ни те од редби, спи со кот на пов рза ни те ли ца е мно гу по го лем и не се од не су ва са мо на сод руж ни ците. Тоа зна чи ако се даде за ем на сод руж ник или на не го ви блис ки ли ца, за дол жи телно тре ба да се пресме та ка ма та по стап ка ко ја сепри ме ну ва на ко мер ци јал ни те кре ди ти од бан ки теза ис ти ус лови, но нај мал ку по стап ка од SKIBOR Во кој рок сод руж ни кот тре ба да го врати за е мот? Со За ко нот за да но кот на до бивка: "За ода но чи ви рас хо ди се сме та ат не напла те ни те по ба ру ва ња кои про из ле гу ва ат одтран сфе ри на па рич ни сред ства кои по сво јата еко ном ска суш ти на се за еми, до кол ку несе вра те ни во ис та та де лов на го дина, во ко јае из вршен тран сфе рот на за е мот." Спо ред прет ход но ци ти ра на та од редба, да де ни отза ем (од прав но на прав но ли це или да де ни от за ем одправ но на фи зич ко лице, вклу чу вај ќи го и сод ружни кот) има трет ман на не нап ла те но по ба ру ва њеи до кол ку за е мот не се вра ти во ис та та де лов наго дина, во ко ја е да ден за е мот, за из но сот на за е мот ќе се зго ле ми да ноч на та ос но ва во Обра зе цот ДБ, однос но тој из нос ќе се ода но чи со да нок на до бивка. Со до пол ну ва ње то на член 17 став 2, да де на е мож ност во на ред ни от пе ри од ко га ќе се вра ти за е мот кој бил ода но чен, за из но сот на вра те ни от за ем да се на ма ли да ноч на та ос нова. Што со заем даден на содружник до 2013 година кој не е вратен во рокот кој епредвиден со до го во рот за за ем, но нај доцна во рок од 3 го дини? Во овој слу чај за е мот ќе добие третман на личнопримање, а тоа значи ќе тре ба да се пресме тапер со на лен да нок на до ход од де нот ко га е да денза е мот и за тез на ка ма та за не нав ре ме но пла тенпер со на лен да нок на до ход и за вкуп ни от из нос ќе се зго ле ми да ноч на та ос но ва во Обра зе цот ДБ, од нос но ќе се пресме та и пла ти да нок на до бивка. На по мена: До го вор за за ем да ден од друш тво то на сод руж ни кот мо же да се сос тави на иден ти чен на чин ка ко што е да ден во Примерот под нас ло вот "Примерна договор за заем" во овој на пис. REPREZENT fevruari 2/2016 31

Даноци При мер: КНИ ЖЕ ЊА: Смет ко вод стве но еви ден ти рање Заем даден на содружник 1. Друш тво то со ог ра ни че на од го вор ност А врз ос но ва на до го вор за за ем на сод руж ни кот НН на 03.03.2015 го ди на му да ло за ем во из нос од... 600.000 2. Рок на вра ќање...1 го дина 3. Ка ма та по стап ка за ко мер ци ја лен кре дит... 8% 4. До 31.12.2015 го ди на сод руж ни кот вра тил дел од за е мот во из нос од... 450.000 5. Пресме та на е и пла те на ка мата до 31.12.2015 го дина... 36.000 Врз ос но ва на по да то ци те од При ме рот спро веде ни се сле дниве: Во 2015 го дина 1620 Крат ко роч ни кре дити и заеми...600.000 100 Сметка...600.000 По БИ број...по до го вор за да ден заем 1623 По ба ру ва ња од ка мата...36.000 7740 При хо ди врз основа на ка мата...36.000 Пресме та на ка мата 100 Сметка...486.000 1620 Крат ко роч ни кре дити и заеми...450.000 1623 По ба ру ва ња од ка мата...36.000 Вра тен за ем со ка ма та од сод руж ник 455 Вред нос но усог ла су вање (обез вред ну вање) на крат ко роч ни по ба ру вања...150.000 169 Вред нос но усог ла су ва ње на фи нан сис ки сред ства...150.000 Исправ ка на вред нос та на нев ра тен заем Друш тво то А во Обра зе цот ДБ за 2015 го дина, из но сот од 150.000 де на ри ќе го вне се на ре ден број 20, од нос но ќе ја зго ле ми да ноч на та ос но ва и ќе пресме та да нок на до бивка. КНИ ЖЕ ЊА: Во 2016 го дина 1623 По ба ру ва ња од ка мата...12.000 7740 При хо ди од ка мата...12.000 Пресме та на ка мата 100 Сметка...162.000 1620 Крат ко роч ни кре дити и заеми...150.000 1623 По ба ру ва ња од ка мата...12.000 Вра тен за ем со ка ма та од сод руж ник 169 Вред нос но усог ла су ва ње на фи нан сис ки сред ства...150.000 755 При хо ди од вред нос но усог ла су вање на крат ко роч ни по ба ру вања...150.000 Уки ну ва ње на ис прав ка на заем даден на содружник Друш тво то А во Обра зе цот ДБ за 2016 го дина, из но сот од 150.000 де на ри ќе го вне се на ре ден број 26, од нос но ќе ја на ма ли да ноч на та ос нова, а со тоа и пресме та ни от да нок на до бивка. Години со Вас Почувствувај ја РАЗЛИКАТА 32 REPREZENT fevruari 2/2016

Даноци ФУН КЦИ ЈА НА КО НЕЧ НА ТА ФАК ТУ РА ВО СИС ТЕ МОТ НА ДДВ М-р Трајан НИКОЛОСКИ За сис те мот на да но кот на до да де на вредност, фак ту ра та е ос нов ни от до ку мент со кој се ис ка жу ва ос тва ре ни от про мет, а со тоа и нас та на ти от да нок на до да де на вред ност. Таа е ос но вен до ку мент и за при ме ни от (на ба вен) про мет за кој се ос тва ру ва пра во то на од бив ка на прет ход ни от да нок. Сод ржи на та на фак тура та е про пи ша на во За ко нот за ДДВ. Неа ја из да ва оној кој го ос тва ру ва ис пол ну ва ње то (про ме тот) или по не гов на лог тре то лице. Во ис клу чи тел ни слу чаи мо же и при ма те лот на ис пол ну ва њето, но то гаш не се ра бо ти за факту ра ту ку за пресмет ка ко ја мо же да се сме та за фак ту ра и во ко ја се ис ка жу ва од ре ден ода ночив про мет кој е из вршен пре ма не го од стра на на друг да но чен об врз ник. Во овие слу чаи, мо ра да по стои сог лас ност по ме ѓу да ноч ни от об врз ник кој го при ма ис пол ну ва ње то (оној кој ја из гот ву ва пресмет ката) и оној кој го врши ис пол ну ва ње то из врши те лот на про ме тот и при ма тел на пресмет ката. Нај нап ред, пред да пре ми не ме на раз јас ну ва ње на фун кци ја та на ко неч на та фак тура, ќе го по јас ни ме значе ње то на фак ту рата. Впро чем и ко неч на та фак ту ра е фак тура, ко ја мо ра да ги ис пол ну ва ус ло ви те кои се про пи ша ни во За ко нот за ДДВ ("Служ бен вес ник на РМ", број 44/99...129/15, во на та мош ни от текст: За конот за ДДВ), па от та му поз на ва ње то на суш ти на та на фак ту рата, зна чи поз на ва ње и на ко неч на та фак тура. Збо рот фак тура, по тек ну ва од ла тин ски от збор faktura и оз на чу ва спи сок со пресмет ка на про даде на стока. Во еко ном ска та ли те ра тура, се срет нува ат и де фи ни ции кои фак ту ра та ја де фи ни раат, ка ко до ку мент со кој се по ба ру ва пла ќа ње на до мес ток за из вршен про мет. За фак ту ра се сме та се кој до ку мент кој во це лост ги ис пол ну ва ус ло ви те од член 53, член 53-а и член 53-б од За ко нот за ДДВ, не за вис но од тоа ка ко е име ну ван (при мер: сметка, до го вор). До кол ку не се ра бо ти за ис ка жу ва ње и пресме ту ва ње на из вршен про мет во од ре ден до ку мент, не за вис но од тоа што мо же да ги сод ржи си те или по го ле ми от број на по да то ци спо ред го ре на ве де ни те чле но ви (при мер, опо ме на по фактура, из вод од сметка, про-фак ту ра за по ну да на добра или ус лу ги и сл.), так ви от до ку мент не е фак тура. За ко нот за ДДВ, во по ста пка на при сил на нап ла та и из вршна по ста пка ко га се ос тва ру ва про мет (член 53 став 2), доз во лу ва од ре де ни фун кции на фак ту ра та да ги из вршу ва ре ше ни е то за пре да ва ње на нед виж ност и пот врда та за из врше на про дажба, од нос но зак лу чо кот за из врше на та про дажба, кои се ос нов за стек ну ва ње на соп стве ност на доб рата. Овие до ку мен ти не се фак тури, но овоз мо жу ва ат ос тва ру ва ње на од ре де ни права и ис пол ну ва ње об врски кои про из ле гу ва ат од из врше ни от про мет по при си лен пат. Со ог лед на зна че ње то на фак ту ра та во ос тва рува ње то на пра ва та и об врските кои про из ле гу ва ат од За ко нот за ДДВ, про пи ша на е неј зи на та сод ржина, за да би де при фа те на ка ко таква. Са мо во од ре де ни слу чаи, кои се доз во ле ни со За ко нот и Пра вил ни кот за спро ве ду ва ње на За ко нот за ДДВ ("Служ бен вес ник на РМ", број 65/99...106/06), мож но е изос та ву ва ње на од ре де ни по да тоци, а се пак да би де при фа те на ка ко ва ли ден до ку мент. Во чле нот 53 став (10), на ве де ни се за дол жи телни те еле мен ти кои тре ба да ги сод ржи фак ту рата, за да мо же ис та та да би де при фа те на ка ко ва ли ден до кумент по кој се дол гу ва да но кот на до да де на вред ност или пак се по ба ру ва прет ход ни от да нок. Фак ту ра та (ко ја не се ко гаш та ка се вика) не ма за дол жи тел на форма и мо же да се кре и ра спо ред соп стве ни пот реби, но мо ра да ги сод ржи за дол жи тел ни те по да тоци: 1. Место, да та на из да ва ње и број; 2. Име (на зив) и ад ре са на да ноч ни от об врз ник кој го из вршу ва про ме тот и не го ви от да но чен број; 3. Име (на зив) и ад ре са на при ма те лот на доб ро то или ко рис ни кот на ус лу гата; 4. Ден на из врше ни от про мет; 5. Ко ли чи на и опис на про ме тот; REPREZENT fevruari 2/2016 33

Даноци 6. Из нос на на до мес то кот за из врше ни от про мет без да но кот на до да де на вред ност; 7. При ме не та та да ноч на стапка; 8. Из нос на пресме та ни от да нок на до да де на вредност; 9. Вку пен из нос на на до мес то кот за из врше ни от про мет и да но кот на до да де на вред ност 10. Име, пре зи ме и пот пис на ов лас те но то ли це за пот пи шу ва ње на фак ту ри кај из да ва чот на факту рата. Пок рај по го ре на ве де ни те еле мен ти кои мо ра да ги сод ржи фак ту рата, во фак ту ри те кои се из да ва ат за про мет ос ло бо ден од да нок од чле нот 24 а од За ко нот за ДДВ (член 53 а), мо ра да се сод ржи и се рис ки от број кој го из да ва Упра ва та за јав ни при ходи, а врз ос нова на прет ход но при ја ву ва ње на про ме тот од стра на на да ноч ни от об врз ник кој го из вршува. Впро чем, за вак ви те про мети, за раз ли ка од ос та на ти те про мети, фор ма та и сод ржи на та на фак ту ра та во це лост ја про пи шу ва ми нис те рот за фи нан сии. Ис то така, ми нис те рот за фи нан си е ов лас тен да про пи ше од ре де ни олес ну ва ња при из да ва ње то на фак ту ра та (член 53 став 11). Во прак ти ката, ко га врши те лот на про ме тот из да ва фак тура, нај чес то се ко рис ти тер ми нот "из лез на фактура", а фак ту ра та ко ја се при ма од при ма те лот на про ме тот се на ре ку ва "влез на фак тура". Ко неч на фак тура Ка ко што спом нав ме и во по че то кот, ко неч на та фак тура, ги сод ржи си те по да тоци, ка ко и ре дов на та фак ту ра таа суш тин ски и е ре дов на фак тура. Се по ста ву ва пра ша њето: Зош то е пот реб на ко неч на та фак ту ра ико ја е раз ли ка та со ре дов на та фак тура? Ко неч на та фак ту ра се из да ва са мо во слу чаи ко гаима из да де но аван сни фак тури 1, во кои е ис ка жаниден про мет (пред ви ден), но е ис ка жан и да нок надо да де на вред ност на из но сот на при ме но то авансно пла ќа ње ка ко дел или ка ко цел на до мес ток или вре ме ни си ту а ции со ис ка жан ДДВ. Ова зна чи дека, 1 Авансните фактури се издаваат за плаќања на надоместоци или делови од надоместоци, примени при извршувањето на прометот. Во овие фактури мора јасно да се гледа дека со нив се врши пресметување на авансни плаќања и прометот не е извршен, туку ќе биде извршен во одреден момент, односно во одреден иден период. ко неч на фак ту ра мо же да се из да де са мо во слу чај, ко га прет ход но би ле из да ва ни аван сни фак ту ри или вре ме ни си ту а ции за из град ба на об јекти. Ко неч на та фак тура, тре ба да би де оз на че на како таква. Са ми от на зив, тре ба да упа ту ва на тоа де ка ста ну ва збор за ко неч но пресме ту ва ње на из вршен про мет тоа е еден од на чи ни те за раз ли ку ва ње од ре дов ни те фак тури, но и од аван сни те фак тури. Вто ра та раз лика, е во сод ржи на та на фак ту рата. Во ко неч на та фак тура, мо ра да би дат сод ржа ни приме ни те на до мес то ци или дел од на до мес то ци те ка ко аван си и пресме та ни от да нок на до да де на вред ност на та ка при ме ни те аванси, до кол ку за ис ти те би леиз да де ни аван сни фак тури. На чи нот на ис ка жу вање, не е би тен: да ли ќе би дат на ве де ни са мо да ту ми те и из но си те на кои се из да де ни аван сни те фак тури, или пак и бро е ви те на аван сни те фак тури, не ја мену ва суш ти ната. Ис то така, при по ве ќе па ти пла ќа ња аванс, да ли из но си те ќе би дат по е ди неч но на ве де ни или збирно, не ја ме ну ва суш ти ната. Бит но е јас но да би дат на ве де ни из но си те на при ме ни те на до мес то ци или де лум ни на до мес то ци ка ко аван си и да но кот на до да де на вред ност кој при па ѓа на нив. Оваа вто ра раз ли ка е и суш тин ска та раз ли ка на овие фак ту ри од ос та на тите 2. Вак ви от на чин на по ста пу ва ње со из да ва ње то на ко неч ни те фак ту ри е единствен на чин на обез бе дува ње дека, при ма те лот на про ме тот (при ма те лот на фак ту рата), не ма да го ис ко рис ти пов тор но пра во то на од бив ка на прет ход ни те да но ци од аван сни те факту ри и до пол ни тел но од ко неч на та фак тура, од нос но два па ти да го од бие ис ти от прет хо ден да нок. По ра ди по лес но раз би ра ње на она што по го ре го на ве довме, во про дол же ние ќе да де ме не кол ку примери, кои во прак ти ка та се срет ну ваат: При мер 1: Друш тво Но вог рад ба АД од Скоп је е ре гистри ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ и се за ни ма ва со гра деж на деј ност. На 22 Ја ну а ри 2016 го ди на склу чил До го вор со ли це то ТН гра ѓа нин од Скоп је за из град ба на ку ќа ка ра би на во 2 Во некои држави, каде законски се регулира издавањето на конечната фактура, таа најчесто се дефинира како: "фактура за извршен промет во која се одбиваат авансните плаќања во кои е содржан ДДВ". 34 REPREZENT fevruari 2/2016

Даноци Скопје. Ка ра би ната, сог лас но до го во рот тре ба да би де зав рше на и пре да де на до 15 Ју ни 2016 го ди на и ис та та ќе чи ни 2.700.000 де нари. ТН е дол жен да пла ти аван с од 1.770.000 де на ри нај кас но до 1 Фев ру а ри 2016 го дина. Аван сот е пла тен од ли це то ТН на ис ти от да тум. На ис ти от да тум Но вог рад ба из да ла аван сна фактура. Сог лас но член 8 од До го во рот, по ба ра ње на ли це то ТН кој е за до во лен од из вршу ва ње то на гра деж ни те ра бо ти на Но вог рад ба АД, склучен е Анекс на До го во рот, со кој се пред ви ду ва из град ба на ку ќа та по принци пот клуч на рака. Анек сот е склу чен пред зав ршу ва ње то на ка раби на та на 1 Ју ни 2016 го дина. Зав ршу ва ње то на ку ќата, сог лас но со Анек сот, е пред ви де но за 31 Ју ли 2016 го дина, ко га и е зав рше на и пре да дена. Вред нос та на ку ќа та из не су ва 7.300.000 де нари. Со Анек сот е пред ви де но уш те ед но аван сно пла ќа ње во из нос од 1.770.000 де нари, кое е изврше но на 15 Ју ни 2016 го ди на и за кое е из да де на аван сна фак ту ра на ис ти от да тум. Тоа што во При мер 1 е зе мен слу чај од прак ти ката, ка де при ма тел на про ме тот е фи зич ко ли це - гра ѓа нин, а не да но чен об врз ник 3, не ја ме ну ва сос тој ба та од ас пект на Но вог рад ба АД. Друш тво то Но вог рад ба и кон ТН ка ко фи зич ко ли це тре ба да из да де и аван сни фак ту ри и ко неч на фак тура. Со ог лед на пред ме тот на раз гле ду вање, ов де не ма по де тал но да се зад ржиме, на по јас ну ва ње на аван сни те фак ту ри кои се из да де ни на 1 Фев ру а ри и 15 Ју ни 2016 го дина. Ме ѓу тоа, ов де мо ра да на по мене ме де ка има суш тин ска раз ли ка во аван сни те фактури. Имено, аван сна та фак ту ра ко ја е из да де на на 1 Фев ру а ри 2016 го ди на се од не су ва на при мен аванс за из град ба на ка ра би на ку ќа во из нос од 1.770.000 де нари. Зна чи про ме тот кој тре ба да се ос тва ри на 1 Ју ни 2016 го ди на не е ку ќа за жи ве е ње (ста нување), ту ку ку ќа ка ра бина. Испо ра ка та на ку ќа ка ра бина, не под ле жи на повлас те но ода но чу ва ње со стап ка од 5%, ту ку на ода ночу ва ње со ре дов на та да ноч на стап ка од 18%. За тоа, во оваа аван сна фак ту ра ќе би де ис ка жано: 3 Доколку примател на прометот е даночен обврзник, мора да се води сметка дали е регистриран за целите на ДДВ или не, а со тоа дали се исполнети условите од членот 32-а од ЗДДВ, за преминување на даночната обврска врз него. Да ноч на ос нова ДДВ 18% Вкупно: 1.500.000 де нари 270.000 де на ри 1.770.000 де нари Вто ри от аванс кој е при мен на 15 Ју ни во из нос од 1.770.000 де нари, е по склу чу ва ње то на Анек сот на До го во рот (01.06.2016) и тој се од не су ва на го това ку ќа (клуч на рака), па спо ред тоа тој под ле жи на ода но чу ва ње со да ноч на стап ка од 5% (член 30 став 1 точ ка 14). Во оваа аван сна фак ту ра ќе би де ис ка жано: Да ноч на ос нова ДДВ 5% Вкупно: 1.685.715 де нари 84.285 де на ри 1.770.000 де нари Ко неч на та фак ту ра ко ја тре ба да ја из да де Но воград ба АД од Скопје, по ед нос та вена, би из гле дала: Но вог рад ба ад За: Т.Н. Ул.Охрид ска бр. 152 ул. Ар бин ска бр.135 1000 Скоп је 1000 Скоп је Сметка: 200000080146316 Депо нент: Сто пан ска бан ка АД Скопје ЕДБ МК 4030987449540 Ко НЕЧ На ФаК ТУ ра број 172/19 Датум: 03.08.2016 Рок на плаќање: до 18.08.2016 Врз ос но ва на за пис ник за при моп ре да ва ње број 21-222 од 31.07.2016 година, а сог лас но До го вор број 111/12-1 и Анекс број 111/12-2, Ви пре да довме: р. бр. 1 2 3 опис Ку ќа за ста ну ва ње це лос но го то ва за ста ну ва ње во вкуп на пов рши на од 246м2 (П+2) - Аванс на 01.02.2016 година (аван сна ф-ра бр.114/1-3) - Аванс на 15.06.2016 година (аван сна ф-ра бр.134/1-3) вредност без да нок Стап ка ддв вкуп навредност 7.300.000 5% 365.000 7.665.000 1.500.000 18% 270.000 1.770.000 1.685.715 5% 84.285 1.770.000 остаток за плаќање 4.114.285 10.715 4.125.000 Со букви: че ти ри ми ли о нис тод ва е се ти пе тил ја ди де нари Овлас те но ли це за пот пис на фак ту р а Стојан Илиевски Stojan Ilievski М.П Упра ви тел Petar Dimov REPREZENT fevruari 2/2016 35

Даноци Во гор ни ов При мер 1, мо же ше да се случи, ако и вто ри от аванс бе ше пла тен пред склу чу ва ње то на Анек сот кон До го во рот, да се по ја ви по ве ќе пла тен да нок на до да де на вред ност, па на мес то доп ла та на дол гу ван да нок, да се по ба ра по ве ќе пла тен да нок. При мер 2: Друш тво то Но вог рад ба АД од Скоп је е регис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ и се за ни ма ва со гра деж на деј ност. На 22 Јану а ри 2016 го ди на склу чил До го вор со ли це то ТН - гра ѓа нин од Скоп је за из град ба на куќа, по принци пот клуч на рака. Ку ќа та тре ба да би де из гра де на и пре да де на до 31 Ју ли 2016 го дина. Вред нос та на ку ќа та е до го во ре на на из нос од 7.300.000 де нари. Со до го во рот е пред ви де но да има две аван сни пла ќања: ед но на 1 Фев ру а ри во из нос од 1.770.000 де на ри и вто ро то на 15 ју ни во из нос од 1.770.000 де на ри. На 17 Ју ни 2016 го дина, по ра ди не за до вол ство од ква ли те тот на из врше на та ра бо та ТН го рас ки ну ва До го во рот. Сог лас но со из врше на та про цен ка и за пис ни кот за при моп ре да ва ње од 25.06.2016 го дина, вред нос та на ку ќа та ко ја не е дов рше но из не су ва 5.100.000 де нари. Во При мер 2 има ме ис то та ка две аван сни плаќања, ме ѓу тоа и две те се од не су ва ат на ис по ра ка на го то ва ку ќа за ста ну вање. И ов де при ме ни те аван си се бру то из нос (дел аван сен на до мес ток и ДДВ кој при па ѓа на ис тиот). И во овој слу чај, не ма ме пре ми ну ва ње на да ноч ната об врска на при ма те лот на про ме тот, би деј ќи ис ти от не е да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ и не мо же да по ста не да но чен долж ник. Во овој слу чај, ко неч на та фак ту ра би из гле да вака: НО ВОГ РАД БА АД ЗА: Т.Н. Ул.Охрид ска бр. 152 ул. Ар бин ска бр.135 1000 Скоп је 1000 Скоп је Сметка: 200000080146316 Депо нент: Сто пан ска бан ка АД Скопје ЕДБ МК 4030987449540 КО НЕЧ НА ФАК ТУ РА број 201/19 Датум: 29.06.2016 Рок на плаќање: до 13.07.2016 Врз ос но ва на За пис ник за про цен ка и при моп ре да ва ње бр. 21-222 од 25.06.2016 год., Ви пре да довме: Р. бр. 1 2 3 Опис Вредност без Стапка ДДВ Да нок Вкуп на вредност Ку ќа за ста ну ва ње не дов рше на - во фа за ко ја е де тал но опиша на во За пис ник бр. 5.100.000 18% 918.000 6.018.000 21-222 од 25.06.2016 го дина - Аванс на 01.02.2016 година (аван сна 1.685.715 5% 84.285 1.770.000 ф-ра131/3) - Аванс на 15.06.2016 година (аван сна 1.685.715 5% 84.285 1.770.000 ф-ра бр.168/3) Остаток за плаќање 1.728.570 749.430 2.478.000 Со букви: два ми ли о ни че ти рис то ти ни се дум де се ти о сумил ја ди де нари Овлас те но ли це за п о тп и с н а ф а кт у р а Стојан Илиевски Stojan Ilievski М.П Упра ви тел Petar Dimov Во При мер 2, аван сни те фак ту ри се из да де ни со пресме ту ва ње на да нок на до да де на вред ност од 5%, би деј ќи и про ме тот кој тре ба да се из врши под ле жи на ода но чу ва ње со пов лас те на та да ноч на стап ка од 5%. Се до рас ки ну ва ње на до го во рот, пред мет на ис по рака е го то ва ку ќа ко ја се ода но чу ва со 5%, но би деј ќи www.rafajlovski.com.mk 36 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци ку ќа та не е пре да де на ка ко го то ва за ста ну вање, со ко неч на та фак ту ра ДДВ е пресме та но со 18%. При мер 3: Друш тво то Еле гант ДОО од Скоп је е регис три ран да но чен об врз ник за це ли те на ДДВ и се за ни ма ва со про из вод ство на на меш тај за до ма ќинства. На 17 Март 2016 го ди на по ра чу ва ма ши на за об ра бот ка на дрво од друш тво то Стан дард ДОО од Скопје. Ма ши на та тре ба да се ис по ра ча на 15 Мај и ис та та чи ни 920.000 де нари. Испо ра ка та на ма ши на та е ус ло ве на со аван сно пла ќа ње на це ли от из нос. Аван сот е пла тен од стра на на Еле гант ДОО на 22.03.2016 го дина, за што е из да де на аван сна фак ту ра од стра на на Стан дард ДОО. Друш тво то Стан дард ДОО ја из да ло след на ва конеч на фак тура: СТАН ДАРД ДОО Купувач: ЕЛЕ ГАНТ ДОО Ул.Охрид ска бр. 152 ул. Ка ра ор ман ска бр.135 1000 Скоп је 1000 Скоп је Сметка: 200000080146614 Депо нент: Сто пан ска бан ка АД Скопје ЕДБ МК 4030367449430 Датум: 18.05.2016 КО НЕЧ НА ФАК ТУ РА број 37/1 Врз ос но ва на по рач ка бр. 73/1 со ис прат ни ца бр 37 од 15.05.2016 год., Ви ис по ра чавме: Р. бр. 1 2 Опис Ма ши на за об работ ка на дрво арт. 132 ОД - Аванс на 22.03.2016 год Вредност без Стапка ДДВ Да нок Вкуп на вредност 920.000 18% 165.600 1.085.600 920.000 18% 165.600 1.085.600 Се по ста ву ва пра ша њето: Да ли е пот реб но из да ва ње на ко неч на фактура, во слу чаи ко га аван сот во це лост го пок ри ва на до мес то кот и да но кот на до да де на вред ност за из врше ни от про мет? Од го во рот е пот врден: Пот реб но е из да ва ње ко неч на фак ту ра за из врше ни от про мет, во си те случаи ко га има аван сно пла ќа ње и аван сна фак тура, не за вис но од тоа да ли се пла ќа дел или це ли от надо мес ток. Во прак ти ка та, мо же да се случи, да се из врши аван сно пла ќа ње но, да не би де из да де на аван сна фак ту ра за до би е но то пла ќање. Иа ко во За ко нот за ДДВ е пред ви де на об врската за из да ва ње на фак ту ра во ва ков слу чај (член 53 став 4) и сан кција, од нос но гло ба во слу чај на не из да ва ње на фак ту ра и аван сна фак ту ра во про пи шан рок (член 59-б став 1 точ ка 3), се пак тоа е можно. До кол ку не би ла из да де на аван сна фак тура, во тој слу чај не мо же да се из да де ко неч на фак тура, ту ку ќе се из да де ре дов на фак ту ра во ко ја ќе се ис ка же са мо вред нос та на про ме тот (на до мес ток - да ноч на ос нова), пресме та ни от да нок на до да де на вред ност спо ред со од вет на та стап ка и вкуп на та вред ност на из врше ни от про мет. Ов де би тре ба ло да на по ме не ме де ка и за ко нечна та фак тура, ро кот на из да ва ње е нај кас но пет ти от ра бо тен ден од из вршу ва ње то на про ме тот. Иста та се из да ва (или ка ко што во За ко нот се ве ли "се обезбе дува") во два при ме ро ка - еден при ме рок за сопстве на та еви денци ја на оној кој го врши про ме тот, а дру ги от за при ма те лот на доб рото, од нос но ко рис никот на ус лу гата. Остаток за плаќање - - - На по мена: Во це лост аван сно е пла те на вред нос та на ма ши на та - аван сна ф-ра бр.22/13 од 22.03.2016 год. Овлас те но ли це за п о тп и с н а ф а кт у р а Марија Велкова Marija Velkova М.П Упра ви тел Dragan Kolev Години со Вас REPREZENT FEVRUARI 2/2016 37

Даноци ГОДИШна ДанОчна ПРИјава за ПеРСОнален ДанОК за 2015 ГОДИна - ОбРазеЦ ПДД-ГДП Софија јанчева белчева врз ос но ва на чле но ви те 68 и 69 од за ко нот за пер со на л ни от да нок на до ход ("Слу жбен весник на Рм", број 80/93...199/15, во ната мош ни от текст: за ко нот), фи зич ки те ли ца се долж ни да по д не сат го ди ш на да но чна при ја ва. Пла ќа ње то на пер со нал ни от да нок на до ход е пред се го диш на да ноч на об вр ска, ко ја се пла ќа на до хо дот ос тва рен ка ко збир на не то при хо ди од си те из во ри, кои се пред мет на одано чу ва ње. Да ноч ни от пер и од за кој се утвр ду ва да ноч на та об вр ска врз ос но ва на го диш ни от да нок на до ход е ка лен дар ска та го ди на. упра ва та за јав ни при хо ди нај доц на до 31 Де кем ври се ко ја го ди на со јав на по ка на ги пови ку ва да ноч ни те об врз ни ци - фи зич ки ли ца да под не сат да ноч на при ја ва. При ја ву ва ње то на го диш ни от да нок на до ход за 2015 го ди на, гра ѓа ни те - да ноч ни об врз ни ци се долж ни да го из вр шат на обра зе цот ПДД-ГДП, кој е про пи шан со Пра вил ник за фо рма та, со др жи на та и начи нот на по по лну ва ње на Го диш на та да ноч на пр ија ва за утвр ду ва ње на пер со на л ни от да нок на до ход, об ја вен во "Слу ж бен вес ник на Рм", број 15/10 и 4/12. Об врз ни ци те тре ба до упра ва та за јав ни при хо ди да ја под не сат Го диш на та да ноч на при ја ва за 2015 го ди на на Обра зец ПДД-ГДП нај доц на до 15 март 2016 го ди на. Годишната даночна пријава се поднесува во два примерока и тоа лично во даночна канцеларија на ујп или во еден примерок преку пошта. Пријавата може да се достави и во електронска форма преку интернет https:// etax-fl.ujp.gov.mk. КОј Има ОбвРСКа за ПОДнеСување на ГОДИШна ДанОчна ПРИјава? Об вр ска за под не су ва ње на го диш на да ноч на при ја ва има ат си те фи зич ки ли ца-да ноч ни об врз ни ци кои во те кот на 2015 го ди на ост ва ри ле при хо ди, кои под ле жат на об вр ска та за пла ќа ње на пер со на лен да нок на до ход, освен об врз ни ци те кои ос тва ри ле при хо ди за кои сог лас но одред би те на За ко нот не по стои об вр ска за нив но при ја ву ва ње. На ода но чу ва ње под ле жат си те при хо ди кои даноч ни от об врз ник фи зич ко то ли це ги ос тва ру ва во па ри, хар тии од вред ност или во не кој друг вид во пер и о дот од 1 Ја ну а ри 2015 го ди на до 31 Де кември 2015 го ди на. Об вр ска за по пол ну ва ње на го диш на та да ноч на при ја ва по стои и за си те ос тва ре ни при хо ди кои во текот на 2015 го ди на не би ле ода но че ни и кои гра ѓа ни те од нај раз лич ни при чи ни не ги при ја ви ле, од нос но не би ле во мож ност да ги при ја ват кај да ноч ни от ор ган. на по ме на: Сог лас но член 70 став 2 од За ко нот и об врз ни кот кој ост ва ру ва лич ни при ма ња од странство, ка ко и об врз ни кот кој ост ва ру ва лич ни при ма ња од дип ло мат ски, од нос но кон зу лар ни прет став ни штва на стран ски др жа ви, кај прет став ни ци и службе ни ци на та кви прет став ниш тва кои ужи ва ат дип ло мат ски иму ни тет и кој сам го ут вр ду ва и уп ла ту ва да но кот, е дол жен да под не се го диш на да ноч на при ја ва Обра зец ПДД-ГДП за 2015 го ди на. зна чи, со го диш на та да ноч на при ја ва се при јаву ва ат ос тва ре ни те при хо ди без ог лед на тоа да ли исти те се прет ход но акон та тив но ода но че ни или не, од нос но да ли да но кот го задр жал и уп ла тил исп ла тува чот или да ноч на та обвр с ка об врз ни кот ја пла тил врз ос но ва на об ра зе цот мпин или врз ос но ва на акон та тив но ре ше ние на ор га нот за јав ни при хо ди. Ка ко ос тва ре ни се сме та ат си те при хо ди кои во текот на 2015 го ди на им би ле исп ла те ни на об врз ни ци те, од нос но при хо ди те што им се ста ве ни на рас по ла га ње, без ог лед за кој пер и од се од не су ва ат. 38 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци при мер 1: Пла та та за ме сец де кем ври 2014 го ди на, ко јана фи зич ко то ли це - ра бот ни кот му е исп ла тена во ме сец ја ну а ри 2015 го ди на, за об врз ни котпрет ста ву ва при ход ос тва рен во 2015 го ди на. При ход врз ос но ва на до го вор за де ло за извр ше на ус лу га во месец ју ни 2014 го ди на, кој е нап ла тен во ме сец мај 2015 го ди на, исто та ка, ќе се сме та за ос тва рен при ход во 2015 го ди на. при мер 2: Об врз ни кот фи зич ко ли це кое ис то вре ме ноос тва ри ло пла та и на до мест ка ко су ди ја по ротник или пла та и на до мест ка ко член на упра венод бор во не кое тр гов ско дру штво или пен зи ја ина до мест ка ко но си тел на јав на функ ци ја има обвр ска да по пол ни го диш на да ноч на при ја ва. Кој нема обврска да поднесе Годишна даночна пријава? Сог лас но одред би те на чле нот 70 од За ко нот, об врз ни ци те кои ост ва ри ле са мо при хо ди од пла тии пен зии, са мо при хо ди од зем јо дел ска деј ност илиса мо при хо ди од са мо стој на деј ност не ма ат об вр ска да под не сат го диш на да ноч на при ја ва, Обра зец ПДД ГДП. дали нерезидентите имаат обврска за пополнување Годишна даночна пријава? даночна стапка Која се применува на Годишна даночна основа врз основа на Кои податоци се пополнува Годишната даночна пријава? Сог лас но одред би те на чле нот 74 од За ко нот (сокој е пред ви де на об вр ска не ре зи дент но то ли це дапод не су ва акон та тив на да ноч на при ја ва за се кој приход за кој да но кот се пла ќа врз ос но ва на ре ше ниена ор га нот), мо же да се зак лу чи де ка нере зи ден тите не ма ат об врс ка да под не сат го диш на да ноч напри ја ва. на по ме на: На ша пре по ра ка е, не ре зи дент но толи це кое во те кот на 2015 го ди на ос тва ри ло при ходи кои под ле жат на ода но чу ва ње и за кои не под нелакон та тив на да ноч на при ја ва за нив но ода но чу ва ње, да под не се го диш на да ноч на при ја ва во ко ја ќе гииска же овие при хо ди. Да но кот на до ход сог лас но член 12 од За ко нот сепла ќа по стап ка од 10%. По пол ну ва ње то на го диш на та да ноч на при ја ва севр ши врз ос но ва на точ ни и до ку мен ти ра ни по да то ци. За по пол ну ва ње на го диш на та да ноч на при ја ва, об врз ни ци те тре ба да ко ри стат два ос нов ни из во рина по да то ци и тоа: - зби рен по да ток за си те прес м е т ки на исп ла тува чи те на при хо ди те; - ре ше ни ја та за за дол жу ва ње од Упра ва та за јав ни при хо ди; - на ло зи за уп ла та, по твр ди и дру га до ку мент аци ја за из вр ше на та уп ла та на да но кот. Од збир ни от по да ток (на си те пре с ме тки на исп ла ту ва чот во 2015 година за кој има обврска најдоцна до 25 јануари 2016 година да достави збирна пресметка), об врз ни кот ќе до бие по да то ци за бру то при хо ди те што ги ос тва рил во 2015 го ди на, за пла те ни те при до не си и за др у ги те од би то ци и осло бо ду ва ња што ги прес ме тал и за вкуп ни от из нос нада но кот што исп ла ту ва чот го прес ме тал и го уп ла тил. Зби рен по да ток (прес ме тка) исп ла ту ва чот е до л женда из го тви за след ни те при хо ди: за си те лич ни при ма ња (пла ти те и на до ме стоци те на тро шо ци од ра бо тен од нос што се исп ла тени над из но си те утвр де ни во чле нот 6 од За ко ноти си те дру ги на до ме сто ци утвр де ни со За ко нот зара бот ни од но си исп ла те ни во зем ја та или странство, ко га ра бот ни от од нос е зас но ван во зем ја та), пен зи и те, за при ма ња та ос тва ре ни врз ос но ва надо го вор за по вре ме но или при вре ме но вр ше њена ус лу ги, за при ма ња та на чле но ви на ор га ни тена упра ву ва ње и на ор га ни те на над зор на тр говс ки те друш тва, при ма ња та на функ ци о не ри, пра те ни ци, со вет ни ци и дру ги но си те ли на јав ни функции чле но ви на раз ни ко ми сии и те ла во ор га ни тена др жав на та власт, на до ме сто ци за вре ме на бо леду ва ње, за отсус тво од ра бо та, за про фе си о нал ниспор ти сти, за чле но ви на МА НУ, су дии по рот ни ци, ве шти ли ца и сте чај ни управ ни ци и слич но; REPREZENT FEVRUARI 2/2016 39

Даноци за си те при хо ди ос тва ре ни од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус т рис ка сопс тве ност; за си те при хо ди од ка пи тал (ди ви ден ди и дру ги при хо ди ос тва ре ни со учес тво во до би вка та кај прав ни и фи зич ки ли ца, ка ма ти ост ва ре ни од за е ми да де ни на фи зич ки и пра вни ли ца и ка ма ти по об врз ни ци или дру ги хар тии од вред ност); при хо ди те од имот и имот ни пра ва (за куп ни ни); до би вки од игри на сре ќа; дру ги ви до ви при хо ди пла те ни по од би вка. Од акон та тив ни те ре ше ни ја од Уп ра ва та за јав ни при хо ди, об врз ни кот ќе до бие ин фор ма ции за бру то при хо дот, олес ну ва ња та и акон та тив ни те об вр ски за да но кот за след ни те при хо ди: за при хо ди те од имот и имот ни пра ва (за куп ни ни) што ги ос тва рил од за ку пец - фи зич ко ли це; за ка пи тал ни до би вки и ка пи тал ни те за гу би што ги ос тва рил и бил дол жен да ги при ја ви во те кот на го ди на та. искажување На приходите во ГОдишНата даночна пријава? По да то ци те за ос тва ре ни те при хо ди се иска жу ва ат во де на ри, без де ни и тоа: при ма ња та што се исп ла те ни во сто ка или ус луги, се иска жу ва ат спо ред па зар на вред ност што би се по стиг на ла со про даж ба, на де нот на исп ла та та; при хо ди те ос тва ре ни во ст ра нска ва лу та во де нар ска про тив вред ност спо ред сред ни от курс на На род на бан ка на РМ ос тва рен на де нот на при е мот на средс тва та. во ко ло на 1 - вид на при ход - Си те при хо ди кои го со чи ну ва ат годиш ни от до ход се гру пи ра ни во 18 гру пи, на ред ни те бро е ви од 1 до 18, при што ред ни от број 19 го ис ка жу ва да ноч но то ос ло бо ду вање врз ос но ва на до на ции во ви си на од 20% од го дишни от да но чен долг, но не по ве ќе од 24.000 де на ри, а ред ни от број 20 е за иска жу ва ње на ис ко ри сте но то да ноч но ос ло бо ду ва ње при акон та тив но то прес ме ту вање на да но кот (за 2015 го ди на лич но то ос ло бо ду ва ње при го диш но прес ме ту ва ње на персоналниот да но к на доход се признава во висина на искористеното право на лично ослободување при аконтативното пресметување на персоналниот данок на доход за вкупно исплатените лични примања од плата и пензија). во ко ло на 2 - бру то из нос на при хо дот - се иска жува се кој ост ва рен при ход во бру то из нос, што под разби ра не то при ход зго ле мен за пла те ни от пер со на лен да нок и приносите што се платени за него; во ко ло на 3 - вку пен из нос на од би то ци - се иска жу ва ат из но си те на пла те ни те при до не си и други јав ни да вач ки, ка ко и тро шо ци те што ја на ма ли ле бру то ос но ва та при прес ме ту ва ње на акон та ци и те на да но кот освен иско ри сте но то да ноч но ос ло бо ду ва ње кое се иска жу ва во ко ло на 3 на ре ден број 20 и да ночно ос ло бо ду ва ње врз ос но ва на до на ции во ви си на од 20% од го диш ни от да но чен долг, но не по ве ќе од 24.000 де на ри кое се иска жу ва во ко ло на 3 на ре ден број 19 од обра зе цот. во ко ло на 4 - вкуп ни от из нос на пла те ни акон тации - се иска жу ва са мо из но сот на пла те ни от да нок во те кот на го ди на та. До кол ку за не кој при ход не е пла тен да но кот, се внесува состојба 0. На ре ден број 1 - Пла ти, на до мес то ци и дру ги допол ни тел ни прима ња од ра бо тен од нос се ис ка жува ат ос тва ре ни те пла ти, на до мес то ци и дру ги до пол нител ни при ма ња од ра бо тен од нос, за кои пос тои об врс ка за пла ќа ње на да но кот со глас но член 14-а став 1 точ ки 1, 6, 7 и 10 од За ко нот, а кои се ис пла те ни во па ри или во не кој друг об лик. Во ко ло на та 2 при хо дот се иска жу ва во бру то из нос. Та ка, кај пла ти те бру то из но сот со др жи: не то пла та, при до нес за ПИО, придонес за задолжително здрав стве но оси гу ру ва ње, придонес за вра бо ту ва ње, дополнителен придонес за задолжително здравствено осигурување во случај на повреда на работа и пла тен пер со на лен да нок на доход. важ но: вне се ни те из но си во овој дел од прија ва та тре ба да се точ ни, осо бе но во од нос на пла те ни те при до не си и да но кот. во таа смис ла исп ла ту ва чи те во збир ни те по да то ци (из ве штаи), за пла те ни при до не си тре ба да ги иска жу ва ат само оние при до не си кои ја фор ми ра ат ка те го ри ја та бру то пла та на се кој вра бо тен. На ре ден број 1-а, 1-б, 1-в и 1-г се иска жу ваат ос тва ре ни те пла ти, на до ме сто ци на пла та од ра бо тен од нос и исп ла ти врз ос но ва на де лов на ус пеш ност на вработено инвалидно лице кај ра бото да вач кој не е за штит но друш тво; лице вработено во заштитно друштво; лице вработено во ТИРЗ ка ко и ли ца та кои има ат ос ло бо ду ва ње по член 98 од За ко нот за вработување и осигурување во случај на невработеност, и по крај фа ктот што овие ли ца се ос ло бо де ни или де лум но се ос ло бо де- 40 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци ни од пла ќа ње на пер со нал ни от да нок исти те ги по пол ну ва ат ко ло ни 2 и 3 од овој обра зец во пол ни из но си, а во колоната 4 се впишува 0. На ре ден број 2 - До пол ни тел ни при ма ња и на до ме сто ци од ра бо тен од нос на кои не се плате ни при до не си се иска жу ва ат си те лич ни при ма њаос тва ре ни во па ри или во не кој друг об лик за кои непо стои об вр ска за пла ќа ње при до не си (на при мер: ре грес за го ди шен од мор, ју би леј ни на гра ди, на домест на тро шо ци за ко ри сте ње сопс твен авто мо билво ви си на од 30% од це на та на ли тар го ри во што гоко ри сти авто мо би лот за се кој из ми нат ки ло ме тар које исп ла тен над 3.500 де на ри по ли це). На ре ден број 3 - Пен зии се ис ка жу ва ат при ма ња ос тваре ни ка ко пен зии, сог лас но чле нот 14-а став 1 точ ка 2 од За ко нот. Ко рис ни ци те на пен зии пре ку Фон дот за пен зи ско иин ва лид ско оси гу ру ва ње на РМ, прес ме та ни от да нокод до ход го еви ден ти ра ат ка ко да е пла тен, од при чи нашто во За ко нот по стои об вр ска спо ред ко ја на Фон дотза пен зи ско и ин ва лид ско оси гу ру ва ње на РМ му се отста пу ва пер со нал ни от да нок пре с ме тан на пен зи и те. Об врз ни ци те кои ос тва ру ва ат пен зии од странс тво, на кои во стран ска та др жа ва им е за др жан да нок, има атоб вр ска да го при ја ват овој при ход со го диш на та да ночна при ја ва, са мо до кол ку ост ва ру ва ат и друг при ход, при што из но сот на пла те ни от да нок во дру га др жа ваго еви ден ти ра ат во ко ло на та 4 пла те ни акон та ции. Име но, сог лас но одред ба та за из бег ну ва ње на дво јно то ода но чу ва ње утвр де на со чле нот 13 од За ко нот, Уп ра ва та за јав ни при хо ди, е долж на на об врз ни кот даму ја на ма ли об вр ска та за пла те ни от да нок во дру гата др жа ва до из но сот што би се до бил со при ме на нада ноч ни те стап ки од член 12 на овој За кон. За таа целсе пре по ра чу ва овие об врз ни ци, при под не су ва ње напри ја ва та да до ста ват и ко пи ја од до ку мен тот за плате ни от да нок во дру га др жа ва. На ре ден број 4 - При ма ња на чле но ви на ор гани те на упра ву ва ње и на ор га ни те на над зор на тр говски те друш тва се иска жу ва ат при ма ња таутвр де ни сог лас но од ред би те од чле нот 14 а став 1 точ ка 3 од За ко нот. При ма ња та ос тва ре ни ка ко пла ти, на до ме сто ци идру ги до пол ни тел ни при ма ња од ра бо тен од нос на членна ор га нот на упра ву ва ње или на ор га нот на над зор натр гов ски те друш тва, се иска жу ва ат на ре ден број 1. Ова се од не су ва на при ма ња та на чле но ви на надзор ни од бо ри кои исто вре ме но се и вра бо те ни ли ца кај исп ла ту ва чот на при хо дот и при ма ња на чле но ви на управ ни и над зор ни од бо ри кои не се вра бо те ни ли ца. Напомена: За лицата кои оствариле приходи во 2015 година по основ на надомест од договори за дело, авторски договори и други договори (реден број 4, 5, 6, 7, 8 и 10 од Образецот ПДД-ГДП), согласно Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување постоела обврска за плаќање на придонес за ПИО и здравствено осигурување. Доколку надоместот на лицето е исплатен од страна на исплатувач кај кој е вработен или од нему поврзано правно лице кој бил обврзник за пресметка и уплата на придонесите, во колоната "Бруто износ на приходите" се внесува збирот на исплатениот нето приход, платените придонеси и персонален данок на доход, додека во колоната "Вкупен износ на платени аконтации" се внесува износот на платениот персонален данок. За надоместоците кои лицето ги добило од исплатувач кај кого не е вработено или од вршење услуги во странство и имало обврска само да ги плати придонесите во колоната "Бруто износ на приход" се внесува збирот на исплатениот нето приход и персонален данок, додека во колоната "Вкупен износ на платени аконтации" се внесува платениот персонален данок или доколку данокот не е платен се става "0" (нула). На ре ден број 5 - При ма ња на фун кци о не ри, пра те ни ци, со вет ни ци и дру ги но си те ли на јавни фун к ции се иска жу ва ат при ма ња та ут вр де нисог лас но одред би те од чле нот 14 а став 1 точ ка 4 од За ко нот. И во овој дел тре ба да се пра ви раз ли каме ѓу при ма ња та ос тва ре ни ка ко пла ти, на до ме сто ции дру ги до пол ни тел ни при ма ња од ра бо тен од нос нано си те лот на јав на функ ци ја, кои по себ но се иска жува ат на ре ден број 1. Во оваа гр у па на лич ни при ма ња се иска жу ва ат ипри ма ња та ост ва ре ни врз ос но ва на чле ну ва ње вораз ни ко ми сии и ра бот ни гру пи и те ла ка де чле ну ваили е из бран но си те лот на јав на функ ци ја. На ре ден број 6 - На до ме сто ци за ра бо та на су дии по рот ни ци, веш ти ли ца и сте чај ни управни ци, кои немаат својство на вработени лица во соодветните институции или друштва сеиска жу ва ат при ма ња та на овие ли ца утвр де ни сог ласно чле нот 14 а став 1 точ ка 8 од За ко нот. Сте чај ни теуп рав ни ци на овој ре ден број ги иска жу ва ат при ма ња REPREZENT FEVRUARI 2/2016 41

Даноци та на кои им е за др жан да нок по од би вка, при ис плата та на при ма ње то. На ре ден број 7 - На до ме сто ци на чле но ви на Ма ке дон ска та ака деми ја на на у ки те и умет ности те се иска жу ва ат на до ме сто ци те што ги ост ва рува ат овие ли ца ут вр де ни сог лас но чле нот 14 а став 1 точ ка 9 од За ко нот. На ре ден број 8 - При ма ња врз ос но ва на дого вор за по вре ме но вр ше ње на ус лу ги (при хо ди кои фи зич ки те ли ца ги ос тва ру ва ат врз ос но ва на до го вор за де ло), се ис ка жу ва ат си те при ма ња ос тва ре ни од вр ше ње на ус лу ги на прав ни и фи зич ки ли ца, утвр де ни сог лас но чле нот 14 а став 1 точ ка 11 од За ко нот. На ре ден број 9 - При хо ди од имот и имот ни пра ва (за куп ни ни) се ис ка жу ва ат при хо ди те ос тва рени од из да ва ње под за куп или под закуп на зем ји ште, стан бе ни и де лов ни про сто рии, га ра жи, прос то рии за од мор и ре кре а ци ја, опре ма, превоз ни средс тва и дру ги ви до ви на имот, за кои е утвр де на об вр ска за пла ќање на да но кот сог лас но со чле нот 32 од За ко нот. Ка ко вку пен из нос на од би то ци, во ко ло на та (3) се ис кажу ва из но сот на тро шо ци те прес ме та ни во ви си на од 25%, а ко га ста ну ва збор за за куп ни на од оп ре ме ни стан бе ни и де лов ни прос то рии во ви си на од 30% од бру то за куп нина та, сог лас но со чле но ви те 34 и 34 а од За ко нот. Об врз ни ци те кои за куп ни на та ја ос тва ру ва ат од физич ки ли ца ка ко из вор на по да то ци за по пол ну ва ње на обра зе цот на да ноч на та при ја ва ги ко ри стат акон та тивни те ре ше ни ја на Упра ва та за јав ни при хо ди, а об врз ници те кои ос тва ру ва ат за куп ни на од прав ни ли ца или од фи зич ки ли ца кои вр шат деј ност, од нос но во дат де лов ни кни ги, ка ко из вор на по да то ци им слу жи збир ни от по даток што ќе го до би јат од исп ла ту ва чот (за ку пе цот). На ре ден број 10 - При хо ди од ав тор ски пра ва и пра ва од ин дус трис ка сопс тве ност се иска жу ваат при хо ди те ос тва ре ни од автор с ки пра ва и пра ва од ин ду стри ска сопстве ност, утвр де ни сог лас но чле нот 38 од За ко нот, а ка ко од би то ци, во ко ло на та (3) се искажу ва ат из но си те на нор ми ра ни те тро шо ци пресме та ни во ви си на од 25% до 60% од бру то при хо дот, сог лас но чле нот 41 од За ко нот или ствар ни те тро шо ци кои обврз ни кот ги иско рис тил при акон та тив но то пла ќа ње на да но кот. На ре ден број 11 - Ди ви ден ди и дру ги при хо ди ос тва ре ни со учес т во во до би вка та кај прав ни и фи зички ли ца се иска жу ва ат бру то ди виден ди те и дру ги те при хо ди ост варе ни врз оваа ос но ва. На ре ден број 12 - При хо ди од кама ти за кои по стои об вр ска за плаќа ње на да нок се ис ка жу ва ат прихо ди те ост ва ре ни од: ка ма ти те по за е ми да де ни на фи зич ки и пр ав ни ли ца; ка ма ти те по об врз ни ци или дру ги хар тии од вред ност. Данок на доход не се плаќа на камати по обврзници издадени од РМ и единиците на локална самоуправа. Основа на данокот на доход на приходите од камата претставува износот на пресметаната камата. На по ме на: Ка ма ти те на оро че ни штед ни и дру ги де по зи ти ќе се ода но чу ваат по пристапувањето на Република Македонија во Европската унија. На ре ден број 13 - До би вки од игри на сре ќа и дру ги на град ни игри се иска жу ва ат до би вки те во па ри и пред ме ти кои фи зич ко то ли це ги ост ва ри ло во те кот на го ди на та од игри те на сре ќа и дру ги те наг рад ни игри. Ту ка не вле гу ва ат по е ди неч ни те до би вки кои не го над ми ну ва ат из но сот од 5.000 де на ри. На ре ден број 14 - Дру ги при хо ди на кои аконта ци ја та на да но кот се пла ќа по од би вка се иска жу ва ат, раз ни ви до ви по мо шти за лекување, школување, учество на разни спортски, културни и други манифестации и дру го. Како вкупен износ на одбитоци се внесува износот на трошоците во висина од 35% од бруто приходот. На ре ден број 15 - Дру ги при хо ди на кои аконта ци ја та на да но кот не се пла ќа по од би вка се иска жу ва ат дру ги те при хо ди на кои акон та ци ја та на да но кот на до ход се пла ќа по ре ше ние на Упра ва та за јав ни при хо ди и тоа: при хо ди од имот и имот ни пра ва ако исп ла ту вачот на при хо дот не во ди де лов ни кни ги; дру ги при хо ди на кои не се пла ќа акон та ци ја на да но кот по од би вка. Ка ко дру ги при хо ди на овој ре ден број се сме та ат и при хо ди те ост ва ре ни со стек ну ва ње на хар тии од вред ност и учес тво во ка пи та лот без на до ме сток до кол ку исти те не се ода но че ни со За ко нот за да но ци на имот. На ре ден број 16 - Не то при ход ос тва рен од врше ње са мо стој на деј ност се иска жу ва из но сот на не то при хо дот утвр ден на поле 20 во Да ноч ни от би ланс (обра зец ПДД ДБ), а ка ко од би вка од не то при хо дот во ко ло на 3 се иска жу ва ат из но си те на из вр ше ни те вло жу ва ња во ма те ри јал ни средс тва (нед виж но сти, 42 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци по строј ки и опре ма) и не ма те ри јал ни средс тва (комп јутер ски соф твер и па тен ти) за про ши ру ва ње на сво ја тадеј ност, во ви си на од 30% од из вр ше ни те вло жу ва њасо тоа што из вр ше но то на ма лу ва ње не мо же да би депо го ле мо од 50% од утвр де на та да ноч на ос но ва заисти от да но чен пер и од. Ка ко вло жу ва ња во ма те ри јал ни и не ма те ри јал нисредс тва не се сме та ат вло жу ва ња та во пат нич ки автомо би ли, ме бел, те пи си, ау дио ви зу ел ни средс тва, бе латех ни ка, умет нич ки де ла од ли ков на та и при ме не та таумет ност и дру ги украс ни пред ме ти за опре му ва ње наад ми ни стра тив ни те про сто рии, освен вло жу ва ња та вопат нич ки авто мо би ли во деј но сти те: из нај му ва ње на вози ла (рент а кар), авто та кси пре воз, во зи ла за обу ка наво за чи и спе ци јал ни во зи ла (пог ре бал ни, бр за по мош, во зи ла за по мош на пат и слич но), за кои об врз ни котима пра во на на ма лу ва ње на да ноч на та ос но ва во виси на на из вр ше но то вло жу ва ње, но не по ве ќе од ви сина та на да ноч на та ос но ва за исти от да но чен пер и од. За ос тва ру ва ње на пра во то на да ноч но на ма лу ва ње, ус лов е об врз ни кот да не ги оту ѓи или на другна чин да ги пре не се средс тва та за пе ри од од триго ди ни, поч ну вај ќи од го ди на та во ко ја е из вр ше новло жу ва ње то. Ако об врз ни кот на кра јот на се кој прес ме тко вен пери од, до ку мен ти ра но не до ка же де ка из но сот на на ма лува ње то на да ноч на та ос но ва го вло жил за овие на ме нии не ги от ста пил ос нов ни те средс тва, да ноч ни от об врзник го гу би пра во то на ос ло бо ду ва ње врз оваа ос но ва. Да но кот кој би го пла тил да не го ко ри стел ова осло бо ду ва ње се нап ла ту ва во из нос зго ле мен со ка ма тапро пи ша на за да но ци те што не се пла те ни во про пиша ни от рок. Како вкупен износ на платени аконтации се внесуваизносот на платениот персонален данок во текот на 2015 година. На по ме на: Са мо стој ни те вр ши те ли на деј ностне под не су ва ат обра зец ПДД-ГДП ко га ос тва ру ва атпри хо ди са мо од вр ше ње на са мо стој на деј ност. Докол ку ос тва ру ва ат и дру ги при хо ди освен при хо ди теод вр ше ње на са мо стој на деј ност има ат об вр ска дапод не сат обра зец ПДД-ГДП. На ре ден број 17 - Вку пен при ход од зем јо делска деј ност спо ред па у шал но утвр ден при ходсе иска жу ва ос тва рен вку пен при ход врз ос но ва напро из ве де ни зем јо дел ски про из во ди што е внесенво точката 5 од образецот "ПДД ПЗ" (кој претходно еподнесен во УЈП). Како одбитоци во колоната 3 се искажуваатизносите на нормирани трошоци при утврдување наданокот на приходи од земјоделска дејност според паушално утврден нето приход според член 31 а од Законот. На ре ден број 18 - Ос тва ре ни ка пи тал ни доби вки се иска жу ва ат бруто износот на ка пи тал нитедо би вки ос тва ре ни во те кот на го ди на та. Сог ласно член 50 од За ко нот, под ка пи тал на до бив ка сепо драз би ра при хо дот ост ва рен ка ко раз ли ка ме ѓупро даж на та и ку пов на та (набавната) це на што обврз ни кот ја ос тва ру ва од про даж ба на хар тии одвред ност, учес тво во ка пи та лот и нед ви жен имот. За про даж на це на се сме та до го во ре на та це на, однос но це на та ко ја Упра ва та за јав ни при хо ди ќе јаутвр ди ако оце ни де ка до го вор на та це на е по ни скаод па зар на та. Ку пов на (на бав на) це на прет ста ву ваце на та по ко ја об врз ни кот го стек нал учест во то во ка пи та лот. Ос но ва за да но кот на до ход сог лас но член 51 а од За ко нот за ка пи тал ни до би вки прет ста ву ва раз ли ка та ме ѓу про даж на та и ку пов на та (на бав на та) це на на хар ти и те од вред ност, учест во то во ка пи та лот и нед виж ни от имот. Во ко ло на та 3 ка ко вкуп ни од би то ци се иска жу ва атолес ну ва ња та во висина од 30% од остварениот брутоприход, а во ко ло на та 4 си те пла те ни акон та ции напер со нал ни от да нок врз оваа ос но ва. Врз ос но ва на под не се на та акон та тив на при ја ва со Образец ПДД АДП/КД Упра ва та за јав ни при хо ди (нате ри то ри ја та ка де се на о ѓа жи веа ли ште то на об врз никот, а за об врз ник не ре зи дент на те ри то ри ја та ка дее ос тва ре на ка пи тал на та до бив ка), ќе до не се акон татив но ре ше ние за пла ќа ње на да но кот. По да то ци теод акон та тив ни те ре ше ни ја збир но се при ка жу ва ат вого диш на та да ноч на при ја ва. Напомена: Капиталните добивки остварени одпродажба на хартии од вредност не се оданочуваат соперсонален данок на доход од 1 Јануари 2013 годинадо 31 Декември 2018 година. На ре ден број 19 - Да ноч но ос ло бо ду ва ње врз ос но ва на дона ции во ви си на од 20% од го диш ниот да но чен долг, но не по ве ќе од 24.000 де на ри севне су ва ос ло бо ду ва ње то кое сле ду ва на фи зич ко ли цекое до ни ра фи нан си ски средс тва на прав но ли це. Овојре ден број се утвр ду ва на тој на чин што вкуп ни от из носод ре ден број 21 ко ло на 2 ќе се на ма ли за вкуп ни отиз нос од ре ден број 21 ко ло на 3 и до би е ни от из нос сепом но жи со 20%. REPREZENT FEVRUARI 2/2016 43

Даноци На ре ден број 20 - Иско рис те но да ноч но ос лобо ду ва ње при акон та тив но то ода но чу ва ње се иска жу ва из но сот на искористеното право на лич но осло бо ду ва ње при аконтативно пресметување на персоналниот данок на доход за вкупно исплатените лични примања од плата и пензија во 2015 година. Така на пример до колку во 2015 година се исплатени декемвриска плата од 2014 година и сите 12 плати од 2015 година се зема искористеното ослободување за 13 месеци при аконтативно пресметување на персоналниот данок на доход за вкупно исплатените плати. На ре ден број 21 - Вкуп но се пра ви зби рот на секо ја ко ло на, со што му се овоз мо жу ва на об врз никот и при са мо то по пол ну ва ње на обра зе цот на при ја ва та ори ен та ци о но и сам да го утвр ди из но сот на го диш на та да ноч на об вр ска. Пресметување на Годишниот данок Со одред би те на чле нот 87 и 90 од Зако нот, Управа та за јав ни при хо ди е долж на со ре ше ние, во рок од 60 де на, од нос но нај доц на до 15 Мај 2016 го ди на, да го утвр ди го диш ни от да нок врз ос но ва на: по да то ци од го диш на та да ноч на при ја ва; по да то ци од де лов ни те кни ги; дру ги по да то ци кои се од зна че ње за утвр ду ва ње на да ноч на та об вр ска. Докол ку об врз ни кот на опш ти от по вик, не под не се го диш на да ноч на при ја ва или во неа не ги при ја ви си те ос тва ре ни при хо ди што под ле жат на ода но чу ва ње, дано кот ќе се ут вр ди врз ос но ва на служ бе ни те по да то ци за ос тва ре ни от при ход, со спо ре ду ва ње со об врз ник со иста или со слич на деј ност, врз ос но ва на по да то ци утвр де ни по пат на из вр ше но сни ма ње за ос тва ре ни от обем на ра бо та од нос но про мет, врз ос но ва на споре ду ва ње со про сеч ни те бру то пла ти на вра бо те ни те кај прав ни ли ца за иста или за слич на деј ност или врз ос но ва на стру чен на од или мис ле ње на ве штак. казнени мерки за неподнесување на Годишната даночна Пријава образец Пдд-ГдП Сог лас но член 144 а од За ко нот на об врз ни кот фи зич ко ли це кое би ло долж но а не до ста ви ло во про пи ша ни от рок го диш на да ноч на при ја ва ќе му се изре че гло ба во из нос од 100 до 200 евра во де нар ска про тив вред ност. При мер: Практичен пример на пополнување на образецот Об врз ни кот Јо ван Тр пев ски во 2015 го ди наос тва рил при хо ди од след ни те из во ри: 1. Бруто пла та од ра бо тен од нос за 12 ме се ци во 2015 година (24.000 х 12)... 288.000 Пла те ни при до не си (27%)... 77.760 Пла тен пер со на лен да нок (10%)... 12.240 Лич но ос ло бо ду ва ње (7.320 х 12)... 87.840 2. При ма ња врз ос но ва на исплатен регрес за годишен одмор Вкуп но бру то при ма ње... 9.351 Пла тен пер со на лен да нок... 935 3. За куп ни на за из нај ме на неопремена де лов на про сто ри ја на прав но ли це: Бру то из нос... 60.000 Ко ри сте но на ма лу ва ње 25% од ос тваре ни от при ход во 2015 го д... 15.000 Пла тен акон та ти венда нок по стап ка од 10%... 4.500 4. При ход од ка пи тал ос тва рен ка коди ви ден да (две исп ла ти): Вку пен бру то при ход од ка пи тал... 25.000 Пла тен пер со на лен да нок 10%... 2.500 5. Ос тва ре на ка пи тал на до би вка одпро даж ба на удел во друш твосо огра ни че на од го вор ност... 95.000 30% на ма лу ва ње одка пи тал на та до би вка... 28.500 Пла тен пер со на лен да нок сог лас но ре ше ни е то на Упра ва та за јав ни при хо ди... 6.650 Прес ме тка на го ди шен да нок: Ка ко што мо же да се ви ди и на обра зе цот, на ре ден број 21 Вкуп но, зби рот на од дел ни те ко ло ни из не су ва: опис начин на пресметка износ Колона 2 Бруто износ на приходот 477.351 денари Колона 3 Вкупен износ на одбитоци 209.100 денари Колона 4 Вкупен износ на плате ни аконтации на данок 26.825 денари Даночна основа Бруто приходи вкупни одбитоци 477.351 209.100 = 268.251 Годишен Даночна основа х годишни 268.251 х 10% = 26.825 данок стапки 44 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци 0 6 0 3 9 5 6 4 5 5 0 5 4 Јован Трпевски Бул. Јане Сандански бр.81 1000 - Скопје 0 1 0 1 2 0 1 5 0 2 2 4 5 0 3 5 3 3 1 1 5 1 2 0 3 2 0 1 5 2 0 1 6 jovant@yahoo.com 288000 77760 12240 9351 935 60000 15000 4500 25000 2500 95000 28500 6650 87840 477351 209100 26825 Јован Трпевски 1 2 0 3 2 0 1 6 REPREZENT FEVRUARI 2/2016 45

Даноци ДА НОК НА Д О Д А Д Е Н А ВРЕД НОСТ Из ме на та на вред нос ни от ус лов за ре гистри ра ње на да ноч ни те об врз ни ци на да но котна до да де на вред ност од 2.000.000 на 1.000.000 де на ри пре диз ви ка го лем број на прав ни и фи зич ки ли ца да до би јат трет ман на ид ни даноч ни об врз ници. Во так ва сос тој ба се нај доаод дел ни бу џет ски ко рис ни ци и еди ни ци нало кал на та са мо уп ра ва кои се долж ни да ги почи ту ва ат но ви те за кон ски из ме ни и за кон ски теро ко ви за ре гис три рање. Но, од на ве де но топро из ле зе ос нов но то пра шање: на кој на чинбу џет ски те ко рис ни ци ка ко да ноч ни об врзни ци ќе ги еви ден ти ра ат тран сак ци и те во коие вклу чен да но кот на до да де на вред ност восмет ко вод стве на та еви денција. На чи нот на еви ден ти ра ње на да ноч ни теоб врски во смет ко вод стве на та еви денци јасе раз ли ку ва од вос поста ве на та прак са ко јаја при ме ну ва ат суб јек ти те ре гис три ра ни соглас но За ко нот за тр гов ски друш тва, кои гипри ме ну ва ат ме ѓу на род ни те смет ко вод стве нистан дарди/ме ѓу на род ни стан дар ди за фи нансис ко из вес ту вање, спо ред кои при хо ди теи рас хо ди те се ис ка жу ва ат на пресмет ков наос нова. Смет ко вод стве ни те тран сак ции кои се поврза ни со ис ка жу ва ње на да ноч ни те об врскитре ба да би дат еви ден ти ра ни од стра на набу џет ски те ко рис ни ци на на чин кои се зас нова ат на смет ко вод стве ни те принци пи и на че лапро пи ша ни со За ко нот за смет ко вод ство забу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци и Пра вил никот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски теко рис ници. КАЈ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИ ЦИ И СМЕТ КО ВОД СТВЕ НО ЕВИ ДЕН ТИ РА ЊЕ НА ДА НОЧ НИ ТЕ ОБ ВРСКИ Бранислав ГУЛЕВ НА МА ЛУ ВА ЊЕ НА ВРЕД НОС ТА ЛИ МИ ТОТ НА ОС ТВА РЕ НИ ОТ ПРО МЕТ КА КО ОС НО ВА ЗА РЕ ГИС ТРИ РАЊЕ По след на та из ме на на од ред би те од член 51 од За ко нот за да но кот на до да де на вред ност на мет на пра ша ња кај од го вор ни те ли ца и од го вор ни те сметко во ди те ли кај држав ни те ор га ни и еди ни ци те на локал на та са мо уп рава, и тоа: - Со на ма ле ни от из нос на ос тва рен вку пен про мет во из ми на та та ка лен дар ска го дина, од 2.000.000 на 1.000.000 де на ри ка ко ус лов за ре гис три ра ње на да но кот на до да де на вред ност, се зго ле мибро јот на бу џет ски те ко рис ни ци кои го надми на ле овој из нос во прет ход на та го дина, ос тва ру вај ќи про мет по раз ни ос нови, а во кои е вклу чен да но кот на до да де на вред ност; - Но во то за кон ско ре ше ние пре диз ви ка об врска од дел ни бу џет ски ко рис ни ци да се ре гис три раат ка ко да ноч ни об врз ници, до де ка ос та на ти те кои ос тва ри ле вку пен про мет во вку пен из носпо мал од 1.000.000 де на ри не дол жат да нокна до да де на вред ност за про ме тот на добра и ус лу ги из врше ни од нив, ни ту се долж ни од дел но да ис ка жу ва ат да нок во фак ту рите, а со тоа не ма ат пра во на од би ток на прет хо ден да нок; - На кој на чин држав ни те ор га ни и ор га ни те на еди ни ци те на ло кал на та са мо уп ра ва тре ба да ги еви ден ти ра ат тран сак ци и те во кој е вклу чен да но кот на до да де на вред ност. ДА ЛИ И ВО КОИ СЛУ ЧАИ БУ ЏЕТ СКИ ТЕ КО РИС НИ ЦИ СЕ ДА НОЧ НИ ОБ ВРЗ НИ ЦИ? Спо ред од ред би те од член 10 од За ко нот за дано кот на до да де на вред ност држав ни те ор га ни и ор га ни те на еди ни ци те на ло кал на та са мо уп ра ване се да ноч ни об врз ни ци за оној дел од нив на тадеј ност, што се ог ра ни чу ва на из вршу ва ње то на 46 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци јав ни фун кции, ду ри и ако во врска со таа деј ност нап ла ту ва ат да ноци, такси, при до неси. Но, до кол ку држав ни те ор га ни и ор га ни те на еди ни ци те на ло кал на та са мо уп ра ва вр шат стопан ска деј ност ко ја спо ред за ко нот е ода но чива, то гаш ис ти те се да ноч ни об врз ници. Спо ред член 9 од За ко нот за да нок на до да дена вред ност, да но чен об врз ник, е ли це кое трај но или пов ре ме но са мос тој но врши сто пан ска деј ност, не за вис но од це ли те и ре зул та ти те од оваа деј ност. Нај чес то во прак са та срет ну ва ме слу чаи ко га државни те ор га ни и ор га ни те на еди ни ци те на ло кал на та са мо уп ра ва вр шат сто пан ска деј ност пре ку ор га ни зира ње на рес то ран од от во рен ка рак тер, из нај му ва ње на де лов ни прос то рии на дру ги суб јекти, из да ва ње и про даж ба на об ра зов ни ма те ри ја ли и слично. СМЕТ КО ВОД СТВЕН ТРЕТ МАН Спро ве ду ва ње то на тран сак ци и те во смет ко водстве на та еви денци ја во кои е вклу чен да но кот на до да де на вред ност тре ба да се из врши со це лос на и пра вил на при ме на на смет ко вод стве ни те по ли ти ки и на че ла кои се про пи ша ни во За ко нот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ни ци и Пра вил ни кот за смет ко вод ство за бу џе ти те и бу џет ски те ко рис ници, при што: Тран сак ци и те тре ба ажурно, нав ре мено, хроно лош ки и це лос но да се еви ден ти ра ат во делов ни те кни ги кои се ос но ва за из гот ву ва ње на фи нан сис ки те из веш таи; При хо ди те и рас хо ди те тре ба да би дат ис ка жа ни во мо мен тот на при ли вот, од нос но од ли вот на па рич ни те сред ства на смет ка та на бу џет ски от ко рис ник, а не во мо мен тот на при ем на сметко вод стве ни от до ку мент, или во мо мен тот на из да ва ње на ис тите; Крат ко роч ни те и дол го роч ни по ба ру ва ња и обврски тре ба да се ис ка жат врз ос но ва на при мен или из да ден до ку мент, ка ко и врз ос но ва на при ме на стока, из врше на ус лу га или ра бота. На чи нот на еви ден ти ра ње на да но кот на дода де на вред ност кај овој вид на суб јек ти се разли ку ва од вос поста ве на та прак са кај тр гов ски те друш тва, кои сог лас но за кон ска та ре гу ла ти ва и ме ѓу на род ни те смет ко вод стве ни стан дард/ме ѓуна род ни стан дар ди за фи нан сис ко из вес ту ва ње при хо ди те и рас хо ди те се ис ка жу ва ат на пресметков на ос нова, од нос но во мо мен тот на при е мот на до ку мен тот за из врше на та ис по ра ка на тр гов ска сто ка или за из врше на та ус лу га или ра бота, од носно во мо мен тот на из да ва ње на до ку мент (фак тура, вре ме на си ту а ција) за из врше на ус лу га или ра бота. До кол ку од го вор ни от смет ко во ди тел пра вил но ги при ме ну ва смет ко вод стве ни те принци пи и на чела, смет ко вод стве но то еви ден ти ра ње на тран сак ци и те во кој е вклу чен да но кот на до да де на вред ност, тре ба да се спро ве де на след ни от на чин: Со при е мот на тр гов ска сто ка тре ба да се зголе ми сос тој ба та на смет ки те на гру па та смет ки 66 и смет ка та 901, При при е мот на смет ко вод стве ни от до ку мент (фак тура, вре ме на си ту а ција) пот реб но е да се ис ка же об врска спре ма до ба ву ва чи те во бруто из нос во кој е вклу чен да но кот на до да де на вред ност, а до кол ку се ис пол не ти ус ло ви те за пов ра ток на да но кот на до да де на вред ност потреб но е ис ти от да се ис ка же на смет ка та 141 до кол ку се ра бо ти за бу џет или на смет ка та 171 за бу џет ски те ко рис ници, При фак ту ри ра ње на по ба ру ва ња та од ку пу вачи те пот реб но е да се ис ка же по ба ру ва ње во бру то из нос во кој е вклу чен да но кот на до даде на вред ност, со ис тов ре ме но фор ми ра ње на об врска кон држа ва та по ос нов на да нок на дода де на вред ност, и тоа на со од вет ни те сметки, смет ка та 241 за бу џе тите, од нос но смет ка та 250 за бу џет ски те ко рис ници, При пла ќа ње на об врските спре ма до ба ву ва чи те пот реб но е да се ис ка же рас ход во из нос кол ку што из не су ва об врската, а при нап ла та на поба ру ва ња та да се ис ка же при ход во из нос кол ку што из не су ва по ба ру ва њето, По ба ру ва ње то на да но кот на до да де на вредност по ос нов на пра во то на пов ра ток тре ба да се ком пен зи ра со об врската по ос нов на да нок на до да де на вред ност, со тоа што ос та то кот на об врската тре ба да се пла ти во за кон ски пропи ша ни от рок и за ис ти от да се ис ка же рас ход и на ма лу ва ње на сос тој ба та на смет ка та на бу џет ски от ко рис ник, REPREZENT FEVRUARI 2/2016 47

Даноци При мер 1: Пре би ва ње на ДДВ КНИ ЖЕ ЊЕ: На бав ка на тр гов ска стока 660 - Сто ки на за ли ха...315.000 901 - Оста нат ка пи тал...315.000 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...315.000 220 - Об врски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та...315.000 171 - По ба ру ва ња за пла тен ДДВ... 48.037 298 - Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...48.037 Из врше на про дажба 101 - Бла гај на...350.000 732 - Про даж ба на сто ки...350.000 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња... 53.375 250 - Об врски за ДДВ...53.375 901 - Оста нат ка пи тал...315.000 660 - Сто ки на за ли ха...315.000 Пла ќа ње на об врски по фак тура 4236 - Обра зов ни ма те ри ја ли...315.000 100 - Смет ка...315.000 220 - Об врски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та...315.000 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...315.000 250 - Об врски за ДДВ...48.037 171 - По ба ру ва ња за пла тен ДДВ...48.037 298 - Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...48.037 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...48.037 Доп ла та на ДДВ 426 - Дру ги опе ра тив ни рас хо ди...5.338 100 - Смет ка...5.338 250 - Об врски за ДДВ...5.338 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...5.338 При мер 2: На ба ве на е тр гов ска сто ка во из нос од 315.000 де на ри од еко ном ски от опе ра тор. Воте кот на го ди на та тр гов ска та сто ка е прода де на на ку пу ва чи те пре ку ма лоп ро даж ба вовку пен из нос од 350.000 де нари. Бу џет ски от ко рис ник на ба вил тр гов ска сто каво из нос од 267.000 де на ри од еко ном ски от опера тор. Во те кот на го ди на та тр гов ска сто кае про да де на на ку пу ва чи те во вку пен из нос од 300.000 де нари. КНИ ЖЕ ЊЕ: На бав ка на тр гов ска стока 660 - Сто ки на за ли ха...267.000 901 - Оста нат ка пи тал...267.000 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...267.000 220 - Об врски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та...267.000 171 - По ба ру ва ња за пла тен ДДВ... 48.060 298 - Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...48.060 48 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Даноци Из врше на про дажба 122 - По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та...300.000 298 - Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...300.000 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...54.000 250 - Об врски за ДДВ...54.000 Доп ла та на ДДВ 426 - Дру ги опе ра тив ни рас хо ди...5.940 100 - Смет ка...5.940 250 - Об врски за ДДВ...5.940 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...5.940 901 - Оста нат ка пи тал...267.000 660 - Сто ки на за ли ха...267.000 Пла ќа ње на об врски по фак тура 4236 - Обра зов ни ма те ри ја ли...267.000 100 - Смет ка...267.000 220 - Об врски спре ма до ба ву ва чи во зем ја та...267.000 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...267.000 Нап ла те ни по ба ру вања 100 - Смет ки...300.000 732 - Про даж ба на сто ки...300.000 298 - Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...300.000 122 - По ба ру ва ња од ку пу ва чи во зем ја та...300.000 Пре би ва ње на ДДВ 250 - Об врски за ДДВ...48.060 171 - По ба ру ва ња за пла тен ДДВ...48.060 298 - Дру ги па сив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...48.060 198 - Дру ги ак тив ни вре мен ски разгра ни чу ва ња...48.060 АКТУЕЛНО КОМПЛЕТНО ЕДНОСТАВНО ЗА ПРИМЕНА ЕЛЕКТРОНСКА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Специјална ЗБИРКА НА ПРОПИСИ за овластени сметководители и сметководители E - ЗБИРКА НА ПРОПИСИ НАЈНОВО ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ Ви е неопходна за секојдневното работење како и за полагање на испитот за стекнување со трајно уверение за овластен сметководител и сметководител. Збирката на прописи е поделена во 4 главни групи: 1 ДАНОЦИ, ПРИДОНЕСИ, ПЛАТИ И ТАКСИ 2 3 ДЕЛОВНО ПРАВО И 4 РАБОТНИ ОДНОСИ СМЕТКОВОДСТВО И РЕВИЗИЈА СМЕТКОВОДСТВЕНИ И РЕВИЗОРСКИ СТАНДАРДИ За само 3.540 денари ГОДИШНО со вклучен ДДВ добивате пристап до ЕЛЕКТРОНСКАТА ЗБИРКА НА ПРОПИСИ, како и телефонски консултации за правни прашања. REPREZENT FEVRUARI 2/2016 49

Плати и надоместоци ПА РА МЕТ РИ ЗА ПРЕСМЕТ КА НА ПЛА ТА И МИ НИ МАЛ НА ПЛА ТА ЗА 2016 ГО ДИНА Иван СТОЈАНОВ Поч ну вај ќи од 2009 го ди на во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја се во ве де концеп тот на це ла (бруто) пла та и се при ме ну ва ин тег ри ра на нап ла та напер со на лен да нок на до ход и на при до не си теод плата. Пресмет ка та на пла та та сог лас но Зако нот за ра бот ни те од но си и За ко нот за при доне си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва њевклу чу ва пресмет ки на: При до нес за за дол жи тел но пен зис ко и инва лид ско оси гу ру вање; При до нес за за дол жи тел но здрав стве нооси гу ру вање; При до нес за оси гу ру ва ње во слу чај на невра бо те ност (при до нес за вра бо ту вање); При до нес за за дол жи тел но здрав стве нооси гу ру ва ње за слу чај на пов ре да на ра бо таи про фе си о нал но за бо лу ва ње; и Пер со на лен да нок на до ход. Со по че то кот на се ко ја го ди на та во ме сец Ја ну ари, Држав ни от за вод за ста тис ти ка на РМ (во про дол же ние ДЗС) ги об ја ву ва по да то ци теза про сеч на бру то и про сеч на не то пла та во Репуб ли ка Ма ке до нија, по да то ци кои се ко рис татза пресмет ка на нај нис ка та и нај ви со ка та осно ви ца за пресмет ка на при до не си те од пла таи на до мес то ци од плата. Овој по да ток кој штого об ја ву ва ДЗС се ко рис ти ка ко па ра ме тар запресмет ка во те кот на це ла та го ди на и ис ти отне се ме нува. ПРО СЕЧ НО ИС ПЛА ТЕ НА МЕ СЕЧ НА БРУ ТО ПЛА ТА Сог лас но со оп ште ни е то на ДЗС бр.4.1.16.06 об јаве но на ден 27.01.2016 го ди на про сеч но ис пла те на та ме сеч на бру то пла та за ме сец но ем ври по да ток што се ко рис ти за пресмет ка на ми ни мал на та и мак си мал на та ос но ви ца за пресмет ка на при до не си те од за дол жител но со ци јал но оси гу ру ва ње из не су ва 32.268 де нари. НАЈ НИС КА ОС НО ВИ ЦА ЗА ПРЕСМЕТ КА НА ПРИ ДО НЕ СИ Сог лас но член 15 од За ко нот за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гу ру ва ње нај ни ска осно ви ца за пла ќа ње на при до не си од пла та из не су ва 50% од про сеч на та пла та по ра бот ник во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја об ја ве на во ме сец ја ну а ри во те ков на та го ди на спо ред по да то ци т е на Др жав ни от за вод за стати сти ка. Овој из нос во 2016 го ди на из не су ва 16.134 (32.268 x 50%). При прес ме тка та на при до не си те се ко гаш прес метка та се вр ши на де фи ни ра на та за кон ска ос но ви ца за прес ме тка на при до не си те, од нос но од пла та та на ра бот ни кот. Са мо во си ту а ции ко га та ка де фи ни ра ната ос но ви ца за прес ме тка на при до не си те е по ма ла од нај ни ска та ос но ви ца за прес ме тка на при до не си те то гаш се вр ши прес ме тка на доп ла та на при до не сот до нај ни ска та ос но ви ца. ПРИ МЕР ЗА ПРЕС МЕ ТА НА ПЛА ТА И ПРИ ДО НЕ СИ КО ГА БРУ ТО ПЛА ТА ТА НА РА БОТ НИ КОТ Е ЕД НА КВА НА МИ НИ МАЛ НА ТА ОС НО ВИ ЦА ЗА ПРИ ДО НЕ СИ ЗА 2016 ГО ДИ НА (ИЗ НОС: 16.134) Р. Стапка Опис бр. Из нос 1 Бру то пла та 16.134 2 При до не си за за дол жи тел но ПИО 18% 2.904 3 При до не си за за дол жи тел но здрав стве но оси гу ру ва ње 7,3% 1.178 4 До пол ни те лен при до нес за за дол жи тел но оси гу ру ва ње во слу чај по вре да и про фе си о нално 0,5% 81 за бо лу ва ње 5 При до нес за за дол жи тел но осигу ру ва ње во слу чај на не вра боте ност (при до нес за вра бо тува 1,2% 193 ње) 6 Вкуп ни при до не си 27% 4.356 7 Вкуп на доп ла та на при до не си 0 8 Бру то пла та на ма ле на за придо не си (8=1 6 7) 11.778 50 REPREZENT fevruari 2/2016

Плати и надоместоци 9 Лич но ос ло бо ду ва ње 7.357 10 Да ноч на ос но ва за прес ме тка напер со на лен да нок на до ход 4.421 11 Пер со на лен да нок 10% 442 12 Не то пла та (12=1-6-11) 11.336 При мер 1: Друш тво то Прог рес ДОО Скоп је склу чи лодо го вор за вра бо ту ва ње со ли це то В.М и во дого во рот е де фи ни ра на бру то пла та на ра ботни кот во из нос од 15.000 де нари. Ра бот ни кот севра бо ту ва со пол но ра бот но вре ме од 40 ча сане делно. Ли це то од го вор но за пресме ту ва ње напла та та пот реб но е се кој ме сец да пра ви допла та на при до не си те до нај нис ка та ос но ви ца од 16.134 де нари. Р. бр. Опис Пла та Стапка Најни скаос нови ца Доп лата напри доне си 1 2 3 4 5 6 = 5-4 Бру то пла та - ос- 1 но ви ца за прес- ме тка на при до- нес 15.000 16.134 1.134 2 При до нес за за дол жи тел но ПИО 18,00% 2.700 2.904 204 При до нес за 3 за дол жи тел но здрав стве но оси гу 7,30% 1.095 1.178 83 р у в а њ е 4 До пол ни те лен придо нес за за дол жител но здрав стве нооси гу ру ва ње заслу чај на по вре 0,50% 75 81 6 да на ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње 5 При до нес за задол жи тел но оси гур у в а њ е во слу чај на не вра бо те ност (при до нес за врабо ту ва ње) 1,20% 180 193 13 6 Вкуп но при до не си 27,00% 6 = 2 + 3 + 4 + 5 4.050 4.356 306 Ред. бр. Опис Из нос Стапка 1 2 3 4 1 Бру то пла т а на ра бот ни кот 15.000 2 Вку пен из нос на при до не сипрес ме та ни до нај ни ска ос нови ца 4.356 3 Бру то пла т а на ра бот ни кот на ма ле на за при до не си 3 = 1 2 10.644 4 Лич но ос ло бо ду ва ње 7.357 5 Да ноч на ос но ва за прес ме тка на пер со на лен да нок на до ход 5 = 3.287 3 4 6 Пер со на лен да нок 6 = 5 х 10% 10% 329 7 Не то пла та за ра бот ни кот 7 = 1-2 - 6 10.315 Пресметки: Нај нис ка ос но ви ца за при до не си по час: (16.134 : 168 ча са = 96,0357) Во прет ход ни от при мер ра бот ни кот е при ја вен напол но ра бот но вре ме од 40 ча са и не го ва та бру топла та (ос но ви ца та за пресмет ка на при до не си е поднај нис ка та ос но ви ца пред ви де на во За ко нот) но штово слу чај до кол ку тоа ли це е вра бо те но на скра те нора бот но вре ме од 20 ча са не делно. Во овој слу чајнај нис ка та ос но ви ца за пресме ту ва ње и пла ќа ње напри до не си те за ра бот ни кот кој е вра бо тен на скра те нора бот но вре ме се до би ва со мно же ње на бро јот на обра бо те ни те ра бот ни ча со ви и вред нос та на нај нис ка таос но ви ца по час. Вред нос та на нај нис ка та ос но ви цапо час за вра бо те ни те кои ра бо тат по мал ку од полно ра бот но вре ме во ме се цот се ут врду ва та ка штонај нис ка та ос но ви ца во из нос од 50% од про сеч на тапла та по ра бот ник во РМ об ја ве на во ме сец ја ну а ри (16.134), се де ли со бро јот на ра бот ни те ча со ви воме се цот сог лас но За кон. Да се на дов рзе ме на прет ход ни от при мер и да земе ме де ка ра бот ни кот поч ну вај ќи од ме сец Фев ру а рибил вра бо тен со скра те но ра бот но вре ме од 4 ча сане дел но во друш тво то Прог рес ДОО Скоп је и ис ти отќе до би ва бру то пла та во из нос од 7.500 де нари. Одрабо те ни ча со ви во ме сец фев ру а ри 84 часа. Нај нис ка ос но ви ца за при до не си за ра бот ни котсо скра те но ра бот но време: (96,0357 x 84 ча са = 8.067 де нари) REPREZENT fevruari 2/2016 51

Плати и надоместоци Најни Доп ла ска та на Р. Опис Стап ка Пла та бр. ос нови при до ца не си 1 2 3 4 5 6 = 5 4 1 Бру то пла та ос нови ца за прес ме тка на при до нес 7.500 8.067 567 2 При до нес за за дол 18,00% жи тел но ПИО 1.350 1.452 102 При до нес за за дол 3 жи тел но здрав стве 7,30% 548 589 41 но оси гу ру ва ње 4 До пол ни те лен придо нес за за дол жител но здрав стве ноо с и г у р у в а њ е за случај 0,50% 37 40 3 на по вре да на ра бо та и про фе сио нал но за бо лу ва ње 5 При до нес за за должи тел но оси гу ру вање во слу чај на невра бо те ност (при донес за вра бо ту ва ње) 1,20% 90 97 7 6 Вкуп но при до не си 27,00% 6 = 2 + 3 + 4 + 5 2.025 2.178 153 НАЈ ВИ СО КА МЕ СЕЧ НА ОС НО ВИ ЦА ЗА ПРЕСМЕТ КА НА ПРИ ДО НЕСИ Ка ко што во За ко нот за при до не си од за дол жител но со ци јал но оси гу ру ва ње е пред ви де на нај нис каос но ви ца на ко ја за дол жи тел но мо ра ат да се пла татпри до неси, за ко но да ве цот во член 16 пред ви дел најви сок из нос на пла та над кој об врз ни кот не пла ќа придо неси. Сог лас но член 16 став 1, нај ви со ка ме сеч наос но ви ца за пресме ту ва ње и уп ла та на при до не си теза при ма ња та од ра бо тен од нос од еден об врз ник запресмет ка и уп ла та на при до не си е из но сот од два нае сет про сеч ни плати. Во 2016 го ди на овој по да ток из не су ва 32.268 x 12 = 387.216 де нари. За са мов ра бо те ни те ли ца (тр гов ци по е динци, са мос тој ни врши те ли на деј ност) нај ви со ка та ме сеч наос но ви ца за пресме ту ва ње и уп ла та на при до не си те еиз но сот од осум про сеч ни пла ти или ис та та во 2016 го ди на из не су ва 32.268 x 8 = 258.144 де нари. Нај ви со ка ос но ви ца е ут врде на и за ли це ко рисник на па ри чен на до мес ток за вре ме на прив ре ме нанев ра бо те ност и ис та та из не су ва 80% од про сеч на тапла та по ра бот ник во РМ об ја ве на во ме сец ја ну а риили из нос од 32.268 x 80% = 25.814 де нари. При мер 2: Друш тво то АДВ ДОО Скоп је склу чи ло до говор за вра бо ту ва ње со ли це то В.М и во до го ворза вра бо ту ва ње би ла де фи ни ра на бру то пла таво из нос од 450.000 де нари. Ли це то одо го вор ноза пресмет ка на при до не си те од пла та ис ти тепот реб но е да ги пресме та на нај ви со ка та ос нови ца од 12 про сеч ни бру то плати. Р. бр. Пресмет ка на при до не си те до нај ви со ка ос но вица: Опис Стап ка Нај ви со ка ос но ви ца за при доне си за 2016 1 2 3 4 1 Нај ви со ка ос но ви ца за прес ме тка на при до не си 387.216 2 При до нес за за дол жи тел но ПИО 18,00% 69.699 3 При до нес за за дол жи телно здрав стве но оси гу рув 7,30% 28.267 а њ е 4 До пол ни те лен при до несза за дол жи тел но здравстве но оси гу ру ва ње заслу чај на по вре да на 0,50% 1.936 ра бо та и про фе си о нал но за бо лу ва ње 5 При до нес за за дол жи телно оси гу ру ва ње во слу чајна не вра бо те ност (при донес за вра бо ту ва ње) 1,20% 4.646 6 Вкуп но при до не си 6 = 2 + 3 + 4 + 5 27,00% 104.548 Ред. бр. Опис Из нос Пресмет ка на пер со на лен да нок и де лот кој тре бада му се ис пла ти на ра бот ни кот ка ко плата: Стапка 1 2 3 4 1 Бру то пла та на ра бот ни кот 450.000 2 Из нос на при до не си прес ме та нидо нај ви со ка ос но ви ца 104.548 3 Бру то пла т а на ра бот ни кот на ма ле на за при до не си 3= 1 2 345.452 4 Лич но ос ло бо ду ва ње 7.357 52 REPREZENT fevruari 2/2016

Плати и надоместоци 5 Да ноч на ос но ва за прес ме тка на пер со на лен да нок на до ход 338.095 5 = 3-4 6 Пер со на лен да нок 6 = 5 х 10% 10% 33.810 7 Не то пла та за ра бот ни кот 7 = 1-2 - 6 311.642 СТА П КИ НА ПРИ ДО НЕ СИ ЗА 2016 ГО ДИНА За дол жи тел ни при до не си од пла та При пресмет ка на при до не си те од пла та за 2016 го ди на се при ме ну ва ат ста п ки те про пи ша ни во За конот за при до не си од за дол жи тел но со ци јал но оси гуру ва ње и тоа: Стап ки напри до неси за 2016 При до нес за за дол жи тел но ПИО 18,0% При до нес за за дол жи тел но здравстве но оси гу ру ва ње 7,3% При до нес за за дол жи тел но оси гур у в а њ е во слу чај на не вра бо те ност 1,2% (при до нес за вра бо ту ва ње) До пол ни те лен при до нес за за дол жител но здрав стве но оси гу ру ва ње за 0,5% слу чај на по вре да на ра бо та и про- фе си о нал но за бо лу ва ње Вку пен про цент на при до не си заго ди на та 27,00% При до не сот за ПИО за ста ж на оси гу ру ва ње што се сме та со зго ле ме но тра е ње По ми на ти 12 ме се ца што се см е та ат востаж на оси гу ру ва ње ка к о 18 ме се ца По ми на ти 12 ме се ца што се см е та ат востаж на оси гу ру ва ње ка к о 17 ме се ца По ми на ти 12 ме се ца што се см е та ат востаж на оси гу ру ва ње ка к о 16 ме се ца По ми на ти 12 ме се ца што се см е та ат востаж на оси гу ру ва ње ка к о 15 ме се ца По ми на ти 12 ме се ца што се см е та ат востаж на оси гу ру ва ње ка к о 14 ме се ца По ми на ти 12 ме се ца што се см е та ат востаж на оси гу ру ва ње ка к о 13 ме се ца МИ НИ МАЛ НА ПЛА ТА ЗА 2016 ГО ДИНА Стап ки на ПИО за придоне си за 2016 9,00% 7,50% 6,00% 4,50% 3,00% 1,50% Со до не су ва ње то на За ко нот за ми ни мал на та пла та во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја (во про дол же ние За ко нот) се ут врди ви си на та на ми ни мал на та не то пла та во РМ на ни во на сто пан ство. Ми ни мал на та пла та сог лас но За ко нот прет ста ву ва нај нис ки от ме се чен из нос наос нов на пла та ко ја ра бо то да ва чот е дол жен да му јаис пла ти на ра бот ни кот за ра бо та из врше на за пол нора бот но вре ме и ис пол нет нор ми ран учи нок. Ви си на та на ми ни мал на та не то пла та из не су ва 10.080 де нари. Сог лас но За ко нот, Ми нис тер ство то за труд и со ци јал на по ли тика, по прет ход но мис ле ње на Еко ном ско-со ци јал ни от со вет ја об ја ву ва ви си на та нами ни мал на та пла та во бру то из нос во Служ бен весник на РМ во март се ко ја го ди на за те ков на та го дина. Во по след ни те го дини, поч ну вај ќи од 2012 го ди наод нос но од ко га е до не сен За ко нот за ми ни мал на тапла та во РМ, бе ше да ден пре о ден пе ри од за усогла су ва ње на ви си на та на ми ни мал на та пла та доиз но сот од 10.080 де нари. Поч ну вај ќи од ја ну а риме сец 2016 го ди на из но сот на ми ни мал на та не топла та во Ре пуб ли ка Ма ке до ни ја из не су ва 10.080 де на ри ос вен за од де ли те про из вод ство на текстил, про из вод ство на об ле ка и про из вод ствона ко жа и слич ни про из во ди од ко жа кои се уш тесе усог ла су ва ат и за кои ми ни мал на та пла та во 2016 го ди на из не су ва 9.000 де нари. Овие од де лисог лас но За ко нот зак луч но до 2018 го ди на ќе вр шатусог ла су ва ње и ис ти те за дол жи тел но ќе мо ра ат даис пла ќа ат пла та на из но сот од: За 2016 го ди на 9.000 де на ри во не то из нос; За 2017 го ди на 9.590 де на ри во не то из нос; За 2018 го ди на 10.080 де на ри во не то из нос. Од дел ни гран ски ко лек тив ни до го во ри пред ви ду ваат не то пла та по ви со ка од не то пла та та пред ви де наво За ко нот и ис ти те се об врзу вач ки за при ме на задруш тва та кои се пот пис ни ци на ис тите. Прег лед на ви си на та на ми ни мал на та пла та за 2016 за друш тва та кои ги при ме ну ва ат со од вет ни те гран скико лек тив ни до го вори: Гран ски Ко лек ти вен до го вор Зем јо дел ство (нај ни зок сте пенна сло же ност) Прех ран бе на ин дус три ја (нај низок сте пен на сло же ност) Туту н ско сто пан ство (нај ни зоксте пен на сло же ност) Мо не тар но по сре ду вање/хар тии од вред ност/сто ко ви до го вори (нај ни зок сте пен на сло же ност) Ми ни мал на ме сеч на не то плата 10.100 де нари 10.400 де нари 10.650 де нари 12.200 де нари REPREZENT fevruari 2/2016 53

Плати и надоместоци ПРЕСМЕТ КИ НА МИ НИ МАЛ НА ПЛА ТА СО ДОП ЛА ТА ДО НАЈ НИС КА ОС НО ВИ ЦА ЗА 2016 ГО ДИНА При мер 1: При мер 2: Прес ме та на пла та и при до не си ко га не топла та та на ра бот ни кот е ед на ква на ми ни мална та пла та за 2016 го ди на, сог лас но За ко нот зами ни мал на пла та, (из нос: 10.080) Р. бр. Опис Стап ка Из нос 1 Бру то пла та 14.739 2 При до не си за за дол жи тел но ПИО 18% 2.653 3 При до не си за за дол жи тел ноздрав стве но оси гу ру ва ње 7,3% 1.076 4 До пол ни те лен при до нес заза дол жи тел но оси гу ру ва ње вослу чај по вре да и про фе си онал но за бо лу ва ње 0,5% 73 5 При до нес за за дол жи телно оси гу ру ва ње во слу чај нане вра бо те ност (при до нес завра бо ту ва ње) 1,2% 177 6 Вкуп ни при до не си 27% 3.979 7 Вкуп на доп ла та на при доне си 377 8 Бру то пла т а на ма ле на за придо не си (8=1 6 7) 10.383 9 Лич но ос ло бо ду ва ње 7.357 10 Да ноч на ос но ва за прес ме ткана пер со на лен да нок на до ход 3.026 11 Пер со на лен да нок 10% 303 12 Не то пла та (12=1 6 7 11) 10.080 1 Д о п л а т а на при до не си за задол жи тел но ПИО 251 2 Д о п л а т а на при до не си заза дол жи тел но здрав стве нооси гу ру ва ње 102 3 Д о п л а т а на до пол ни те ленпри до нес за за дол жи тел нооси гу ру ва ње во слу чај по вре даи про фе си о нал но за бо лу ва ње 7 4 Д о п л а т а на при до нес за за должи тел но оси гу ру ва ње во слу чајна не вра бо те ност (при до нес завра бо ту ва ње) 17 5 Вкуп но при до не си 377 Прес ме та на пла та и при до не си ко га не топла та та на ра бот ни кот е ед на ква на ми ни мална та пла та за 2016 го ди на,за од де ли те што сепри ла го ду ва ат (про из вод ство на об лека, про извод ство на тек стил и про из вод ство на ко жа ислич ни про из во ди од кожа) сог лас но За ко нот зами ни мал на пла та (из нос: 9.000). Р. бр. Опис Стап ка Из нос 1 Бру то пла та 13.539 2 При до не си за за дол жи тел но ПИО 18% 2.437 3 При до не си за за дол жи тел ноздрав стве но оси гу ру ва ње 7,3% 988 4 До пол ни те лен при до нес за задол жи тел но оси гу ру ва ње вослу чај по вре да и про фе си о нал ноза бо лу ва ње 0.5% 68 5 При до нес за за дол жи тел но осиг у р у в а њ е во слу чај на не вра бо теност (при до нес за вра бо ту ва ње) 1,2% 162 6 Вкуп ни при до не си 27% 3.655 7 Вкуп на доп ла та на при до не си 701 8 Бру то пла т а на ма ле на за при доне си (8=1 6 7) 9.183 9 Лич но ос ло бо ду ва ње 7.357 10 Да ноч на ос но ва за прес ме тка напер со на лен да нок на до ход 1.826 11 Пер со на лен да нок 10% 183 12 Не то пла та (12=1 6 7 11) 9.000 1 Д о п л а т а на при до не си за за должи тел но ПИО 467 2 Д о п л а т а на при до не си за за должи тел но здрав стве но оси гу ру вање 190 3 Д о п л а т а на до пол ни те лен при донес за за дол жи тел но оси гу ру вање во слу чај по вре да и про фе сио нал но за бо лу ва ње 13 4 Д о п л а т а на при до нес за за должи тел но оси гу ру ва ње во слу чајна не вра бо те ност (при до нес завра бо ту ва ње) 31 5 Вкуп но при до не си 701 54 REPREZENT fevruari 2/2016

Банки и штедилници УПРАВУВАЊЕ СО ЛикВидНОСНиОТ РиЗик кај БАНкиТЕ и ШТЕдиЛНиЦиТЕ Ацо димитровски Ни ту ед на бан ка или ште дил ни ца не мо же дапо стои до кол ку не го ре ши пра ша ње то со ликвид нос ни от ри зик, но ни најмалку не е лес нода се про нај де ви стин ско то ре ше ние за овојри зик, би деј ќи тој про из ле гу ва од комп лекс носта на бан кар ско то ра бо те ње кое по драз би раднев на ажур ност и ли квид ност. Не е до вол но да се одре ди ед но ли це (безог лед на не го во то зна е ње и авто ри тет), штоќе ја сле ди ли квид но ста и ќе на о ѓа за до во лувач ки ре ше ни ја за иста та, па за тоа на ни во набан ка та се гра ди цел еден си стем кој оп фа ќапо себ на ор га ни за ци ска стру кту ра, по ли ти ка ипро це ду ра за упра ву ва ње во во нред ни ус лови. Тоа зна чи де ка во на по ри те да се спра висо овој ри зик бан ка та е при ну де на да ан га жи раго лем дел од сопс тве ни от чо веч ки по тен ци јал, вклу чу вај ќи ги ту ка ор га ни те на упра ву ва ње ивна треш на та кон тро ла. Во на со ка на ре ша ва ње на проб ле ми те кои мо же да ги до не се овој ри зик е и до не се на та Од лу ка за упра ву ва ње со ли квид нос ни от ри зик на бан ки те ("Служ бен вес ник на РМ", број 126/11...151/13) и Упатство за спроведувањена Одлуката за управување со ликвидносниотризик на банките ("Службен весник на РМ", број 139/11...162/13). ШТО Е Ли квид НО СЕН Ри З ик? Ли квид но сен ри зик зна чи по сто е ње на ре ал на мож ност да се дој де во си ту а ци ја да не мо же да се на ми рат навремено до ста са ни те кра тко роч ни об вр ски (пла ќа ња по сме тки: за на ба ве ни сто ки или до би е ни ус лу ги од над во реш ни прав ни и фи зич ки ли ца; за испла та во го то во на има те ли на те ков ни сме тки или на ште да чи те; за исп ла ти по га ран ции да де ни на кра ток рок, а кои пад на ле на то вар на бан ка та и сл.). Сог лас но За ко нот, бан ки те и ште дил ни ци те мо ра да би дат ли квид ни и затоа ако е потребно ќе по зај мат средс тва од дру ги за да ги из ми рат сво и те до ста са ни кра тко роч ни об вр ски, но тоа не зна чи де ка го ре ши ле проб ле мот со ли квид нос ни от ри зик (средс тва та до бие ни од над во реш ни те прав ни ли ца се по ска пи и со тоа се зго ле му ва ат рас хо ди те, а тоа зна чи на ма лу ва ње на сопс тве ни от по зи ти вен ре зул тат). Си СТЕМ НА УП РА ВУ ВА ЊЕ СО Ли квид НОС Ни О Т Ри З ик Упра ву ва ње то со ли квид нос ни от ри зик значи управување со активата и пасивата во нормални и вонредни услови, а тоа е мож но са мо со вос по ставу ва ње си стем кој ќе ги оп фа ти след ни те еле мен ти: Ор га ни за ци ска стру кту ра; По стап ки и про це ду ри на вна треш на кон тро ла и ре ви зи ја; Ин фор ма ти вен си стем; Стрес те сти ра ње; и План за упра ву ва ње со ли кви д но сен ри зик во во нред ни ус ло ви. На чи нот на спро ве ду ва ње на на ве де ни те еле мен ти се вр ши спо ред со од вет ни те по ли ти ки и про це ду ри на бан ки те и ште дил ни ци те. А) Ор га ни за ци ска стру кту ра за уп ра ву ва ње со ли квид нос ни от ри зик Со ли квид нос ни от ри зик е мож но да се упра ву ва са мо до кол ку јас но се де фи ни ра ат над леж но сти те и обвр ски те на ор га ни те и ор га ни за ци о ни те де ло ви на банка та за дол же ни да вни ма ва ат на ли квид но ста, па та ка: Над зор ни от од бор: ја одо бру ва и го сле ди спро ве ду ва ње то на по ли ти ка та во вр ска со ликвид нос ни от ри зик; и Пла нот за во нред ни ус лови; ги разг ле ду ва из ве шта и те за ли квид но ста; ја утвр ду ва со од вет но ста на до не се на та по ли ти ка на го диш но ни во; ја сле ди ефи кас но ста на внатреш на та кон тро ла; ги одо бру ва ли ми ти те на из ло же ност. REPREZENT FEVRUARI 2/2016 55

Банки и штедилници Од бо рот за упра ву ва ње со ри зи ци: ја вос поста ву ва до не се на та по ли ти ка и го сле ди неј зино то спро ве ду ва ње; ги ана ли зи ра из ве шта и те за одра зот на ри зи кот; ги ре ви ди ра ли ми ти те на из ло же ност и утвр ду ва иск лу чо ци те од ли ми тите; вос по ста ву ва про це ду ри за стрес те сти ра ње; и да ва оцен ка на це ли от си стем; По се бен ор ган (мож но е да се фор ми ра) за опе ра тив но спро ве ду ва ње на по ли ти ка та; Упра вен од бор: ги вос по ста ву ва и спро ве ду ва про це ду ри те; вос по ста ву ва и го одр жу ва систе мот за ме ре ње, сле де ње, кон тро ла и из весту ва ње за ли квид но ста; обез бе ду ва ус ло ви за сле де ње на по ли ти ка та; вос по ста ву ва си стем за из ве сту ва ње на Над зор ни от од бор и Од бо рот за упра ву ва ње со ри зи ци; де фи ни ра ње на фи нанси ски те ин стру мен ти за упра ву ва ње со ри зи кот; вос по ста ву ва ње про це ду ри за упра ву ва ње и следе ње на де по зи ти те и за оцен ка на вли ја ни е то на но ви те про из во ди; сле де ње на по тен ци јални те об вр ски и из ло же но ста од вон би ланс но то ра бо те ње, следење на ликвидноста по валути и рочната структура на активата и пасивата. Б) Ме сто то на внат реш на та конт ро ла и ре ви зи ја Вна треш на та кон тро ла тре ба да го за јак не це ло купни от си стем на бан ка та што е вос по ста вен во на со ка на бор ба та со ли квид нос ни от ри зик, па за таа цел неј зи на за да ча е: про вер ка на по да то ци те и ин фор маци и те за ли квид но ста; из ве сту ва ње за над ми ну ва ње на па рич ни те те ко ви и слич но. В) Ин фор ма ти вен си стем Овој си стем е по тре бен за над во реш но и по стоја но ме ре ње, сле де ње, кон тро ла и из ве сту ва ње во про це сот на упра ву ва ње со ли квид нос ни от ри зик. Ме ре ње то и сле де ње то се вр ши се којд нев но за вкупна та ли квид ност и пар ци јал но по од дел ни стран ски ва лу ти со најз на чај но вли ја ние врз ли квид но ста на бан ка та. Си сте мот тре ба да обез бе ди и по да то ци за из го тву ва ње из ве штаи по треб ни на един ки те вклу че ни во про це сот на спра ву ва ње со овој ри зик. Си сте мот тре ба да овоз мо жи ана ли за на ста бил но ста на де пози ти те, да да де ва лид ни по да то ци за стрес тест и да го следи почитувањето на лимитите. Г) Стрес-те сти ра ње на ли квид но ста Стрес те сти ра ње то на ли квид но ста пре ста ву ва тех ни ка ко ја се ко ри сти за про цен ка на мож но то влија ние на еден или по ве ќе (вна треш ни и над во реш ни) фа кто ри на ри зик врз фи нан си ска та со стој ба и ликвид но ста на бан ка та. Те сти ра ње то оп фа ќа сце на ри ја спе ци фич ни за бан ка та (вна треш ни фа кто ри) и сцена ри ја про из вод на па зар ни те ус ло ви во кои ра бо ти бан ка та (над во реш ни фа кто ри), со цел да се утвр ди нив но то вли ја ние и бан ка та да се под го тви за ра бо та во во нред ни ус ло ви. Спе ци фич ни сце на ри ја за бан ка та се оние во кои до а ѓа до зна чи тел но на ма лу ва ње на де по зи ти те, на кре дит на та спо соб ност и на ква ли те тот на кре дит но то пор тфо лио, со евен ту ал но ре а ли зи ра ње на по тен цијал ни те об вр ски. Сце на ри ја та кои се про из вод на па зар ни те ус лови во кои ра бо ти бан ка та, ги оп фа ќа ат про ме ни те во ма кро е ко ном ско то оп кру жу ва ње (по ре ме ту ва ња во функ ци о ни ра ње то на па за рот, про ме ни те на ка матни те стап ки, па зар ни те це ни, инф ла ци ја та, отеж нат при стап до не кои па за ри и из во ри на средс тва што се од осо бе на важ ност за ли квид но ста на бан ка та). Стрес те сти ра ње то што мо ра да се спро ве де нај мал ку ед наш во го ди на та, прет по ста ву ва и дефи ни ра ње на не кои прет по ста вки ка ко: ана ли за на сце на ри ја та во нор мал ни и во нред ни ус ло ви; за да чи што тре ба да ги спро ве де По себ ни от ор ган (или управ ни от од бор); на чи нот на из ве сту ва ње то на Над зор ни от од бор и Од бо рот за упра ву ва ње со ри зи ци; документирање и ре ви ди ра ње на прет по ставки те при те сти ра ње то; документирање на добиените резултати и на активностите преземени од органите по тој основ. Д) План за уп ра ву ва ње во вон ред ни ус ло ви Бан ка та мо ра да раз ра бо ти по се бен план за управу ва ње со ли квид ни от ри зик во во нред ни ус ло ви со јас но раз гра ни чу ва ње на за да чи те, над леж но сти те, од го вор но сти те и од лу чу ва ње то; со ра но то пре дупре ду ва ње за до а ѓа ње на опас но ста од во нред на та со стој ба (неј зи но де фи ни ра ње и де фи ни ра ње на лицата и актив но сти те што ќе се пре зе мат вклу чу вајќи иден ти фи ка ци ја на мож ни те из во ри на средс тва во та кви ус ло ви) и вре мен ски от пер и од за пре зе ма ње на 56 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Банки и штедилници СО ОД ВЕТ НА ЛИ КВИД НОСТ де фи ни ра ни те актив но сти; со на чи нот на ко му ни ка ци ја со глав ни те акте ри во тие ус ло ви (де по нен ти те, де лов ни те парт не ри и дру ги кли ен ти). Овој план нее инер тен и под ле жи на пер и о дич ни про ме ни, штозависат од промената на условите за работа. За да се ос тва ри ли квид ност што ќе би де за до во лувач ка ќе мо ра да се ре а ли зи ра ат не кои прет по ста вкика ко на при мер: да се пла ни ра и сле ди при ли вот и одли вот на па рич ни те средс тва; да се одр жу ва по вол нароч на стру кту ра на по ба ру ва ња та и об вр ски те; да сесле ди кон цен тра ци ја та на из во ри те на средс тва; дасе утвр дат и сле дат ли квид нос ни те по ка за те ли и дасе одр жу ва ат стап ки те на ли квид ност про пи ша ни со Од лу ка та од НБРМ. Пла ни ра ње то на при ли ви те и од ли ви те на па рич ните средс тва ги оп фа ќа си те мож ни те ков ни и оче ку ва ниид ни при ли ви (де по зи ти, нап ла та на кре ди ти, про дажба на хар тии од вред ност, ме ѓу бан кар ски по зај ми ци, при ли ви од вон би ланс ни по зи ции и фи нан си ски де рива ти) и од ли ви (одо бре ни кре ди ти, ку пе ни хар тии одвред ност, да де ни ме ѓу бан кар ски по зај ми ци, исп ла тана де по зи ти, од ли ви по вон би ланс ни по зи ции и финан си ски де ри ва ти). Бит но е сле де ње то на роч на та стру кту ра на активни те и па сив ни те по зи ции и нив на та усог ла се ност според до го вор на та ре зи ду ал на роч ност (пре о ста на ти отпер и од до фа ктич ка та до го вор на роч ност) пре ку распо ре ду ва ње на при ли ви те и од ли ви те во вре мен скипер и о ди (до 7 де на; 7 30 де на; 1 3 ме се ци; 3 6 ме се ци; и од 6 12 ме се ци) при што се мис ли и на вон би лансни те по зи ции и фи нан си ски те де ри ва ти ви. Роч но ста на по ба ру ва ња та и об вр ски те се утвр дува и пре ку оче ку ва на та преостаната роч ност (при ко јаза утвр ду ва ње на го ле ми на та на при ли ви те и од ливи те во да де ни вре мен ски пер и о ди е бит но да ли сетие ве ро јат ни, на пример: ве ро јат но ста бан ка та да гинап ла ти по ба ру ва ња та во ро кот на до ста су ва ње иливе ро јат но ста де по зи тот да не се пов ле че се до до стасу ва ње то) при што е по треб но: во сво ја та по ли ти ка наупра ву ва ње со ли квид нос ни от ри зик да ги про пи шепрет по ста вки те; да рас по ла га со ба за на по да то циза при ли ви те и од ли ви те при што вре мен ска та се рија за па рич ни те при ли ви и од ли ви да е нај мал ку за 5 ми на ти го ди ни; прет по ста вки те да го има ат пред вид цик лич ни от ка ра ктер на при ли ви те и од ли ви те и да се ре ви ди ра ат спо ред мо мен тал ни те ус ло ви; во по ли ти ка та за упра ву ва ње со ри зи кот да го утвр ди на чи нот на гру пи ра ње на од дел ни те ви до ви па рич ни при ли ви и од ли ви. По треб но е да се сле дат из во ри те на средс твапре ку одр жу ва ње ре дов ни кон та кти (со нај го ле ми теде по нен ти, ко рес пон дент ни бан ки, зна чај ни кли ен ти иде лов ни парт не ри) а со цел да се оце ни ста бил но стана де по зи ти те, иа ко нај до бро е да се по стиг не ди верзи фи ци ра ност на из во ри те (зо што пот пи ра ње то врзеден из вор мо же да би де и до ста ри зич но во да де ниси ту а ции). Ни во то на кон цен тра ци ја на из во ри те насредс тва се гле да од од но сот ме ѓу про сеч ни от из носна де по зи ти по ви ду ва ње и транс ак ци ски те сме тки на 20 те нај го ле ми де по нен ти и вкуп ни от про се чен из носна де по зи ти те по ви ду ва ње и транс ак ци ски те сме ткина бан ка та. Бан ки те и ште дил ни ци те во сво и те по ли ти ки пропи шу ва ат по ка за те ли за сле де ње на ли квид но ста и ги прес ме ту ва ат и одр жу ва ат ми ни мал ни те стап кина ли квид ност до 30 и до 180 де на (се прес ме ту ва атка ко од нос ме ѓу средс тва та и об вр ски те што до стасу ва ат во след ни те 30, од нос но 180 де на) при штоистите не смеат да се спуштат под "1", бидејќи тоа еминималното ниво на ликвидност. До кол ку не е во со стој ба да ги одр жу ва ми ни мални те стап ки на ли квид ност, бан ка та за тоа ќе ја из вести НБРМ при што ќе ги образ ло жи при чи ни те и ќе гина ве де мер ки те за неј зи но то ос тва ру ва ње. При прес ме ту ва ње то на стап ки те на ли квид ностдо 30 де на се зе ма ат во пред вид след ни те по зи ции: Позиции што се земаат а) Активни позиции 1. Средс тва та кај НБРМ ид е л от од за дол жи тел на таре зер ва што мо ж е да секо ри сти 2. Долж нич ки Ин стру мен тииз да де ни од НБРМ 3. Дру ги па рич ни средс тва ипа рич ни екви ва лент ни 4. Хар тии од вред ност што НБРМ ги при фа ќа ка коин стру мен ти за обез беду ва ње Позиции што не се земаат REPREZENT FEVRUARI 2/2016 57

Банки и штедилници Позиции што се земаат Позиции што не се земаат 5. Кре ди ти, ка ма ти, прови зии и дру ги по ба ру ри зик кон небанкарски 5. Из ло же но ста на кре ди тен ва ња од централните финансиски институции влади, централните и нефинансиски лица банки, странски банки со класифицирани во кредитен рејтинг најмалку ризична категорија "БББ " (согласно "A" и "Б" чиј рок "Стандард и Пурс") на достасување е или "Баа3" (согласно продолжен 2 или повеќе "Мудис") небанкарските пати финансиски институции други побарувања по и нефинансиските лица хартии од вредност кои се со изложености на кредитен ризик во ризични категории "А" и "Б", а достасуваат во следните 30 дена 6. Хартии од вредност чувани за тргување, расположиви за продажба или се мерат по објективна вредност преку билансот на успех, определени како такви при почетното признавање и што прикажуваат на ликвидно ниво 1 (според Македонската берза за рангирање на хартиите од вредност според критериумот: просечен дневен промет и просечен дневен број трансакции) 7. Хар тии од вред ност чу вани за тр гу вање и расположиви за продажба 8. Финансиски средства што се мерат по објективна вредност преку билансот на успех, определени со почетното признавање 7. Хартиите од вредност од точката 6 кои согласно методологијата за утврдување на адекватноста на капиталот се со пондер на ризичност до 20% 8. Хартиите од вредност од точката 6 и дериватите за тргување, вградените деривати и дериватите што се чуваат за управување со ризик кои согласно методологијата за утврдување на адекватноста на капиталот се со пондер на ризик до 20% Позиции што се земаат 9. Должнички инструменти чувани до доспевање, а достасуваат во следните 30 дена, кои согласно методологијата за утврдување на адекватноста на капиталот се со пондер на ризичност до 20% 10. Га ран ци и те, акре ди ти вите и тер мин ски те трансак ции кои се по тен ци јален при лив за бан ка та и до ста су ва ат во след ните 30 де на 1. Тран сак ци ски сме тки и де по зи ти по ви ду ва ње и тоа: За стап ка на ли квид ност до 30 де на: 30%, 35% или 40%(до кол ку ни во то на кон цен тра ци ја во де на ри, од нос но де ви зи сог лас но т. 33, став 3 од Од лу ка та, е под 30%, 30 50% или над 50%) 2. Фи нан си ски об вр ски по об је ктив на вред ност преку би лан сот на ус пех 3. 60% од оро че ни де по зи ти кои до ста су ва ат во следни те 30 де на 4. Си те оста на ти би ланс ни па сив ни по зи ции што доста су ва ат во след ни те 30 де на б) Пасивни позиции Позиции што не се земаат 10. Вон би ланс ни те ста вки по вр за ни со одре де ни актив ни би ланс ни по зиции 11. Активни позиции со кои не располага слободно (на пример: позиции со кои се обезбедуваат обврски на други лица, или се покритие по преземени обврски од банката и тоа кога позицијата што се обезбедила и онаа што е како обезбедување се со различна рочност, како и позиции за кои се води судски спор и слично) 2. Де ри ва ти за тр гу ва ње, вгра де ни де ри ва ти и дери ва ти кои се чу ва ат за упра ву ва ње со ри зик 58 REPREZENT FEVRUARI 2/2016

Банки и штедилници Позиции што се земаат Позиции што не се земаат Позиции што се земаат Позиции што не се земаат 5. 15% од одо бре ни пре чеко ру ва ња на транс ак циски те сме тки и кре дит ните кар тич ки 6. Си те тер мин ски трансакции, отво ре ни не по к рие ни акре ди ти ви, не отпо вик ли ви рам ков ни кре ди ти, га ран ции и дру ги вон би ланс ни ставки кла си фи ци ра ни во ри зич ни те ка те го рии в, г и д, што до ста су ваат во след ни те 30 де на 6. По кри е ни те га ран ции и акре ди ти ви, без ус лов но от по вик ли ви те рам ковни кре ди ти и ста вки те оп фа те ни во прет ход на та по зи ци ја 6. Хартии од вредност чувани за тргување, расположиви за продажба или се мерат по објективна вредност преку билансот на успех, определени при почетното признавање и што во ликвидно ниво 1 (според Македонската берза за рангирање на хартиите од вредност според просечниот дневен промет и просечен број трансакции) При прес ме ту ва ње то на стап ки те на ли квид ност до 180 де на се зе ма ат во пред вид след ни те по зи ции: Позиции што се земаат 1. Средс тва та кај НБРМ и де лот од за дол жи тел на та ре зер ва 2. Долж нич ки Ин стру мен ти из да де ни од НБРМ 3. Дру ги па рич ни средс тва и екви ва лент ни 4. Хар тии од вред ност или средства што НБРМ ги при фа ќа ка ко ин стру менти за обез бе ду ва ње 5. Кре ди ти, ка ма ти, прови зии и дру ги по ба рува ња од централните влади, централните банки, странски банки со минимум кредитен рејтинг "БББ " (според "Стандард и Пурс") или "Баа3" (според "Мудис") небанкарските финансиски институции и нефинансиските лица со кредитен ризик во ризични категории "А" и "Б", а достасуваат во следните 180 дена а) Активни позиции Позиции што не се земаат 5. Побарувања по основ на хартии од вредност из ло же но ст на кре ди тен ри зик кон небанкарски финансиски институции и нефинансиски лица класифицирани во ризични категории "A" и "Б", а со рок на достасување продолжен 2 или повеќе пати 7. Хар тии од вред ност чу вани за тр гу вање и расположиви за продажба 8. Финансиски средства што се мерат по објективна вредност преку билансот на успех, определени при почетното признавање 9. Должнички инструменти чувани до доспевање, во следните 180 дена, што согласно методологијата за утврдување на адекватноста на капиталот се со пондер на ризичност до 20% 10. Га ран ци и, акре ди ти ви и тер мин ски транс ак ции што се по тен ци ја лен при лив за бан ка та, а доста су ва ат во след ни те 180 де на 7. Хартиите од вредност од точката 6 кои согласно методологијата за утврдување на адекватноста на капиталот се со пондер на ризичност до 20% 8. Хартиите од вредност од точката 6 и дериватите за тргување, вградените деривати и дериватите што се чуваат за управување со ризик кои согласно методологијата за утврдување на адекватноста на капиталот се со пондер на ризик до 20% 10. Вон би ланс ни ста вки по вр за ни со одре де ни актив ни би ланс ни по зиции REPREZENT FEVRUARI 2/2016 59

Банки и штедилници Позиции што се земаат 1. Тран сак ци ски сме тки и де по зи ти по ви ду ва ње и тоа во износ од 40%, 45% и 50% доколку нивото на концентрација изнесува до 30%, односно е од 30% до 50%, односно е над 50% 2. Фи нан си ски об вр ски по об је ктив на вред ност преку би лан сот на ус пех б) Пасивни позиции 3. 60% од оро че ни де по зи ти што до ста су ва ат во следни те 180 де на 4. Оста на ти би ланс ни пасив ни по зи ции што до стасу ва ат во след ни те 180 де на 5. 20% од одо бре ни пре чеко ру ва ња на транс ак циски те сме тки и кре дит ните кар тич ки 6. Си те тер мин ски трансакции, отво ре ни не по к рие ни акре ди ти ви, не отпо вик ли ви рам ков ни кре ди ти, га ран ции и дру ги вон би ланс ни ста вки во категорија на ри зик В, Г и Д, што до ста су ва ат во след ни те 180 де на Позиции што не се земаат 2. Де ри ва ти за тр гу ва ње, вгра де ни де ри ва ти и дери ва ти чу ва ни за упра вува ње со ри зик 6. По кри е ни те га ран ции и акре ди ти ви, без ус лов ни от по вик ли ви рам ков ни кре ди ти и ста вки оп фа тени во точка 5 7. Активните позиции со кои банката не располага слободно (на пример: позиции за обезбедување на обврски на други лица, или покритија по по преземени обврски на банката - притоа позицијата што се обезбедува и што служи како обезбедување е со различна рочност, потоа позиции по кои се води судски спор и слично) На ве де ни те стап ки се прес ме ту ва ат на крај на месе цот ка ко про сек на днев ни те со стој би на прет ход но на ве де ни те по зи ции, за секој работен ден во месецот. Ако банката нема соодветен систем на управување со ликвидносниот ризик, НБ може да и пропише поинакви пондери за пресметката на стапките на ликвидност. Зависно од финансиските активности покрај стапките на ликвидност банката пропишува и интерни ликвидносни показатели за следење на нивото на ликвидност, а го дефинира и начинот на мерење и следење на показателите и ги утврдува временските периоди на примена (дневно, неделно или месечно ниво). НБ од своја страна може да определи поинакви граници и временски периоди на следење како и да утврди дополнителни ликвидни показатели за секоја банка одделно. ИЗ ВЕ СТУ ВА ЊЕ НА НА РОД НА ТА БАН КА Се кој ме сец бан ки те из го тву ва ат и ги до ста ву ва ат (до 15-ти след ни от ме сец), до НБРМ след ни те из ве штаи: 1. Из ве штај за договорната роч на та стру кту ра на акти ва та и па си ва та, и тоа: Образец РСД - дена ри, Образец РСД - де ви зи и Образец РСД - вкупно, 2. Из ве штај за очекуваната рочна структура на активата и пасивата, на Образец РСО, 3. Из ве штај за најголемите депоненти и нивото на концентрација, и тоа: Образец НД и Образец НК, 4. Из ве штај за стапките на ликвидност, и тоа: Образец СЛ 30 и Образец СЛ 180, 5. Извештај за интерните ликвидносни показатели на Образец ЛП. Наведените обрасци се пополнуваат согласно Упатството за спроведување на Одлуката за управување до ликвидносниот ризик на банките ("Службен весник на РМ", број 139/11...162/13). Години со Вас 60 REPREZENT FEVRUARI 2/2016