Kineziterapijos poveikis serganèiøjø ðizofrenija kûno kompozicijai ir fiziniam pajëgumui

Kineziterapijos poveikis serganèiøjø ðizofrenija kûno kompozicijai ir fiziniam pajëgumui R. Ðakalienë* L. Muèinskienë** *Lietuvos kûno kultûros akademijos Taikomosios fiziologijos ir kineziterapijos katedra; Kauno medicinos universiteto Reabilitacijos klinika **Kauno medicinos universiteto Reabilitacijos klinika Santrauka. As menys, sergantys ðizofrenija, yra labiau nutukæ, daugiau serga ávairiomis soma ti në mis li go mis ir jø gyvenimo trukmë yra daug trumpesnë nei bendroje populiacijoje. At - lik ta ne ma þai ir ávai riø moks li niø ty ri mø, sie kiant pa ge rin ti as me nø, ser gan èiø ði zo fre nija, fi - zi næ ir psi chi næ gerovæ, taèiau vis dar nëra aiðku, kokia fizinë veikla ðiam tikslui pasiekti yra veiks min giau sia. Ty ri mo tiks las ávertinti kineziterapijos poveiká asmenø, serganèiø ðizofrenija, kûno kom po zi ci jos ir fizinio pajëgumo rodikliams. Me to dai: Tyrime dalyvavo 42 ilgalaikiame stacionare besigydantys asmenys, sergantys ði zo fre nija (F20.0). Tiriamøjø kontingentà sudarë 20 vyrø ir 22 moterys, amþiaus vidurkis 43,8 ± 1,04 m. Ti ria mie ji bu vo su skirs ty ti á po vei kio (n = 21), ku riems bu vo tai ko ma ki ne zi - te ra pi ja, ir kon trolinæ (n = 21) grupes. Kineziterapijos programà sudarë 60 min. trukmës 5 kar tus per sa vaitæ vidutinio intensyvumo aerobikos iðtvermæ ir jëgà lavinantys ir atsipalai - da vi mo pra ti mai. Tyrimas truko 12 sav., poveikio ir kontrolinës grupës tiriamieji buvo verti - na mi ty ri mo pradþioje ir pabaigoje. Kûno kompozicijai vertinti buvo apskaièiuotas kûno ma - sës in dek sas, nu sta ty ta kû no rie ba lø ma së, ið ma tuo ta lie mens ir klu bø ap im tis. Fi zi ná pa jë gu - mà ver ti no me 6 min. ëji mo tes tu ir Eu ro fi t o tes tø rin ki niu. Ið va dos: 1) po 12 sav. kineziterapijos serganèiøjø ðizofrenija kûno riebalø masë, ramy - bës ðir dies su si trau ki mø daþ nis ir dias to li nis krau jo spûdis reikð min gai su ma þë jo, 6 min. ëji - mo tes to ir vi sø penkiø Eurofit o testo komponentø áverèiai reikðmingai padidëjo, kûno ma - sës in dek sas, liemens ir klubø apimties santykis bei sistolinis kraujospûdis pakito nereikð - min gai; 2) ser ganèiøjø ðizofrenija, kuriems kineziterapija nebuvo taikyta, liemens ir klubø ap im ties san ty kis ir diastolinis kraujospûdis per 12 savaièiø reikðmingai padidëjo, pilvo rau - me nø ið tver më ir lankstumas sumaþëjo, o kûno masës indeksas, kûno riebalø masë, 6 min. ëji mo tes to re zul ta tai, sis to li nis krau jo spûdis, ra my bës ðir dies su si trau ki mø daþ nis, pe èiø juos tos ir ran kø raumenø jëga bei iðtvermë, kojø raumenø ir statinë nugaros raumenø iðtver - më ne pa kito. Rak ta þo dþiai: ðizofrenija, kineziterapija, kûno kompozicija, fizinis pajëgumas. Neurologijos seminarai 2010; 14(45): 191 196 ÁVADAS Re mian tis Pa sau li nës svei ka tos or ga ni za ci jos (PSO) 2001 m. duo me ni mis, apie 450 mln. pla ne tos þmo niø ken - èia nuo psi chi kos svei ka tos su tri ki mø ir su jais su si ju siø fi - zi niø ne ga la vi mø. Pa sak PSO (2001) eks per tø, Eu ro pos re - gio ne 3 mln. su au gu siø jø ser ga ði zo fre nija (t. y. 7 ið 1000 þmo niø), 33,4 mln. þmo niø kas met su ser ga dep re si ja [1]. Ðizofrenija tai didþiulë naðta pacientams ir jø artimiesiems. Ði li ga pa blo gi na gy ve ni mo ko ky bæ, ypaè dël lë ti nës ne ga lios. Nu sta ty ta, kad ði zo fre nija yra vie na ið 30 daþ - niau siø in va li du mo prie þas èiø pa sau ly je [2]. Pa gal bos ser - gan tiems ði zo fre nija sà nau dos su da ro di de læ psi chi kos Adresas: Rasa Ðakalienë P. Lukðio g. 8-24, LT-49355 Kaunas Tel. (8 37) 708 567, mob. (8 618) 36 829 El. paðtas: rasa_sakaliene@ya hoo.com; rasa222000@ya hoo.com sveikatos prieþiûros sistemos iðlaidø dalá. Valstybinio psi - chi kos svei ka tos cen tro duo me ni mis, Lie tu vo je 2001 m. I ir II gru piø ne ága liai siais dël ði zo fre nijos bu vo pri pa þin tas net 10 771 as muo, t. y. apie 90% vi sø tuo me tu sir gu siø jø ðia li ga. Net 50% psi chiat ri jos li go ni niø lo vø uþ ima as me - nys, hos pi ta li zuo ti dël ði zo fre nijos [3]. 4 15% ði zo fre nija ser gan èiø þmo niø nu si þu do, o ben dras ði zo fre nija ser gan - èiø þmo niø mir tin gu mas yra maþ daug 50% di des nis ne gu ben dro je po pu lia ci jo je [4]. Ser gan tie siems ði zo fre nija, pa ly gin ti su ben dra po pu - liacija, bûdinga didesnë tikimybë susirgti somatinëmis ir ner vø sis te mos li go mis, daþ nes nis nu tu ki mas, ser ga mu - mas cuk ri niu dia be tu, ðir dies ir krau ja gys liø sis te mos li go - mis. Gretutiniai susirgimai gali pabloginti ðizofrenijos ei - gà ir pa sun kin ti gy dy mà [5]. Du treè da liai ser gan èiø jø ði - zofrenija pirma laiko numirðta nuo ávairiø lëtiniø ligø ir trau mø [4], maþ daug treè da lis nu si þu do [6]. Ser gan èiø jø ði zo fre nija gy ve ni mo truk më yra maþ daug 20% trum pes - në, nuo 2 iki 4 kar tø di des në pir ma lai kës mir ties ti ki my bë [6 11]. 191

R. Ðakalienë, L. Muèinskienë Pa grin di nis ði zo fre nijos gy dy mo bû das yra me di ka - men ti nis, ta èiau jis tu ri ne pa gei dau ti nà po vei ká li go nio fi - zi nei svei ka tai. To dël tai ko mos ir pa pil do mos prie mo nës, to kios kaip psi cho te ra pi ja ar ki ne zi te ra pi ja. La bai svar bu yra su kur ti sëk min gas kom plek si nes gy dy mo stra te gi jas ir sumaþinti ligos naðtà [5]. Fizinë veikla gali pagerinti ðirdies ir kvëpavimo siste - mos pa jë gu mà, rau me nø jë gà, lanks tu mà, pu siau svy rà, kû - no kom po zi ci jà (di dë ja rau me nø, ma þë ja kû no rie ba lø ma - së) ir lai ky se nà [12, 13]. Fi zi nis ak ty vu mas ga li su ma þin ti rizikà susirgti vainikiniø kraujagysliø liga, hipertenzija, in - sul tu, an tro ti po cuk ri niu dia be tu, os te o po ro ze, vë þiu ir dau ge liu ki tø li gø [14, 15]. Tai gi, ser gan tie ji ði zo fre nija dël pa sy vaus gy ve ni mo bû do la bai daþ nai ser ga ant ro jo ti po cuk ri niu dia be tu bei ðir dies ir krau ja gys liø li go mis, to dël yra la bai svar bu kon - troliuoti jø kûno masæ ir gerinti fiziná pajëgumà. Atlikta ne - maþai ir ávairiø moksliniø tyrimø, siekiant pagerinti asme - nø, serganèiø ðizofrenija, fizinæ ir psichinæ gerovæ, taèiau vis dar në ra aið ku, ko kia fi zi në veik la ðiam tiks lui pa siek ti yra veiks min giau sia. TY RI MO TIKS LAS Mû sø ty ri mo tiks las bu vo áver tin ti ki ne zi te ra pi jos pro gra - mos po vei ká as me nø, ser gan èiø ði zo fre nija, kû no kom po - zicijos ir fizinio pajëgumo rodikliams. TYRIMO METODAI Ty ri me da ly va vo 42 as me nys, ser gan tys ði zo fre nija (F20.0), ku riø am þius bu vo nuo 32 iki 57 m. (vi dur kis 43,8 ± 1,04 m.). Ti ria mø jø kon tin gen tà su da rë 20 vy rø ir 22 mo te rys, ku rie gy dë si Mû ro Strë vi nin kø psi cho - neu ro lo gi nia me pen sio na te. Ti ria mie ji, ku rie su ti ko da ly vau ti ki ne zi te ra pi jos uþ si ë mi muo se, su da rë po - vei kio (n = 21) gru pæ, ki ti kon tro li næ (n = 21). Kiek vie no je gru pë je bu vo po 10 vy rø (47,6%) ir 11 mo te rø (52,4%). Vi si pa cien tai var to jo vais tus ir da ly va vo psi cho te ra pi jo je. Ti ria mie siems bu vo áver tin ti kû no kom po zi ci - jos rodikliai: liemens ir klubø apimties santykis (LKS), kû no ma sës in dek sas (KMI), kû no rie ba lø masë procentais (KRM); ávertintas fizinis pajëgu - mas pa gal Eu ro fi t o tes tus ir ae ro bi nis pa jë gu mas, atliekant 6 minuèiø ëjimo testà. Taip pat iðmatuotas ar te ri nis krau jo spûdis (AKS) ir ra my bës ðir dies su - sitraukimø daþnis (ÐSD). Testavimas atliktas abiejø gru piø ti ria mie siems ty ri mo pra dþio je ir pa bai go je (po 12 sav.). Po vei kio gru pei bu vo tai ko ma 12 sa - vai èiø ki ne zi te ra pi jos pro gra ma. Kon tro li nës gru - pës tiriamieji kineziterapijos uþsiëmimuose nedaly - va vo (1 pav.). Ki ne zi te ra pi ja bu vo at lie ka ma 12 sa vai èiø, 5 kar tus per sa vai tæ, gru pë se. Tre ni ruo tës truk më 192 60 min. Pro gra mà su da rë trys da lys: pra mankð ta (10 min.), pa grin di në da lis (40 min.) ir bai gia mo ji da lis (10 min.). Pra mankð to je ir bai gia mo jo je da ly se tai ky ti kvë pa vi mo ir tem pi mo pra ti mai. Pa grin di næ da lá su da rë vi du ti nio in ten - sy vu mo ae ro bi kos ið tver mæ la vi nan tys ir rau me nø stip ri ni - mo pratimai. Kû no kom po zi ci jai ver tin ti bu vo ma tuo ja ma kû no ma - së, ûgis. Pa gal PSO nu sta ty tà for mu læ bu vo ap skai èiuo tas kû no ma sës in dek sas (KMI = Kû no ma së (kg) / (Ûgis (m) 2 ). Nau do jant kû no su dë ties ma tuok lá, nu sta ty ta ti ria mø jø kû no rie ba lø ma së (proc.). Cen ti met ri ne juos te le iðmatuota liemens ir klubø apimtis ir apskaièiuotas jø san - ty kis. Fi zi ná pa jë gu mà ver ti no me 6 min. ëji mo tes tu ir Eu ro - fit o tes tø rin ki niu. Pa cien tai 6 min. nor ma liu þings niu vaikð èio jo pa tal po je ly giu pa vir ðiu mi 60 met rø il gio at kar - pa. Iðmatuotas per 6 minutes nueitas atstumas (metrais). Taip pat bu vo ma tuo ja mas ra my bës ÐSD ir AKS. Su au gu siø jø Eu ro fi t as yra tes tø de ri nys, skir tas ið ma - tuoti su sveikata susijusá fiziná pajëgumà. Ðá rinkiná sudaro penki testai: atsispaudimai (kart./30 s) rankas tiesianèiø rau me nø, krû ti nës ir prie ki nio del ti nio rau mens jë gos ið - tvermei vertinti; sëstis-gultis (kart./30 s) pilvo raumenø iðtvermei vertinti; pritûpimai-atsistojimai (kart./60 s) kojø rau me nø jë gos ið tver mei ver tin ti, nu ga ros rau me nø sta - tinës iðtvermës vertinimas (s) ir liemens lankstumo vertini - mas (cm). Statistinë analizë. Ty ri mo me tu gau ti duo me nys ap do - ro ti SPSS 13.0 for Win dows kom piu te rio pro gra ma. To ly - dþiø jø kin ta mø jø skirs ti niø nor ma lu mas bu vo tik ri na mas Kol mo go ro vo-smir no vo tes tu. Bu vo skai èiuo ja mi duo - me nø arit me ti niai vi dur kiai ir vi dur kiø pa klai dos. Skir tu - mams tarp dvie jø ne pri klau so mø gru piø nu sta ty ti tai ky tas Ma no-wit hney (U) tes tas, o tarp su si ju siø gru piø Wil - kok so no tes tas. Skir tu mas, kai p < 0,05, bu vo ver ti na mas kaip statistiðkai reikðmingas. Poveikio grupë (n = 21) 10 vyrø ir 11 moterø Medikamentinis gydymas + Psichoterapija + KINEZITERAPIJA Sergantieji ðizofrenija (n = 42) Kûno kompozicijos vertinimas Eurofit o testas 6 min. ëjimo testas 12 savaièiø Kûno kompozicijos vertinimas Eurofit o testas 6 min. ëjimo testas 1 pav. Tyrimo organizavimo schema. Kontrolinë grupë (n = 21) 10 vyrø ir 11 moterø Medikamentinis gydymas + Psichoterapija

Kineziterapijos poveikis serganèiøjø ðizofrenija kûno kompozicijai ir fiziniam pajëgumui TYRIMO REZULTATAI Abie jø gru piø ti ria mø jø kû no ma sës in dek sas (KMI) ty ri - mo pra dþio je ne si sky rë (po vei kio gr. 28,1 ± 1,1 kg/m 2 ; kon tro li në gr. 28,9 ± 1,3 kg/m 2, p > 0,05). Ty ri mo pa bai - go je po vei kio gru pës ti ria mø jø KMI ne daug su ma þë jo 0,59 ± 0,16 kg/m 2, o kon tro li nës gru pës ne daug pa di dë jo 0,6 ± 0,1 kg/m 2, taèiau ðie pokyèiai buvo statistiðkai ne - reikð min gi (p > 0,05). Po vei kio ir kon tro li nës gru piø ti ria mø jø kû no rie ba lø ma sës (KRM) vi dur kis ty ri mo pra dþio je reikð min gai ne si - sky rë (p > 0,05). Ty ri mo pa bai go je po vei kio gru pës ti ria - mø jø KMR reikð min gai (p < 0,05) su ma þë jo, o kon tro li - nës reikð min gai ne pa ki to (p > 0,05) (2 pav.). Ty ri mo pra dþio je po vei kio gru pës ti ria mø jø lie mens ir klu bø ap im ties san ty kis (LKS) reikð min gai ne si sky rë (p > 0,05). Ty ri mo pa bai go je po vei kio gru pës ti ria mø jø LKS reikð min gai ne pa ki to (p > 0,05). Kon tro li nës gru - pës ti ria mø jø LKS reikð min gai (p = 0,004) pa di dë jo (3 pav.). Ty ri mo pra dþio je abie jø gru piø ti ria mø jø 6 mi nu èiø ëji mo tes to me tu nu ei to at stu mo (m) vi dur kis sky rë si ne - reikð min gai (4 pav.). Áver ti nus ty ri mo pra dþio je gau tus re - zultatus, galima teigti, kad asmenø, serganèiø ðizofrenija, funk ci nis pa jë gu mas yra þe mas (svei ki þmo nës tu ri nu ei ti 400 700 m [16]). Ty ri mo pa bai go je po vei kio gru pës ti ria mie ji, ku rie da - lyvavo kineziterapijos uþsiëmimuose, statistiðkai reikð - min gai pa ge ri no sa vo ae ro bi nio pa jë gu mo re zul ta tus iki 471,1 ± 17,9 m (p < 0,05). Kon tro li nës gru pës ti ria mø jø re - zul ta tas ne pa ki to (p > 0,05), jie ty ri mo pa bai go je per 6 min. nu ë jo tik 401,8 ± 21,4 m (4 pav.). Ty ri mo pra dþio je po vei kio gru pës ti ria mø jø sis to li nio krau jo spau di mo (SKS) ro dik liø vi dur kis bu vo ma þes nis nei kon tro li nës gru pës. Ty ri mo pa bai go je tiek po vei kio, tiek ir kon tro li nës gru pës ti ria mø jø SKS reikð min gai ne pa - kito (1 lentelë). Diastolinis kraujospûdis (DKS) tyrimo pra dþio je tarp gru piø reikð min gai ne si sky rë. Ty ri mo pa - bai go je po vei kio gru pës ti ria mø jø DKS reikð min gai su ma - þë jo, o kon tro li nës gru pës reikð min gai pa di dë jo (1 len te - lë). Ty ri mo pra dþio je po vei kio ir kon tro li nës gru piø ti ria - mø jø ra my bës ÐSD sta tis tið kai reikð min gai ne si sky rë (p > 0,05), ta èiau bu vo la bai di de li. Ty ri mo pa bai go je (at li - kus 12 sa vai èiø ki ne zi te ra pi jos uþ si ë mi mø kur sà) po vei kio gru pës ti ria mø jø ra my bës ÐSD vi dur kis reikð min gai su ma - þë jo, o kon tro li nës gru pës ti ria mø jø reikð min gai ne pa ki - to (p > 0,05) (1 len te lë). Ver ti nant ran kas tie sian èiø rau me nø, krû ti nës ir prie ki - nio del ti nio rau mens jë gos ið tver mæ, pa aið kë jo, kad abie jø gru piø pa cien tai ty ri mo pra dþio je pa jë gë at lik ti pa na ðø (p > 0,05) at si spau di mø per 30 s skai èiø (po vei kio gr. 5,95 ± 1,4 kart., o kon tro li nës gr. 5,0 ± 1,2 kart.). Ty ri mo pa bai go je po vei kio gru pës ti ria mie ji per 30 s at si spau dë reikð min gai dau giau kar tø, nei gy dy mo pra dþio je. Kon tro - li nës gru pës ti ria mø jø re zul ta tas reikð min gai ne pa ki to (2 lentelë). Ty ri mo pra dþio je abie jø gru piø ti ria mie ji per 30 s pa jë - gë at lik ti pa na ðø skai èiø at si së di mø (po vei kio gr. KRM (proc.) 35 30 25 20 15 10 5 0 30,3 p<0,05 28,5 Poveikio gr. 30,1 Tyrimo pradþioje Tyrimo pabaigoje 30,9 Kontrolinë grupë 2 pav. Poveikio ir kontrolinës grupiø tiriamøjø kûno riebalø masë (KRM) tyrimo pradþioje ir pabaigoje. LKS 0,98 0,96 0,94 0,92 0,90 0,88 0,86 0,84 0,82 0,80 Tyrimo pradþioje Tyrimo pabaigoje Skirtumas 0,89 0,88-0,01 Poveikio gr. p<0,05 0,01 0,92 0,94 Kontrolinë gr. LKS pokytis 0,02 0,02 0,01 0,01 0,00-0,01-0,01-0,02 3 pav. Po vei kio ir kon tro li nës gru piø ti ria mø jø lie mens ir klu - bø apimties santykis (LKS) tyrimo pradþioje ir pabaigoje bei jo pokytis. 6 min. ëjimo testas (m) 600 500 400 300 200 100 0 p<0,05 471,1 438,0 415,3 401,8 Poveikio gr. Tyrimo pradþioje Tyrimo pabaigoje Kontrolinë grupë 4 pav. Poveikio ir kontrolinës grupiø tiriamøjø per 6 min. nueito atstumo vidurkiai tyrimo pradþioje ir pabaigoje. 193

R. Ðakalienë, L. Muèinskienë 1 len te lë. Tiriamøjø arterinis kraujospûdis ir ramybës ðirdies susitraukimø daþnis tyrimo pradþioje ir pabaigoje. Po vei kio gru pë (n = 21) Kontrolinë grupë (n = 21) SKS, mm/hg DKS, mm/hg SÐD R, kart./min. SKS, mm/hg DKS, mm/hg ÐSD R, kart./min. Ty ri mo pra dþio je 122,7 ± 2,6 85,0 ± 2,4 87,2 ± 4,3 127,3 ± 3,0 86,1 ± 2,2 86,4 ± 3,2 Ty ri mo pa bai go je 120,1 ± 1,3 81,6 ± 2,0* 78,4 ± 2,5* 127,9 ± 3,1 88,7 ± 1,4* 89,2 ± 3,3 SKS sis to li nis krau jo spau di mas; DKS dias to li nis kraujo spaudimas; ÐSD R ramybës ðirdies susitraukimø daþnis. *palyginus gau tus re zul ta tus ty ri mo pra dþio je ir pa bai go je, gau tas statistiðkai reikðmingas skirtumas (p < 0,05). 2 len te lë. Tiriamøjø Eurofit o testø rinkinio rezultatø pokyèiai. Atsispaudimai per 30 s, kart. Atsisëdimai per 30 s, kart. Tes tas tûptis-stotis, kart./60 s Nugaros átempimas, s Lankstumas, cm Po vei kio gru pë (n = 21) 2,1 ± 0,4* 1,3 ± 0,4* 5,7 ± 0,8* 9,6 ± 1,3* 2,7 ± 0,5* Kon tro li në gru pë (n = 21) -0,5 ± 0,3-0,5 ± 0,2* -1,1 ± 0,5-0,3 ± 0,01-1,0 ± 0,3* *p < 0,05, gru pë se ly gi nant re zul ta tus ty ri mo pra dþioje ir pabaigoje. 3,86 ± 1,13 kart., kon tro li në gr. 3,67 ± 0,89 kart., p > 0,05). Abie jo se gru pë se ty ri mo pa bai go je gau tas sta tis - tið kai reikð min gas po ky tis (p < 0,05), ta èiau po vei kio gru - pë je re zul ta tai pa ge rë jo, o kon tro li në je pa blo gë jo (2 len - telë). Ty ri mo pra dþio je abie jø gru piø ti ria mie ji per 60 s pa jë - gë atlikti panaðø uþduoties tûptis-stoti kartojimø skaièiø (po vei kio gr. 23,3 ± 1,7 kart., kon tro li në gr. 19,1 ± 1,9 kart., p > 0,05). Po 12 sav. ki ne zi te ra pi jos po vei - kio grupës tiriamøjø testo tûptis-stoti rezultatø vidurkis pa ti ki mai pa ge rë jo (p < 0,05), tuo tar pu kon tro li nës gru pës ti ria mø jø re zul ta tai reikð min gai ne pa ki to (p > 0,05) (2 len - telë). Ver tin da mi ti ria mø jø nu ga ros rau me nø sta ti næ ið tver - mæ, nu sta të me, kad po vei kio ir kon tro li nës gru piø pa cien tø átemp tos nu ga ros ið lai ky mo truk më gy dy mo pra dþio je reikð min gai ne si sky rë (po vei kio gr. 25,1 ± 5,2 s, kon tro - li nës gr. 21,3 ± 6,9 s, p > 0,05). Ver tin da mi ðio tes to vi - dur kius ty ri mo pa bai go je, ga vo me, kad po vei kio gru pë je re zul ta tas reikð min gai pa di dë jo, o kon tro li në je gru pë je nereikðmingai sumaþëjo (2 lentelë). Ver tin da mi ti ria mø jø lie mens lanks tu mà ir ko jø nu ga - ri nës pu sës rau me nø elas tin gu mà, reikð min go skir tu mo tarp gru piø ty ri mo pra dþio je ne nu sta të me (po vei kio gr. vi - dur kis bu vo 5,9 ± 1,58 cm, o kon tro li nës gr. 5,95 ± 1,68 cm, p > 0,05). Po vei kio gru pës pa cien tø lanks - tu mas reikð min gai pa ge rë jo, kon tro li nës gru pës reikð - mingai sumaþëjo (2 lentelë). RE ZUL TA TØ AP TA RI MAS Savo tyrimu siekëme atkreipti psichiatrø ir kitø medicinos dar buo to jø dë me sá á ki ne zi te ra pi jos (fi zi niø pra ti mø) ser - gantiems ðizofrenija naudà hospitalizacijos metu. Besigy - dant stacionare, sumaþëja (apribojamas) þmogaus fizinis ak ty vu mas. Ka dan gi ðiems li go niams ten ka daug lai ko pra leis ti li go ni në je, ky la pa vo jus pri aug ti svo rio, il gai niui maþëja fizinis pajëgumas. Mû sø ty ri mo re zul ta tai ro do, kad pa cien tai, ser gan tys ði zo fre nija, tu ri ant svo rá ar ba yra nu tu kæ. Net 71,4% mû sø ty ri me da ly va vu siø ser gan èiø jø ði zo fre nija tu rë jo ant svo - rio ar ba bu vo nu tu kæ. Mû sø ti ria mø jø KMI vi dur kis sie kë 28,5 ± 1,4 kg/m 2, o kû no rie ba lø ma së vir ði jo 30%. Ita lø moks li nin kai [17], ið ty ræ 126 ðios ða lies ser gan èiuo sius ði - zo fre nija, nu sta të, kad ti ria mø jø KMI bu vo 26,8 ± 4,9 kg/m 2. Nu tu ki mas ser gan èiø jø ði zo fre nija im ty - je bu vo 26,2% ir 2,8 kar to vir ði jo ben drà ða lies vi dur ká. Dau gu mos mû sø tir tø ser gan èiø jø ði zo fre nija lie mens ir klu bø ap im ties san ty kis bu vo pa vo jin gas svei ka tai. Pa - na ðius re zul ta tus ga vo ir uþ sie nio au to riai, ver tin da mi lie - mens ap im tá. Ita lø moks li nin kø duo me ni mis, 46,8% jø tir - tø pa cien tø tu rë jo pil vi ná nu tu ki mà, ma tuo jant lie mens ap - im tá, ir 1,7 kar to vir ði jo ben drà Ita li jos vi dur ká (31%). Pil - vinis nutukimas statistiðkai reikðmingiau pasireiðkë moterims (ati tin ka mai 60,5% mo te rims ir 37,3% vy rams, p < 0,05) ir bu vo dau giau su si jæs su an ti psi cho zi niø vais tø var to ji mu [17]. Suo miø moks li nin kai ið ty rë, kad bû tent ser gan tys ði zo fre nija as me nys yra la biau nu tu kæ, nei ser - gantieji kitomis psichikos ligomis. Jie turi pilviná nutukimà ir di des ná rie ba lø pro cen tà [18]. Aust ra li jos moks li nin kai, ið ty ræ 99 ser gan èiuo sius ði zo fre nija, nu sta të, kad ðiø as me - nø liemens apimties vidurkis ir KMI labai virðijo bendras po pu lia ci jos nor mas [9]. Po 3 më ne siø ki ne zi te ra pi jos ne ga vo me reikð min gø serganèiøjø ðizofrenija KMI (tai bûtø galima paaiðkinti tuo, jog mankð ti nan tis di dë ja kû no rau me nø ma së) ir LKS po ky èiø. Ta èiau mû sø ty ri mo re zul ta tai pa ro dë, kad ki ne - zi te ra pi ja reikð min gai su ma þi no ti ria mø jø kû no rie ba lø masæ, o sergantiesiems ðizofrenija nesimankðtinant, liemens ir klu bø ap im ties san ty kis tu ri ten den ci jà di dë ti. A. Gre en ir kt. (2000) tei gia, kad vi du ti nio in ten sy vu mo pratimai turi bûti átraukti á serganèiøjø ðizofrenija svorio ma þi ni mo pro gra mas [19]. Mû sø ty ri mo re zul ta tai pa ro dë, kad 12 sa vai èiø tre ni - ruo èiø pro gra ma ga li pa ge rin ti ser gan èiø jø ði zo fre nija ae - ro bi ná pa jë gu mà, kai tuo me tu ne da ly vau jan tiems ak ty vio - je veikloje pastebimas aerobinio pajëgumo maþëjimas. Ki - ne zi te ra pi ja ne tu rë jo reikð min gos áta kos mû sø ti ria mø jø 194

Kineziterapijos poveikis serganèiøjø ðizofrenija kûno kompozicijai ir fiziniam pajëgumui sis to li niam krau jo spûdþiui, ta èiau dias to li nis krau jo spûdis reikð min gai pa ki to: po vei kio gru pës ti ria mie siems su ma - þë jo, o kon tro li nës gru pës pa di dë jo. Pa gal gau tus re zul ta - tus ga li ma teig ti, kad po vei kio gru pës ti ria mø jø SKS ro - dik liø vi dur kiai ati ti ko svei kø þmo niø nor mas, t. y. 120 mm/hg, o kon tro li nës gru pës vi dur kiai ðiek tiek vir ði - jo nor mas. Sie kiant pa ge rin ti li go nio ið gy ve na mu mà ir su ma þin ti mirð ta mu mo ri zi kà, kei èia mos ra my bës ðir dies su si trau ki - mo daþ nio nor mos. Pa gei dau ti nas ar ba siek ti nas ra my bës ÐSD yra 59 kart./min., ri bi nis 60 79 kart./min., di de - lis 80 kart./min. Ap þvel giant gau tus mû sø ty ri mo re zul ta tus, ga li ma teig ti, kad as me nø, ser gan èiø ði zo fre nija, ra my bës ÐSD yra di des nis nei as me nø, ne ser gan èiø psi chi kos li go mis. Po fi - zi niø pra ti mø pro gra mos ti ria mø jø ÐSD su ma þë jo, bet vis dar ne sie kë nor mø. Eu ro fi t o tes tu no rë jo me áver tin ti pa ly gi nus trum pà lai - kà re gu lia riai at lie ka mos fi zi niø pra ti mø pro gra mos po vei - ká serganèiøjø ðizofrenija fizinei sveikatai, todël pasirinko - me tik tam tik rus fi zi nio pa jë gu mo kom po nen tus. Áver ti nus mûsø tiriamøjø fizinio pajëgumo rezultatus, galima teigti, kad ser gan èiø ði zo fre nija as me nø, ku rie 12 sa vai èiø da ly - va vo fi zi niø pra ti mø pro gra mo je, pe èiø juos tos rau me nø jë gos ið tver më pa ge rë jo. Kon tro li nës gru pës ti ria mø jø re - zul ta tø po ky tis ne bu vo di de lis. Mû sø ty ri mo re zul ta tai pa ro dë, kad ði zo fre nija ser - gan èiø jø pil vo rau me nø ið tver më su ma þë ju si dau giau kaip pu së ti ria mø jø ne ga lë jo at lik ti në vie no at si len ki mo. Tai ga lë jo at si tik ti dël pa di dë ju sio pa cien tø pa sy vu mo gy ve nant il ga lai kio gy dy mo ástai go je (dau giau lai ko pra - lei dþia ma gu lint). Ki ne zi te ra pi ja sta tis tið kai reikð min gai pa ge ri no po vei kio gru pës pa cien tø pil vo rau me nø ið tver - mæ. Po vei kio gru pës ti ria mø jø ko jø rau me nø jë ga ir nu ga - ros rau me nø sta ti në ið tver më reikð min gai pa ge rë jo, o kon - tro li në je gru pë je ðie fi zi nio pa jë gu mo kom po nen tai ne pa - kito. 12 sa vai èiø ki ne zi te ra pi jos uþ si ë mi muo se ap ði li mo ir baigiamojoje dalyse atlikti tempimo pratimai pagerino povei kio gru pës as me nø lanks tu mà. Mûsø tyrimo rezultatai sutampa su M. Fogarty ir kt., at - li ku siø ty ri mà su 6 ser gan èiais ði zo fre nija as me ni mis, ku - rie da ly va vo 3 më ne siø fi zi niø pra ti mø pro gra mo je. Jø re - zul ta tai pa ro dë, kad dau gu mos da ly viø kû no ma së su ma þë - jo, fi zi në jë ga ir ið tver më pa di dë jo, lanks tu mas pa ge rë - jo. Dau gu ma pa cien tø tei gë, kad pa ge rë jo jø ben dra bûk lë, to le ran ci ja fi zi niam krû viui, su ma þë jo krau jo spûdis, su - nau do ja mos ener gi jos kie kis ir pa di dë jo pe èiø juos tos ir ran kø jë ga [20]. Ki tø moks li nin kø il giau tru kæ ty ri mai ne daug sky rë si (tik fi zi niø pra ti mø po vei kiu KMI) nuo mû sø gau tø re zul - ta tø. 16 sa vai èiø vaikð èio ji mo pro gra ma pa ge ri no ti ria mø - jø ae ro bi næ bûk læ, su ma þi no ne tik kû no rie ba lø ma sæ, bet ir KMI [21]. Ame ri kos moks li nin kai, ty ræ 9 mën. svei ka ti ni - mo pro gra mos po vei ká, nu sta të, kad ty ri mo pa bai go je reikðmingai sumaþëjo pacientø liemens apimtis ir padidëjo fi zi në sa væs ver të, nors KMI ir ne pa ki to [22]. Tai gi, mû sø ty ri mo re zul ta tai pa ro dë, kad ki ne zi te ra pi - ja yra efek ty vi prie mo në ge ri nant pa cien tø su psi chi ne ne - ga lia, ku rie gy do si sta cio na re, svei ka tos bûk læ, ta èiau fi zi - niø pra ti mø pro gra ma tu ri bû ti pa kan ka mai in ten sy vi ir il - ga lai kë. Rei kia pa þy më ti, kad mi ty ba, ko re guo jant ðiø li - go niø kû no kom po zi ci jà, taip pat yra la bai svar bi, ta èiau, ka dan gi li go niai bu vo hos pi ta li zuo ti, ne ga lë jo me mo de - liuoti jø mitybà. IÐVADOS 1. Po 12 sav. ki ne zi te ra pi jos ser gan èiø jø ði zo fre nija kû no rie ba lø ma së, ra my bës ðir dies su si trau ki mø daþ nis ir dias to li nis krau jo spûdis reikð min gai su ma þë jo, 6 min. ëji mo tes to ir vi sø pen kiø fi zi nio pa jë gu mo kom po nen - tø áver èiai reikð min gai pa di dë jo, kû no ma sës in dek sas, liemens ir klubø apimties santykis bei sistolinis kraujospûdis pa ki to ne reikð min gai. 2. Ser gan èiø jø ði zo fre nija, ku riems ki ne zi te ra pi ja ne bu vo taikyta, liemens ir klubø apimties santykis ir diastolinis krau jo spû dis per 12 sa vai èiø reikð min gai pa di dë jo, pil - vo rau me nø ið tver më ir lanks tu mas su ma þë jo, o kû no ma sës in dek sas, kû no rie ba lø ma së, 6 min. ëji mo tes to re zul ta tai, dias to li nis krau jo spûdis, ra my bës ðir dies su - si trau ki mø daþ nis, pe èiø juos tos bei ran kø jë ga ir ið - tver më, ko jø rau me nø ir sta ti në nu ga ros rau me nø ið - tver më pa ki to ne reikð min gai. Gauta: Priimta spaudai: 2010 05 04 2010 06 16 Literatûra 1. World Health Or ga ni za tion. The world health re port 2001 Men tal Health: New Un der stand ing, New Hope [þiûrëta 2009-10-22]. Prieiga per internetà: <http://www.who.int/whr/2001/en/index.html>. 2. Murray W, Lopez AD. Global mor tal ity, dis abil ity, and the con tri bu tion of risk fac tors: global bur den of dis ease study. The Lan cet 1997; 349: 1436 42. 3. Dembinskas A. Psichiatrija. Vilnius, 2003; 260 90. 4. Brown S, Barraclough B, Inskip H. Causes of the ex cess mor - tality of schizophrenia. British Journal of Psychiatry 2000; 177: 212 7. 5. Falkai P, Wobrock T, Lieberman J, Glenthoj B, Gattaz WF, et al. Pasaulinës biologinës psichiatrijos draugijø federacijos (WFSBP) biologinio ðizofrenijos gydymo rekomendacijos. I dalis. Biologinë psichiatrija ir psichofarmakologija 2006; 8(2): 3 39. 6. Ryselis R, Paulavièius L. Kas daro átakà serganèiøjø ði zo fre - ni ja fizinei sveikatai. Nervø ir psichikos ligos 2008; 1. 7. Marder SR, Essock SM, Miller AL, et al. Phys i cal health monitoring of patients with schizophrenia. American Journal Psychiatry 2004; 161(8): 1334 49. 8. Thakore JH. Met a bolic syn drome and schizo phre nia. Britisch Jour nal of Psy chi a try 2005; 186: 455 6. 9. Brunero S, Lamont S. Health be hav iour be liefs and phys i cal health risk fac tors for car dio vas cu lar dis ease in an out pa tient sam ple of con sum ers with a se vere men tal ill ness: A cross- 195

R. Ðakalienë, L. Muèinskienë sec tional sur vey. In ter na tional Jour nal of Nursing Studies 2009; 1. 10. Pack S. Poor phys i cal health and mor tal ity in pa tients with schizo phre nia. Nurs ing Standart 2009; 23(21): 41 5. 11. De Hert M, Dekker JM, Wood D, Kahl KG, Holt RI, Möller HJ. Car dio vas cu lar dis ease and di a be tes in people with se vere men tal ill ness po si tion state ment from the Eu ro - pean Psy chi at ric As so ci a tion (EPA), sup ported by the Euro - pean As so ci a tion for the Study of Di a be tes (EASD) and the Eu ro pean So ci ety of Car di ol ogy (ESC). Eu ro pean Psychiatry 2009; 24(6): 412 24. 12. Forwood MR, Larsen JA. Ex er cise rec om men da tion for os - teo po ro sis. A po si tion state ment of the Aus tra lian and New Zea land Bone and Min eral So ci ety. Aus tra lian Family Physician 2000; 8: 761 4. 13. Cormac I, Mar tin D, Ferriter M. Im prov ing the phys i cal health of long-stay psy chi at ric in-pa tients. Ad vances in Psy - chi at ric Treat ment 2004; 10: 107 15. 14. Schmitz N, Kruse J, Kugler J. The as so ci a tion be tween phys i - cal ex er cises and health-re lated of life in sub jects with men tal dis or ders: re sults from a cross-sec tional sur vey. Preventive Med i cine 2004; 39: 1200 7. 15. Acil AA, Dogan S, Dogan O. The ef fects of phys i cal ex er - cises to men tal state and qual ity of life in pa tients with schizo - phre nia. Jour nal of Psy chi at ric. La Clinica Terapeutica and Men tal Health Nurs ing 2008; 15: 808 15. 16. Enright PL. The Six-Min ute Walk Test. Re spi ra tory Care 2003; 8: 783 5. 17. Carpiniello B, Corda E, Maccioni R, Pinna F. Schizo phre nia, obe sity and pharmacotherapy-as so ci ated weight gain. Clin Ter 2008; 159(5): 299 306. 18. Saarni SE, Saarni SI, Fogelholm M, Heliövaara M, Perälä J, Suvisaari J, Lönnqvist J. Body com po si tion in psy chotic dis - or ders: a gen eral pop u la tion sur vey. Psy cho log i cal Medicine 2009; 39(5): 801 10. 19. Green AI, Patel JK, Goisman R M, Allison DB, Blackburn G. Weight gain from novel antipsychotic drugs: Need for ac tion. Gen eral Hos pi tal Psy chi a try 2000; 22: 224 35. 20. Fogarty M, Happell B, Pinikahana J. The ben e fits of an ex er - cise pro gram for peo ple with schizo phre nia: a pi lot study. Psy chi at ric Re ha bil i ta tion Jour nal 2004; 2: 173 6. 21. Beebe LH, Tian L, Mor ris N, Goodwin A, Allen SS, Kuldau J. Ef fects of ex er cise on men tal and phys i cal health pa ram e ters of per sons with schizo phre nia. Is sues in Mental Health Nurs ing 2005; 26(6): 661 76. 22. Van Citters AD, Pratt SI, Jue K, Wil liams G, Miller PT, Xie H, Bartels SJ. A Pi lot Eval u a tion of the in SHAPE in di - vidualized health promotion intervention for adults with men tal ill ness. Com mu nity Men tal Health Jour nal 2009; 10. R. Ðakalienë, L. Muèinskienë THE INFLUENCE OF PHYSIOTHERAPY ON BODY COMPOSITION AND PHYSICAL FITNESS IN PERSONS WITH SCHIZOPHRENIA Summary Peo ple with schizo phre nia are more obese, more suf fer ing from var i ous so matic dis eases and their life time is con sid er ably shorter than of the gen eral pop u la tion. The aim of the study was to eval u ate the in flu ence of phys io - ther apy on body com po si tion and phys i cal fit ness in per sons with schizophrenia. Methods: The study in cluded 42 (20 men and 22 women, age average 43.8±1.04 years) long-term hospitalized persons with schizo phre nia (F20.0). Sub jects who agreed and re fused to par - tic i pate in phys io ther apy ses sions were di vided into im pact (n = 21) and con trol (n = 21) groups. 12 weeks phys io ther apy pro - gram con sisted of 60 min utes of mod er ate in ten sity aer o bic, mus - cle strength en ing and re lax ation ex er cises 5 times a week. Pa - tients from both groups were eval u ated at the be gin ning and the end of the re search. Body com po si tion was es ti mated us ing body mass in dex, body fat mass and waist to hip ra tio. 6 min. walk ing test and Eurofit tests have been used for phys i cal fit ness as sess - ment. Results and Conclusions: Af ter 12 weeks of phys io ther apy pa tients with schizo phre nia fat mass, rest ing heart rate and di a - stolic blood pres sure sig nif i cantly de creased; the re sults of 6 min. walk ing test and the es ti mates of five Eurofit tests com po nents sig nif i cantly in creased; body mass in dex, waist to hip ra tio and sistolic blood pressure changed insignificantly. Pa tients with schizo phre nia, who have not been ap plied in phys io ther apy, waist to hip ra tio and di a stolic blood pres sure over 12 weeks significantly increased; abdominal muscle endur - ance and flex i bil ity de creased; body mass in dex, body fat mass, 6 min. walk ing test re sults, sistolic blood pres sure, rest ing heart rate, shoul der and arm strength and en dur ance, legs and static back mus cle en dur ance did not change sig nif i cantly. Keywords: schizophrenia, physiotherapy, body composi - tion, phys i cal fit ness. 196