ВАЛЮТЫН АРИЛЖААНЫ МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН IV ЗӨВЛӨЛГӨӨН Онцлох сэдэв: ХАНШИЙН ЭРСДЭЛИЙН УДИРДЛАГА ГОЛОМТ БАНК МОНГОЛБАНК

МОНГОЛБАНК ГОЛОМТ БАНК ВАЛЮТЫН АРИЛЖААНЫ МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН IV ЗӨВЛӨЛГӨӨН 2011 Онцлох сэдэв: ХАНШИЙН ЭРСДЭЛИЙН УДИРДЛАГА УЛААНБААТАР ХОТ 2011 ОНЫ 7-Р САРЫН 2

ВАЛЮТЫН АРИЛЖААНЫ МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН IV ЗӨВЛӨЛГӨӨН - 2011 Онцлох сэдэв: Ханшийн эрсдэлийн удирдлага МОНГОЛБАНК

2011 оны 6-р сар, Монголбанк Валют, эдийн засгийн газар, Санхүүгийн зах зээлийн хэлтэс Бага тойруу 3, 15160. Улаанбаатар, Монгол Утас: 976-11-324149 Факс: 976-11-311471 Цахим хуудас: www.mongolbank.mn Энэхүү товхимол нь Монголбанкны байр суурийг илэрхийлэхгүй бөгөөд аливаа үзэл санаа, дүгнэлт, тайлбар нь зөвхөн судлаачдад хамаарна. Хэвлэлийн эх, нүүр хуудасны дизайн: Ш.Чулуунбаатар

III АГУУЛГА Валютын арилжааны мэргэжилтнүүдийн зөвлөлгөөний тухай...iv Хөтөлбөр... 1 Бүлэг I. Зохион байгуулагч байгууллагуудын товч танилцуулга... 2 Монголбанк...2 Голомт банк...2 Бүлэг II. Илтгэгчдийн танилцуулга...3 Монголбанкны Дэд Ерөнхийлөгч Н.Золжаргал...3 Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газрын захирал Г.Дэлгэрмаа... 3 Монголбанкны ВЭЗГ-ын Төлбөрийн тэнцлийн статистик, судалгааны хэлтсийн захирал С.Болд... 4 Монголбанкны ВЭЗГ-ын Санхүүгийн зах зээлийн хэлтсийн ахлах эдийн засагч С.Ангарцэцэг6... 4 Худалдаа хөгжлийн банкны Хөрөнгө зохицуулалтын газрын захирал Л.Гантөмөр... 5 Голомт банкны Нөөцийн удирдлагын хэлтсийн валютын арилжааны мэргэжилтэн Б.Золбоо... 5 Бүлэг III. Нээлтийн үг... 6 Монголбанкны Дэд Ерөнхийлөгч Н.Золжаргал... 6 Бүлэг IV. Илтгэл.....18 1.1 Банк хоорондын своп, форвард захыг хөгжүүлэх арга зам...18 1.2 Банк, харилцагч хоорондын своп, форвард хэлцлийн хэрэглээг идэвхижүүлэх нь...22 2.1 Монгол улс, БНХАУ ын эдийн засгийн харилцаа, түүнд Монголбанк, Хятадын Ардын банк хооронд байгуулсан своп хэлцлийг ашиглах боломж...26 2.2 Юаний санхүүжилтын тухай...40 Бүлэг V. Оролцогчдын нэрс....... 47 Бүлэг VI. Зөвлөлгөөнөөс баталсан зөвлөмж....... 50

IV ВАЛЮТЫН АРИЛЖААНЫ МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН ЗӨВЛӨЛГӨӨНИЙ ТУХАЙ Монголбанк нь 2008 оноос валютын дотоодын захын үр ашгийг сайжруулах зорилгоор валютын захын оролцогчдын дунд Валютын арилжааны мэргэжилтнүүдийн зөвлөлгөөн -ийг жил бүр зохион байгуулсаар ирсэн билээ. Энэ жил Ханшийн эрсдэлийн удирдлага онцлох сэдэвтэйгээр 4 дэх удаагаа зохион байгуулж байна. Энэхүү дөрөвдүгээр зөвлөлгөөний зорилго нь санхүүгийн үүсмэл хэрэгслүүдийг ашиглан ханшийн эрсдэлээс хамгаалах, Хятадын Ардын банктай байгуулсан своп хэлцлийн хэрэглээний талаар харилцан санал солилцох, нэгдсэн нэг ойлголттой болоход оршино.

ХӨТӨЛБӨР Огноо: 2011 оны 7 дүгээр сарын 2-ны өдөр - Бямба гараг Хаана: Corporate Resort, Нүхт Цаг: 09.40-14.30 09:40-10:00 Оролцогчид болон зочдыг хүлээн авах 1 НЭЭЛТИЙН АЖИЛЛАГАА 10:00-10:20 Н.Золжаргал Монголбанкны Дэд Ерөнхийлөгч Жон Патрик 10:20-10:30 Голомт банкны Гүйцэтгэх захирал Финиган ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ 1. САНХҮҮГИЙН ҮҮСМЭЛ ХЭРЭГСЛҮҮДИЙГ АШИГЛАН ХАНШИЙН ЭРСДЭЛЭЭС ХАМГААЛАХ НЬ 10:30-10:40 ИЛТГЭЛ 1.1 Банк хоорондын своп, форвард захыг хөгжүүлэх арга зам 10:40-10:50 ИЛТГЭЛ 1.2 10:50-11:20 Хэлэлцүүлэг Хэлэлцүүлгийн удирдагч: Л.Гантөмөр ХХБ-ны ХЗГ-ын захирал Банк, харилцагч хоорондын своп, форвард хэлцлийн хэрэглээг идэвхижүүлэх нь Голомт банкны ХУГ-ын НУХ-ийн арилжааны Б.Золбоо мэргэжилтэн С.Болд Монголбанкны ВЭЗГ-ын ТТССХ-ийн захирал Тэргүүлэгч гишүүд: Ж.Батаа Монголбанкны ВЭЗГ-ын СЗЗХ-ийн захирал Н.Батсайхан М.Мөнхбаатар С.Ганболд Монголбанкны ЭУА-ны захирал УБХБ-ны ХЗГ-ын захирал Капитрон банкны ХУГ-ын захирал 11:20-11:50 ЗАВСАРЛАГА ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ 2. ХЯТАДЫН АРДЫН БАНКТАЙ БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙН ХЭРЭГЛЭЭ 11:50-12:10 ИЛТГЭЛ 2.1 Монгол улс, БНХАУ-ын эдийн засгийн харилцаа, түүнд Монголбанк, Хятадын Ардын банк хооронд байгуулсан своп хэлцлийг ашиглах боломж Г.Дэлгэрмаа Монголбанкны ВЭЗГ-ын захирал 12:10-12:20 ИЛТГЭЛ 2.2 Юанийн санхүүжилтын журмын төслийн танилцуулга 12:20-12:50 Хэлэлцүүлэг С.Ангарцэцэг Монголбанкны ВЭЗГ-ын СЗЗХ-ийн ахлах эдийн засагч Хэлэлцүүлгийн удирдагч: Ж.Батаа Монголбанкны ВЭЗГ-ын СЗЗХ-ийн захирал Тэргүүлэгч гишүүд: Г.Дэлгэрмаа Монголбанкны ВЭЗГ-ын захирал ХААЛТЫН АЖИЛЛАГАА 12:50-13:00 Б.Мөнхбаатар Л.Гантөмөр Б.Эрдэнэдэлгэр Голомт банкны ХУГ-ын НУХ-ийн захирал ХХБ-ны ХЗГ-ын захирал Хаан банкны ЭҮЗХ-ийн захирал Зөвлөлгөөнөөс гарсан зөвлөмжийг Монголбанкны ВЭЗГ-ын захирал Г.Дэлгэрмаа танилцуулна. 13:00-14:30 ҮДИЙН ЗООГ

2 I. ЗОХИОН БАЙГУУЛАГЧ БАЙГУУЛЛАГУУДЫН ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА Монголбанк нь Монгол улсын хэмжээнд төрийн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага бөгөөд үндсэн зорилт нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт-төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангах ба энэ зорилтын хүрээнд санхүүгийн зах зээл, банкны тогтолцооны тогтвортой байдлыг хангах замаар үндэсний эдийн засгийн тэнцвэртэй хөгжилд дэмжлэг үзүүлэхэд оршино. Ерөнхийлөгч: Л. Пүрэвдорж МОНГОЛБАНК Валют, эдийн засгийн газар нь гадаад валютын улсын нөөцийн төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар найдвартай байдлыг хангах, нөөцийг оновчтой байршуулах, гадаад худалдааны нөхцөл, төлбөрийн тэнцлийн байдалтай уялдуулан уян хатан валютын бодлого явуулах, дотоодын банк хоорондын валютын захыг хөгжүүлэх, олон улсын болон бүс нутгийн банк санхүүгийн байгууллага, гадаадын төв банк, банктай харьцах санрүүгийн зуучлал, үйлчилгээ, хүлээсэн үүргийн биелэлтийн найдвартай байдлыг хангах зорилгоор дараахь чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ. 1. Гадаад валютын зах зээлийн ерөнхий зохицуулалт 2. Гадаад валютын улсын нөөцийн өөрчлөлтийг тооцох, холбогдох судалгаа шинжилгээ хийх, нөөцийн удирдлага, зохицуулалтыг боловсруулах, хэрэгжүүлэх, тайлагнах 3. Валютын ханшийн бодлогын үндэслэл боловсруулах, судалгаа хийх, хэрэгжүүлэх 4. Дотоодын валютын захын үйл ажиллагааг зохицуулах, бодлого боловсруулах, хэрэжүүлэх, дотоодын банкуудтай валютын арилжаа явуулах 5. Гадаад зээлийн төлбөр тооцоотой холбогдсон Засгийн газрын санхүүгийн зуучлагчийн үйл ажиллагаа 6. Монголбанкнаас олон улсын болон бүс нутгийн банк санхүүгийн байгууллага, гадаадын төв банк, банктай харилцах санхүүгийн зуучлал, үйлчилгээ, хүлээсэн үүргийн биелэлтийн найдвартай байдлыг хангах 7. Төлбөрийн тэнцлийн гүйцэтгэл гаргах, валютын нөөцийн болон төлбөрийн тэнцлтийн харилцан уялдааг хангахуйц бодлого боловсруулах 8. Улсын нөөцийг бүрдүүлэх зорилгоор дотоодын захаас алт, мөнгийг худалдан авч худалдах, олон улсын стандартад нийцүүлэн цэвэршүүлэх, шаардлагатай сорьцын хайлш бэлтгүүлэх ажлыг хариуцан зохион байгуулах ГОЛОМТ БАНК Голомт банк нь 1995 оны 3-р сарын 6-ний өдөр 4 ажилтан 436 сая төгрөгийн дүрмийн сантайгаар Соёлын Төв Өргөөний 3 давхарт анх үүсгэн байгуулагдаж үйл ажиллагаагаа эхлүүлж байсан түүхтэй. Тус банк нь Бодь интернэшнл группын Л.Болд, Д.Баясгалан, М.Зоригт нарын үүсгэн байгуулсан зуун хувь дотоодын хөрөнгө оруулалттай Монголын анхны хувийн банк юм. Гүйцэтгэх захирал: Жон Патрик Финиган Голомт банк нь байгуулагдсан цагаасаа эхлэн одоог хүртэл анхдагч тодотголтой алхмуудыг тогтмол хийж ирсэн бөгөөд дэлхийн санхүүгийн брэндүүдийг Монголын хөрсөнд буулгах их ажлыг хийж байна. Тухайлбал анхны Голомт чек, анхны Мастеркарт карт, анхны Виза карт, анхны хувийн харилцах дансны үйлчилгээ, анхны дуудлагын банкны үйлчилгээ, анхны интернэт банкны үйлчилгээ, анхны хувийн банкны үйлчилгээ, анхны 24 цагийн үйлчилгээ, анхны улс хоорондын мөнгөн гуйвуулгын Western Union үйлчилгээ, анхны хөвөгч хүүтэй хадгаламж, анхны чөлөөт хөрвөх сертификат, анхны EMV чип карт, дансны орлого зарлагыг мессэжээр мэдээлэх үйлчилгээ, анхны хосолсон валют бүхий Dual Currency карт болон олон улсын зах зээлд дэх анхны China UnionPay юаний карт зэргийг нэрлэж болно. Голомт банк нь олон улсын нэр хүнд бүхий 30 орчим банк санхүүгийн байгууллагатай нягт хамтран ажилладаг бөгөөд дэлхийд тэргүүлэгч Кредит Свисс банк болон Абу Дабигийн Хөрөнгө Оруулалтын Зөвлөл хоёрдогч өглөгийн зээлийн гэрээг тус банктай байгуулсан нь Монголын банк санхүүгийн салбарт гадны хөрөнгө оруулагчид хувь эзэмших сонирхолд суурилсан гэрээ байгуулсан анхны тохиолдол юм. Голомт банк нь зээлийн эрсдэлийн үнэлгээгээр Монголбанкнаас тэг үнэлгээ авсан цор ганц банк бөгөөд үйл ажиллагааныхаа 16 дахь жилийн санхүүгийн үзүүлэлтээр арилжааны банкуудыг тэргүүлж Монголын хамгийн том банк болсон юм. Ололт амжилтынхаа үндэс суурийг чадварлаг, мэргэжлийн ур чадвар бүхий, үнэнч шударга, бүтээмж өндөр ажилтнуудаа гэж үздэг тус банкны 1000 гаруй ажилтан албан хаагч нь 70 гаруй салбар тооцооны төвөөрөө дамжуулан санхүүгийн иж бүрэн үйлчилгээг чанарын өндөр түвшинд хүргэхийн төлөө хичээн ажиллаж байна.

3 II. ИЛТГЭГЧДИЙН ТАНИЛЦУУЛГА Н.Золжаргал Монголбанкны Дэд Ерөнхийлөгч АЖЛЫН ТУРШЛАГА 1988-1989 Улсын банкны ерөнхий хороо, Гадаад тооцооны газар ня-бо 1989-1991 Улсын банкны ерөнхий хороо, Гадаад тооцооны газар эдийн засагч 1991 ХХБ, Гадаад харилцааны хэлтэст захирал 1991-1996 Монголын хөрөнгийн биржийн гүйцэтгэх захирал 1996-1997 АНУ-ын Харвардын их сургуульд зөвлөх 1997-1998 МУ-ын Ерөнхий сайдын зөвлөх 1998-2000 Дэлхийн банк, KPMG компаний Бизнес менежментийн зөвлөх 2000-2007 Хувийн секторт 2010 оноос Монголбанкны Дэд Ерөнхийлөгч БОЛОВСРОЛ 1982-1988 БНУУ-ын Будапешт хотын Эдийн засгийн их сургууль, Эдийн засгийн ухааны магистр 1995-1996 АНУ-ын Харвардын их сургууль, Нийгмийн удирдлагын магистр Г.Дэлгэрмаа Валют, эдийн засгийн газрын захирал Монголбанк АЖЛЫН ТУРШЛАГА 1995 1996 Монголбанкны Хяналт шалгалтын газарт хянан шалгагч бөгөөд улсын байцаагч 1996 2000 Монголбанкны Хяналт шалгалтын газрын Банкны үйл ажиллагааны хэлтсийн захирал 2000 2003 ХААН Банкны Зээл хариуцсан дэд захирал бөгөөд Удирдлагийн багийн гишүүн, Монголбанкны томилолт, АНУ-ын USAID-ын Эдийн засгийн бодлогыг дэмжих төслийн урилгаар Хөдөө аж ахуйн банкны үйл ажиллагааг сэргээх, хувьчлалд бэлтгэх үүрэгтэй ажилласан 2003 2004 Банк, санхүүгийн байгууллагуудад экспертийн болон үйл ажиллагааны зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ эрхэлсэн. Энэ хугацаанд Улаанбаатар хотын банкны зөвлөхөөр ажиллаж байсан 2004-2005 Хас банкны Үйл ажиллагаа эрхэлсэн орлогч захирал бөгөөд Удирдлагийн багийн гишүүн 2007/09-2008 Монголын Үйлдвэрчний Эвлэлийн Холбооны Ерөнхийлөгчийн зөвлөх 2005 2008 Банк,санхүүгийн байгууллагуудад зөвлөгөө өгөх, сургалт явуулах үйл ажиллагаа эрхэлдэг Нэүлэ ХХК-ийн Ерөнхий захирал 2008 оноос Монголбанкны Валют эдийн засгийн газрын захирал БОЛОВСРОЛ 1991 1995 Монгол Улсын Үндэсний Их Сургууль, Банкны эдийн засагч, бакалавр 1997 1998 Япон улсын Сайтамагийн Бодлогын Шинжлэх Ухааны Их Сургууль, Төрийн бодлогын магистр 2003 2005 Голланд улсын Мастрихтын Удирдлагын Ухааны Их Сургууль, Бизнесийн удирдлагын магистр

4 II. ИЛТГЭГЧДИЙН ТАНИЛЦУУЛГА С.Болд Валют, эдийн засгийн газрын Төлбөрийн тэнцлийн статистик, судалгааны хэлтсийн захирал Монголбанк АЖЛЫН ТУРШЛАГА 2002-2003 Эрдэнэт УҮГ, Металлын зах зээлийн шинжээч, эрсдэлийн удирдлага, гадаад худалдааны менежер 2004-2005 АНУ-ын Мичиганы Технологийн Их Сургууль, Портфолио менежментийн төслийн багийн хөрөнгө оруулалтын шинжээч 2006 Эрдэнэт УҮГ, Төслийн багийн судлаач 2006-2007 Сангийн яам, Дэлхийн банкны ECTAC төсөл, Санхүүгийн шинжээч 2007 Үйлдвэр, худалдааны яам, Хэлтсийн дарга 2007.12 Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газар, Судалгаа хариуцсан эдийн засагч 2009 оноос Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газар, Төлбөрийн тэнцлийн статистик, судалгааны хэлтсийн захирал БОЛОВСРОЛ 1998-2002 МУШУТИС, Уул уурхайн инженер-эдийн засагч, Бакалавр 2003-2005 АНУ-ын Мичиганы Технологийн Их Сургуулийн Бизнес, эдийн засгийн сургууль, Эрдэс баялгийн эдийн засагч, Магистр С.Ангарцэцэг Валют, эдийн засгийн газрын Санхүүгийн зах зээлийн хэлтсийн ахлах эдийн засагч Монголбанк АЖЛЫН ТУРШЛАГА 1995-1997 Худалдаа хөгжлийн банк, Гадаад тооцооны газар, Нягтлан бодогч 1997-2002 Худалдаа хөгжлийн банк, Гадаад тооцооны газар, Эдийн засагч 2002-2003 Худалдаа хөгжлийн банк, Гадаад тооцооны газар, Ахлах эдийн засагч 2003-2005 Худалдаа хөгжлийн банк, Харилцаа холбооны хэлтсийн захирал 2008 Монголбанк, Валют, эдийн засгийн газрын арилжааны мэргэжилтэн 2008 оноос Монголбанк, Валют, эдийн засгийн газрын Санхүүгийн зах зээлийн хэлтсийн ахлах эдийн засагч БОЛОВСРОЛ 1995 ОХУ, Москва хотын "Удирдлагын академи", Олон улсын эдийн засгийн чиглэлээр магистр 2007 Австрали улсын Мельбурны Их Сургууль, Бизнесийн удирдлагын магистр СУРГАЛТ ОУВС-гийн сургалт: Санхүүгийн зах зээлийн шинжилгээ, Бүгд Найрамдах Австри Улс ОУВС-гийн сургалт: Санхүүгийн зах зээлийн шинжилгээ ба санхүүгийн үүсмэл хэрэгслүүд, Сингапур Бундесбанк: Санхүүгийн тогтвортой байдал, Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улс

II. ИЛТГЭГЧДИЙН ТАНИЛЦУУЛГА 5 Л.Гантөмөр Хөрөнгө зохицуулалтын газрын захирал Худалдаа хөгжлийн банк АЖЛЫН ТУРШЛАГА 2004 оноос Худалдаа хөгжлийн банкны Хөрөнгө зохицуулалтын газрын валютын арилжааны мэргэжилтэн, газрын захирлын орлогч, газрын захирал БОЛОВСРОЛ 2000-2004 Санхүү, эдийн засгийн дээд сургууль, Нягтлан бодогч эдийн засагч, Бакалавр Б.Золбоо Хөрөнгө удирдлагын газрын Нөөцийн удирдлагын хэлтсийн валютын арилжааны мэргэжилтэн Голомт банк АЖЛЫН ТУРШЛАГА 2006 оноос Голомт банкны Хөрөнгө удирдлагын газрын Нөөцийн удирдлагын хэлтсийн валютын арилжааны мэргэжилтэн БОЛОВСРОЛ 2000 АНУ, Оригон мужийн Гастон хотын ахлах сургууль 2006 АНУ, Оригон мужийн Портланд хотын Портланд Стэйт Их Сургууль, Эдийн засагч, Бакалавр

6 III НЭЭЛТИЙН ҮГ. МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ 2011 оны 7 дугаар сарын 2-ны өдөр Эрхэм хүндэт ноёд, хатагтай та бүхний энэ өдрийн амар амгаланг айлтгая. Валютын захын өнөөгийн байдал, тулгарч буй хүндрэл бэрхшээл, шийдвэрлэх арга зам, цаашдын хөгжлийн асуудлын талаар өөрсдийн санал бодлоо чөлөөтэй хуваалцан, зөвлөлдөхөөр Валютын арилжааны мэргэжилтнүүдийн дөрөвдүгээр зөвлөгөөн -д хүрэлцэн ирсэн эрхэм зочид, валютын захын мэргэжилтнүүд Та бүхэнд талархал илэрхийлье. Өмнөх зөвлөлгөөнийг Хаан банктай хамтран амжилттай зохион байгуулсан бөгөөд зөвлөлгөөний зөвлөмжийг ажил хэрэг болгох тал дээр Монголбанкнаас валютын захын оролцогчидтой нягт хамтран ажиллаж дараах ажлуудыг хийсэн байна. Үүнд: Валютын захын оролцогчдын эрсдэлийн удирдлагыг сайжруулах чиглэлээр: Валютын дотоодын захад нэмэлт санхүүгийн үйлчилгээ нэвтрүүлэх үүднээс Валютын своп, форвард хэлцлийн гэрээ, заавар -ыг боловсруулан баталж, 2010 оны 12 дугаар сарын 27-ний өдөр гадаад төлбөр тооцооны нэмэлт эрхтэй банкуудтай уг гэрээг байгуулсан бөгөөд нийт 64.0 сая ам.долларын болон төгрөгийн своп, форвард хэлцлийг 6 банктай байгуулсан байна. Үүний үр дүнд төгрөгийн болон валютын зах нь мөнгөний бодлогод нийцтэйгээр ажиллах боломж бүрдэж, банкууд илүүдэл нөөцөө удирдах, спот захад үзүүлэх дарамт, ачааллыг тодорхой хэмжээгээр бууруулах, арилжааг хугацааны хувьд тархаан байршуулах, ханшийн хүлээлтийг бий болгох, банкны харилцагчийн хувьд ирээдүйн ам.долларын урсгалыг зохицуулах, ханшийн эрсдэлээс хамгаалах арга хэрэгсэлтэй болох боломжийг нээж өгсөн билээ. Манай улсын хувьд гадаад худалдааны эргэлт нэмэгдэхийн хэрээр дотоодын компаниудын валютын захад оролцох оролцоо улам нэмэгдэж байгаа бөгөөд гадаад худалдааны хэрэгцээгээ хангах зорилгоор валютын захад оролцож байгаа аж ахуйн нэгж байгууллагууд нь тодорхой хугацааны дараа валютын ханшийн эрсдэлээ удирдах үүднээс своп, форвард арилжааг харилцагч банкуудтай байгуулах хэрэгцээ, шаардлага улам нэмэгдэж байгаа ч банкуудаас харилцагч аж ахуйн нэгж байгууллагатай байгуулж буй своп, форвард хэлцлийн хэмжээ туйлын хангалтгүй байна. Валютын арилжааны цахим систем, мэдээллийн нэгдсэн системийг бүрдүүлэх, валютын захын эрх зүйн орчинг сайжруулах чиглэлээр: Валютын дуудлага худалдааны программыг нэвтрүүлж, үйл ажиллагааг автоматжуулсан. Мөн банкуудад гадаад активаа найдвартай байршуулах, удирдах боломжийг олгох, гадаад валютын эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэрт байдлыг хангах үүднээс Дотоодын банкнаас Монголбанкинд гадаад валютын хадгаламж байршуулах журам, заавар -ыг шинэчлэн боловсруулан баталлаа.

НЭЭЛТИЙН ҮГ. МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ 7 Валютын захын оролцогчдын чадавхи, мэргэшлийг дээшлүүлэх чиглэлээр: Валютын дотоодын захын оролцогчдын чадавхи, мэдлэгийг нэмэгдүүлэх зорилгоор валютын своп, форвард хэлцлийн талаарх аж ахуйн нэгжид зориулсан танилцуулга сургалтыг Barclays банктай хамтран 2011 оны 3 дугаар сарын 4-ний өдөр зохион байгуулсан бөгөөд 80 гаруй аж ахуйн нэгж байгууллагын ажилтнууд оролцсон байна. Мөн МҮХАҮТ-тай хамтран Эрсдэл түүнээс сэргийлэх, санхүүгийн үүсмэл хэрэгслийн хэрэглээ -ний талаарх сургалтыг томоохон аж ахуйн нэгж байгууллагуудын 30 гаруй ажилтанд 6 сарын 3-ны өдөр зохион байгууллаа. Цаашид валютын дотоодын захыг хөгжүүлэн бэхжүүлэх, түүнчлэн ханш, үнийн эрсдэлээс сэргийлэх санхүүгийн үүсмэл хэрэгслүүдийг зах зээлд нэвтрүүлэх нь өнөөгийн бидний тулгамдсан гол асуудлуудын нэг хэвээр байсаар байна. Монголбанк, Хятадын ардын банктай 5 тэрбум юань буюу 1 их наяд төгрөгийн дүн бүхий үндэсний мөнгөн тэмдэгт солилцох своп хэлцлийн гэрээг 2011 оны 5 дугаар сарын 6-ны өдөр байгуулсан билээ. Энэхүү гэрээг байгуулснаар Монголбанк арилжааны банкуудын юаниар төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварт хүндрэл гарсан нөхцөлд захад юанийг шуурхай нийлүүлэх замаар гадаад валютын дотоодын захын тогтвортой байдлыг хангахад дэмжлэг үзүүлэх боломжтой болоод байна. Түүнчлэн своп хэлцлийн гэрээнд гарын үсэг зурах ёслолын үеэр Монголбанк, Хятадын банкны Ерөнхийлөгч нар сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд завсарлаад байсан Монгол Улс, БНХАУ-ын банк хоорондын тав дахь удаагийн дугуй ширээний уулзалтыг энэ жилдээ багтаан Улаанбаатар хотноо зохион байгуулахаар тохиролцсон. Уг дугуй ширээний уулзалтыг талууд хоёр улсын банк, санхүү, эдийн засгийн хамтын ажиллагаанд тулгамдаж буй бодлогын шинж чанартай асуудлуудыг хэлэлцэхээр удирдах албан тушаалтнуудыг оролцуулан зохион байгуулахаар болсон нь чухал ач холбогдолтой юм. Иймд энэ удаагийн зөвлөлгөөний үеэр та бүхнийг Монгол Улс, БНХАУ-ын эдийн засаг, банк санхүүгийн хамтын ажиллагаанд тулгамдаж буй асуудлуудыг хөндөн хэлэлцэж, удахгүй Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдах дугуй ширээний уулзалтын үеэр хэлэлцэх асуудлуудыг тодорхойлох, бэлтгэл ажлыг хангахад дэмжлэг үзүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Эрхэм хүндэт зочид, валютын арилжааны мэргэжилтнүүд ээ, Энэ удаагийн зөвлөлгөөн нь ханш, үнийн эрсдэлээс сэргийлэх арга замуудыг банкны болон нийт экспортлогч, импортлогчдын үйл ажиллагаанд нэвтрүүлэхэд бодитой хувь нэмэр оруулсан, цаашдын хөгжлийн талаар хэлэлцсэн, бүтээлч, үр дүнтэй арга хэмжээ болно гэдэгт итгэлтэй байна. Та бүгдийн илтгэл, хэлэлцүүлэгт амжилт хүсье!

8 МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ МОНГОЛБАНК МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Дэд ерөнхийлөгч Н.Золжаргал 2011 ОНЫ 7ДУГААР САРЫН 2 Агуулга ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ: Эерэг хүлээлт ГАДААД СЕКТОР: Хөрөнгийн дотогшлох урсгал МӨНГӨНИЙ СЕКТОР: Инфляцийн болон бодит ханшийн чангарах дарамт УЛСЫН ТӨСӨВ: Тэлэлт ба хөрөнгө оруулалт Эрсдэл ба Бодлогын сорилтууд Дүгнэлт Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд 2

МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ 9 Өндөр, тогтвортой өсөлтийн хэтийн төлөв 25% 20% Төсөөлөл 20,6% 16,9% 15% 12,8% 10% 5% 0% 8,6% 10,2% 8,9% 6,1% 7,5% 8,2% 7,8% Урт хугацааны тогтвортой өсөлт хүлээгдэж байна. -5% -1,6% Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: ҮХШХ-ны төсөөлөл 3 Өсөлтийн төлөв: Азийн улсууд 14 12 2009 2010* 2015* 10 8 % 6 4 2 0-2 Хятад Энэтхэг Индонез Вьетнам Монгол Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: ОУВС 4

10 МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Худалдааны нөхцөл (TOT): тогтвортой, өндөр 7.0 2.5 6.0 5.0 Худалдааны нөхцөл Экспортын үнийн индекс Импортын үнийн индекс 2.0 4.0 1.5 3.0 1.0 2.0 1.0 0.5 0.0 2007m1 2007m3 2007m5 2007m7 2007m9 2007m11 2008m1 2008m3 2008m5 2008m7 2008m9 2008m11 2009m1 2009m3 2009m5 2009m7 2009m9 2009m11 2010m1 2010m3 2010m5 2010m7 2010m9 2010m11 2011m1 2011m3 2011m5 0.0 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 5 Худалдааны нөхцөл /Сарын өөрчлөлт/, %: Хэлбэлзэл? 80% 60% Худалдааны нөхцөлийн индексийн өөрчлөлт Экспортын үнийн индексийн өөрчлөлт Импортын үнийн индексийн өөрчлөлт 40% 20% 0% -20% -40% -60% 2007m1 2007m3 2007m5 2007m7 2007m9 2007m11 2008m1 2008m3 2008m5 2008m7 2008m9 2008m11 2009m1 2009m3 2009m5 2009m7 2009m9 2009m11 2010m1 2010m3 2010m5 2010m7 2010m9 2010m11 2011m1 2011m3 2011m5 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 6

МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: 11 МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Хөрөнгийн цэвэр дотогшлох урсгал: 5.3 дахин 2010 онд 500 400 300 200 0.3 тэрбум ам.доллар. 1.6 тэрбум ам.доллар. 357 сая ам.дол. 100 0-100 2.7 дахин Jan-2009 Feb-2009 Mar-2009 Apr-2009 May-2009 Jun-2009 Jul-2009 Aug-2009 Sep-2009 Oct-2009 Nov-2009 Dec-2009 Jan-2010 Feb-2010 Mar-2010 Apr-2010 May-2010 Jun-2010 Jul-2010 Aug-2010 Sep-2010 Oct-2010 Nov-2010 Dec-2010 Jan-2011 Feb-2011 Mar-2011 Apr-2011 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 7 Хөрөнгийн дотогшлох урсгалын бүтэц Экспорт Үйлчилгээ Экспорт Үйлчилгээ Урсгал шилжүүлэг Шууд хөрөнгө оруулалт Урсгал шилжүүлэг Шууд хөрөнгө оруулалт Зээл Бусад 6% Бэлэн мөнгө харилцах 4% Зээл Бусад 4% Бэлэн мөнгө харилцах 18% 7% 40% 17% 51% 7% 12% 3% 23% 5% 3% 2010: Q1 2011: Q1 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 8

12 МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Урсгал дансны алдагдал өсч байна, гэхдээ 200 100 0 2010: (931.5) сая ам.доллар сая ам.доллар -100-200 -300-400 -500-129 -28-214 -600-700 2008 Q1 2008 Q2 Урсгал шилжүүлэг Үйлчилгээ Урсгал тэнцэл 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 Цэвэр орлого Бараа 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3-560 2010 Q4-475 2011 Q1 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 9 Хөрөнгө санхүүгийн дансны илүүдэл урсгал дансны алдагдлыг бүрэн санхүүжүүлж байна. 2 000 1 500 Бусад хөрөнгө оруулалт ГШХО Хөрөнгө, санхүүгийн тэнцэл Багцын хөрөнгө оруулалт Хөрөнгийн данс 2010: 2148.8 сая ам.доллар 1 168 1 000 сая ам.доллар 500 0 186 304 490 483-500 -1 000 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 Эх сурвалж: Монголбанк 10

МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: 13 МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 3500 3000 2500 million USD 2000 1500 2010: 1.6 тэрбум ам.доллар. 1000 500 0 2007 2008 2009 2010 2011F Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 11 2011 оны Төлбөрийн тэнцлийн төсөөлөл 4,000 Нийт төлбөрийн тэнцэл Үүнээс: Гадаад худалдаа Үүнээс: Шууд хөрөнгө оруулалт Урсгал тэнцэл Хөрөнгө ба Санхүүгийн тэнцэл Сая ам.доллараар 3,000 2,000 1,000 2,149 1,574 3,022 (YoY 41%) 3,183 (YoY 102%) 0-1,000-2,000-3,000-278 -931-1,367 (YoY 392%) -2,152 (YoY 131%) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 F Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 12

14 МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Гадаад валютын нийт нөөц, сая ам.доллар. 2 600 2 400 2 200 2 000 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 2006: 718 2007: 1001 2008: 657 2009: 1327 2010: 2288 Jan-06 Apr-06 Jul-06 Oct-06 Jan-07 Apr-07 Jul-07 Oct-07 Jan-08 Apr-08 Jul-08 Oct-08 Jan-09 Apr-09 Jul-09 Oct-09 Jan-10 Apr-10 Jul-10 Oct-10 Jan-11 Apr-11 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 13 Ханшийн бодлого Уян хатан ханшийн дэглэм Макро эдийн засгийн нөхцөлүүдтэй уялдан бодитой, чөлөөтэй тогтох ханш Монголбанкны интервенци Ханшийн огцом өөрчлөлтийг зөөлрүүлэх чиглэлээр оролцох Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд 14

МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: 15 МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Монголбанкны зарласан ханш: Тогтвортой 2009 оны 4 дүгээр сараас 1,700 Албан ханш Өдрийн хэлбэлзэл (баруун тэнхлэг) 1,600 1,500 1,400 1,300 1,200 3% 3% 2% 2% 1% 1% 0% -1% -1% -2% -2% 1,100-3% 1/1/08 3/1/08 5/1/08 7/1/08 9/1/08 11/1/08 1/1/09 3/1/09 5/1/09 7/1/09 9/1/09 11/1/09 1/1/10 3/1/10 5/1/10 7/1/10 9/1/10 11/1/10 1/1/11 3/1/11 5/1/11 Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 15 Инфляци: 4 дүгээр сарын эцсийн байдлаар 5.5% Удирдах боломжтой Инфляцийн хүлээлт: Нэг оронтой Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Монголбанк 17

16 МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ billion togrog Улсын төсөв: Тэлэлттэй 1,200 1,000 800 600 400 200 0 (200) (400) Deficit Budget expenditure Budget revenue Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хууль: Макро тогтвортой байдалд чухал 2005Q1 2005Q2 2005Q3 2005Q4 2006Q1 2006Q2 2006Q3 2006Q4 2007Q1 2007Q2 2007Q3 2007Q4 2008Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд Эх сурвалж: Сангийн яам 18 Эрсдэл ба Бодлогын сорилтууд Эдийн засгийн халах дарамт? Эсвэл сэргэлт? Инфляцийн дарамт (Хэчнээн нь дотоодод бий болж байна вэ?) Гадаад секторын эмзэг байдал (Богино хугацаа) Халуун мөнгөний урсгал? (Стерилизаци хийх хэмжээ?) Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд 19

МОНГОЛБАНКНЫ ДЭД ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Н.ЗОЛЖАРГАЛ: 17 МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Дүгнэлт ХАНШ -ийн ЭРСДЭЛ Хөрөнгийн дотогшлох урсгал Шууд хөрөнгө оруулалт Төгрөгийн ханшийн хэлбэлзэл, чангаралт Өндөр, тогтвортой Э/З-ийн өсөлт Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд 20 Дүгнэлт Хөрөнгийн дотогшлох урсгалын нөлөөгөөр ханшид үзүүлж буй нөлөө, хэлбэлзлийг хэрхэн зохицуулж, удирдах вэ? Банк хоорондын своп, форвард захыг хөгжүүлэх Банк, харилцагч хоорондын своп, форвард хэлцлийн хэрэглээг идэвхижүүлэх Хятадын ардын банктай байгуулсан своп хэлцлийг ашиглах боломж Монгол Улсын гадаад секторын тойм, тулгамдсан асуудлууд 21

18 ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ 1. САНХҮҮГИЙН ҮҮСМЭЛ ХЭРЭГСЛҮҮДИЙГ АШИГЛАН ХАНШИЙН ЭРСДЭЛЭЭС ХАМГААЛАХ НЬ ИЛТГЭЛ 1.1 БАНК ХООРОНДЫН СВОП, ФОРВАРД ХЭЛЦЛИЙН ЗАХЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ Илтгэгч: Л.Гантөмөр Худалдаа хөгжлийн банкны Хөрөнгө зохицуулалтын газрын захирал Банк хоорондын своп, форвард хэлцлийн захыг цаашид хөгжүүлэх арга зам УЛААНБААТАР ХОТ 2011 он Агуулга Банк хоорондын своп, форвард хэлцлийн өнөөгийн байдал Тулгарч буй бэрхшээлүүд Хөгжүүлэх боломжууд Гарах үр дүн

ИЛТГЭЛ 1.1 БАНК ХООРОНДЫН СВОП, ФОРВАРД ХЭЛЦЛИЙН ЗАХЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ 19 Өнөөгийн байдал Одоогийн байдлаар тус зах зээлд Монголбанкнаас гадна дараах зөвшөөрөл авсан арилжааны банкууд оролцож байна. Худалдаа Хөгжлийн Банк Голомт Банк ХААН Банк Хадгаламж Банк Хас Банк Капитал Банк Төрийн Банк* Өнөөгийн байдал 2010 оны сүүлээр Монголбанк санаачлага гаргаснаар валютын своп, форвард арилжааны ерөнхий гэрээг банкуудын хооронд байгуулсан. Үүнээс хойш доорх хэмжээний арилжаа хийгдээд байна. 1. Монголбанк, арилжааны банкны хооронд хийгдсэн своп, форвард хэлцэл: Своп хэлцэл- 14.0 сая ам.доллар Форвард хэлцэл- 50.0 сая ам.доллар 2. Банк хооронд хийгдсэн своп, форвард хэлцэл: Своп хэлцэл- 46.0 сая ам.доллар

20 ИЛТГЭЛ 1.1 БАНК ХООРОНДЫН СВОП, ФОРВАРД ХЭЛЦЛИЙН ЗАХЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ Тулгарч буй бэлхшээлүүд Мөнгөний захын хүүгийн түвшин тодорхой бус байна Тодорхой бус байдал Монголбанк арилжааны банкуудтай арилжаа хийх нь тогтмол биш байгаа Зах зээлд оролцогчид цөөн Банкууд хоорондоо лимит байхгүй байгаа Зах зээлд оролцогчдыг нэмэгдүүлэх Хөгжүүлэх боломжууд Төгрөгийн бенчмарк хүүг бодитой болгох /UBIBOR/ Арилжааны банк хоорондын хэлцлийн стандарттай болох Банкууд нь хоорондоо идэвхитэй арилжаа хийхэд дэмжлэг үзүүлэх /Монголбанк зуучлагчаар оролцох/ Банкуудын хэджинг хийх сонирхол нэмэгдэж байгаа

ИЛТГЭЛ 1.1 БАНК ХООРОНДЫН СВОП, ФОРВАРД ХЭЛЦЛИЙН ЗАХЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ 21 Гарах үр дүн Банкуудын богино хугацааны төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар Валютын ханшийн эрсдэлээс хамгаалах хэрэгсэл нэмэгдэнэ Банкны системийн эрүүл байдал бий болно Банкуудын итгэлцэл нэмэгдэнэ Арилжааны нэгдсэн стандарттай болно Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

22 ИЛТГЭЛ 1.2 БАНК, ХАРИЛЦАГЧ ХООРОНДЫН ФОРВАРД АРИЛЖАА Илтгэгч: Б.Золбоо Голомт банкны Хөрөнгө удирдлагын газрын Нөөцийн удирдлагын хэлтсийн валютын арилжааны мэргэжилтэн Форвард арилжаа Дилер Б.Золбоо 2011 оны 7 сарын 2 Форвард арилжааны зорилго: Зах зээлийн эрсдэлээс хамгаалах; Төлбөрийн эрсдэлээс хамгаалах; Үйл ажиллагааны зардал ба үр ашгийг тодорхойлох; 2

ИЛТГЭЛ 1.2 БАНК, ХАРИЛЦАГЧ ХООРОНДЫН ФОРВАРД АРИЛЖАА 23 Форвард арилжааны зорилго: Ханшийн хэлбэлзэл 2011 оны эхний хагаст 7.3% байсан. 7.3% Форвард арилжааны зорилго: Гадаад худалдааны тэнцэлийн алдагдал 2011 оны 5 сарын байдлаар өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 8 дахин өссөн; Гадаад худалдааны тэнцэл 2011 оны 5 сарын байдлаар, /сая ам.доллараар/ Экспорт Жилийн өөрчлөлт % Импорт Жилийн өөрчлөлт % Худалдааны тэнцэл Жилийн өөрчлөл т % 1,578.0 59.4% 2,117.6 101.7% -539.5 796.2% 4

24 ИЛТГЭЛ 1.2 БАНК, ХАРИЛЦАГЧ ХООРОНДЫН ФОРВАРД АРИЛЖАА Форвард арилжаа одоогийн байдлаар: Форвард арилжааг зах зээлд нэвтрүүлэх Гадаад валют худалдан авагч худалдагч хоёрын хооронд зуучлах; Хүүн дээр тулгуурласан сонгодог аргаар хийх; Дараах валютын хосууд дээр форвард хэлцэл хийж болно Ам.доллар ба төгрөг; Кросс валютын хосууд; Төгрөг ба бусад валют; Форвард хэлцэлийн онцлог: Биржээр арилжаалагддаггүй; Хоёр тал доорх нөхцлүүдийг тохиролцож болно; Ханш Тухайн хоёр валютын хүү Хугацаа Дүн Барьцаа 6

ИЛТГЭЛ 1.2 БАНК, ХАРИЛЦАГЧ ХООРОНДЫН ФОРВАРД АРИЛЖАА 25 Форвард хэлцэл хийхэд анхаарах зүйлc: Тайлан баланст ханшийн тэгшитгэлийн бодит бус орлого зарлагыг тусгах; Нарийн тооцсон мөнгөн урсгал дээр үндэслэж хэлцэл хийх; Форвард арилжааны дүн, хугацаа болон зах зээлийн байдлаас шалтгаалан барьцаа байршуулах; Арилжаа нь бодит төлбөрийн зориулалттай байх; 7 Анхаарал тавьсанд баярлалаа

26 ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ 2. ХЯТАДЫН АРДЫН БАНКТАЙ БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙН ХЭРЭГЛЭЭ ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Илтгэгч: Г.Дэлгэрмаа Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газрын захирал Валют арилжааны мэргэжилтнүүдийн IV зөвлөлгөөн 1 МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН ТӨГРӨГ, ЮАНИЙ СВОП ХЭЛЦЛИЙН ГЭРЭЭ МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН 1 АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Г.Дэлгэрмаа Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газрын захирал www.mongolbank.mn АГУУЛГА Монгол Улс, БНХАУ-ын эдийн засгийн харилцаа I. Гадаад худалдаа II. Валютын урсгал III. Хөрөнгө оруулалт Монголбанк, Хятадын ардын банк хооронд байгуулсан своп хэлцлийн ач холбогдол I. Юань: Олон улсын валют? II. Юаний Монгол Улсын эдийн засагт үзүүлэх нөлөө ба своп хэлцлийн ач холбогдол Монгол, Хятадын банк хоорондын V удаагийн дугуй ширээний уулзалт I. Зорилго ба онцлог II. Оролцогчид III. Хэлэлцэх асуудлууд

ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН 27 БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ 3 1. МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ГАДААД ХУДАЛДАА Экспорт 5,000 4,500 4,000 Нийт экспорт Үүнээс: БНХАУ-руу Хувийн жин Poly. (Хувийн жин) 4,495 100% 90% 80% сая ам.доллар 3,500 3,000 2,500 2,000 2,534 1,885 2,899 70% 60% 50% 40% 1,500 30% 1,000 20% 500 10% 0 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011F 2007/01-2011/05 дундаж: 77% (хувийн жин)

28 ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ГАДААД ХУДАЛДАА Экспортын бүтэц (2008/01-2011/05 сарын дундаж) МАА-н гаралтай түүхий эд 26% Зэсийн баяжмал 30% Бусад эрдэс бүтээгдэхүүн 2% Төмрийн хүдэр 7% Боловсруулаагүй нефть 6% Цайрын хүдэр 6% Чулуун нүүрс 23% МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ГАДААД ХУДАЛДАА Импорт 6,000 5,000 Нийт импорт Үүнээс: БНХАУ-аас Хувийн жин Poly. (Хувийн жин) 5,156 35% 30% 4,000 25% сая ам.доллар 3,000 2,000 3,245 2,138 3,278 20% 15% 10% 1,000 5% 0 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011F 2007/01-2011/05 дундаж: 28% (хувийн жин)

ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН 29 БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ГАДААД ХУДАЛДАА Импортын бүтэц (2011 оны эхний 05 сар) Голлох 18 бүтээгдэхүүний ангилал Дүн Тухайн бүтээгдэхүүний нийт импортод эзлэх хувь (%) 1 Ачааны автомашин 118,112 53.0% 2 Бульдозер, эксковатор зэрэг хүнд машин 24,593 19.8% 3 Трансформатор, цахилгаан үүсгүүр 19,754 75.9% 4 Шороо, чулуу ялгах төхөөрөмж 17,466 23.8% 5 Ган хоолой, ширээсгүй хөндий ган огтолбор 12,177 88.1% 6 Мотоцикл, дугуйт тэрэг 10,826 98.9% 7 Хүнд механизмын эд анги 10,180 27.9% 8 Шинэ дугуй 7,333 26.6% 9 Телевизор 7,178 34.3% 10 Компьютер, түүний эд анги 6,342 36.3% 11 Шингэн зүйлсийн насос 6,202 51.0% 12 Мебель ба түүний эд анги 5,327 57.3% 13 Хөргөх төхөөрөмж 5,321 64.0% 14 Телефон, цахилгаан аппарат 5,266 42.7% 15 Шугаман хоолой уурын тогоо 4,989 67.4% 16 Боодлын хуванцар хайрцаг, сав 4,975 81.3% 17 Шүүх, ялгах төхөөрөмж 4,057 27.0% 18 Агаар сорох насос 3,390 54.0% 19 Ачаа өргөх, буулгах төхөөрөмж 2,823 42.8% 20 Хэвлэгч машин, түүний эд анги 2,057 32.4% Голлох 20 бүтээгдэхүүний импорт, БНХАУ-аас (1) БНХАУ-аас импортлосон бүтээгдэхүүний дүн Монгол улсын нийт импорт 278,366 645,953 2,117,576 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ГАДААД ХУДАЛДАА 2011 оны төсөөлөл 4,500 4,000 БНХАУ дахь экспорт Импортын хэмжээ, БНХАУ-аас БНХАУ-тай хийсэн худалдааны тэнцэл 3,500 сая ам.доллар 3,000 2,500 2,000 1,500 2007-2010: БНХАУ-тай хийсэн худалдааны дундаж ашиг жилийн: 879.2 сая ам.доллар 2011 төсөөллөөр 2,495 сая. ам доллар 1,000 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011F

30 ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт Сая ам.доллараар 1,800 1,600 1,400 1,200 1,000 800 600 400 200 0 25% Нийт ГШХО, цэвэр урсгал Үүнээс, БНХАУ Хувийн жин, баруун тэнхлэг 2008-2010 оны дунджаар 161.6 сая ам.доллар, 2010 онд 168.6 сая ам.доллар 22% 23% 10% 2007 2008 2009 2010 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ВАЛЮТЫН УРСГАЛ Нийт валютын урсгалд БНХАУ-ын эзлэх хувь 45% 40% Гарах урсгал Орох урсгал Poly. (Гарах урсгал) Poly. (Орох урсгал) 35% 30% 25% 20% 15% 2009-01 2009-02 2009-03 2009-04 2009-05 2009-06 2009-07 2009-08 2009-09 2009-10 2009-11 2009-12 2010-01 2010-02 2010-03 2010-04 2010-05 2010-06 2010-07 2010-08 2010-09 2010-10 2010-11 2010-12 2011-01 2011-02 2011-03

ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН 31 БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ВАЛЮТЫН УРСГАЛ БНХАУ-тай хийж буй төлбөр тооцоонд юанийн эзлэх хувь 95% Орох урсгал Linear (Орох урсгал) Гарах урсгал Linear (Гарах урсгал) 85% 75% 65% 55% 45% 35% 25% 15% 2008-01 2008-03 2008-05 2008-07 2008-09 2008-11 2009-01 2009-03 2009-05 2009-07 2009-09 2009-11 2010-01 2010-03 2010-05 2010-07 2010-09 2010-11 2011-01 2011-03 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ВАЛЮТЫН УРСГАЛ Юанийн орох урсгал (2011 оны 1 дүгээр улирал) 2% 6% Буцааж татсан хадгаламж 5% 23% Бэлэн мөнгө, харилцах 6% Нүүрс Ноос ноолуур 8% МАА-н бүтээгдэхүүн 21% Эрдэс бүтээгдэхүүн Бусад экспорт 29% Бусад орох урсгал

32 ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ВАЛЮТЫН УРСГАЛ Юанийн гарах урсгал (2011 оны 1 дүгээр улирал) 7% 10% 12% 39% Байршуулсан хадгаламж Импорт өргөн хэрэглээ Тоног төхөөрөмж Барилгын материал 9% 11% 12% Хүнсний бүтээгдэхүүн Бусад импорт Бусад гарах урсгал 14 2. Монголбанк, Хятадын ардын банк хооронд байгуулсан своп хэлцлийн ач холбогдол

ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН 33 БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Юань: Олон улсын валют? 15 Олон улсын валют гэж: I. Олон улсын төлбөр тооцоонд түлхүү ашиглагддаг байх II. III. Нөөцийн валют болох Чөлөөтэй хөрвөдөг байх Юанийг олон улсын валют болоход шаардагдах өөрчлөлт I. Хөрөнгө, санхүүгийн дансыг чөлөөтэй болгох II. III. Ханшийг чөлөөлж, зах зээлийн зарчимд нийцүүлэх Хүүг чөлөөлж, зах зээлийн зарчимд нийцүүлэх Юань: Олон улсын валют? 16 ЮАНЬ: ОЛОН УЛСЫН ВАЛЮТ Хөрөнгө, санхүүгийн данс Ханш Хүү

34 ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Юань: Олон улсын валют? 17 Юань хил хоорондын төлбөр тооцоонд ашиглагдаж байгаа байдал /тэрбум юаниар/: Юань: Олон улсын валют? 18 Төв банкууд ХАБ-тай своп хийх замаар юаний хэрэглээг нэмэгдүүлэх хандлагатай байна /тэрбум юаниар/: Төв банкууд Огноо Хэмжээ 1 Bank of Korea 12/12/2008 180 2 Hong Kong Monetary Authority 1/20/2009 200 3 Bank Negara Malaysia 2/8/2009 80 4 National Bank of the Republic of Belarus 3/11/2009 20 5 Bank Indonesia 3/23/2009 100 6 Central Bank of Argentina 4/2/2009 70 7 Central Bank of Iceland 6/9/2010 3.5 8 Monetary Authority of Singapore 7/23/2010 150 9 Reserve Bank of New Zealand 4/18/2011 25 10 Central Bank of Uzbekistan 4/19/2011 0.7 11 Bank of Mongolia 5/6/2011 5 12 National Bank of Kazakhstan 6/13/2011 7 841.20

ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН 35 БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Юань: Олон улсын валют? 19 Юаний ханш уян хатан тогтох орчин бүрэлдэж байна /БНХАУ-ын гадаад худалдааны тэнцэл, тэрбум ам.доллараар/: 50 40 30 20 10 0-10 Jan-05 Mar-05 May-05 Jul-05 Sep-05 Nov-05 Jan-06 Mar-06 May-06 Jul-06 Sep-06 Nov-06 Jan-07 Mar-07 May-07 Jul-07 Sep-07 Nov-07 Jan-08 Mar-08 May-08 Jul-08 Sep-08 Nov-08 Jan-09 Mar-09 May-09 Jul-09 Sep-09 Nov-09 Jan-10 Mar-10 May-10 Jul-10 Sep-10 Nov-10 Jan-11 Mar-11 May-11 Юань: Олон улсын валют? 20 Юаний ханш уян хатан тогтох орчин бүрэлдэж байна /БНХАУ-ын жилийн экспорт, импортын өсөлт, хувиар/: 100 80 60 Импорт Экспорт 40 20 0-20 Nov-05 Jan-06 Mar-06 May-06 Jul-06 Sep-06 Nov-06 Jan-07 Mar-07 May-07 Jul-07 Sep-07 Nov-07 Jan-08 Mar-08 May-08 Jul-08 Sep-08 Nov-08 Jan-09 Mar-09 May-09 Jul-09 Sep-09 Nov-09 Jan-10 Mar-10 May-10 Jul-10 Sep-10 Nov-10 Jan-11 Mar-11 May-11-40 -60

36 ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Юань: Олон улсын валют? 21 Юаний ханш уян хатан тогтох орчин бүрэлдэж байна /БНХАУ-ын үл хөдлөх хөрөнгийн үнийн сарын өсөлт, хувиар/: 2 1.5 1 0.5 0 Aug-05 Oct-05 Dec-05 Feb-06 Apr-06 Jun-06 Aug-06 Oct-06 Dec-06 Feb-07 Apr-07 Jun-07 Aug-07 Oct-07 Dec-07 Feb-08 Apr-08 Jun-08 Aug-08 Oct-08 Dec-08 Feb-09 Apr-09 Jun-09 Aug-09 Oct-09 Dec-09 Feb-10 Apr-10 Jun-10 Aug-10 Oct-10 Dec-10-0.5-1 Юань: Олон улсын валют? 22 Юаний хүү зах зээлийн зарчмаар тогтох орчин бүрэлдэж байна: Төрөл Гадаад валютын хүү SHIBOR Хувийн хэвшлийн үнэт цаас /бонд/ Моргейжийн хүү Зээл/хадгаламжийн хүү Хүүг чөлөөтэй болгох алхмууд 2003 онд бүрэн чөлөөлсөн 2007 оноос зах зээл SHIBOR-ыг тогтоох болсон 2009 оноос зах зээлийн зарчмаар үнэлгээ хийгддэг болсон 2008 оноос моргейжийн хөвөгч хүүгийн дээд, доод хязгаарыг нэмэгдүүлсэн Зээлийн хүүгийн доод хэмжээ болон хадгаламжийн хүүгийн дээд хэмжээг зааж өгч байгаа. Үүнийг багасгах хандлагатай байна.

ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН 37 БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Юань: Монгол Улсад? 23 Юань олон улсын валют болох хэрээр: I. Юаний бусад валют чөлөөтөй хөрвүүлэх, худалдан авах II. III. IV. Юаний ханш чангарах Юаний гадаад төлбөр тооцоо, дотоодын захад эзлэх хувь өсөх Юаниар төлбөр тооцоо гүйцэтгэх!!! Хөрөнгө, санхүүгийн Ханш данс Хүү Монголбанк, ХАБ-нд байгуулсан своп хэлцлийн гэрээ нь: I. Гадаад худалдааг дэмжих II. III. Санхүүгийн салбарын тогтвортой байдлыг хангах Үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн тогтвортой байдлыг хангах 24 3. Монгол, Хятадын банк хоорондын V удаагийн дугуй ширээний уулзалт

38 ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Дугуй ширээний уулзалтын зорилго 25 Зорилго Хил худалдааны төлбөр тооцооны тулгамдсан асуудлуудыг хэлэлцэх Банк, санхүүгийн байгууллагуудын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх Энэ удаагийн уулзалтын онцлог Бодлогын түвшний асуудлуудыг хэлэлцэх Удирдах албан тушаалтнууд оролцох Өргөн хүрээгээр зохион байгуулах Оролцогчид 26 Оролцох байгууллагууд Төв банкууд /бодлого гаргагч, удирдах албан тушаалтнууд/ Холбогдох яамд /СЯ, ЭБЭХЯ, ЗТХБЯ/ Гаалийн байгууллагууд Арилжааны банкууд Хөрөнгө оруулагчид /CDB, CIC, China Exim Bank/ Аж ахуйн нэгжүүд

ИЛТГЭЛ 2.1 МОНГОЛ УЛС, БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦАА, ТҮҮНД МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН 39 БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН СВОП ХЭЛЦЛИЙГ АШИГЛАХ БОЛОМЖ Хэлэлцэх асуудлууд 27 Тулгамдаж буй асуудлууд Монгол, Хятадын банк хооронд хийгдэх валютын арилжаа Бэлэн юаний зузаатгал Бусад хэлэлцэх шаардлагатай асуудлууд Төрийн байгууллагуудын саналыг авах Банкуудын саналыг авах Аж ахуйн нэгжүүдийн саналыг авах Анхаарал тавьсанд баярлалаа! 28

40 ИЛТГЭЛ 2.2 ЮАНИЙ САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ Илтгэгч: С.Ангарцэцэг Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газрын Санхүүгийн зах зээлийн хэлтсийн ахлах эдийн засагч Валют арилжааны мэргэжилтнүүдийн IV зөвлөлгөөн 1 МОНГОЛБАНК, ХЯТАДЫН АРДЫН БАНК ХООРОНД БАЙГУУЛСАН ТӨГРӨГ, ЮАНИЙ СВОП ХЭЛЦЛИЙН ГЭРЭЭ ЮАНИЙ 1 САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ С.Ангарцэцэг Монголбанкны Валют, эдийн засгийн газрын ахлах эдийн засагч www.mongolbank.mn Агуулга 2 Монголбанк, Хятадын ардын банк хооронд байгуулсан своп хэлцлийн тухай I. Своп хэлцлийн ач холбогдол II. III. Своп хэлцлийн ерөнхий нөхцөл Своп хэлцэл хэрхэн явагдах талаар Юаний эх үүсвэрийг банкуудад олгох арга замууд I. Монголбанкнаас баримтлах зарчим II. Юаний санхүүжилт олгох хэрэгслүүд

ИЛТГЭЛ 2.2: ЮАНИЙ САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ 41 3 1. СВОП ХЭЛЦЛИЙН ТУХАЙ Своп хэлцлийн ач холбогдол 4 Ач холбогдол I. Юаниар төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварыг хангах II. III. Дотоодын валютын захын тогтвортой байдлыг хангах Үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангах Зориулалт I. Хоёр орны хоорондын худалдааг санхүүжүүлэх II. III. Санхүүгийн зах зээлийг тогтвортой байдлыг хангах Үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангах

42 ИЛТГЭЛ 2.2: ЮАНИЙ САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ Своп хэлцлийн нөхцөл 5 1. Своп хэлцлийн хугацаа, мөнгөн дүн Гэрээ: 3 жил Хэлцэл: 6 сар хүртэл /хэлцлийг сунгах боломжтой/ Хэмжээ: 5 тэрбум юань буюу 1 их наяд төгрөг 1. Своп хэлцлийн хүү, ханш Юаний хүү: SHIBOR-т тулгуурлана Төгрөгийн хүү: Банк хоорондын хэлцлийн жигнэсэн дундаж хүү Юаний ханш: ХАБ-ны CFETS-гийн ам.долларын ханш Төгрөгийн ханш: Монголбанкны ам.долларын албан ханш

ИЛТГЭЛ 2.2: ЮАНИЙ САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ 43

44 ИЛТГЭЛ 2.2: ЮАНИЙ САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ 7 II.Юаний эх үүсвэрийг банкуудад олгох хувилбарууд 8 Юаний эх үүсвэрийг банкуудад Монголбанк юаний эх үүсвэрийг банкуудад олгоход дараахь зарчмуудыг баримтална: o Ханшийн эрсдэл хүлээхгүй байх o Хүүгийн эрсдэл хүлээхгүй байх o Зах зээлийн зарчмаар явагдах o Мөнгөний бодлогод харшлахгүй байх

ИЛТГЭЛ 2.2: ЮАНИЙ САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ 45 Юаний эх үүсвэрийг банкуудад 9 Юаний эх үүсвэрийг олгох боломжит хувилбарууд: o Юанийг банкуудад худалдах o Юаниар банкуудад зээл олгох o Юань төгрөгийн своп хэлцэл хийх o Юаний репо хэлцэл хийх /санхүүгийн хэрэгслүүдийн эсрэг/ Юаний санхүүжилт: o Байнгын хэрэгсэл o Онцгой нөхцөлд o Тогтмол хуваарийн дагуу Юаний эх үүсвэрийг банкуудад 10 Юанийг банкуудад зээлээр олгох: oтөв банк гадаад валютаар зээл банкуудад олгох зохимтой эсэх oмөнгөний бодлогод харшлах эсэх Юаний эх үүсвэрт: oshibor+ 2.5%-аас багагүй

46 ИЛТГЭЛ 2.2: ЮАНИЙ САНХҮҮЖИЛТЫН ТУХАЙ 11 Юаний эх үүсвэрийг банкуудад Юанийг банкуудтай своп хэлцэл хийх замаар олгох: oюаний эх үүсвэрт: SHIBOR+ 2.5%-аас багагүй oтөгрөгийн эх үүсвэрт:??? 12 Юаний эх үүсвэрийг банкуудад Юанийг банкуудтай репо хэлцэл хийх замаар олгох: oюаний эх үүсвэрт: SHIBOR+ 2.5%-аас багагүй oбарьцаа хөрөнгө: ТБҮЦ? oбарьцаа хөрөнгөнд тооцох haircut:???

47 V. ОРОЛЦОГЧДЫН НЭРС БАЙГУУЛЛАГА ХҮНИЙ ТОО Олон улсын байгууллага 2 Азийн хөгжлийн банк 2 Төрийн байгууллага 1 Б.Анар Б.Индраа НЭРС ГАЗАР, ХЭЛТЭС АЛБАН ТУШААЛ Захиргааны туслах Захиргааны туслах Санхүүгийн зохицуулах хороо, Бичил санхүүгийн газар 1 Ш.Эрдэнэцэцэг Бичил Ахлах хянан шалгагч, улсын санхүүгийн газар байцаагч Арилжааны банкууд 37 Голомт 2 ХХБ 7 ҮХОБ 2 Б.Мөнхбаатар НУХ Захирал Б.Золбоо НУХ Дилер Л.Гантөмөр ХЗГ Захирал Б.Батдэлгэр АХ Дилер Д.Мөнхбат АХ Дилер Б.Мөнхдэлгэр ХЗГ Дилер М.Анар АХ Дилер Д.Оч ХЗГ Дилер Т.Даваажав ТДБ капитал Захирал Т.Уянга З.Мөнхзаяа ТХБ 1 Б.Энхтүвшин НГ Хас 2 Капитрон 2 Хадгаламж 3 Төрийн банк 2 Чингис хаан 2 Ц.Банзрагч ХЗХ Захирал Н.Эрдэм ХЗХ Дилер С.Ганболд ХУГ Захирал М.Мэргэнбаатар ХУГ Дилер Б.Өлзийбаяр ХЗХ Захирал Г.Батжаргал ХЗХ Ахлах дилер П.Нямбаяр ХЗХ Дилер Ж.Гаваа ХЗА Менежир Л.Тамир ХЗА Дилер А.Батжаргал ХЗТХ Захирал Ү.Билгүүн ХЗТХ Дилер Кредит банк 1 Р.Туяа Шинжээч УБХБ 2 Хаан 6 М.Мөнхбаатар ХЗГ Захирал А.Баторгил ХЗГ Ахлах дилер Гадаад харилцааны ажилтан Санхүү тайлан бүртгэлийн газрын захирал Б.Эрдэнэдэлгэр ЭҮЗХ Хэлтсийн дарга Д.Пүрэвгэрэл ЭҮЗХ Ахлах дилер Т.Ууганбаяр ЭҮЗХ Дилер Э.Зэс-эрдэнэ ЭҮЗХ Дилер Г.Ганчимэг ЭҮЗХ Дилер Т.Хонгорзул ЭҮЗХ Эдийн засагч

48 ОРОЛЦОГЧДЫН НЭРС Капитал 3 Эрэл 2 Монголбанк 28 А.Энхжаргал СУ Газрын захирал Л.Энхтайван ХЗА Дилер Х.Мандах ХЗА Дилер М.Ууганчимэг Ж.Гэлэгжамц Дэд ерөнхийлөгч 1 Н.Золжаргал ГТТ-ны ажилтан Валют, эдийн засгийн газар 19 Г.Дэлгэрмаа ВЭЗГ Захирал Мөнгөний бодлого, судалгааны газар Ж.Батаа Санхүүгийн зах зээлийн Захирал хэлтэс Эрсдэлийн менежер С.Ангарцэцэг СЗЗХ Ахлах эдийн засагч Э.Идэр СЗЗХ Нөөцийн мэргэжилтэн Э.Анар СЗЗХ Дадлагажигч ажилтан О.Одгэрэл СЗЗХ Эдийн засагч Ш.Чулуунбаатар СЗЗХ Дадлагажигч ажилтан Б.Энхдалай СЗЗХ Дадлагажигч ажилтан С.Болд Төлбөр тооцоо, бүртгэлийн газар 1 Д.Намжилсүрэн Төлбөрийн тэнцлийн статистик, Захирал судалгааны хэлтэс Ц.Мөнхбаяр ТТССХ Ахлах эдийн засагч А.Чингүнжав ТТССХ Эдийн засагч О.Отгонтөгс ТТССХ Эдийн засагч Г.Дулмаа ТТССХ Эдийн засагч Э.Амаржаргал ТТССХ Эдийн засагч Т.Энэрэл ТТССХ Эдийн засагч А.Цолмон ТТССХ Эдийн засагч Ц.Бямбацогт ТТССХ Эдийн засагч Г.Өсөхбаяр ТТССХ Дадлагажигч ажилтан С.Мөнхчимэг ТТССХ Дадлагажигч ажилтан Д.Болдбаатар МБСГ Захирал Р.Саранцэцэг МБХ Захирал Бүртгэлийн хэлтэс Захирал Хяналт шалгалтын газар 1 Б.Лхагвасүрэн ХШГ Захирал Эрсдлийн удирдлагын алба 1 Н.Батсайхан ЭУА Захирал Хуулийн хэлтэс 1 Г.Эрдэнэбаяр ХХ Захирал Тамгын газар 1 Г.Цэрэнпүрэв ТГ Захирал Дотоод аудитын газар 1 С.Ганбаяр ДАГ Ахлах хянан шалгагч Нийт оролцогчдын тоо 68 2

ОРОЛЦОГЧДЫН НЭРС 49 АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГУУД 1 Жем Интернэшнл ХХК 2 Харанга Ресурс 3 Хүннү Ресурс 4 Айвенхоу Майнз 5 Лэйтон 6 МонЕнКо 7 Өмнийн Говийн Элс ХХК 8 НҮБ-ийн Хөгжлийн Хөтөлбөр, Монгол 9 Вагнер Ази ХХК 10 Болдтөмөр Ерөө Гол ХХК 11 БСИЖМН ХХК 12 Жи-Мобайл 13 Дарханы Төмөрлөгийн Үйлдвэр Tө ХК 14 ИНЕГазар 15 Ирмүүн ХХК 16 Магнай Трейд ХХК 17 МИАТ 18 Мобиком ХХК 19 Монголросцветмет ХХК 20 Монголын Алт (МАК ХХК) 21 Моннис Интернэшнл ХХК 22 Намуун Интертрейд ХХК 23 Наран ХХК 24 НИК ХК, Петровис ХХК 25 Номин Холдинг ХХК 26 Номун кондитер 27 Оюуны ундраа 28 Оюутолгой 29 Скайтэл ХХК 30 СЭЭКЛ ХХК 31 Таван Толгой Транс ХХК 32 Таван толгой ХК 33 Тайж Трейд ХХК 34 Шунхлай ХХК 35 Эм Си Эс ХХК 36 Эм Эс Эм ХХК 37 Энержи Ресурс ХХК 38 Эрдэнэт Үйлдвэр 39 Эйч энд эйч ХХК 40 Юнитэл ХХК 41 42 43 44 45 46 47 48

50 ВАЛЮТЫН АРИЛЖААНЫ МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН ЭЭЛЖИТ ДӨРӨВДҮГЭЭР ЗӨВЛӨЛГӨӨНИЙ ҮР ДҮН, ЗӨВЛӨЛГӨӨНӨӨС БАТАЛСАН ЗӨВЛӨМЖ Монголбанк нь валютын арилжааны мэргэжилтнүүдийн ээлжит дөрөвдүгээр зөвлөлгөөнийг 2011 оны 7 дугаар сарын 2-ны өдөр Нүхт цогцолборын Корпорэйт ресортод Голомт банктай хамтран амжилттай зохион байгууллаа. Зөвлөлгөөнд банк, гадаад худалдаа эрхэлдэг томоохон аж ахуйн нэгжүүд, төрийн болон олон улсын байгууллагын төлөөлөл, мэргэжилтнүүд зэрэг нийт 100 гаруй зочид оролцож, санал бодлоо нээлттэй, чөлөөтэй илэрхийлэв. Зөвлөлгөөний үр дүнд үндэслэн валютын дотоодын зах зээлийг хөгжүүлэх, түүний үр ашгийг сайжруулах, ханшийн эрсдэлээс сэргийлэх чиглэлээр Монголбанк, банк, ББСБ, төрийн байгууллага, аж ахуйн нэгжид дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг зөвлөж байна: Монголбанк: Монголбанк, Хятадын ардын банк хооронд байгуулсан үндэсний мөнгөн тэмдэгт солилцох своп хэлцлийн гэрээний юанийн эх үүсвэрийг банкуудад олгох үйл ажиллагааны эрх зүйн орчныг зохицуулах журам, зааврыг боловсруулан зах зээлд нэвтрүүлэх; Ханшийн эрсдэлээс сэргийлэх санхүүгийн бүтээгдэхүүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх, своп, форвард хэлцлийн захыг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх. Арилжааны банкууд: Санхүүгийн үүсмэл хэрэгсэл, своп, форвард хэлцлийн хэрэглээний талаарх сургалтыг харилцагч аж ахуйн нэгж байгууллагад тогтмол зохион байгуулах; Банк хооронд болон харилцагч аж ахуйн нэгж байгууллагуудтай хийх валютын своп, форвард хэлцлийг нэмэгдүүлэх; Банк хоорондын арилжааг нэмэгдүүлж, арилжааны ханш солилцох, арилжаа хийх үйл ажиллагааг тогтмолжуулах. Аж ахуйн нэгж, байгууллагууд: Бизнесийн эрсдэлийн нэг хэсэг болох ханшийн эрсдэлээ зөв удирдахад суралцан, харилцагч банкуудтай идэвхитэй хамтарч ажиллах. Корпорейт ресорт Нүхт цогцолбор Улаанбаатар хот Монгол Улс

Бага тойруу 3, 15160. Улаанбаатар, Монгол Утас: 976-11-324149 Факс: 976-11-311471 www.mongolbank.mn