HUMAN RIGHTS COMMISSION WITHIN THE CONSTITUTIONAL COURT OF BOSNIA AND HERZEGOVINA KOMISIJA ZA LJUDSKA PRAVA PRI USTAVNOM SUDU BOSNE I HERCEGOVINE ODLUKA O PRIHVATLJIVOSTI I MERITUMU Predmet broj CH/03/13601 Branko ĐEDOVIĆ protiv REPUBLIKE SRPSKE Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine, na zasjedanju Velikog vijeća od 13. septembra 2006. godine, sa sljedećim prisutnim članovima: Gosp. Miodrag PAJIĆ, predsjednik Gosp. Mehmed DEKOVIĆ, potpredsjednik Gosp. Želimir Juka, član Gosp. Mato TADIĆ, član Gosp. Miodrag SIMOVIĆ, član Gosp. Nedim ADEMOVIĆ, arhivar Razmotrivši gore spomenutu prijavu podnesenu Domu za ljudska prava za Bosnu i Hercegovinu (u daljnjem tekstu: Dom) u skladu sa članom VIII(1) Sporazuma o ljudskim pravima (u daljnjem tekstu: Sporazum) sadržanom u Aneksu 6 uz Opći okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini; Konstatujući da je Dom prestao postojati 31. decembra 2003. godine i da je Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Komisija) dobila mandat prema sporazumima u skladu sa članom XIV Aneksa 6 uz Opći okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini koji su zaključeni u septembru 2003. i januaru 2005. godine (u daljnjem tekstu: Sporazum iz 2005. godine) da odlučuje o predmetima podnesenim Domu do 31. decembra 2003. godine; Usvaja sljedeću odluku u skladu sa članom VIII(2)(d) Sporazuma, čl. 3. i 8. Sporazuma iz 2005. godine, kao i pravilom 21. stavom 1(a) u vezi sa pravilom 53. Pravila procedure Komisije:
I. UVOD 1. Branko Đedović (u daljnjem tekstu: podnosilac prijave), iz Trebinja, podnio je prijavu Domu žaleći se na nerazumnu dužinu postupka eksproprijacije preostalih nekretnina, koji je započet još 1975. godine i na odugovlačenje postupka naknade štete za eksproprisane nekretnine, tražeći da mu se naknadi materijalna i nematerijalna šteta. 2. Predmet postavlja pitanja u vezi sa članom 6. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija) i članom 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. II. ČINJENICE U PREDMETU U odnosu na postupak eksproprijacije 3. Činjenice koje su dole iznijete proizilaze iz prijave i priložene dokumentacije. 4. Nekretnine porodice Đedović se nalaze u sklopu terena na kom su izgrađeni objekti rudnika i termo elektrane u Gacku i gdje je otvoren površinski kop rudnika, pa je prvom eksproprijacijom u periodu od 1976. do 1978. godine od porodice Đedović eksproprisan dio nekretnina. Otac podnosioca prijave, kao raniji vlasnik predmetnih nekretnina istakao je zahtjev da se eksproprišu i preostale nekretnine u skladu s članom 9. Zakona o eksproprijaciji. 5. Nakon očeve smrti, Koviljka Đedović, sestra podnosioca prijave, kao očeva nasljednica i pravna sljednica, je 1990. godine ponovo istakla zahtjev da se eksproprišu preostale nekretnine domaćinstva, u skladu s članom 9. Zakona o eksproprijaciji, jer su izgradnjom termoelektrane i otvaranjem površinskog kopa preostale nekretnine izgubile svojstvo obradivog zemljišta, i ostale bez pristupnog puta i vode. 6. Rješenjem o eksproprijaciji nadležnog organa Opštine Gacko, broj 03-473-10 od 20. februara 1990. godine, koje je potvrđeno rješenjem drugostepenog organa, broj 04-473-174/90 od 31. maja 1990. godine, usvojen je zahtjev Koviljke Đedović za eksproprijaciju preostalih nekretnina, primjenom člana 9. Zakona o eksproprijaciji. 7. Rudnik i termoelektrane Gacko su pokrenuli upravni spor protiv navedenog rješenja, pa je Vrhovni sud Bosne i Hercegovine presudom, broj U-1953/90 od 10. januara 1991. godine, tužbu uvažio i osporeno rješenje drugostepenog organa poništio. 8. Republička uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove, Područna jedinica Gacko (u daljnjem tekstu: prvostepeni organ Republičke uprave) je rješenjem, broj 17-473-13/97 od 27. oktobra 1997. godine, usvojio zahtjev Koviljke Đedović za eksproprijaciju preostalih nekretnina u skladu s članom 9. Zakona o eksproprijaciji. 9. Protiv navedenog rješenja žalbu je izjavio korisnik eksprioprijacije ZDP "Rudnik i termoelektrana" Gacko, koja je usvojena rješenjem Republičke uprave za geodetske i imovinskopravne poslove Bijeljina (u daljnjem tekstu: drugostepeni organ Republičke uprave), broj 04-473- 44/97 od 5. marta 1999. godine, te je osporeno prvostepeno rješenje poništeno i predmet je vraćen na ponovni postupak. 10. U ponovnom postupku, prvostepeni organ Republičke uprave je usvojio zahtjev Koviljke Đedović za eksproprijaciju preostalih nekretnina, rješenjem, broj 17-473-24/99 od 28. decembra 1999. godine, koje je potvrđeno rješenjem drugostepenog organa Republičke uprave, broj 04-473- 16/00 od 13. marta 2000. godine. 11. Korisnik eksproprijacije je pokrenuo upravni spor protiv drugostepenog rješenja Republičke uprave i Vrhovni sud Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Vrhovni sud) je donio presudu, broj U- 2
567/00 od 13. novembra 2002. godine, kojom se tužba uvažava i osporeni akt poništava. U obrazloženju presude se navodi da bitne činjenice nisu utvrđene, te se predmet vraća na ponovni postupak. 12. Drugostepni organ Republičke uprave je, u ponovnom postupku, rješavajući po žalbi korisnika eksproprijacije izjavljenoj protiv prvostepenog organa Republičke uprave, broj 17-473- 24/99 od 28. decembra 1999. godine, a izvršavajući presudu Vrhovnog suda, broj U-567/00 od 13. novembra 2002. godine, donio rješenje, broj 04-473-16/00 od 21. januara 2003. godine, kojim je poništio ožalbeno rješenje i predmet vratio na ponovni postupak. 13. Podnosilac prijave je nakon smrti svoje sestre, Koviljke Đedović, rješenjem Osnovnog suda u Trebinju, broj O-4/02 od 2. aprila 2002. godine, proglašen za nasljednika cjelokupne ostavinske mase sa dijelom 1/1. 14. U ponovnom postupku, podnosilac prijave je kao nasljednik i pravni sljednik prethodne vlasnice, Koviljke Đedović nastavio postupak sa zahtjevom za potpunu eksproprijaciju preostalih nekretnina u skladu s članom 9. Zakona o eksproprijaciji. Prvostepeni organ Republičke uprave je rješenjem, broj 17-473-24/99 od 11. avgusta 2003. godine, koje je potvrđeno rješenjem drugostepenog organa Republičke uprave, broj 04-473-66/03 od 25. septembra 2003. godine odbio zahtjev podnosioca prijave za potpunu eksproprijaciju nekretnina kao neosnovan. 15. Podnosilac prijave je tužbom Vrhovnom sudu pokrenuo upravni spor protiv rješenja drugostepenog organa Republičke uprave, broj 04-473-66/03 od 25. septembra 2003. godine, koji je presudom, broj U-1340/03 od 23. marta 2005. godine tužbu odbio kao neosnovanu. Protiv navedene presude podnosilac prijave je podnio zahtjev za vanredno preispitivanje navedene presude. U odnosu na postupak za naknadu štete 16. Pravna prednica podnosioca prijave, Koviljka Đedović, je 8. aprila 1991. godine Osnovnom sudu u Trebinju podnijela prijedlog za određivanje pravične naknade za nekretninu označenu kao kč 672, upisanu u zk. ul. 194 k.o. Rudo, površine 7000 m 2, eksproprisanu rješenjem nadležnog opštinskog organa br 03-473-38 od 24. februara 1988. godine. 17. Osnovni sud Nevesinje (u daljnjem tekstu: Osnovni sud) je donio rješenje, broj R-17/92 od 10. aprila 2001. godine, kojim je utvrđeno da iznos od 231.000 dinara (25.666,66 DM), koji je raniji vlasnik Koviljka Đedović primila 6. marta 1991. godine za eksproprisanu nekretninu k.č. 672 iz zk uloška 194 KO Rudo Polje predstavlja pravičnu naknadu. 18. Podnosilac prijave je 29. novembra 2003. godine Osnovnom sudu podnio prijedlog za određivanje pravične naknade za eksproprisanu nekretninu kč 672 površine 7000 m 2 upisane u KO Rudo Polje, Opština Gacko i radi naknade zbog izgubljene koristi. 19. Rješenjem Osnovnog suda, broj R 9/02 od 16. februara 2004. godine, koje je potvrđeno rješenjem Okružnog suda u Trebinju, broj Gž-216/04 od 12. aprila 2005. godine, određena je naknada za eksproprisanu nekretninu u iznosu od 63.770 KM i obavezan je korisnik eksproprijacije da po odbitku ranije isplaćenog iznosa naknade u iznosu 25.666,66 DM (231.000 dinara) isplati iznos od 38.104 KM sa zakonskom zateznom kamatom u roku od 30 dana od dana donošenja rješenja. Također je korisnik eksproprijacije, Rudnik i TE Gacko, obavezan da podnosiocu prijave na ime naknade za izgubljenu dobit isplati iznos od 15.750 KM sa zakonskom zateznom kamatom. 20. Protiv rješenja Okružnog suda je izjavljena revizija i postupak je, prema izjašnjenju tužene strane od 10. maja 2006. godine, u postupku pred Vrhovnim sudom Republike Srpske, radi odluke po reviziji. 3
U odnosu na postupak pred Poreskom upravom 21. Rješenjem Poreske uprave, Područnog centra Trebinje, broj 08/46/0801-452-53/02 od 20. januara 2003. godine, koje je potvrđeno rješenjem Poreske uprave Banja Luka, broj 01/0104/452-79/03 od 21. aprila 2003. godine, naloženo je podnosiocu prijave da izvrši uplatu poreza na nasljeđe i poklon u iznosu 2.700 KM i kamate u iznosu 318,16 KM. 22. Poreska uprava, Područni centar Trebinje, donijela je rješenje, broj 08/0702-452-127/03 od 27. juna 2003. godine, koje je potvrđeno rješenjem Poreske uprave Banja Luka, broj 01/104/452-688/03 od 1. septembra 2003. godine, da će se neizmirene obaveze podnosioca prijave, kao poreskog dužnika naplatiti iz imovine istog i to pljenidbom gotovine, osnovnih sredstava, ličnih primanja, robe i pokretne imovine. 23. Protiv navedenog rješenja podnosilac prijave je mogao pokrenuti upravni spor pred Vrhovnim sudom, ali prema informaciji tužene strane od 10. maja 2006. godine, to nije učinio. III. POSTUPAK PRED DOMOM/KOMISIJOM 24. Prijava je podnesena 23. maja 2003. godine. 25. Podnosilac prijave je 16. februara, 22. marta, 31. marta i 14. aprila 2006. godine, dostavio obavještenje o daljim događanjima u vezi sa prijavom. 26. Komisija je 24. aprila 2006. godine proslijedila tuženoj strani. Republici Srpskoj prijavu podnosioca prijave radi dostavljanja pisanih zapažanja. 27. Komisija je 10. maja 2006. godine zaprimila pisana zapažanja tužene strane Republike Srpske. 28. Komisija je 11. maja 2006. godine proslijedila zapažanja o prihvatljivosti i meritumu tužene strane podnosiocu prijave. IV. RELEVANTNE ZAKONSKE ODREDBE 29. Zakon o opštem upravnom postupku ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 13/02). Dana 26. marta 2002. godine stupio je na snagu Zakon o opštem upravnom postupku Republike Srpske koji je objavljen u "Službenom glasniku Republike Srpske", broj 13/02. Do tog vremena, Republika Srpska je primjenjivala Zakon o opštem upravnom postupku ("Službeni list Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije", broj 47/86). 30. Član 7. Zakona o opštem upravnom postupku Republike Srpske, koji odgovara članu 6. Zakona o opštem upravnom postupku Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, glasi: Kad organi rješavaju u upravnim stvarima, dužni su da obezbjede uspješno i kvalitetno ostvarivanje i zaštitu prava i interesa pojedinaca, pravnih lica i drugih stranaka. 31. Zakon o parničnom postupku ("Službeni list Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije", br. 4/77, 36/80, 69/82, 58/84, 74/87, 27/90 i 35/91, i "Službeni glasnik Republike Srpske", br. 17/93, 14/94 i 32/94) u relevantnom dijelu glasi: Član 10. Sud je dužan da nastoji da se postupak sprovede bez odugovlačenja i sa što manje troškova i da onemogući svaku zloupotrebu prava koja strankama pripadaju u postupku. 4
32. Zakon o parničnom postupku ("Službeni glasnik Republike Srpske", br. 58/03 i 85/03) u relevantnom dijelu glasi: Član 10. Sud je dužan da postupak sprovede bez odugovlačenja i sa što manje troškova i da onemogući svaku zloupotrebu prava koja strankama pripadaju u postupku. V. ŽALBENI NAVODI 33. Podnosilac prijave detaljno iznosi hronologiju postupka i žali se da se u njegovom slučaju postupak vodio nerazumno dugo i žali se da se postupak eksproprijacije preostalih nekretnina koje je naslijedio od svoje sestre vodio nerazumno dugo, jer iako je eksproprijacija započeta 1975. godine, postupak je okončan tek nakon više od 30 godina, dok postupak za utvrđivanje pravične naknade za nekretninu eksproprisanu 1987. godine traje petnaest godina i nije još okončan pa da se time ugrožavaju njegova ljudska prava na pravično suđenje i imovinu. Traži da se "predmet konačno okonča i donese pravična odluka" i da mu se naknadi šteta koju trpi. VI. ODGOVOR TUŽENE STRANE 34. U vezi sa činjenicama, tužena strana ističe da činjenice iznijete u prijavi smatra spornim i da se ustvari radi o navodima, te ulaže generalni prigovor na sve navode. 35. Po pitanju prihvatljivosti, tužena strana predlaže da se u dijelu koji se odnosi na primjenu člana 9. Zakona o eksproprijaciji prijava odbaci iz razloga res iudicata. U odnosu na postupak naknade štete i utvrđivanja pravične naknade, tužena strana ističe da je prema obrazloženju rješenja Osnovnog suda Nevesinje, broj R-17/92 od 10. aprila 2001. godine, nesporno da je pokojnoj sestri podnosioca prijave isplaćena pravična naknada, a postupak nije mogao biti nastavljen dok podnosilac prijave nije stekao procesnu sposobnost, odnosno, dok se nije riješilo prethodno pitanje nasljeđivanje. Što se tiče pitanja razreza poreza, tužena strana ističe da nema dokaza da je podnosilac prijave pokrenuo upravni spor na rješenje o razrezivanju poreza te tužena strana predlaže da se ovaj dio prijave proglasi neprihvatljivim, zbog neiscrpljivanja pravnih sredstava. 36. U pogledu merituma prijave, tužena strana navodi da podnosilac prijave ne konkretizuje u čemu se sastoji povreda člana 6. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. Dalje se navodi da je postupak vođen "u razumnom roku", a kako je prijava registrovana u maju 2003. godine, a da su postupci do 2001. godine vođeni po zahtjevu Koviljke Đedović, a po zahtjevu podnosioca prijave, tek po donošenju rješenja o nasljeđivanju, odnosno, sticanja vlasništva i procesne sposobnosti. Do donošenja rješenja o nasljeđivanju, to je bila imovina kojoj se podnosilac prijave nadao, tj. buduća imovina koja ne uživa zaštitu člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. Na osnovu izloženog predlaže da se prijava u meritumu odbije kao neosnovana. VII. MIŠLJENJE KOMISIJE A. Prihvatljivost 37. Komisija podsjeća da je prijava podnesena Domu u skladu sa Sporazumom. S obzirom da Dom o njoj nije odlučio do 31. decembra 2003. godine, Komisija je, u skladu sa članom 2. Sporazuma iz septembra 2003. godine i članom 3. Sporazuma iz 2005. godine, nadležna da odlučuje o ovoj prijavi. Pri tome, Komisija će uzimati kriterije za prihvatljivost prijave sadržane u članu VIII(2) Sporazuma. Komisija, također, zapaža da se Pravila procedure kojima se uređuje njeno postupanje ne razlikuju, u dijelu koji je relevantan za predmet podnosioca prijave, od Pravila procedure Doma, izuzev u pogledu sastava Komisije. 5
38. U skladu sa članom VIII(2) Sporazuma, Komisija će odlučiti koje prijave će prihvatiti. Pri tome će Komisija uzeti u obzir sljedeće kriterije: (a) postoje li djelotvorni pravni lijekovi i da li je podnosilac prijave dokazao da ih je iscrpio, (b) da li je prijava u biti ista kao i stvar koju je Dom/Komisija već ispitao, ili je već podnesena u nekom drugom postupku, ili je već predmet međunarodne istrage ili rješenja. Komisija će, također, odbiti svaku žalbu koju bude smatrala nespojivom sa ovim Sporazumom, ili koja je očigledno neosnovana, ili predstavlja zloupotrebu prava žalbe (c). U skladu sa članom VIII(3) Sporazuma [Komisija] u bilo kojem trenutku svog postupka može obustaviti razmatranje neke žalbe, odbaciti je ili brisati iz razloga (a) što podnosilac prijave namjerava odustati od žalbe; (b) što je stvar već riješena; ili (c ) što iz bilo kojeg drugog razloga, koji utvrdi [Komisija], više nije opravdano nastaviti s razmatranjem žalbe; pod uvjetom da je takav rezultat u skladu s ciljem poštivanja ljudskih prava. A.1. Res iudicata u vezi s postupkom eksproprijacije 39. Tužena strana predlaže da se prijava, odbaci kao res iudicata u dijelu koji se odnosi na primjenu člana 9. Zakona o eksproprijaciji, jer je Vrhovni sud donio presudu, broj U-1340/03 od 23. marta 2005. godine, kojom je postupak okončan u ovom predmetu. Međutim, Komisija zapaža da se suština prijave odnosi na dužinu postupka, koji je od 1975. godine trajao do 2005. godine, dakle punih 30 godina. Budući da donošenje odluke u razumnom roku predstavlja važan segment prava na pravično suđenje, Komisija na osnovu navedenog zaključuje da prijava pokreće pitanja sadržana u Sporazumu. Stoga, Komisija odbacuje prijedlog tužene strane da se prijava odbaci prema članu VIII(3)(b) Sporazuma u dijelu koji se odnosi na postupak eksproprijacije nekretnina u skladu s članom 9. Zakona o eksproprijaciji, pa je u ovom dijelu zadovoljen zahtjev prihvatljivosti sadržan u članu VIII(2)(b) Sporazuma. A.2. U odnosu na postupak pred poreskom upravom 40. Tužena strana predlaže da se ovaj dio prijave odbaci zbog neiscrpljivanja pravnih lijekova, budući da podnosilacj prijave nije pokrenuo upravni spor protiv rješenja Poreske uprave Banja Luka, broj 01/104/452-688/03 od 1. septembra 2003. godine. Komisija ističe da je potrebno prethodno utvrditi da li postupak naplate poreza uživa zaštitu člana 6. stava 1. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, pa da bi se eventualno moglo cijeniti da li je iscrpljen i ovaj preduslov prihvatljivosti, odnosno, da li je u predmetnom postupku podnosilac prijave iscrpio raspoloživa pravna sredstva moguća po zakonu. U vezi s navedenim, Komisija se poziva na jurisprudenciju Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, kao i ustaljenu praksu bivše Evropske komisije za ljudska prava (vidi, Ustavni sud, odluke o dopustivosti, broj AP-669/03, od 17. marta 2004. godine, AP-285/03 od 23. jula 2004. godine i AP-1094/05 od 18. maja 2005. godine i X protiv Francuske, aplikacija broj 9908/82, od 4 maja 1983. godine, Odluke i izvještaji (OI) broj 32), prema kojoj se podnosilac prijave ne može pozvati na povredu prava na pravičan postupak u smislu člana 6. Evropske konvencije u postupku plaćanja obaveza koje proizilaze iz poreskog zakonodavstva, jer član 6. Evropske konvencije pruža zaštitu u postupcima u kojim se odlučuje o građanskim pravima ili obavezama, a ne, kao što je to u konkretnom slučaju, obavezama koje proizilaze iz javnog prava. 41. Pored navedenog, a u skladu s praksom Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, Komisija ističe da ne postoji povreda prava na imovinu iz člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, ukoliko je nametanje poreskih obaveza imalo osnovu u zakonu, koji reguliše pitanja iz oblasti javnog prava, kao što je to i u konkretnom slučaju (vidi odluku Ustavnog suda, U-27/01, od 28. septembra 2001. godine, tačka 29. objavljena u Službenom glasniku Bosne i Hercegovine, broj 8/02 i mutatis mutandis odluke o dopustivosti, AP-669/03, od 17. marta 2004. godine i AP-285/03 od 23. jula 2004. godine). 42. Komisija, zbog toga, odlučuje da ovaj dio prijave proglasi inkompatibilnim ratione materiae sa Sporazumom u smislu člana VIII(2)(c). 6
A.3. Preuranjenost prijave u vezi sa postupkom određivanja pravične naknade za eksproprisanu nekretinu 43. Tužena strana ističe da se u dijelu prijave koji se odnosi na određivanje pravične naknade za eksproprisanu nekretninu i naknadu štete postupak vodi pred Vrhovnim sudom, te predlaže da se u ovom dijelu prijava proglasi neprihvatljivom, kao preuranjena. Komisija ističe da, u skladu sa članom I Aneksa 6 "strane će osigurati svim osobama pod svojom jurisdikcijom najviši stupanj međunarodno priznatih ljudskih prava i osnovnih sloboda [...]. Komisija, polazeći od prakse Evropskog suda za ljudska prava u pogledu principa iscrpljivanja pravnih lijekova, ističe da prilikom primjene pravila iz člana VIII(2)(a) Sporazuma Komisija mora primjenjivati to pravilo uz određen stepen fleksibilnosti, te bez pretjeranog formalizma (vidi presudu Evropskog suda za ljudska prava, Cardot protiv Francuske, od 19. marta 1991. godine, Serija A, broj 200, stav 34). Komisija, nadalje, naglašava da pravilo o iscrpljivanju pravnih lijekova, koji su mogući po zakonu države, nije apsolutno niti se može primjenjivati automatski. Prilikom ispitivanja je li bio ispoštovan navedeni princip, bitno je uzeti u obzir određene okolnosti svakog pojedinog predmeta (vidi presudu Evropskog suda Van Oosterwijck protiv Belgije, od 6. novembra 1980. godine, Serija A, broj 40, stav 35). To, inter alia, znači da se mora realno uzeti u obzir ne samo postojanje formalnih pravnih sredstava u pravnom sistemu, već i sveukupni pravni i politički kontekst kao i lične prilike podnosioca prijave. 44. Kako je naglašeno, prema članu I Sporazuma, strane su obavezne "osigurati svim osobama pod svojom jurisdikcijom najviši stupanj međunarodno priznatih ljudskih prava i temeljnih sloboda, uključujući prava i slobode predviđene Evropskom konvencijom i drugim sporazumima nabrojanim u Dodatku Sporazuma. Komisija naglašava da član 6. Evropske konvencije pozitivno obavezuje državu da organizuje svoj pravni sistem na takav način da svim ljudima omogući ne samo pravičan postupak u vezi s njihovim građanskim pravima i obavezama nego i da jamči "razuman rok tog postupka. Nedostaci u organizaciji pravosudnog sistema entiteta, odnosno države, ne smiju imati uticaja na poštivanje invidualnih prava i sloboda predviđenih, između ostalog, Evropskom konvencijom i njenim članom 6, niti se smiju pripisati pojedincu (vidi odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj U 15/03, od 28. novembra 2003. godine, "Službeni glasnik Bosne i Hercegovine", broj 8/04, stav 26). 45. Imajući u vidu navedene okolnosti, Komisija primjećuje da u Bosni i Hercegovini, u konkretnom slučaju u Republici Srpskoj, ne postoji pravni lijek koji bi omogućio podnosiocu prijave da se žali zbog predugog trajanja postupka (uporedi; mutatis mutandis, Tomé Mota protiv Portugala, aplikacija broj 32082/96, ECHR 1999-IX). 46. Konačno, Komisija smatra da nerazumna dužina postupka može uskratiti de facto pristup sudu i mogućnost da se u razumnom roku dobije meritorno odlučenje u pogledu konkretnog spora oko građanskih prava pred nadležnim institucijama. Bosna i Hercegovina mora omogućiti svakome da "efektivno" iskorištava sudski postupak (vidi mutatis mutandis odluku Evropskog suda za ljudska prava, Airey protiv Velike Britanije, od 9. oktobra 1979. godine, Serija A, broj 32, stavovi 20. ff), što proizilazi, takođe, i iz principa pravne države propisanog u članu I.2. Ustava Bosne i Hercegovine. U suprotnom, "nerazuman rok" i samo formalan pristup sudu bi predstavljali samo formalnu, a ne i de facto garanciju i zaštitu građanskih prava i sloboda. 47. U konkretnom slučaju, podnosilac prijave je pokušao riješiti svoj predmet pred sudskim organima Republike Srpske. Međutim, sudski postupak, koji je otpočeo 1991. godine, ostao je neriješen do danas, što znači već petnaest godina. U ovim okolnostima, od podnosioca prijave se ne može zahtijevati da iscrpi neke dodatne djelotvorne domaće pravne lijekove, jer takvi ne postoje. 48. Komisija zaključuje da podnosilac prijave nema na raspolaganju djelotvorne domaće pravne lijekove za rješavanje problema dužine postupka, a samim tim ni da dođe do konačne odluke povodom svojih građanskih prava i obaveza. Stoga, Komisija smatra da je ovaj dio prijave 7
protiv Republike Srpske prihvatljiv i da pokreće pitanja spojiva sa Sporazumom, koja su u okviru nadležnosti Komisije. A.4. Zaključak u pogledu prihvatljivosti 49. Komisija zaključuje da je prijava protiv Republike Srpske ratione temporis neprihvatljiva u dijelu koji se odnosi na navodne povrede ljudskih prava do 14. decembra 1995. godine, u vezi sa članom 6. stavom 1. Evropske konvencije i članom 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju i da je ratione materiae neprihvatljiva, u dijelu koji se odnosi na navodne povrede ljudskih prava u postupku plaćanja obaveza koje proizilaze iz poreskog (javnog) zakonodavstva, s pravima iz člana 6. stava 1. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, te da je prijava protiv Republike Srpske u preostalom dijelu prihvatljiva i da pokreće pitanja spojiva sa Sporazumom, koja su u okviru nadležnosti Komisije. B. Meritum 50. Prema članu XI Sporazuma, Komisija mora obraditi pitanje da li utvrđene činjenice otkrivaju da je tužena strana prekršila svoje obaveze iz Sporazuma. Kao što je već naglašeno, prema članu I Sporazuma, strane su obavezne osigurati svim licima pod svojom nadležnošću najviši stepen međunarodno priznatih ljudskih prava i osnovnih sloboda, uključujući prava i slobode predviđene Evropskom konvencijom i drugim sporazumima nabrojanim u Dodatku Sporazuma. 51. Podnosilac prijave se žali da je postupak eksproprijacije preostalih nekretnina u skladu s članom 9. Zakona o eksproprijaciji predugo trajao, jer je okončan trideset godina nakon pokretanja postupka, te da se postupak za utvrđivanje pravične naknade za eksproprisanu nekretninu odugovlači, tako da traje već petnaest godina, a podnosilac prijave još nije dobio konačnu odluku po svom zahtjevu. Komisija će stoga ispitati predmetnu prijavu u odnosu na član 6. stav 1. Evropske konvencije i u odnosu na član 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. B.1. Član 6. Evropske konvencije 52. Član 6. stav 1. Evropske konvencije glasi: Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom. B.1.a. Postupak eksproprijacije 53. Predmetni postupak se odnosi na eksproprijaciju nekretnina u vlasništvu podnosioca prijave, te je ishod predmetnog postupka, bez sumnje, odlučujući za građanska prava i obaveze podnosioca prijave. Dakle, radi se o sporu o građanskom pravu, te je član 6. stav 1. Evropske konvencije primjenjiv u ovom predmetu. I. Relevantan period 54. Komisija se poziva na utvrđenu praksu organa Evropske konvencije u odnosu na predmete o dužini postupka, gdje su postupci pokrenuti prije nego što su organi Evropske konvencije zasnovali svoju vremensku nadležnost. Organi Evropske konvencije smatraju da period koji se uzima u obzir, u svrhu žalbe u pogledu dužine trajanja postupka, počinje sa danom zasnivanja njihove vremenske nadležnosti. Dakle, u ocjenivanju razumnosti vremena koje je prevazišlo taj rok, mora se uzeti u obzir stadij postupka dostignut tog datuma (vidi, naprimjer, presude Evropskog suda za ljudska prava, Foti i drugi protiv Italije, od 10. decembra 1982. godine, Serija A, broj 56, stav 53; Styranowski protiv Poljske, aplikacija broj 28616/95, Izvještaji 1998-VIII). 8
55. U konkretnom slučaju, postupak je započeo 1975. godine, kada je opštinski organ nadležan za imovinsko-pravne poslove pokrenuo postupak eksproprijacije nekretnina u vlasništvu pravnih prednika podnosioca prijave. Međutim, period koji spada u nadležnost Komisije nije počeo tog datuma, već 14. decembra 1995. godine, kada je Sporazum stupio na pravnu snagu. Predmetni postupak je okončan presudom Vrhovnog suda RS, broj U-1340/03 od 23. marta 2005. godine. Dakle, Komisija konstatuje da je postupak ukupno trajao trideset godina, od kojih devet godina i tri mjeseca spadaju u period koji Komisija treba ispitati. 56. Kod ocjenjivanja dužine postupka, u smislu člana 6. stava 1. Evropske konvencije, Komisija mora uzeti u obzir, između ostalog, ponašanje podnosioca prijave i organa vlasti, kao i složenost spora koji je u pitanju (vidi, na primjer, presude Evropskog suda za ljudska prava, Vernillo protiv Francuske, od 20. februara 1981. godine, Serija A, broj 198, stav 30; Zimmermann i Steiner protiv Švicarske, od 13. jula 1983. godine, Serija A, broj 60, stav 24; Odluku Doma o prihvatljivosti i meritumu, Arif Brkić, CH/99/2696, tačka 85). II. Složenost postupka 57. Komisija naglašava da se složenost postupka mora razmatrati u svjetlu činjeničnog i pravnog aspekta konkretnog spora, tj. dokaza koje sud treba izvesti, te procijeniti pravna pitanja koja treba riješiti. U konkretnom slučaju, spor se odnosi na utvrđivanje osnovanosti zahtjeva za primjenu člana 9. Zakona o eksproprijaciji, odnosnio utvrđenje da li postoji opravdana potreba da korisnik eksproprijacije ekspropriše i preostale nekretine podnosioca prijave, odnosno, da li su preostale nekretnine izgubile ekonomsku vrijednost nakon provođenja eksporprijacije i privođenja namjeni ranije eksproprisanih nekretnina. Komisija konstatuje da je relevantne pravne činjenice u ovom predmetu relativno jednostavno utvrditi. Takav spor se, prema mišljenju Komisije, s obzirom na dokaze koje je potrebno izvesti i činjenice koje je potrebno utvrditi, može okarakterizirati kao relativno jednostavan. III. Ponašanje strana u postupku 58. Komisija ističe da u građanskim predmetima donošenje odluke u razumnom roku zavisi od ponašanja strana koje učestvuje u postupku (vidi odluku bivše Evropske komisije za ljudska prava, broj 11541/85 od 12. aprila 1989. godine, O.I. 70). 59. U konkretnom slučaju, Komisija će prvo ispitati da li je podnosilac prijave svojim ponašanjem doprinio da se predmet ne završi u razumnom roku. 60. Komisija zapaža da se okolnost, koju ističe tužena strana u svom odgovoru, da se nakon smrti pravnog prednika podnosioca prijave, odnosno njegove sestre, morao provesti ostavinski postupak, kako bi podnosilac prijave dobio procesnu sposobnost i mogao u svojstvu stranke učestvovati u postupku, ne može smatrati ponašanjem podnosioca prijave koje bi mu se moglo staviti na teret u smislu odgovornosti za odugovlačenje postupka. Konačno, ostavinski postupak je trajao oko godinu dana, tako da ostaje još devet godina i tri mjeseca dužine postupka da se ispita, a tužena strana nije istakla nijednu drugu okolnost koja bi se mogla staviti na teret podnosiocu prijave u smislu odgovornosti za odugovlačenje postupka, niti je Komisija na osnovu stanja u spisu utvrdila da takva okolnost postoji. 61. Dakle na osnovu navedenog, evidentno je da podnosilac prijave svojim radnjama nije doprinio odugovlačenju navedenog postupka. 62. Nadalje, Komisija će ispitati ponašanje Republičke uprave, kao organa tužene strane u konkretnom postupku. S tim u vezi, Komisija zapaža da je postupak eksproprijacije započeo 1975. godine, kada je otac, koji je pravni prednik podnosioca prijave istakao zahtjev za provođenje potpune eksproprijacije svih nekretnina u njegovom vlasništvu. Na dan 14. decembra 1995. godine po tom zahtjevu još nije bilo riješeno. Predmet je bio vraćen na ponovni postupak, jer je Vrhovni sud usvojio tužbu korisnika eksproprijacije i poništio rješenja nadležnih organa uprave, kojim je 9
usvojen zahtjev pravnog prednika podnosioca zahtjeva i određena eksproprijacija preostalih nekretnina u skladu s članom 9. Zakona o eksproprijaciji. 63. U relevantnom periodu, koji je u nadležnosti Komisije ratione temporis, sestra podnosioca prijave, kao njegov pravni prednik, a nakon njene smrti i podnosilac prijave, su ostajali kod zahtjeva za eksproprijaciju preostalih nekretnina. Prvostepeni organ Republičke uprave je još dva puta usvajao zahtjev za eksproprijaciju preostalih nekretnina i to: rješenjem, broj 17-473-13/97 od 27. oktobra 1997. godine i rješenjem, broj 17-473-24/99 od 28. decembra 1999. godine, koje je potvrđeno rješenjem drugostepenog organa Republičke uprave, broj 04-473-16/00 od 13. marta 2000. godine. 64. Vrhovni sud je u upravnom sporu, presudom broj U-567/00 od 13. novembra 2002. godine, uvažio tužbu korisnika eksproprijacije protiv drugostepenog rješenja Republičke uprave broj 04-473-65/2000 od 15. septembra 2000. godine i osporeni akt je poništen, a predmet vraćen na ponovni postupak. 65. Po žalbi korisnika eksproprijacije i provodeći presudu Vrhovnog suda drugostepeni organ je, u ponovnom postupku, rješenjem, broj 04-473-16/00 od 21. januara 2003. godine, poništio ožalbeno rješenje prvostepenog organa Republičke uprave i predmet vratio prvostepenom organu na ponovni postupak. 66. Dakle, rješenja prvostepenog organa su u relevantnom periodu još dva puta ukidana i predmet je vraćen na ponovni postupak radi pravilnog utvrđivanja činjeničnog stanja. U ponovnom postupku je, još jednom, četvrti put, po zahtjevu podnosioca prijave odlučivano na sve tri instance, i ovaj put su i prvostepeni i drugostepeni organ Republičke uprave zahtjev podnosioca prijave odbili, što je svojom presudom potvrdio i Vrhovni sud. Komisija zapaža da je predmetni postupak okončan nakon trideset godina, a od toga devet godina i tri mjeseca se vodio u relevantnom periodu za koji je Komisija ratione temporis nadležna, te da je ovaj predmet četiri puta vraćan na ponovni postupak, jednom u vremenu prije nego što je nastupila nadležnost Komisije ratione temporis i još tri puta u periodu koji spada u nadležnost Komisije. 67. Za razliku od "klasičnih slučajeva pristupa sudu, u konkretnom slučaju je podnosiocu prijave pristup sudu bio formalno omogućen, ali nije bio djelotvoran u smislu donošenja konačne odluke o građanskim pravima i obavezama podnosioca prijave u razumnom roku, kako to predviđa član 6. stav 1. Evropske konvencije. 68. Tužena strana, kao objašnjenje dužine postupka, ističe da je do izvjesnog odugovlačenja došlo jer je nakon smrti pravnog prednika podnosioca prijave vođen ostavinski postupak u kom je podnosilac prijave stekao svojstvo pravnog sljednika, odnosno, vlasnika predmetnih nekretnina i procesnu sposobnost da nastavi s postupkom u svojstvu stranke. Tužena strana u svom odgovoru ističe i to da je raniji postupak vođen po zahtjevu pravnih prednika podnosioca prijave, a da kad je on stekao svojstvo stranke, postupak i nije trajao nerazumno dugo. Međutim, Komisija ističe da se pravičnost postupka, pa tako i dužina postupka ocjenjuje na osnovu postupka u cjelini, tako da Komisija uzima u obzir cjelokupnu dužinu postupka od samog pokretanja od strane prvog prednika, pa do donošenja konačne odluke. Nadalje, ova odluka se ne može donijeti samo za period od kada je podnosilac prijave stupio u postupak i iz razloga što je on, kao nasljednik, stupio u sva prava i obaveze koje se mogu prenijeti sa prednika, što je, po mišljenju Komisije, također, pravo na razumnu dužinu trajanja određenog postupka, koji ima neosporiv uticaj na naslijeđeno građansko pravo podnosioca prijave. U suprotnom, organi tužene strane bi, smrću stranke u postupku legalizovali eventualnu povredu člana 6. Evropske konvencije. Stoga, u konkretnom slučaju okolnost, da je predmet u relevantnom periodu još tri puta rješavan u ponovnom postupku, jer je na dan stupanja na snagu Sporazuma i zasnivanja nadležnosti Komisije ratione temporis predmet bio već vraćen na ponovni postupak prvostepenom organu, po presudi Vrhovnog suda Bosne i Hercegovine, kojom je uvažena tužba korisnika eksproprijacije i ukinuta rješenja organa uprave koji su usvojili zahtjev pravnog prednika podnosioca prijave za eksproprijaciju preostalih nekretnina, da je trajao trideset godina, od čega 9 godina i tri mjeseca u relevantnom periodu, vodi 10
ka zaključku da se o građanskim pravima i obavezama podnosioca prijave pred organima tužene strane nije odlučilo u razumnom roku. 69. Komisija, u tom smislu, napominje da ukidanje odluka nižih organa pred višim organima i vraćanje na ponovni postupak, u principu, ne čini pravne lijekove nedjelotvornim (vidi mutatis mutandis odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, U 14/99, od 29. septembra 2000. godine, "Službeni glasnik Bosne i Hercegovine", broj 36/00). Međutim, stalno vraćanje na ponovni postupak može učiniti pravne lijekove iluzornim, a postupak beskonačnim i bespredmetnim. Pravni put, od niže ka višoj instanci, treba da bude pravilo, jer omogućava aplikantu da brzo i djelotvorno dobije odlučenje od najvišeg organa, kao najdemokratičnijeg u vertikalnoj skali lijekova. Samo u izuzetnim slučajevima, ukidanje i poništavanje odlučenja, vraćanje nižestepenim organima i ponavljanje postupka može biti opravdano, pogotovo ako se radi o hitnim postupcima, kao što su sporovi iz radnog odnosa. 70. Na osnovu navedenog Komisija zaključuje da je Republika Srpska u postupku eksproprijacije preostalih nekretnina prekršila pravo podnosioca prijave prema članu 6. stavu 1. Evropske konvencije, zbog toga što njeni organi nisu donijeli konačnu odluku o građanskim pravima i obavezama podnosioca prijave u razumnom roku. Dakle, proizilazi da, podnosilac prijave nije mogao doći u razumnom roku do konačne odluke u svom predmetu. B.1.b. U odnosu na postupak za naknadu štete 71. U predmetnom postupku predmet spora je utvrđivanje pravične naknade za eksproprisanu nekretninu i utvrđivanje naknade za izgubljenu korist, što nesumnjivo spada u građanska prava, pa je član 6. stav 1. Evropske konvencije primjenjiv u konkretnom slučaju. I. Relevantan period 72. U konkretnom slučaju, postupak je započeo 1991. godine, kada je pravni prednik podnosioca prijave podnijela zahtjev nadležnom sudu za utvrđivanje pravične naknade za eksproprisanu nekretninu i utvrđivanje naknade za izgubljenu korist i nije završen do danas. Dakle, u konkretnom predmetu postupak traje već petnaest godina, a od toga 11 godina spada u okvir nadležnosti ratione temporis Komisije. 73. Kod ocjenjivanja dužine postupka, u smislu člana 6. stava 1. Evropske konvencije, Komisija mora uzeti u obzir, između ostalog, ponašanje podnosioca prijave i organa vlasti, kao i složenost spora koji je u pitanju. II. Složenost postupka 74. Komisija naglašava da se složenost postupka mora razmatrati u svjetlu činjeničnog i pravnog aspekta konkretnog spora, tj. dokaza koje sud treba izvesti, te procijeniti pravna pitanja koja treba riješiti. U konkretnom slučaju, spor se odnosi na utvrđivanje pravične naknade za eksporprisanu nekretninu i naknade za izgubljenu dobit. Takav spor se, prema mišljenju Komisije, s obzirom na dokaze koje je potrebno izvesti i činjenice koje je potrebno utvrditi, može okarakterizirati kao relativno jednostavan. III. Ponašanje strana u postupku 75. U konkretnom slučaju, Komisija će prvo ispitati da li je podnosilac prijave svojim ponašanjem doprinio da se predmet ne završi u razumnom roku. 76. Komisija zapaža da se okolnost, koju ističe tužena strana u svom odgovoru, da se nakon smrti pravnog prednika podnosioca prijave, odnosno njegove sestre, morao provesti ostavinski postupak, kako bi podnosilac prijave dobio procesnu sposobnost i mogao u svojstvu stranke učestvovati u postupku, ne može smatrati ponašanjem podnosioca prijave koje bi mu se moglo 11
staviti na teret u smislu odgovornosti za odugovlačenje postupka. Konačno, taj postupak je trajao oko godinu dana, tako da ostaje još deset godina i tri mjeseca postupka da se ispita, a tužena strana ne ističe druge okolnosti koje bi se mogle staviti na teret podnosiocu prijave u smislu odgovornosti za dužinu predmetnog postupka, niti Komisija na osnovu stanja u spisu uočava postojanje takvih okolnosti. Dakle na osnovu navedenog, evidentno je da podnosilac prijave svojim radnjama nije doprinio odugovlačenju navedenog postupka. 77. Nadalje će Komisija ispitati ponašanje suda. Evidentno je da je prvostepeni sud nakon punih deset godina od podnošenja zahtjeva donio prvostepno rješenje 10. aprila 2001. godine. Tužena strana nije ponudila nikakvo obrazloženje iz kojeg bi se moglo zaključiti iz kog je razloga došlo do ovakvog odugovlačenja, kao ni zašto je postupak vođen na način da se u periodu od deset godina nije meritorno odlučilo o tužbenom zahtjevu podnosioca prijave. Također, nema opravdanja ni za to što predmet nije okončan do danas, nego traje ukupno petnaest godina, a od toga jedanaest godina u nadležnosti Komisije ratione temporis. Komisija se poziva mutatis mutandis na stav Ustavnog suda iznesen u Odluci U 23/00 od 2. februara 2001. godine ( Službeni glasnik Bosne i Hercegovine, broj 10/01) koji u svom relevantnom dijelu glasi: [...]Ukoliko sud ne donese odluku u meritumu u roku od pet godina, a da ne iznese bilo kakvo opravdanje, dolazi do kršenja apelantovog prava na utvrđivanje njegovih/njenih prava putem suda u razumnom roku [...]. 78. Komisija skreće pažnju i na relevantne odredbe Zakona o parničnom postupku, koje propisuju da postupak treba provesti bez odugovlačenja (vidi član10. Zakona o parničnom postupku). 79. Stoga, Komisija smatra da je sud ne preduzimajući aktivnu ulogu u ovom postupku doveo do toga da je navedeni postupak trajao nerazumno dugo. Na osnovu izloženog, Komisija zaključuje da je Republika Srpska prekršila pravo podnosioca prijave na suđenje u razumnom roku prema članu 6. stavu 1. Evropske konvencije. B.2. Član 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju 80. Član 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju glasi: Svako fizičko i pravno lice ima pravo uživati u svojoj imovini. Niko ne može biti lišen imovine, osim u javnom interesu i pod uvjetima predviđenim zakonom i općim načelima međunarodnog prava. Prethodne odredbe, međutim, ne utiču ni na koji način na pravo države da primjenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi se regulisalo korištenje imovine u skladu sa općim interesima ili da bi se obezbijedila napalata poreza ili drugih dadžbina i kazni. 81. U svjetlu zaključka u pogledu kršenja prava iz člana 6. stava 1. Evropske konvencije, Komisija ne smatra potrebnim dodatno ispitati prijavu po članu 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. B.3. Zaključak o meritumu 82. Komisija zaključuje, zbog svega navedenog, da je Republika Srpska prekršila pravo podnosioca prijave prema članu 6. stavu 1. Evropske konvencije, zbog toga što mu nije omogućila djelotvoran pristup sudu. 12
VIII. PRAVNI LIJEKOVI 83. Prema članu XI(1)(b) Sporazuma, a u vezi sa pravilom 58. stavom 1(b) Pravila procedure Komisije, Komisija mora razmotriti pitanje o koracima koje Republika Srpska mora preduzeti da ispravi kršenja Sporazuma koja je Komisija utvrdila, uključujući naredbe da sa kršenjima prestane i od njih odustane, te novčanu naknadu. 84. Komisija smatra da bi, uzevši u obzir dugotrajnost nastojanja podnosioca prijave da ostvari svoja prava pred upravnim i sudskim organima tužene strane, bilo korisno da podnosilac prijave dobije pravosnažnu odluku u vezi sa svojim zahtjevom za naknadu štete i utvrđenje pravične naknade za eksproprisanu nekretninu Komisija, zbog toga, smatra odgovarajućim da naredi tuženoj strani da preduzme sve potrebne korake da osigura da se zahtjev podnosioca prijave hitno razmotri i da Vrhovni sud pravosnažno okonča postupak bez daljeg nerazumnog odlaganja, a najkasnije u roku od 6 mjeseci od dana prijema ove Odluke. 85. Osim toga, Komisija nalaže tuženoj strani Republici Srpskoj da podnosiocu prijave isplati određeni iznos na ime naknade za povredu prava na suđenje u razumnom vremenu. Pri izračunavanju naknade, Komisija se poziva na svoju praksu u Odluci o prihvatljivosti i meritumu Abaz Ganibegović protiv Republike Srpske (CH/02/9270, od 5. jula 2006. godine, tačka 68. i dalje), u kojoj je utvrdila kriterije za dodjeljivanje naknade za nerazumno trajanje postupka. Prema tim kriterijima, kao naknadu na ime nematerijalne štete, treba isplatiti iznos od 343-515 konvertibilnih maraka za svaku godinu odlaganja donošenja odluke od strane domaćih sudova u običnim predmetima, odnosno, 687 konvertibilnih maraka za svaku godinu odlaganja u predmetima koji zahtijevaju posebnu hitnost, kada je ona, kao takva, pozitivnim propisima definisana hitni predmeti. S obzirom da je postupak eksproprijacije trajao skoro 30 godina, od kog je 9 godina u periodu u nadležnosti Doma, odnosno Komisije, te činjenicu da se organima tužene strane može staviti na teret period od 8 godina nerazumnog trajanja postupka, prije svega zbog svoje neaktivnosti i stalnog vraćanja na ponovni postupak, Komisija će narediti tuženoj strani, Republici Srpskoj, da isplati podnosiocu prijave iznos od 2.744 (dvijehiljadesedamstotinačetrdesetčetiri) konvertibilne marke na ime naknade za povredu prava na suđenje u razumnom vremenu u postupku eksproprijacije preostalih nekretnina. U vezi sa postupkom za naknadu štete i utvrđenje pravične naknade za eksporpisane nekretnine, na ime naknade za povredu prava na suđenje u razumnom vremenu, Komisija će narediti tuženoj strani, Republici Srpskoj, da isplati podnosiocu prijave iznos od od 1.887 (hiljaduosamstotinaosamdesetsedam) konvertibilnih maraka, a sve u roku od tri mjeseca od dana prijema ove Odluke. 86. Konačno, Komisija nalaže tuženoj strani da podnosiocu prijave isplati zateznu kamatu od 10% (deset posto) na dosuđene iznose iz prethodne tačke ili na svaki njihov neisplaćeni dio po isteku roka predviđenog za tu isplatu do datuma pune isplate ovih naređenih iznosa. 87. Komisija, na kraju, napominje da u skladu sa pravilom broj 62. Pravila procedure Komisije, odluke Komisije konačne su i obavezne i dužno ih je poštovati svako fizičko i pravno lice. Svi organi vlasti tuženih strana u smislu Sporazuma, dužni su, u okviru svojih nadležnosti utvrđenih ustavom i zakonom, provoditi odluke Komisije. U datim rokovima, tužena strana, koja je obavezna da izvrši odluku Komisije, dužna je dostaviti obavijest o preduzetim mjerama u cilju izvršenja odluke Komisije, kako je to naznačeno u odluci. U slučaju nepostupanja, odnosno kašnjenja u izvršenju ili obavještenju Komisiji o preduzetim mjerama, Komisija donosi rješenje kojim se utvrđuje da odluka Komisije nije izvršena. Ovo rješenje dostavlja se nadležnom tužiocu i nadležnom agentu tužene strane. Komisija ističe da neizvršenje odluka Komisije, u skladu sa članom 239. Krivičnog zakona Bosne i Hercegovine, predstavlja krivično djelo. 13
IX. ZAKLJUČAK 88. Iz ovih razloga, Komisija odlučuje, 1. jednoglasno, da prijavu proglasi neprihvatljivom ratione temporis u dijelu koji se odnosi na navodne povrede ljudskih prava do 14. decembra 1995. godine, počinjene od strane Republike Srpske u vezi sa članom 6. stavom 1. Evropske konvencije i članom 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju; 2. jednoglasno, da prijavu proglasi ratione materiae neprihvatljivom u dijelu u kom se odnosi na poreske obaveze podnosioca prijave; 3. jednoglasno, da prijavu proglasi prihvatljivom u preostalom dijelu protiv Republike Srpske; 4. jednoglasno, da je prekršeno pravo podnosioca prijave na pravično suđenje prema članu 6. stavu 1. Evropske konvencije, čime je Republika Srpska prekršila član I Sporazuma u postupcima eksproprijacije, dodjele pravične naknade za eksproprisanu nekretninu i naknade zbog izgubljene koristi; 5. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da hitno preduzme sve neophodne korake da osigura da nadležni organi tužene strane pravosnažno okonačaju predmet podnosioca prijave u vezi sa postupkom radi dodjele pravične naknade za eksproprisanu nekretninu i naknade zbog izgubljene koristi, a najkasnije u roku od 6 mjeseci od dana prijema ove Odluke; 6. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da isplati podnosiocu prijave iznos od ukupno 4.631 (četirihiljadešeststotinatridesetjednu) konvertibilnu marku, zbog povreda prava na pravično suđenje u vezi sa u postupcima eksproprijacije i dodjele pravične naknade za eksproprisanu nekretninu, kao i naknade zbog izgubljene koristi, u roku od tri mjeseca po prijemu ove Odluke; 7. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da isplati podnosiocu prijave godišnju kamatu od 10% (deset posto) na iznos koji je u prethodnom zaključku određen za isplatu podnosiocu prijave, te da tu kamatu isplati od datuma prispijeća na dosuđeni iznos ili svaki njegov neisplaćeni dio do datuma pune isplate; i 8. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da izvijesti Komisiju, u roku od mjesec dana od isteka rokova iz zaključaka br. 5-7. ove Odluke, o koracima preduzetim u sprovođenju gore spomenutih naredbi. (potpisao) Nedim Ademović Arhivar Komisije (potpisao) Miodrag Pajić Predsjednik Komisije 14