HUMAN RIGHTS COMMISSION WITHIN THE CONSTITUTIONAL COURT OF BOSNIA AND HERZEGOVINA KOMISIJA ZA LJUDSKA PRAVA PRI USTAVNOM SUDU BOSNE I HERCEGOVINE ODLUKA O PRIHVATLJIVOSTI I MERITUMU Predmet broj Stanimir MARINKOVIĆ protiv REPUBLIKE SRPSKE Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine, na zasjedanju Velikog vijeća od 8. marta 2006. godine, sa sljedećim prisutnim članovima: Gosp. Miodrag PAJIĆ, predsjednik Gosp. Mehmed DEKOVIĆ, potpredsjednik Gosp. Želimir JUKA, član Gđa Hatidža HADŽIOSMANOVIĆ, član Gosp. Jovo ROSIĆ, član Gosp. Nedim ADEMOVIĆ, arhivar Razmotrivši gore spomenutu prijavu podnesenu Domu za ljudska prava za Bosnu i Hercegovinu (u daljnjem tekstu: Dom) u skladu sa članom VIII(1) Sporazuma o ljudskim pravima (u daljnjem tekstu: Sporazum) sadržanom u Aneksu 6 uz Opći okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini; Konstatujući da je Dom prestao postojati 31. decembra 2003. godine i da je Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Komisija) dobila mandat prema sporazumima u skladu sa članom XIV Aneksa 6 uz Opći okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini koji su zaključeni u septembru 2003. i januaru 2005. godine (u daljnjem tekstu: Sporazum iz 2005. godine) da odlučuje o predmetima podnesenim Domu do 31. decembra 2003. godine; Usvaja sljedeću odluku u skladu sa članom VIII(2)(d) Sporazuma, čl. 3. i 8. Sporazuma iz 2005. godine, kao i pravilom 21. stavom 1(a) u vezi sa pravilom 53. Pravila procedure Komisije:
I. UVOD 1. Stanimir Marinković (u daljnjem tekstu: podnosilac prijave), iz Banje Luke, podnio je prijavu Domu kojom traži naknadu nematerijalne štete nastale usljed ranjavanja tokom ratnih sukoba u Bosni i Hercegovini. 2. Predmet postavlja pitanja u vezi sa članom 6. stava 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija). II. ČINJENICE U PREDMETU 3. Činjenice koje su dole iznijete proizilaze iz prijave i priložene dokumentacije. 4. Podnosilac prijave je 26. maja 1997. godine Ministarstvu za pitanja boraca i žrtava rata vlade Republike Srpske podnio zahtjev za naknadu nematerijalne štete, koja mu je prouzrokovana 13. oktobra 1995. godine u mjestu Podplanina Čemernica, kada je usljed ratnih dejstava ranjen gelerom granate u predjelu glave vrata što je imalo za posljedicu i redukciju sluha od detonacije. 5. Rješenjem Sekretarijata za boračko-invalidsku zaštitu žrtava rata, broj 05-560-518/99 od 14. maja 1999. godine, podnosiocu prijave priznato je svojstvo ratnog vojnog invalida devete grupe sa 30% vojnog invaliditeta po osnovu ranjavanja zadobijenog pri oružanoj akciji kao pripadnik Vojske Republike Srpske sa pravom na ličnu invalidninu. 6. Podnosilac prijave je 24. decembra 1999. godine podnio tužbu radi naknade štete Osnovnom sudu u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Osnovni sud). III. POSTUPAK PRED DOMOM/KOMISIJOM 7. Prijava je podnesena 10. juna 2003. godine i registrovana istog dana. 8. Komisija je 28. decembra 2005. godine proslijedila tuženoj strani prijavu podnosioca radi dostavljanja pisanih zapažanja. 9. Komisija je 11. januara 2006. godine zaprimila pisana zapažanja tužene strane. 10. Komisija je 13. januara 2006. godine proslijedila zapažanja o prihvatljivosti i meritumu tužene strane podnosiocu prijave. IV. RELEVANTNE ZAKONSKE ODREDBE 11. Zakon o odbrani ( Službeni glasnik Republike Srpske, br: 7/92, 53/93, 67/93, 48/94 i 21/96) Član 31. Građani čija su materijalna sredstva popisana za potrebe Vojske, civilne zaštite, službe osmatranja i obavještavanja ili za druge potrebe odbrane, dužni su da, na zahtjev Ministarstva odbrane, ta sredstva dopreme na određeno mjesto u ispravnom stanju. 2
Građani su dužni da o svakoj promjeni nastaloj kod popisanih materijalnih sredstava, u roku od petnaest dana, obavijeste Ministarstvo odbrane, odnosno nadležnu organizacionu jedinicu tog ministarstva. Vlada donosi propis o načinu uzimanja i utvrđivanja naknade za materijalna sredstva, koja se uzimaju za potrebe odbrane. 12. Zakon o odlaganju od izvršenja sudskih odluka na teret sredstava budžeta Republike Srpske po osnovu isplate naknade materijalne i nematerijalne štete nastale usljed ratnih dejstava i po osnovu isplate stare devizne štednje ( Službeni glasnik Republike Srpske, br. 25/02 i 51/03) Član 1. Ovim zakonom odlaže se izvršenje sudskih odluka na teret sredstava budžeta Republike Srpske po osnovu isplate naknade materijalne i nematerijalne štete nastale usljed ratnih dejstava i po osnovu isplate stare devizne štednje, kao i ostalih sudskih odluka, vansudskih poravnanja i drugih upravnih akata po osnovu potraživanja iz perioda ratnih dejstava, a donesenih do dana stupanja na snagu ovog zakona. Član 2. Pod materijalnom i nematerijalnom štetom nastalom usljed ratnih dejstava podrazumijeva se šteta nastala usljed ratnih dejstava u Republici Srpskoj u periodu između 20. maja 1992. godine do 19. juna 1996. godine. 13. Zakon o privremenom odlaganju od izvršenja potraživanja iz budžeta Republike Srpske ( Službeni glasnik Republike Srpske, br. 11/03 i 63/04) Član 1. Ovim zakonom privremeno se odlaže od izvršenja izmirenje potraživanja iz budžeta Republike Srpske po osnovu unutrašnjeg javnog duga. Član 2. Pod unutrašnjim dugom podrazumijeva se javni dug budžeta Republike Srpske pravnim i fizičkim licima nastao do 31. decembra 2002. godine i to: - potraživanja nastala za vrijeme rata i neposredne ratne opasnosti u periodu od 1992. godine do 19. juna 1996. godine, - izvršne sudske odluke i druga akta na teret budžeta Republike Srpske. Član 3. Privremeno odlaganje na osnovu ovog zakona, primjenjivaće se do donošenja zakona, kojima će se regulisati način izmirenja, potraživanja iz Budžeta Republike Srpske po osnovu unutrašnjeg duga, a najkasnije do 31. decembra 2004. godine. 3
14. Zakon o utvrđivanju i načinu izmirenja unutrašnjeg duga Republike Srpske ( Službeni glasnik Republike Srpske, broj 63/04) Član 1. Ovim zakonom se uređuje postupak, način i rokovi utvrđivanja i izmirivanja unutrašnjeg duga Republike Srpske (u daljem tekstu: unutrašnji dug) prema fizičkim i pravnim licima, u ukupnom iznosu do 1.761,7 miliona KM. Član 2. Izmirenje unutrašnjeg duga vrši se u skladu sa odredbama ovog zakona na način koji obezbjeđuje i podržava makroekonomsku stabilnost i fiskalnu održivost Republike Srpske. Član 3. Pod unutrašnjim dugom, u smislu ovog zakona, podrazumijevaju se: 3. Obaveze po osnovu materijalne i nematerijalne štete nastale u periodu ratnih dejstava od 20. maja 1992. do 19. juna 1996. godine u iznosu do 600,0 miliona KM. Član 18. Materijalna i nematerijalna šteta nastala u periodu ratnih dejstava od 20. maja 1992. godine do 19. juna 1996. godine, u iznosu do 600,00 miliona KM, predstavlja naknadu štete pravnim i fizičkim licima kojima je pravosnažnim sudskim odlukama ili vansudskim poravnanjima priznato pravo na naknadu materijalne i nematerijalne štete, kao i pravnim i fizičkim licima kojima će se pravo na naknadu štete regulisati posebnim zakonom. Član 19. Način i rokovi verifikacije pojedinačnih potraživanja po osnovu materijalne i nematerijalne štete nastale u periodu ratnih dejstava od 20. maja 1992. godine do 19. juna 1996. godine regulisaće se posebnim zakonom. Sudovi su obavezni da dostavljaju Ministarstvu finansija pravosnažne sudske presude i ostale sudske odluke koje se odnose na materijalnu i nematerijalnu štetu iz člana 18. ovog zakona. Član 20. Kamata na obaveze iz člana 18. ovog zakona, otpisuje se u cjelosti i ne predstavlja obavezu Republike Srpske. 4
Ukoliko su obaveze verifikovane na način propisan članom 19. ovog zakona, veće od iznosa utvrđenog u članu 18. ovog zakona, razlika se otpisuje srazmjernim umanjenjem pojedinačnih obaveza i ne predstavlja obavezu Republike Srpske. Član 21. Obaveze iz člana 18. ovog zakona, nakon izvršene verifikacije, a najkasnije do 31. decembra 2007. godine izmiriće se emisijom obveznica pod sljedećim uvjetima: 1.sa rokom dospijeća do 50 godina, 2.isplatom u deset jednakih godišnjih rata, počev devet godina prije krajnjeg datuma dospijeća, 3.bez kamate. Član 22. U smislu ovog Zakona, obveznica predstavlja elektronski zapis, izdat od strane Republike Srpske ili u ime Republike Srpske, u cilju izmirenja unutrašnjeg duga, koji je registrovan u elektronskom registru, a sadrži pravo na isplatu na određeni datum po dospijeću zajedno sa kamatom, ako je ovim Zakonom predviđena, a koji ne može biti realizovan ili prenesen bez elektronskog zapisa. Emisija i način izdavanja svake serije obveznica u skladu sa odredbama ovog zakona vrši se posebnom odlukom Vlade Republike Srpske. Na emisiju i promet obveznica primjenjuju se odredbe Zakona o hartijama od vrijednosti koji važi u Republici Srpskoj. Obveznice definisane ovim zakonom glase na ime, u konvertibilnim markama su (KM), prenosive su bez ograničenja, u nematerijalnom su obliku i registruju se u Centralnom registru hartija od vrijednosti Banja Luka. Nominalna vrijednost obveznica emitovanih u skladu sa odredbama ovog zakona iznosi 1 KM. Iznosi u pfeninzima dobijeni preračunavanjem se otpisuju. Obveznice izdate u skladu sa ovim Zakonom predstavljaće unutrašnji dug Republike Srpske, odnosno monetarnu obavezu Republike Srpske, izražen u domaćoj valuti, isključujući dug Republike Srpske po osnovu međunarodnih sporazuma, a za koji je zajmoprimac Ministarstvo finansija Republike Srpske, u ime Republike Srpske. Član 23. Stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o privremenom odlaganju od izvršenja potraživanja po osnovu izvršnih odluka na teret budžeta Republike Srpske ( Službeni glasnik Republike, broj 110/03) i Zakon o izmjenama Zakona o privremenom odlaganju od izvršenja potraživanja iz budžeta Republike Srpske, koji je Narodna skupština Republike Srpske donijela 29. juna 2004. godine. 5
15. Zakon o obligacionim odnosima ( Službeni list Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, br. 29/78, 39/85, 45/89 i 57/89 i Službeni glasnik Republike Srpske, broj 17/93) Član 185. (1) Odgovorno lice dužno je uspostaviti stanje koje je bilo prije nego što je šteta nastala. (3) Kad uspostavljanje ranijeg stanja nije moguće, ili kad sud smatra da nije nužno da to učini odgovorno lice, sud će odrediti da ono isplati oštećeniku odgovarajuću svotu novca na ime naknade štete. Član 186. Obaveza naknade štete smatra se dospjelom od trenutka nastanka štete. Član 189. (2) Visina naknade štete određuje se prema cijenama u vrijeme donošenja sudske odluke, izuzev u slučaju kad zakon naređuje što drugo. Član 190. Sud će, uzimajući u obzir i okolnosti koje su nastupile poslije prouzrokovanja štete, dosuditi naknadu u iznosu koji je potreban da se oštećenikova materijalna situacija dovede u ono stanje u kome bi se nalazila da nije bilo štetne radnje ili propuštanja. Član 227. Dužnik koji zakasni sa ispunjenjem novčane obaveze duguje, pored glavnice, i zateznu kamatu po stopi utvrđenoj saveznim zakonom. 16. Zakon o parničnom postupku ( Službeni list Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, br. 4/77, 36/80, 69/82, 58/84, 74/87, 27/90 i 35/91 i Službeni glasnik Republike Srpske, br. 17/93, 14/94 i 32/94) u relevantnom dijelu glasi: Član 10. Sud je dužan da nastoji da se postupak sprovede bez odugovlačenja i sa što manje troškova i da onemogući svaku zloupotrebu prava koja strankama pripadaju u postupku. 17. Zakon o parničnom postupku ( Službeni glasnik Republike Srpske, br. 58/03 i 85/03) u relevantnom dijelu glasi: Član 10. Sud je dužan da postupak sprovede bez odugovlačenja i sa što manje troškova i da onemogući svaku zloupotrebu prava koja strankama pripadaju u postupku 6
18. Zakon o ostvarivanju prava na naknadu materijalne i nematerijalne štete nastale u razdoblju ratnih djejstava od 20. maja 1992. godine do 19. juna 1996. godine ( Službeni glasnik Republike Srpske, broj 103/05, stupio na snagu 21. novembra 2005. godine) u relevantnom dijelu glasi: Članak 1. Ovim se zakonom uređuju postupak, uvjeti, kriteriji i način naknade štete osobama kojima je pravomoćnim sudbenim odlukama priznato pravo na naknadu materijalne i nematerijalne štete, kao i osobama po čijim zahtjevima nije pravomoćno okončan postupak za naknadu štete, postupak sklapanja vansudbenih poravnanja, kao i postupak reguliranjana knade štete poduzećima i drugim pravnim osobama, u razdoblju ratnih dejstava od 20. svibnja 1992. do 19. lipnja 1996. godine. Članak 4. Postupak za priznavanje prava predviđenih ovim zakonom, u predmetima koji nisu pravomoćno okončani, provodi se putem vansudbenog poravnanja (u daljnjem tekstu: poravnanje) kod Pravobranilaštva Republike Srpske. Članak 5. Predmeti u postupcima za naknadu ratne štete koji se vode kod sudova ustupaju se mjerodavnom pravobraniteljstvu u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona. Pod ratnom štetom u ovom slučaju podrazumijeva se materijalna i nematerijalna šteta nastala u razdoblju ratnog stanja i neposredne ratne opasnosti. Članak 6. Rok za konačno odlučivanje po svim zahtjevima je 30. lipanj 2006. godine. Članak 7. Ministarstvo pravde Republike Srpske dužno je u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona da donese naputak o provedbi postupka poravnanja. Članak 9. Ukoliko mjerodavno tijelo iz članka 4. ovog zakona ocijeni da je zahtjev osobe utemeljen, ponudit će joj poravnanje. Podnositelj zahtjeva dužan je izjasniti se o poravnanju u roku od pet dana. Članak 10. Mjerodavno tijelo iz članka 4. ovog zakona će donijeti rješenej ako ocijeni da je zahtjev neutemeljen, odnosno donijet će zaključak o obustavi postupka ukoliko podnositelj zahtjeva ne prihvaća poravnanje. Na rješenje, odnosno zaključak iz stavka 1. ovog članka podnositelj zahtjeva može uložiti prigovor Ministarstvu pravde, u roku od osam dana od dana prijama istog. 7
Prigovor razmatra i pripravlja prijedlog za rješavanje povjerenstvo koju imenuje Vlada Republike Srpske, a odluku donosi Ministarstvo pravde. Odluka Ministarstva pravde je konačna. Protiv odluke Ministarstva pravde može se pokrenuti upravni prijepor. V. ŽALBENI NAVODI 19. Podnosilac prijave se žali da je tužena strana, Republika Srpska, povrijedila njegovo pravo na pravično suđenje. VI. ODGOVOR TUŽENE STRANE 20. U vezi sa činjenicama, tužena strana navodi da nema primjedbi na činjenice koje su iznijete u prijavi. 21. Po pitanju prihvatljivosti, tužena strana u svojim zapažanjima navodi da predmetnu prijavu smatra prihvatljivom. 22. U pogledu merituma prijave, tužena strana navodi da je u vezi sa članom 6. stavom 1. Evropske konvencije preduzela mjere kako bi se situacija popravila, donošenjem Zakona o ostvarivanju prava na naknadu materijalne i nematerijalne štete nastale u periodu ratnih dejstava od 20. maja 1992. godine do 19. juna 1996. godine, koji u članu 5. normira da se svi postupci koji se vode kod sudova ustupaju nadležnom pravobranilaštvu, što je učinjeno u konkretnom predmetu. Navedena legislativa poslužila je kao osnov za moratorij na ''unutrašnji dug'' Republike Srpske, a sve u cilju normalnog funkcionisanja makroekonomske stabilnosti kompletne države a ne samo jednog njenog dijela, odnosno u javnom interesu. Tužena strana ne osporava potraživanja podnosioca prijave, ali je u finansijskoj nemogućnosti da izvrši isplatu kompenzacije u oko 40.000 predmeta. Tužena strana, dalje, navodi da je donijela Zakon o utvrđivanju i načinu izmirenja unutrašnjeg duga Republike Srpske, kao i lex specialis, tj. već citirani Zakon o ostvarivanju prava na naknadu materijalne i nematerijalne štete čime je ispunjen uslov proporcionalnosti između javnog interesa zajednice i osnovnih prava pojedinaca. Iz navedenih razloga tužena strana predlaže da se prijava u meritumu odbije kao neosnovana. VII. MIŠLJENJE KOMISIJE A. Prihvatljivost 23. Komisija podsjeća da je prijava podnesena Domu u skladu sa Sporazumom. S obzirom da Dom o njoj nije odlučio do 31. decembra 2003. godine, Komisija je, u skladu sa članom 2. Sporazuma iz septembra 2003. godine i članom 3. Sporazuma iz 2005. godine, nadležna da odlučuje o ovoj prijavi. Pri tome, Komisija će uzimati kriterije za prihvatljivost prijave sadržane u članu VIII(2) Sporazuma. Komisija, također, zapaža da se Pravila procedure kojima se uređuje njeno postupanje ne razlikuju, u dijelu koji je relevantan za predmet podnosioca prijave, od Pravila procedure Doma, izuzev u pogledu sastava Komisije. 8
24. U skladu sa članom VIII(2) Sporazuma, Komisija će odlučiti koje prijave će prihvatiti. Pri tome će Komisija uzeti u obzir sljedeće kriterije: (a) postoje li djelotvorni pravni lijekovi i da li je podnosilac prijave dokazao da ih je iscrpio, (b) da li je prijava u biti ista kao i stvar koju je Dom/Komisija već ispitao, ili je već podnesena u nekom drugom postupku, ili je već predmet međunarodne istrage ili rješenja. Komisija će, također, odbiti svaku žalbu koju bude smatrala nespojivom sa ovim Sporazumom, ili koja je očigledno neosnovana, ili predstavlja zloupotrebu prava žalbe (c). U skladu sa članom VIII(3) Sporazuma [Komisija] u bilo kojem trenutku svog postupka može obustaviti razmatranje neke žalbe, odbaciti je ili brisati iz razloga (a) što podnosilac prijave namjerava odustati od žalbe; (b) što je stvar već riješena; ili (c ) što iz bilo kojeg drugog razloga, koji utvrdi [Komisija], više nije opravdano nastaviti s razmatranjem žalbe; pod uvjetom da je takav rezultat u skladu s ciljem poštivanja ljudskih prava. A.1. Iscrpljivanje domaćih pravnih lijekova 25. U predmetu Blentić (predmet broj CH/96/17, Odluka o prihvatljivosti i meritumu, uručena 3. decembra 1997, tač. 19-21, Odluke o prihvatljivosti i meritumu 1996.-1997, s daljnjim navođenjem), Dom je razmatrao ovaj kriterij prihvatljivosti (da se iscrpe domaći pravni lijekovi) u smislu odgovarajuće obaveze iz člana 26. Evropske konvencije (sad član 35. Evropske konvencije, dopunjen Protokolom broj 11 uz Evropsku konvenciju). Evropski sud za ljudska prava utvrdio je da pravni lijekovi moraju biti dovoljno izvjesni, ne samo u teoriji već i u praksi, a ukoliko nije tako, tim će pravnim lijekovima nedostajati neophodna pristupačnost i djelotvornost. Nadalje, isti sud je smatrao da je u primjeni pravila o iscrpljivanju pravnih lijekova neophodno voditi računa, ne samo o postojanju formalnih pravnih lijekova u pravnom sistemu dotične potpisnice ugovora, već i o općem pravnom i političkom kontekstu u kojem djeluju, kao i o ličnim okolnostima podnosioca prijave. 26. Komisija napominje da je princip takozvanog "odlučivanja u razumnom roku" fundametalan za pravni sistem jedne države, tj. trajanje postupaka i okončavanje postupaka pred nadležnim sudovima u razumnim rokovima. Komisija smatra da sa navedenim postupcima nadležnih sudova, Država stiče povjerenja građana u djelotvornost njenog pravnog sistema. 27. Podnosilac prijave tvrdi da dužina postupka u njegovom predmetu nije opravdana. Prema tome, ova prijava odnosi se na pravo na razumnu dužinu postupka u smislu člana 6. stava 1. Evropske konvencije. 28. U Bosni i Hercegovini, u konkretnom slučaju u Republici Srpskoj, ne postoji djelotvorno pravno sredstvo koje bi omogućilo podnosiocima prijava da se žale zbog predugog trajanja postupka ili pristupa sudu (vidi, mutatis mutandis odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, AP 288/04, od 17. decembra 2004. godine, tačka 27. i dalje, sa uputom na daljnju praksu Evropskog suda za ljudska prava). 29. Osim toga, u vezi sa dužinom postupka, Komisija smatra da ovaj navod nije prima facie neosnovan, što iziskuje odluku u meritumu. Naime, podnosilac prijave je 24. decembra 1999. godine pokrenuo parnični postupak pred Osnovnim sudom. Ovaj postupak nije okončan, već je predmet ustupljen nadležnom pravobranilaštvu Republike Srpske na daljnji nadležni postupak i još je u toku. Prema tome, prvostepeni postupak koji je pokrenut prije cca. 7 godina, još nije okončan. 30. U ovakvim posebnim okolnostima, Komisija prihvata da se od podnosioca prijave ne može zahtijevati da iscrpi, u smislu člana VIII(2)(a) Sporazuma, niti jedan daljnji pravni lijek što ga pruža domaći zakon. Shodno svemu navedenom, Komisija zaključuje da je prijava u ovom dijelu prihvatljiva. Konačno, prijava ispunjava i ostale uslove iz člana VIII(2) i (3) Sporazuma. A.2. Zaključak u pogledu prihvatiljivosti 31. Komisija zaključuje da je prijava prihvatljiva u dijelu koji se odnosi na navodne povrede člana 6. stava 1. Evropske konvencije. 9
B. Meritum 32. Prema članu XI Sporazuma, Komisija mora obraditi pitanje da li utvrđene činjenice otkrivaju da je tužena strana prekršila svoje obaveze iz Sporazuma. Kao što je već naglašeno, prema članu I Sporazuma, strane su obavezne osigurati svim licima pod svojom nadležnošću najviši stepen međunarodno priznatih ljudskih prava i osnovnih sloboda, uključujući prava i slobode predviđene Evropskom konvencijom i drugim sporazumima nabrojanim u Dodatku Sporazuma. 33. Podnosilac prijave se žali na dužinu postupka pred Osnovnim sudom pokrenut radi naknade nematerijalne štete zbog ranjavanja za vrijeme ratnih dejstava. Komisija primjećuje da je podnosilac prijave podnio tužbu Osnovnom sudu 24. decembra 1999. godine. Osnovni sud nikada nije donio presudu. Donošenjem Zakona o ostvarivanju prava na naknadu materijalne i nematerijalne štete (koji je stupio na snagu 21. novembra 2005. godine), predmet je ustupljen Pravobranilaštvu Republike Srpske na daljnji nadležni postupak. B.1. Član 6. Evropske konvencije 34. Član 6. stav 1. Evropske konvencije, u relevantnom dijelu, glasi: Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom. 35. Kod ocjenjivanja dužine postupka, u smislu člana 6. stava 1. Evropske konvencije, Komisija mora uzeti u obzir, između ostalog, vremensko trajanje postupka, ponašanje podnosioca prijave i organa vlasti, kao i složenost spora koji je u pitanju (vidi, na primjer, odluke Evropskog suda za ljudska prava, predmet Vernillo protiv Francuske, presuda od 20. februara 1981. godine, Serija A, broj 198, stav 30; Zimmermann i Steiner protiv Švicarske, presuda od 13. jula 1983. godine, Serija A, broj 60, stav 24; Odluku Doma o prihvatljivosti i meritumu, Arif Brkić, CH/99/2696, tačka 85). Relevantan period 36. Prvi korak prilikom utvrđivanja dužine postupka je da se odredi vremenski period koji treba razmotriti. Komisija nalazi da, u skladu sa njenom nadležnošću ratione temporis, može procijeniti da li je dužina postupka razumna samo u vremenskom periodu nakon 14. decembra 1995. godine. 37. Komisija zapaža da u smislu člana 6. stava 1. Evropske konvencije, razdoblje koje valja razmotriti počinje datumom pokretanja postupka od strane podnosioca prijave. U ovom predmetu, pokušaj podnosioca prijave da dođe do pravosnažne presude traje od 24. decembra 1999. godine, kada je podnosilac prijave tužbom pokrenuo parnični postupak pred Osnovnim sudom, s obzirom da postupak nije okončan pred Osnovnim sudom sve do novembra 2005. godine kada je stupanjem na snagu Zakona o ostvarivanju prava na naknadu materijalne i nematerijalne štete predmet ustupljen Pravobranilaštvu Republike Srpske na dalji nadležni postupak. Komisija zapaža da cjelokupan postupak pred nadležnim sudom i Pravobranilaštvom traje oko 7 godina i još je u toku. Složenost postupka 38. Složenost predmeta Komisija cijeni na osnovu utvrđenih činjenica, relevantnih zakona, na osnovu kojih su nadležni sudovi postupali u predmetnom slučaju, izvedenih dokaza, postupanja podnosioca prijave i postupanja tužene strane tokom trajanja cijelog postupka, te drugih okolnosti u predmetu (vidi, na primjer, predmet broj CH/97/54, Mitrović, Odluka o prihvatljivosti i meritumu, od 10. jula 1998. godine, tačka 10, Odluke i izvještaji 1998, sa uputom na daljnju praksu Europskoga suda za ljudska prava). 10
39. U toku cijelog postupka nesporno je da je podnosilac prijave 1995. godine u mjestu Podplanina Čemernica ranjen gelerom granate u predjelu glave-vrata za vrijeme ratnih dejstava. Dalje, Komisija zapaža da je podnosilac prijave 24. decembra 1999. godine podnio tužbu Osnovnom sudu protiv Vojske Republike Srpske radi naknade nematerijalne štete. 40. U toku postupka pred Osnovnim sudom, Komisija primjećuje učešće samo dvije strane i to podnosioca prijave i ovlaštenog predstavnika tužene stane. 41. Komisija, nadalje, smatra da je nadležni sud trebao, prije svega, da riješi dva pitanja: (a) utvrđivanje istinitosti navoda podnosioca prijave u vezi sa ranjavanjem u toku ratnih dejstava radi naknade nematerijalne štete, tj. utvrđivanja postojanja činjeničnog osnova za naknadu nematerijalne štete) i (b) utvrđivanje visine naknade nematerijalne štete. Uvidom u dokumentaciju koju je dostavio podnosilac prijave i pisanih zapažanja o prihvatljivosti i meritumu prijave tužene strane, Komisija zaključuje da činjenice koje su navedene u prijavi tužena strana ne osporava. Prema tome, Komisiji se ne čini da je predmetni spor komplikovan u vezi samog činjeničnog supstrata. Nadalje, u vezi sa utvrđivanjem visine naknade nematerijalne štete, Komisija smatra da se ovo pitanje može, relativno brzo i jednostavno, utvrditi stručnim vještačenjem. Prema tome, Komisiji se ne čini da je predmetni spor komplikovan u vezi sa utvrđivanjem same visine odštete. Shodno svemu navedenom, Komisija zaključuje da se ne radi o postupku složene pravne i činjenične prirode čije bi rješavanje zahtjevalo dugotrajnost postupka. Ponašanje strana u postupku 42. U pogledu ponašanja stranaka u postupku Komisija ističe da tužena strana u svojim zapažanjima nije navela niti dostavila dokaze da je podnosilac prijave doprinio odugovlačenju postupka. S druge strane, iako je postupak pokrenut 24. decembra 1999. godine, iz odgovora tužene strane proizilazi da nije preduzela niti jednu radnju u postupku punih 6 godina, kada je predmet ustupila Pravobranilaštvu (Zakon o ostvarivanju prava na naknadu materijalne i nematerijalne štete nastale u razdoblju ratnih djejstava od 20. maja 1992. godine do 19. juna 1996. godine stupio je na snagu 21. novembra 2005. godine). Od tada, Komisija nije dobila, također, nikakvu informaciju o postupanju u predmetu. 43. S obzirom na navedeno, Komisija zaključuje da nadležni organi tužene strane nisu ispunili svoju dužnost da osiguraju provedbu postupka u razumnom vremenskom roku, kako je to definisano odredbama Zakona o parničnom postupku, tj. članu 6. stavu 1. Evropske konvencije. B.2. Zaključak o meritumu 44. Komisija zaključuje da je tužena strana prekršila član 6. stav 1. Evropske konvencije, time što se u predmetu podnosioca prijave nije odlučilo u razumnom vremenskom roku. VIII. PRAVNI LIJEKOVI 45. Prema članu XI(1)(b) Sporazuma, a u vezi sa pravilom 58. stavom 1(b) Pravila procedure Komisije, Komisija mora razmotriti pitanje o koracima koje Republika Srpska mora preduzeti da ispravi kršenja Sporazuma koja je Komisija utvrdila, uključujući naredbe da sa kršenjima prestane i od njih odustane, te novčanu naknadu. 46. Komisija je utvrdila da je tužena strana prekršila svoje obaveze u odnosu na povrede iz člana 6. stava 1. Evropske konvencije u vezi sa odlučivanjem u okviru razumne dužine postupka. Komisija smatra neophodnim narediti tuženoj strani, Republici Srpskoj, da poduzme sve neophodne korake da se po hitnom postupku okonča parnični postupak, koji je u toku pred nadležnim Pravobranilaštvom Republike Srpske, a najkasnije u roku od 3 mjeseca od dana prijema ove Odluke. 11
47. Osim toga, Komisija nalaže tuženoj strani Republici Srpskoj da podnosiocu prijave isplati određeni iznos na ime naknade za povredu prava na suđenje u razumnom vremenu. Pri izračunavanju iznosa kompenzacije, Komisija će se pozvati na kriterije koje je utvrdio Evropski sud za ljudska prava u svojoj praksi, a koja je već prihvaćena u Bosni i Hercegovini (vidi, na primjer, odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, broj AP 938/04, od 17. novembra 2005. godine; odluka Komisije CH/01/7482 i drugi, Trajče Šalev i drugi protiv Bosne i Hercegovine i Federacije Bosne i Hercegovine, od 16. januara 2006. godine, tačka 126) hitnost postupka rješavanja zahtjeva za povrat, godišnja osnova i ukupna dužina trajanja postupka. Naime, u navedenoj odluci, Ustavni sud Bosne i Hercegovine je naveo (tač. 49. i 50): Ustavni sud se poziva na praksu Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Apicella protiv Italije i devet drugih slučajeva protiv Italije (vidi presudu od 10. novembra 2004. godine), u kojem je utvrđen obrazac za izračunavanje nadoknade na ime nematerijalne štete u slučajevima dužine postupka. U navedenom predmetu, Evropski sud za ljudska prava je zaključio da, kao opšta smjernica, podnosioci predstavke koji mogu da dokažu da je član 6. stav 1. Evropske konvencije povrijeđen odlaganjima, treba da dobiju između 1.000 i 1.500 EUR na ime nadoknade za svaku godinu trajanja postupka, bez obzira da li su podnosioci predstavke dobili ili izgubili domaći postupak, ili je postignuto prijateljsko poravnjanje. Ovaj iznos, međutim, može biti umanjen da bi se uzeo u obzir standard života u zemlji u pitanju, kao i držanje podnosioca predstavke. Odšteta Evropskog suda za ljudska prava, također, će biti umanjena, ako je podnosilac predstavke primio presudu domaćeg suda da je zahtijev razumnog roka člana 6. stav 1. Evropske konvencije povrijeđen i dobio nadoknadu, iako neodgovarajuću, od domaćih institucija. Ova osnovna rata treba biti uvećana na 2.000 EUR, ako se slučaj odnosi na pitanje koje zahtijeva posebnu ažurnost. Ustavni sud smatra da, prilikom utvrđivanja obrasca za izračunavanje nadoknade na ime nematerijalne štete u slučajevima dužine postupka u Bosni i Hercegovini, standard života i ekonomske prilike treba posmatrati kroz parametar ukupnog nacionalnog dohotka (GDP-Gross Domestic Product ili vrijednost svih konačnih roba i usluga proizvedenih u zemlji tokom godine podijeljena sa prosječnom populacijom za istu godinu). U navedenom predmetu Evropskog suda za ljudska prava, slučaj se odnosio na Italiju, u kojoj je za 2004. godinu, GDP iznosio 29.014 USD, dok je za Bosnu i Hercegovinu iznosio 2.125 USD, dakle, oko 13 puta manje (izvor: http://en.wikipedia.org). Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud smatra da se apelantima u Bosni i Hercegovini, u slučajevima kada su ispunjeni uslovi za to, kao nadoknadu na ime nematerijalne štete, treba isplatiti iznos od približno 150 KM za svaku godinu odlaganja donošenja odluke od strane domaćih sudova, odnosno dvostruki iznos u predmetima koji zahtijevaju posebnu hitnost 48. S obzirom da postupak traje već 7 godina, Komisija će narediti tuženoj strani, Republici Srpskoj, da isplati podnosiocu prijave iznos od 1.050 (hiljadu pedest) KM na ime naknade za povredu prava na suđenje u razumnom vremenu u roku od tri mjeseca od dana prijema ove Odluke, te da isplati zateznu kamatu od 10% (deset posto) na ovaj dosuđeni iznos ili na svaki njegov neisplaćeni dio po isteku roka predviđenog za tu isplatu do datuma pune isplate ovog naređenog iznosa. 12
49. Komisija, na kraju, napominje da u skladu sa pravilom broj 62. Pravila procedure Komisije, odluke Komisije konačne su i obavezne i dužno ih je poštovati svako fizičko i pravno lice. Svi organi vlasti tuženih strana u smislu Sporazuma, dužni su, u okviru svojih nadležnosti utvrđenih ustavom i zakonom, provoditi odluke Komisije. U datim rokovima, tužena strana, koja je obavezna da izvrši odluku Komisije, dužna je dostaviti obavijest o preduzetim mjerama u cilju izvršenja odluke Komisije, kako je to naznačeno u odluci. U slučaju nepostupanja, odnosno kašnjenja u izvršenju ili obavještenju Komisiji o preduzetim mjerama, Komisija donosi rješenje kojim se utvrđuje da odluka Komisije nije izvršena. Ovo rješenje dostavlja se nadležnom tužiocu i nadležnom agentu tužene strane. Komisija ističe da neizvršenje odluka Komisije, u skladu sa članom 239. Krivičnog zakona Bosne i Hercegovine, predstavlja krivično djelo. IX. ZAKLJUČAK 50. Iz ovih razloga, Komisija odlučuje, 1. jednoglasno, da prijavu proglasi prihvatljivom protiv Republike Srpske u vezi sa članom 6. Evropske konvencije; 2. jednoglasno, da je došlo do povrede prava podnosioca prijave prema članu 6. stavu 1 Evropske konvencije u vezi sa odlučivanjem u okviru razumne dužine postupka, čime je Republika Srpska prekršila svoje obaveze po članu I Sporazuma o ljudskim pravima; 3. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da po hitnom postupku pravnosnažno okonča parnični postupak, broj P-3269/99, najkasnije u roku od 3 mjeseci od dana prijema ove Odluke; 4. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj, da isplati podnosiocu prijave najkasnije, u roku od tri mjeseca od dana prijema ove Odluke, 1050 (hiljadu pedeset) KM zbog povrede prava na razumnu dužinu postupka; 5. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da isplati zateznu kamatu od 10 % (deset posto) godišnje na gornji iznos ili na svaki njegov neisplaćeni dio počevši od isteka roka određenog za izvršenje ove Odluke do dana pune isplate; i 6. jednoglasno, da naredi Republici Srpskoj da izvijesti Komisiju o poduzetim koracima u provođenju ovih naredbi u roku od mjesec dana od dana proteka rokova iz zaključaka br. 3-5. ove Odluke. (potpisao) Nedim Ademović Arhivar Komisije (potpisao) Miodrag Pajić Predsjednik Komisije 13