Raport Final i Vlerësimit

WESTFÄLISCHE WILHELMS-UNIVERSITÄT MÜNSTER Institut für Politikwissenschaft Prof. Dr. Dr. h.c.mult. Reinhard Meyers Westf. Wilhelms-Universität Münster Institut für Politikwissenschaft Scharnhorststraße 100 / Platz der Weißen Rose 48151 Münster 48151 Münster, 01.06.2012 Sekretariat: (0251) 83-2 53 51 Telefax: (0251) 83-2 43 72 Durchwahl: (0251) 83-2 99 44 Http://www.uni-muenster.de/Politikwissenschaft/ email: meyersr@uni-muenster.de Raport Final i Vlerësimit lidhur me aplikacionin e Kolegjit ISPE, Prishtinë për akreditimin e programeve: - BA në Ekonomi - LLB në Juridik - BA në Shkenca Politike dhe ri-akreditimin e programeve: - - BA në Studime të Sigurisë Master në Studime Evropiane Raport vlerësimi i përgatitur nga ekipi i ekspertëve, ërbëre nga: Prof. Dr. H.c. mult. Reinhard Meyers, Universiteti i Münster-it, Gjermani; (udhëheqës) Prof. Dr. Ingeborg Mottl, Universiteti i Salzburg-ut, Austri Prof. Dr. Paraskeva Ilieva Dimitrova, Instituti i Ekonomisë, BAS (BG) të shoqëruar gjatë vizitës në terren nga: Prof. Dr. Ferdije Zhushi-Etemi, kryetare -Këshilli Kombëtar i Cilësisë Mr. Basri Muja (MA), ekspert për vlerësim dhe akrediti së drejtorit -Agjencia e Akreditimit e Kosovës ushtrues i detyrës 1

Baza e informacioneve për hartimin e raportit të vlerësimit: - - - - Raporti i Vetëvlerësimit nga ISPE 2012 2013, Prishtinë, 2011; Dokumente shtesë të dërguara përmes AAK-së me 15 Prill 2012 (pothuaj 400 faqe!!); Vizita në terren nga komisioni i lartpërmendur i ekspertëve me datë 3 Prill 2012; Komentet e Kolegjit ISPE në draft raportin e vlerësimit të dërguara përmes AAK-së me datë 13 Maj 2012. Qëllimet dhe Objektivat: Qëllimi i këtij raporti është që t i mundësohet Agjencisë Kosovare për Akreditim dhe autoriteteve tjera ministrore dhe/ose politike që të marrin një vendim në lidhje me akreditimin e programeve të lartcekura që ofrohen nga Kolegji ISPE, Prishtinë. Ekspertët do të argumentojnë vlerësimin e tyre në bazë të përvojave të marra në Austri, Gjermani, Britani dhe sistemin universitar bullgar. Referencat për standarde dhe praktikat e mira kryesisht i referohen sistemeve universitare gjermane apo austriake. Ky raport do të përmbaj një numër të rekomandimeve: ato janë opinionet personale te autorëve dhe formulohen në bazë të përvojës së tyre në universitetet e cekura më lartë. Ato reflektojnë atë që autorët shohin si praktika ose standarde të mira në disa sisteme arsimi Perëndimore, pa dashur në asnjë mënyrë të paragjykojnë rret sisht të Evropës ndryshme të kufizimeve në sistemin universitar të K o s o vës. Për këtë arsye vendimi përfundimtar për aplikacionin e ISPE-së për akreditim/riakreditim të programeve të lartcekura do të merret nga autoritetet e 2

përkatëse përgjegjëse. Në këtë kontekst, ekspertët janë të vetëdijshëm për trashëgiminë e një periudhe të vështirë të arsimit terciar në Kosovë nga vitet e 1990 dhe gjeneratën e humbur që kjo ka shkaktuar; sidoqoftë, me shpalljen e pavarësisë, Kosova duhet të shikoj kah e ardhmja, dhe në arsimin universitar e ardhmja qëndron qartë në përafrimin e standardeve vendore me ato që janë përgjithësisht të përhapura në Bashkimin Evropian. Ky raport nuk do të mund të shkruhej, në rend të parë, pa mbështetjen e personelit të AAK-së, por edhe kontakteve të drejtpërdrejta me ISPE në Prishtinë. Përderisa autorët janë më se mirënjohës për përkrahjen e pranuar, ne duam të potencojmë se, gjykimet dhe konkluzionet e këtij raporti janë përgjegjësi ekskluzive e tyre. I: Kolegji ISPE, Prishtinë: Struktura e përgjithshme dhe Organizimi 1.0 Hyrje, përshtypje paraprake Ekipi i ekspertëve ka vizituar institucionin me datë 3 Prill 2012 dhe fillimisht kishte diskutime të hollësishme, në rend të parë, me drejtorin e ISPE-së Dr. A. Mazreku, që shoqërohej nga Prof. Beutler, i cili përfaqësonte jo zyrtarisht bashkëpunim n e kolegjit me Universitetin e Bremen-it, pastaj me një numër të personelit akademik mësimdhënës, përgjegjës për mësimdhënie në programet e lartcekura, dhe së fundi me përfaqësuesit e gjeneratës së parë të ëve dhe disa anëtareve të personelit teknik, si dhe serish me përfaqësuesit e personelit të përgjithshëm mësimdhënës mbi të gjitha çështjet me rendësi qe kanë të bëjnë me drejtimin e institutit, mbi përvojat e nxjerra nga vit e fillimit të ofrimit të programit bachelor në Studime të Integruara Evropiane, programin master në Studime Evropiane dhe programin bachelor në Studime të Sigurisë. Ata, në 3

veçanti, vunë në dukje që: - prania fizike e ambientit të institucionit ka ndryshuar sërish, dhe atë për të mirë: ISPE ka lëvizur nga objektet disi të ngushta të vitit të kaluar, të pjesa më atraktive qendrore e Prishtinës, duke gëzuar tani një infrastrukturë moderne brenda një objekti katërkatësh ku janë të vendosura pajisjet e institutit, duke ofruar kështu zyra më të gjera, pajisje të bibliotekës si për studentët ashtu edhe për personelin dhe mundësuar kështu studentëve ta arrijnë më lehtë institutin, - modulet më përfshirëse të kurseve, dhe pjesërisht të aktualizuara, janë kompletuar për të gjitha programet e studimit dhe nivelet e tyre, - ISPE po bën përpjekje të zgjerojë perspektiven e saj teke për Studime Evropiane në drejtim të edukimit terciar në shkenca juridike, ekonomike dhe sociale: në është ky një hap i mençur, dhe në do ishte Kolegji më mirë i këshilluar të koncentrohet në specializimin e tij të mëparshëm dhe të kaloj një periudhë konsolidimi, të paktën është për t u dyshuar. I.1 Deklarata e Misionit dhe Sfidat e Zhvillimit Në shënimin shumë të shkurtë hyrës të RVV rreth misionit të ISPE-së, zhvillimi i ISPE-së, si edhe në vitet më parë, lidhet shumë fortë me procesin e integrimit të Kosovës në Unionin Evropian: Kolegji ISPE është themeluar për të siguruar mbështetje në zhvillimin e arsimit universitar... përmes studimeve dhe kërkimeve shkencore, duke nxitur mbështetjen për plotësimin e standardeve të njohura si standardet e procesit të integrimit, duke marrë pjesë aktive në promovimin e politikave sektoriale të njohura si standardet për t'u integruar në BE. Me edukimin dhe specializimin e kuadrove aq jetike për Kosovën, Kolegji ISPE synon t i kontribuoj shtetit tonë në realizimin e reformave që janë të nevojshme për t u bere pjesë e Bashkimit Evropian. Misioni i Kolegjit të ISPE-ës, që nga themelimi i tij në vitin 2009, është që të kontribuojë në shoqërinë kosovare drejt zvogëlimit të deficitit profesional [shen. njohurive të integrimeve në 4

BE] përmes ofrimit të mundësive për të studiuar. Shkurt, duke pasur parasysh nevojat specifike të tregut të pun, ISPE-ja synon plotësimin e mungesës së njohurive mbi BE-në në sistemin a arsimit të lartë në Kosovë. Qëllimi është të arsimoj një profil të ri studentësh që posedojnë njohuri thelbësore të çështjeve evropiane dhe, njëkohësisht, të jenë të aftë të drejtojnë apo punojnë për biznese dhe administratë. Kjo ishte ajo që ishte pasqyruar fillimisht me krijimin dhe akreditimin e BA për Studime të Integruara Evropiane, programin master në Studime Evropiane, dhe po ashtu BA në Studime të Sigurisë. Megjithatë, duke u bazuar në interpretimet e tij të analizave aktuale mbi nevojat e tregut të punës në Kosovë, ISPE-ja tani po sugjeron politikën e zgjerimit në drejtime më konvencionale ( BA në Shkenca Politike dhe Ekonomi, që do të pasoj, pa asnjë dyshim, në një të ardhme afatmesme me programet përkatëse të nivelit Master). Me këtë, në një far forme, po tërhiqet nga karakteristika e singularitetit të koncentrimit në Studimet Evropiane- fushë në të cilën pretendonte të jetë më i mirë se sa të gjithë konkurrentët publik apo privat të mendësisë tradicionale. Apo, në vend që të qëndroj i jashtëzakonshëm, po shkon në drejtim të zakonshmit, duke provuar të bëjë atë, çka gjithë të tjerët në tregun e arsimit privat veç e kanë bërë. Komisioni i ekspertëve ka parasysh që janë joshjet premtuese ekonomike që e shtyjnë Kolegjin të veprojë ashtu; megjithatë, ata pyesin nëse nuk do ishte më premtuese të ruhet avantaz i theksuar i programeve studimore të orientuara në EU përmes përmirësimit të mëtejshëm të tyre, duke vazhduar kështu kryesimin e deklaruar në këtë fushë të studimeve përballë konkurrenteve të tjerë. Kundër kësaj, ISPE pohoi në përgjigjen e tij ndaj draft raportit të vlerësimit: Për më tepër, përpjekjet tona për të promovuar kurrikulat më moderne të BA në Ekonomik, LLB në Juridik dhe BA në Shkenca Politike, të cilat do të dallojnë thelbësisht nga ato që ofrohen deri me tani në Kosovë, do të plotësojnë 5

edhe më tej identitetin e Kolegjit ISPE tashmë të krijuar në Studimet Evropiane. Në të njëjtën kohë, ne pranojmë faktin se në aplikacionin (RVV) që kemi bërë nuk kemi prezantuar bindshëm atë që ne me të vërtetë synojmë, por duke ndjekur me kujdes rekomandimet e ekspertëve dhe duke përdorur ekspertizën që tashmë kemi në fushën e Studimeve Evropiane, ne kemi besim të fortë që do ia dalim me punën. Tre programet e reja janë deri në një masë të caktuar në përputhje me misionin e përgjithshëm të Kolegjit ISPE, duke ditur që qëllimi kryesor i Kolegjit është për të ulur deficitin profesional në Kosovë përmes ofrimit të mundësisë për të studiuar. ISPE-së nuk duhet shikuar vetëm nga perspektiva e ngushtë e fokusimit vetëm në Studime Evropiane dhe Studime të Sigurisë, por duhet të jenë më se të mirëpritura edhe tre programet e reja. (f.3) Sikur të ishte kështu!, Komisioni i ekspertëve fatkeqësisht duhet të vë në dukje që syllabuset e kurseve, për të cilat kërkohet marrja akreditimit, janë mjaft konvencional; posaçërisht në fushën e Shkencave Politike dhe Juridikut do të mund të mendoheshin qasje më moderne, dhe përderisa në fushën e Juridikut ekspertët sugjerojnë një theks të ndryshëm në të gjitha aspektet e të Drejtës në Bashkimin Evropian, në fushën e Shkencave Politike dallimi tradicional mes Teorisë Politike, Sistemeve Politike Krahasuese dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare është tejkaluar në favor të perspektives së Qeverisjes, gjë cila më shumë ndërlidh se sa që zbaton tejkalimin e kufijve tradicional, dhe po ashtu ofron mjetet e njëjta analitike të politikbërjes dhe analizë së implementimi të saj që nga niveli individual deri tek ai supra-nacional dhe ndërkombëtar. I.2 Organizimi, Menaxhimi dhe Planifikimi ISPE ka implementuar në masë të lartë rekomandimet e programeve dhe strukturore të formuluara nga paneli i ekspertëve në raportet e tij të mëhershme. Lista e detajuar përfshihet në RVV, paragrafi 12. Ekspertët mirëpresin këtë formë të pasqyrës tabelore dhe rekomandojnë këtë lloj 6

praktike për të mirën e të gjithëve në raportet e ardhshme të vetëvlerësimit. Nuk janë ngritur pyetje esenciale në këtë kontekst. I.3 Menaxhimi i Cilësisë I njëjti koment vlen edhe për çështje të menaxhimit të cilësisë: Komisioni i ekspertëve ishte në përgjithësi i kënaqur me dispozitat e bëra dhe masat e ndërmarra, dhe vuri me interes në dukje që në takimin me studentët tregohej vlerësim i mirë për standardet e menaxhimit të cilësis dhe qasjes përkatëse të personelit. I.4 Financat Financat janë gjë e vështirë për t u vlerësuar: përderisa shpenzimet janë të njohura dhe të llogaritshme madje edhe mbi termat afatmesëm, të ardhurat janë gjithmonë të mbështjella me një numër pyetjesh. Kjo vlen,gjithashtu, edhe për pozitën aktuale të ISPE-së: derisa qëndrueshmëria e përgjithshme e ushtrimit të punës nuk duket të jetë e kërcënuar, të ardhurat varen nga dy elementë të pasigurta: të ardhurat nga pagesat e studentëve, dhe të ardhurat nga financimi burim i tretë / shërbimet e konsulencës. Si një trend i përgjithshëm, dhe në krahasim me vitet e mëparshme, ekspertët vërejnë se ISPE-ja varet gjithnjë e më shumë nga të ardhurat e studentëve: nga një lloj i dikurshëm i situatës 50:50, projektimi i peshës së të ardhurave të shërbimit bie ashpër ndaj ca. 10% e totalit. Kjo situatë nuk do të shkaktojë probleme nëse potenciali i rritjes së numrit të studentëve potencial do të materializohej vërtetë: për fat të keq, pasazhet përkatëse në f. 96 nga RVV, nuk i japin fare ndonjë shifër - dhe edhe nëse do jepnin, kjo varet në masë të madhe nga vendimi i AAK-së mbi ri-akreditimin e programeve të reja të studimeve, me të cilat ISPE po aplikon. 7

Si rrjedhim, komisioni i ekspertëve formulon rekomandimet në vijim: a) që ISPE do të ofrojë shifra realiste në lidhje me rritjen e mundshmetë studentëve - dhe në këtë mënyrë edhe në lidhje me të ardhurat e mundshme - për dy apo tre vitet e ardhshme b) që ISPE zhvillon një Plan B bazuar në supozimin/rastin se AAK-ja nuk do të akreditoj disa nga kurset e programeve të reja, për të cilat është bërë kërkesa, c) që ISPE të shikoj mundësinë e sponsorizimit të bursave për studentët nga aktoret e caktuar të biznesit dhe administratës [si dhe nga sektorët e tjerë të industrive prodhuese dhe atyre të shërbimeve përsëritje e rekomandimit nga viti i kaluar]. I.5 Objektet dhe pajisjet Gjatë vizitës në terren, komisioni i ekspertëve është rmuar drejtpërdrejte mbi objektet dhe pajisjet e ofruara. Këto duken të jenë adekuate, ka më shumë hapësirë se ne lokacionet e mëparshme, dhe janë në gjendje të mirë; nuk kishte ndonjë kritike të zëshme mbi këtë aspekt gjatë takimit me personelin dhe studentët. Përjashtim të vetëm bënte biblioteka- shiko nënparagrafin e veçantë të këtij raporti më poshtë. I.6 Personeli Në takimin e vitit të kaluar me personelin, mbi të gjitha, ishin ngritur dy pika: akomodimi dhe hapësira e kufizuar zyrave dhe gjendja e bibliotekës: ndjehej nevojë urgjente për plotësimin e posedimeve kryesisht ronike me një biblioteke me libra fizik mësimi, që përmban ca katër apo pesë kopje nga gjithë librat e mësimit që përdoren në punën e kursit. Në ndërkohë, është 8

përmirësuar hapësira e zyrave; gjendja e Bibliotekës po përmirësohet dalëngadalë duke pasur parasysh që një numër i madh i librave ( jo në të gjitha rastet deri në pikën e lëndëve që mësohen) janë siguruar dhe Kolegji po pë on nga projekti i Qeverisë Shqiptare në sigurimin e përkthimeve në shqip të librave më kryesor evropian të studimeve; më shumë rreth bibliotekës shiko, më poshtë, pikën 1.8; Kjo në vijim vlen akoma: Rekomandim: ISPE të vazhdoj të i qaset DAAD-së për profesurë Herder më qellim të rritjes së numrit të personelit pedagogjik/ mësimdhënës; e njëjta të vazhdohet me aplikimin në Komisionin Evropian lidhur me bursën për profesurë Jean Monnet. Gjatë takimit me personelin është ngritur nevoja për ngritjen e një plani të zhvillimit të personelit, përkatësisht, e një politike zhvillimi për personelin. Materiali shtesë i dërguar në lidhje me këtë çështje plotësuar kështu RVV janë shumë të cekëta dhe skematike, dhe nuk përmbajnë asnjë shifër për shpenzimet financiare. Nëse do të fishkëllesh, duhet s pari të i lagësh buzëtkështu që ISPE-ja duhet të vendos të rris mundësitë e akademikeve të saj të ri duke ofruar zhvillimin e personelit, në trajnimet brenda institucionit, në përkrahjen e kërkimeve dhe publikimeve, si dhe të mundësive për të shkuar në konferenca, apo për të kaluar ca kohë për hulumtime jashtë institucionit. Ekspertët vërejnë që duke pasur parasysh numrin e madh të themelueseve privat në arsimin terciar, tregu i personelit akademik në Kosovë është nën presion të madh: në qoftë se dëshironi të punësoni personel të kualifikuar, të rrisni kënaqësinë e tyre në punë, që ata të gjenerojnë besnikëri ndaj institucionit tuaj, dhe kështu të sigurojnë të mbijetuarit e tyre, një investim në zhvillimin e personelit është absolutisht i nevojshëm. Rekomandim: ISPE të krijojë një komision të vogël nga personeli i lartë dhe i ri akademik për nxjerrjen e një skicë- plani të duhur të zhvillimit 9

të personelit, duke marrë parasysh kërkesat për mundësi të barabarta, duke përmendur masa konkrete, kohëzgjatjen e nevojshme dhe të mjeteve financiare të caktuara për çdo ndërmarrje individuale apo në formë pakoje. Plani i zhvillimit të personelit duhet të jetë në dispozicion dhe i pranueshëm për të gjitha palët e interesuara deri në vizitën e ardhshme të (ri-) akreditimit brenda një viti. Në ketë kontekst, hulumtimi mbetet me një apo dy pikëpyetje të mëdha ; në shumicën e rasteve, hulumtimi behet gjatë kohës së lirë personale në shtëpi, dhe secili do të donte të shihte përkrahje më të madhe nga ISPE- si p.sh. një seri të qëndrueshme të publikimeve të institutit ( mbase për f lim në formë elektronike përmes ueb-faqes së ISPE-së), e hapur për personelin dhe studentët e dalluar të programit Master, që do mund ta përdornin ketë për publikimin e tezave të tyre; të ndihmoj ( edhe financiarisht) qasjen tek revistat ndërkombëtare; asistencën për të vizituar konferencat jashtë vendit, mundësive të diskutimit të problemeve kërkimore në formë të takimeve të personelit në intervale të rregullta ko etj. Në përgjithësi, megjithatë, ekspertët fituan përshtypjen qe kushtet punës nuk ishin domosdoshmërish temë. Së fundmi, por jo me pak e rëndësishme (ky një fakt në favor të një politike me aktive të zhvillimit të personelit) një lexim i listës së personelit të secilës l?nd? tregoi qartë, që shumica dërrmuese i personelit të përhershëm me orar të plotë brenda institutit ishin akademik te rinj me nivel Master, akoma duke përgatitur doktoraturën e tyre; të punësuarit e gradës profesor vinë, si rregull, nga jashtë dhe punojnë vetëm me gjysmë orari. ISPE mund të shqyrtoj në ketë kontekst mundësinë e emërimit të drejtuesit akademik të l?nd?s për secilën l?nd? që mësohet nga stafi me gradë profesor me orar të plotë: o do i jepte kontiunitet më të madh zhvillimit të l?nd?s, dhe, gjithashtu, do ofronte perspektivë të karrierës për doktorantët e rinj. Në përgjigjen e tyre ndaj draft raportit Kolegji deklaron ndër të tjera: 10

Për sa i përket gjendjes me personelin ISPE vazhdimisht pranon aplikime nga akademikët vendas për t'u angazhuar si ligjërues në ISPE. Për sa i numrit të stafit të tij akademik, ISPE ka bërë një vlerësim paraprak të këtyre aplikimeve dhe ato që janë përzgjedhur në rrethin e ngushtë janë kontaktuar në mënyrë që ata të jenë të angazhuar në programet akademike të ISPE. Kjo nuk do të thotë se politika e punësimit në ISPE ndryshon në mënyrë drastike kohë pas kohe, por se ISPE është në gjendje të bëjë të gjitha përpjekjet e nevojshme dhe ndërmarrë masat në mënyrë që ato të jenë plotësisht në pajtim me rekomandimet e ekspertëve. (fq.21) Komisioni i ekspertëve do të ishte shumë më i kënaqur nëse ISPE-ja do hapte konkurse në formë aktive për personel të kualifikuar akademik për përmbushjen e saktë të kërkesave të një programi modern, një programi të rangut të lartë mësimor, sesa të mbështetet në një lloj forme rasti. Megjithatë, ata e shohin ISPE - si shumë institucione të tjera private të arsimit të l të në Kosovë - në një situatë Catch-22i: ata nuk mund të ofrojnë kontrata të obliguara para akreditimit, dhe AAK do të rekomandojë akreditimin mbi bazën e kontratave obliguese. Kjo enigmë nuk mund të zgjidhet nga ekspertët - përveç nëse autoritetet ligj-bërës të Kosovës do të ndryshojnë ligjin e Kosovës për kontrata deri në atë masë, që kontratat e punës mësimore mund të nënshkruhen nga palët kontraktuese, por që i obligon ata vetëm në bazë të kushteve të akredit mit të programit në fjalë. I.7 Studentët Në takimin me një numër të madh të studentëve u ngritën disa tema, përpos mbrojtjes energjike të kushteve të përgjithshme të studimit në ISPE: çështja e bibliotekës erdhi si temë e parë dhe kryesore diskutimi: argumenti ishte i njëjtë i Në shqip situatë catch-22 ka kuptimin: hyp se të vrava, zbrit së të vrava ( vërj. e përkthyesit) 11

me atë të formuluar nga personeli akademik : është urgjente mungesa e një bibliotekë me libra. Përveç kësaj, u shprehen dëshira në lidhje me ofertën e studimit për një semestër jashtë vendit (me importimin dhe njohjen e plotë të krediteve të fituar), ose të paktën të vizitave më të organizuara studimore dhe shkëmbimeve, jo vetëm për individët, por edhe për grupet më të mëdha nga një lëmi e veçantë; bashkëpunim i formalizuar me institucionet e tjera të arsimit të lartë jo vetëm në Evropën Perëndimore, por edhe në nivelin regjional në Ballkan, përmirësimi i materialeve më tërheqëse për mësimin e gjuhëve të huaja (edhe pse shumica e përgjithshme e studentëve kuptonin anglisht, ata ishin shumë të ndrojtur ta flisnin atë: përkthimi anglisht-shqip dhe shqip-anglisht mori kohë dhe peripeci). Disa lëvdata shtesë shkuan në drejtim të personelit mësimdhënës: qasja, gatishmërinë për t'u kujdesur, prirja për të ndihmuar dhe për të kapërcyer vështirësitë në interes të përbashkët, të mësuarit në grupe të vogla - të gjitha këto shumë më ndryshe se sa në sistemin arsimor publik! Komisioni i ekspertëve merr parasysh komentet e ISPE-së mbi gjendjen e mësimit të gjuhëve (dhe shpreh ca dyshim në pretendimin që si konsekuencë e masave të propozuara, studentët do të jenë... plotësisht kompetentë... (f.6) në anglisht dhe gjermanisht apo gjuhë tjera të huaja). Me parë, ata do rekomandonin të përfitojnë dhe përkrahin studentët në pjesëmarrjen në (p.sh. duke u jap ECTS pikë) - kurse intensive katër apo gjashtë javore gjatë pushimeve semestrale p.sh. që ofrohen nga Instituti Goethe në shumë universitete gjermane apo të Alliance Francaise në Paris - të formohen shoqëri debati në gjuhë të huaja, sipas mo t britanik, brenda Kolegjit, për të debatuar jo domosdo vetëm tema akademike, të ftohen folës të huaj dhe/ apo të organizohen evente publike. 1.8 Kontaktet e jashtme dhe bashkëpunimi ndërkombëtar 12

Aktualisht, marrëdhëniet e jashtme koncentrohen në masë të madhe në rrjetin e kontakteve të vendosura tashmë me Universitetin e Bremen-it dhe Universitetin e Shkencave të Aplikuara në Regensburg. Jashtë kësaj, Instituti duhet të vazhdojë të krijoj marrëdhëniet e veta të jashtme dhe rrjetit të shkëmbimit, veçanërisht duke u bazuar në programet Erasmus dhe projektet e Tempus. Çfarë është përshkruar në f.100 të RVV në terren duket disi e cekët; ndoshta do të mund të ndihmonte në qoftë se ISPE ngrit një zyrë për bashkëpunim ndërkombëtar, apo ja lejon të paktën vetes privilegjin të ketë një z ar për bashkëpunim ndërkombëtar në kërkim të pranisë dhe kontakteve për bashkëpunim vendor, rajonal dhe ndërkombëtar. ISPE është në thelb një projekt i bazuar në bashkëpunim të jashtëm me Universitetin e Bremen-it, së fundi këtij bashkëpunimi i është shtuar edhe Universiteti i Regensburg-it. Komisioni i Ekspertëve mendon se është absolutisht e nevojshme për të zgjeruar këtë bashkëpunim frytdhënës, por me bazë të hollë, në ngritjen e marrëdhënieve të bashkëpunimit akademik, së pari, në rajonin e Ballkanit, dhe veçanërisht në Evropën perëndimore brenda një periudhe afatmesme. Nga pikëpamja e Studimeve të Sigurisë do të sugjeronim qasjen drejt Deutsche Hochschule der Polizei ( Shkolla e Lartë e Policisë) në Münster dhe IFSH - Institut für Friedensforschung und Sicherheitspolitik (Instituti për hulumtime të paqes dhe politika të sigurisë) në Universitetin e Hamburg-ut; në kuadër të programit të Studimeve Evropiane do ishte e këshillueshëm të ngritën marrëdhënie bashkëpunimi me Komisionin Evropian, Zyrën e Këshillit Evropian dhe Komisionin e rajoneve në Bruksel, si dhe Parlamentin Evropian në Strasburg dhe shërbimet shkencore dhe bibliotekat e BE-së në Luksemburg - si dhe kontakte me një numër të konsulencave dhe firmave lobuese, të cilat brenda kornizës së Sistemit Komitologji (Comitology), ofrojnë ndoshta njohuri më interesante mbi bërjen e legjislacionit evropian se sa Komisioni vetë. Në funksion të kërkimit të përvetësimit të mundësive për punësim, rrjeti i raporteve me OJQ-ve dhe kontakteve me ONQ që kanë aktivitet në Prishtinë duhet përmirësuar dhe rritur. 13

Rekomandim: ISPE-ja të bëj përpjekje intensive të ul varësinë nga vetëm partneret institucional gjerman për implementimi e syllabus?ve mësimor, programin e shkëmbimit të personelit e studentëve dhe përvetësimit të mundësive për punësim; të zgjeroj rrjetin e bashkëpunimeve me universitete dhe institucione tjera të arsimit të lartë nga rajoni dhe më larg, si dhe me më shumë OJQ/ONQ të stacionuara në Kosovë. Komentet rreth kësaj pike në Komentet mbi Draft Raportin(f.7) janë më shumë të përgjithshme; Komisioni i Ekspertëve do ishte më i kënaqur nëse këto komente do të ishin përkrahur me shembuj konkret. 1.8 Pika të veçanta problemi: Biblioteka Me gjithë trefishimin e hapësirës në dispozicion brenda objekteve të reja në qendër të qytetit, dhe po ashtu trefishimit apo katërfishimit të numrit të librave në krahasim me fillimin e vitit 2011, biblioteka e ISPE-së është akoma duke u ngritur, disa ekspertë dyshojnë, nëse në ketë gjendje farë është mund të kryej funksionin që duhet për studimet e nivelit Master. Një pikë kritike mund të jetë politika e rafteve e bibliotekares, ndjek numrat e aderimit në vend të principit sipas rendësish duke mbajtur librat e një teme të caktuar pranë njëra tjetrës në një raft të veçantë, në mënyrë qe kur përdoruesit, kur janë duke kërkuar një titull të caktuar, do të gjenin njëkohësisht literaturë përkatëse në hapësirën e njëjtë të raftit. 14

Një tjetër pikë e mangët që vërtetë i mungon bibliotekës është sigurisht një seksion i qartë i referencave, që përmbajnë: a) Fjalorë Gjuhësor [shqip - anglisht, shqip - gjermanisht, - shqip - frëngjisht dhe anasjelltas] b) Fjalorë të përgjithshëm [si Enciklopedia Britanike apo DTV - Leksikon] c) Fjalorë të specializuar, përfshirë edhe Fjalorë Biografik d) Koleksione hartash, Përshkrime Gjeografike, Punime referencash Statistikore e) Bibliografi, Libra kërkues, Katalogë etj. Çfarë gjithashtu i mungon bibliotekës është një seksion i pasqyrës së përgjithshme mbi «Shkencat shoqërore«që përmbajnë më shumë seri të specializuara manualësh si manuali Oksfordit në Shkenca Politike - më shumëinfo nën: http://www.oxfordhandbooks.com/oso/public/oho_politics/subject_ho me.html dhe manualet e Oksford-it në Biznes dhe Manaxhim - http://www.oxfordhandbooks.com/oso/public/oho_business/subject _home.html po ashtu me rendësi për temat përkatëse, vëllimet historik të Cambridge http://www.cambridge.org/gb/knowledge/search/searchresults/?sit e_locale=en_gb dhe manualet e Routledge http://www.routledge.com/books/subjects/scrf09/ Në RVV (f.95) parashihet një shpenzim për bibliotekën (dhe për hulumtime!), e cila sillet nga rreth 26,000 këtë vit financiar të rreth 36.000 vitin e ardhshë financiar - pa bërë një diferencim midis asaj që është në dispozicion për libra, media elektronike, si dhe mjete të tjera kërkimore. Paneli i ekspertëve mendon se kjo nuk është e mjaftueshme për të ndërtuar, nga e një bibliotekë 15

moderne të Studimeve Evropiane, të shtojmë këtu edhe literaturën që do jetë e nevojshme për programet e reja në juridik dhe ekonomi në rast të akreditimit), posaçërisht nëse kihet parasysh çmimi i botueseve shkencor e juridik. Për periudhën fillestare, ISPE nuk duhet, pra, vetëm të rris konsiderueshëm buxhetin e bibliotekave, por gjithashtu të shikoj mundësinë të fitoj përmbledhje dokumentesh, të teksteve juridike, etj. etj. në një CD-ROM, ose për t'i vënë ato në dispozicion për studentët përmes formave tjera elektronike. Ajo që kemi parë gjatë vizitës në terren rreth bibliotekës ishte zhgënjyese: ekspertët përkrahin, prandaj, veçanërisht mendimet e personelit dhe studentëve lidhur me ngritjen e një biblioteke të përgjithshme me libra mësimi duke preferuar përmbajtjet me të specializuara. Ekspertët pranojnë lidhjet e ngushta që ekzistojnë mes ISPE dhe Bibliotekës Evropiane të Prishtinës, por, kjo vetëm përmbush nevojat e mësimdhënies deri në një masë. Ne jemi të gatshëm të pranojnë se situata në Studimet e Sigurisë do të të përmirësohet pas marrjes së një numri më të madh të librave nga NATO, për këndin e NATO-s në ISPE, megjithatë, ndërsa marrëveshja u nënshkrua tashmë disa kohë më parë, akoma nuk kishte asnjë gjurmë të librave me rastin e vizitës në terren. Ekspertët beson se ISPE do të bëjë çdo përpjekje që këndi i NATO-s do të instalohet dhe do të jetë plotësisht operacional në fillim të semestrit të ri dimëror. Përkundër kësaj, synimi i transferimit të Bibliotekës Evropiane në ISPE akoma duket të jetë lenë në harresë - ne pamë një kontratë, por pa të gjitha nënshkrimet e nevojshme, dhe nëse kjo kontratë në ndërkohë është zbatuar është për t u dyshuar. Rekomandime: - biblioteka të strukturohet si një bibliotekë e librav për studim, të përshtatur në mënyrë më specifike sipas nevojave të udhëzimeve akademike në sferën e lëndëve në ISPE - të investohet vazhdimisht në blerjen e teksteve shkollore në bashkëpunim me / në përputhje me nevojat e fushave t caktuara të lëndëve - të vihen në dispozicion veprat voluminoze (sidomos veprat e 16

referencave, fjalorë, tekste ligjore dhe publikime zyrtare ) përmes CDROM-it. - kur të jepet ri-akreditimi, apo jepen akreditime të reja për herë të parë, AAK-ja duhet ta theksoj tek ISPE-ja domosdoshmërinë e funksionimit të mirë të një biblioteke me libra mësimi, si bibliotekë studimi dhe hulumtimi. Panelit të Ekspertëve i është ofruar, sipas kërkesës, katalogu elektronik i shtypur i bibliotekës, i cili, fatkeqësisht ishte i seleksionuar më parë në bazë të numrave të aderimit, se sa sipas autorëve që do ishte më e përshtatshme dhe praktikë e standardeve ndërkombëtare. Në këtë kontekst, katalogët nuk duhet të nisin me emrin e parë të autorit, por me mbiemrin e autorit sipas rendit alfabetik. Po ashtu, informacioni standard bibliografik ishte jo i plotë: koha dhe vendi i botimit dhe edicioni mungonte bukur shpesh. Katalogu aktual apo se paku forma e shtypur e tij- është jo i volitshëm që të shërbej si instrument kërkimi për literaturën. Për më tepër, shumë nga posedimet ( e librave) ishin më shumë të kohës deri mbrapa viteve 1990- që ne vetvete nuk është ndonjë gabim NËSE, dhe VETWM NËSE librat mësimor më aktual të fushave të eve që ofrohen të ishin ne dispozicion në të paktën dy apo tre kopje; bibliotekari duhet të ndjek politikë strikte dhe të mos lejoj studentëve të huazojnë librat me gjatë së gjatë natës dhe vikendeve. [Duke nënshkruar marrjen e përgjegjësisë, librat mund huazohen jashtë bibliotekës nga e hëna deri të ënjtën, prej orës 18.00 deri në ora 10.00 të ditës së nesërme (dhe nga e premtja pas orës 17.00 deri të hënën e ardhsh e); nëse dy herë nuk i ktheni librat me kohë në ora 10:00 paradite, ju hiqet mundësia e huazimit për gjithë semestrin!] Dhe në fund, ISPE-ja në komentet e saj (f.8) deklaron se Kolegji i ISPEsë nuk konsideron që gjendja e bibliotekës të jetë problem i për të tre programet e reja me të cilat po aplikon për akreditim herë të parë. por Komisioni i Ekspertëve, mendon se për momentin përfundimisht është! 17

1.9 Reflektime përfundimtare mbi pjesën e përgjithshme të Raportit të Vlerësimit ISPE-ja ka bërë përparim të thelbësor që nga rasti i vizitave të vitit 2010 dhe 2011. Paneli i ekspertëve mendon se institucioni është në rrugë të drejtë. Megjithatë, kjo nuk përjashton ekspertët për të hedhur një sy kritik për arritjet e deritanishme dhe perspektivat e ardhshme tekefundit, kjo është ajo që mbi të gjitha ka të bëjë me standardizimin akademik. Në këtë, ata do të mirëpresim mbështetjen e vazhdueshme të AAK-së si një eksperiment interesant shkencor dhe didaktik për të fituar një terren të fortë dhe më të përhershëm në peizazhin arsimor të Kosovës. II KURSET DHE PROGRAMET E ISPE-SË PËR RI-AKREDITIM Shënim hyrës: Parimet dhe idetë kryesore të mishëruara në programet mësimore të ISPE-së janë diskutuar tashmë në një raport të vlerësimit të mëparshëm nga disa anëtarë të panelit aktual të ekspertëve, pasi këto pothuaj nuk kanë ndryshuar, ne nuk do të diskutojmë të njëjtën temë përsëri. Gjithashtu, paneli i ekspertëve vëren, për kënaqësinë e tyre,që një numër i sugjerimeve teknike të raportit të vitit 2011, në ndërkohë, janë zbatuar nga menaxhmenti sh. RVV. p.12, ff 101. Së fundi, paneli i ekspertëve vëren që theksi i madh në lëndët juridike në strukturën e programit Master, që është kritikuar shumë vitin e kaluar, nga 18

këndvështrimi i shkencave sociologjike, ka ndryshuar në të madhe; studentët kanë mundësinë që paralelisht më profilin burimor Juridik, tani mund të zgjedhin edhe profilin në Integrime Ekonomike Evropiane apo atë të Politikave Evropiane. Kjo nën-ndarje i mbulon shumicën e madhe të kërkesave. Shënim tjetër hyrës: Paneli i ekspertëve do të përsëris rekomandimin e vitit të kaluar në lidhje me futjen e një pjesë të literaturës hyrëse për të gjitha përshkrimet e programit që përmbajnë një top literaturë të rekomanduar që do u duhet studenteve për shumicën dërrmuese të kurseve (dhe për këtë nuk do kishte nevojë të përsëritej kur diskutohet për listën e literaturës të secilit kurs). Ne rekomandojmë si në vijim: a) Për Studime Evropiane Neill Nugent: The Government and Politics of the Europ Union. 7 th ed. Basingstoke: Palgrave Macmillan 2010 Desmond Dinan: Ever Closer Union. An Introduction to European Integration, 4 th ed. Basingstoke: Palgrave Macmillan 2010 Helen Wallace/Mark A.Pollack/Alasdair R. Young (eds.): olicy-making in the European Union. 6 th ed. Oxford: Oxford UP 2010 Jürgen Neyer/Antje Wiener (eds.): Political Theory of European Union. Oxford: Oxford UP 2011 Këta tituj duhet të blihen menjëherë, në botimin e tyre më aktual, dhe të sigurohen në numër të madh kopjesh në bibliotekën e ISPE-së Për ISPE-në mund të jetë po ashtu e dobishme të kontrolloj, me lim të përcaktimit për blerjet e tjera te librave për biblio kën e saj, më shumë tituj nga seria UNIONI i RI EVROPIAN i Universitetit të Oxford-it, http://www.oup.com/us/catalog/general/series/neweuropeanunionser ies/?view=usa shiko po ashtu: 19

http://www.oup.com/uk/orc/bin/eupolitics/ dhe nga Palgrave Macmillan në seritë e Bashkimit Evropian, http://www.palgrave.com/politics/eu/series.asp b) për Marrëdhënie Ndërkombëtare John Baylis/Steve Smith/Patricia Owens (eds.): The Globalization of World Politics. An Introduction to international relat ons. 5 th ed. Oxford:Oxford UP 2011 Charles W. Kegley/Shannon L. Blanton: World Politics. Trend and Transformation. 2912 2013 ed., Belmont, CA: Wadsworth 2012 David Kinsalla/Bruce Russett/Harvey Starr: World Politics. The Menu for Choice. International edition. 10 th ed., Belmont, CA: Wadswrth Cengage 2013 c) për Studime të Sigurisë Alan Collins: Contemporary Security Studies. 2 nd ed. Oxford: OUP 2010 Barry Buzan/Lene Hansen: The Evolution of International Security Studies. Cambridge: CUP 2009 K.M.Fierke: Critical Approaches to International Secur Press 2007. Oxford: Polity P.S. Kjo listë paraqitet për punë shënimi; megjithatë, do ua lehtësonte shumë punën ekspertëve, nëse ISPE-ja i dorëzon AAK-së një kopje përkatëse të porosisë(ve), ashtu si kanë disa konkurrentë të saj. A) Master i Arteve në Studime Evropiane Pas kritikës së gjerë të përgjithshme të programit Master, të formuluar nga 20

ekspertët vitin e kaluar, paraqitja e kërkesës për ri-akreditim në vitin 2012, veçanërisht struktura trepalëshe mori shumë më pak kri ikë. Mbeten akoma tri fusha kryesore problematike: a) Personeli Akademik Në kp. 3.14 të RVV, f. 7 dhe të vijueshmet, janë përmendur vetëm pesë anëtarë të përhershëm të personelit që japin mësim programin (prej të cilëve tre vinë nëpërmjet lidhjes Bremen), dhe dy ndihmës të jashtëm. të njëjtën kohë, RVVja parashikon 150 studentë me diplomë Master për vitet 2012/2013. Kjo do të thotë që në semestrin e katërt, çdo anëtar i personelit të përhershëm do duhej të mbikëqyrte dhe korrigjonte mesatarisht 30 tema masteri përveç detyrave të tjera që ka. Komiteti i ekspertëve mendon që një raport i tillë është shum tepër jo proporcional, jo vetëm në mbingarkesën e tepërt për m ësit akademikë, por edhe për arsye të mos dhënies studentëve të Masterit vëmendjen aq sa mund të jetë e nevojshme (dhe për të cilën ata kanë paguar). Sipas përvojës së tyre, jo më shumë se një mori e temave të diplomave Master mund/duhen të mbikëqyren nga një mbikëqyrës për semestër. Në komentet e saj mbi draft raportin, ISPE-ja ofron vetëm të dhëna me qëllim të mirë, por jo llogaritje konkrete në lidhje me caktimin e diplomave Master ekstra. Si pasojë, komisioni i ekspertëve e përsërit rekomandimin e tij: Paneli i ekspertëve rekomandon pra, që ISPE-ja duhet ose të rrisë ndjeshëm numrin e personelit akademik që janë të aftë he të kualifikuar për të vepruar si mbikëqyrës për Master ose të reduktojë ndjeshëm futjen e studentëve të Masterit, në mënyrë që të shmangë një ngarkesë pune tepër të madhe për mbikëqyrësit dhe t i japë çdo udenti të Masterit vëmendjen dhe mbikëqyrjen që i nevojitet dhe që ka të drejtë të ketë duke qenë se ka paguar për të. b) Lëndët/kurset dhe përbërja e moduleve 21

Komisioni i ekspertëve vëren që një numër i fushave nuk janë përfshirë nga plan programi: ISPE-ja mund të mendojë të ofrojë të paktën kurse zgjedhore në periudhën afat-mesme. - Lobimi në BE: Brukseli dhe Sektori i Tretë (në shqyrtim të mundësive të mundshme të punësimit) - Evropa dhe Bota e Tretë: Politika e BE-së për zhvillim nga Kotonou në REPAs Komisioni i ekspertëve vëren gjithashtu se një numër i moduleve të kurseve nuk e përmendin botimin më të fundit të librave mësimor dhe aturën tjetër ndihmëse në listën e leximit p.sh. - Histori Evropiane -Politika Bujqësore (kr. kapitulli përkatës në Wallace/ llack/young 2010 për tituj më të rinj) - Politika Evropiane e Mjedisit ( kr. po aty) - Bashkimi Ekonomik dhe Monetar - Politika Evropiane Kulturore - Politika e Taksave në Bashkimin Evropian Duke marrë parasysh zhvillimet e shpejta kushtetuese, ligjore dhe politike në BE, literatura që është e vjetër diku 10 vjet dhe që nuk njeh kushtet e T aktatit të Lisbonës vështirë se mund të jetë më efikase... Paneli i ekspertëve rekomandon që ISPE-ja të rifreskojë listat e literaturës për lexim në kurset e përmendura dhe të bindi AAK-në që do e fillojë vitin akademik 2012/2013 me një literaturë përg ithësisht bashkëkohore. c) Kërkesa lidhur me temën diplomës Master Ekspertët vunë në dukje se kushtet në lidhje me kërkes kualitative për temën e diplomës Master u bënë shkas për ankesë që në vitin e kaluar, dhe pavarësisht 22

mendimit të tyre të prerë mbi çështjen ato nuk kanë ndryshuar. F.20 e RVV-së përcakton që kandidatët për Master...pritet ti japin një kontribut të ri, të vlefshëm dhe origjinal lëndës... kjo, në të gjitha sistemet e universiteteve që njohim është normalisht një kërkesë për doktoraturë. Sipas mendimit të ekspertëve, kandidatët për Master duhet [ vetëm ] të tregojnë që janë të informuar mbi problematikën e përgjithshme të fushës s lëndës së tyre, që janë të familjarizuar me qasjet e saj teorike dhe orientimin metodologjik, dhe që kanë dituri për gjendjen e artit nga literatura akademike në fushën e zgjedhur të lëndës. Në paraqitjen e draft raportit (f. 11 dhe pasueset), ISPE-ja nuk tregon që ata e kanë kuptuar thelbin e diskutimit: nuk është procedura e paraqitjes ajo që duhet të ndryshohet, por formulimi i Rregullores së Studimeve Master (N. 13), duke e drejtuar përmbajtjen e temës së Masterit. Si pasojë, ne japim përsëri rekomandimet tona të mëparshme. Paneli i ekspertëve rekomandon që ISPE-ja të ndryshoje kërkesat për temat e diplomave Master në përputhje me rrethanat. Me përjashtim të çështjeve të përmendura më lart, plani, struktura dhe përmbajtja e Master i Arteve në Studime Evropiane morën miratimin e Komisionit të ekspertëve. Paneli i eksperteve, si rrjedhim, rekomandon AAK-në që të japë riakreditimin për periudhën statutore të akreditimit në A në Studime Evropiane B) Programi BA në Studime të Sigurisë 23

Deklarata e Misionit, koncepti, synimet dhe qëllimet, profili i programit janë diskutuar tashmë në mënyrë të kënaqshme me panelin e ekspertëve gjatë vizitës në ISPE në vitin 2011. Nevoja e shoqërisë për kuadro të arsimuar mirë u theksua edhe njëherë, e parë nga këndvështrimi i brendshëm kos var; nga një analizë e potencialit të tregut u konstatua se ekzistonin diku 30.000 deri në 35.000 vende pune në fushën zyrtare, gjysmë-zyrtare dhe atë private të sigurisë, kështu që ofrimi i kursit të BA-së nuk ishte as mjaftueshëm i madh për të plotësuar nevojat e luhatjeve natyrale në fushat përkatëse të punësimit. K htu pra, është më se e qartë që kursi do të ishte një ofertë e zbatueshme ekonomike. Megjithatë, disa mangësi mbeten ende për t u evituar përpara fillimit të vitit të ri akademik: a) Personeli Akademik Paneli i ekspertëve vuri re se prej personelit akademik, siç është paraqitur në f. 23 në RVV, asnjë nuk ishte mbi gradën dhe nivelin e Masterit kjo mund të jetë e pranueshme për një periudhë të përkohshme, në qoftë se këta kuadro kanë mjaftueshëm eksperiencë praktike në punën ushtarake apo të policisë, për të plotësuar kështu mungesën e kualifikimeve në doktoraturë. Një profesor po përkrah programin nga jashtë, me angazhim prej gjysmë-orari, por kjo sidoqoftë nuk do të mjaftojë. Paneli i ekspertëve, si pasojë, rekomandon që ISPE-ja gjatë dy viteve të ardhshme, të emërojë në personelin e saj akademik të p hershëm dikë me titull doktorature dhe gradë profesori që të veprojë si udhëheqës i lëndës për programin BA të Studimeve të Sigurisë nga b enda dhe që ta nderojë universitetin në sy të klientëve nga jashtë. Gjithashtu, një plan i zhvillimit të personelit do të ishte shumë i nevojshëm, në mënyrë që të vazhdohet kualifikimi akademik i personelit të përhershëm që është tashmë në bord. 24

Komisioni i ekspertëve gjithashtu vuri re që kurrikulat për semestrat III VI përmbajnë përshkrimet e moduleve, por jo emrat e perso t mësimdhënës. AAKja duhet të këmbënguli që këto mangësi të plotësohen përpara fillimit të vitit të ri akademik. b) Kurrikula Paneli i ekspertëve e aprovon shumë idenë që brenda programit BA të Studimeve të Sigurisë të ofrohet një Hyrje në Studimet e Ballkanit. ISPE-ja duhet të përpiqet shumë që ta vejë këtë kurs në dispozicion edhe në programet e tjera BA, në mënyrë që të rrisë dhe të forcojë vetë-reflektimin e studentëve të saj. Me përjashtim të këtyre pikave, ekspertët ishin më se ë kënaqur me shpjegimet e dhëna gjatë vizitës në terren dhe nga përgjigjet ndaj ështjeve të ngritura për diskutim në takimin me personelin akademik. Sidoqoftë, ata do të donin të përsërisnin jo pa qëllim një këshillë nga raporti i vitit 2011: c) Kontaktet ndërkombëtare Është karakteristikë e zakonshme e globalizimit që jo vetëm bashkëpunimi i pjesëmarrësve në fushat e industrisë prodhuese, tregjet financiare, shërbimet, apo shkëmbimi i ideve dhe njerëzit presin ose thjesht injo ojnë kufijtë nacionalë, por gjithashtu krimi i organizuar dhe kërcënimet ndaj sigurisë. Arsimi akad ik i shkëmbyer ndërkombëtarisht dhe trajnimi praktik do të gjithnjë e më shumë të rëndësishëm jo vetëm për të parë se çfarë dhe si bëjnë të tjerët, r edhe në mënyrë që ti përgjigjen ndërkombëtarizimit të qëllimit të studimit te dikujt. Si pasojë, studimet e sigurisë duhet të ndërkombëtariz hen si në përmbajtjen e mësimeve, edhe në bashkëpunimin midis mësuesve dhe në hkëmbimin e studentëve. Fatkeqësisht, RVV-ja nuk thotë shumë mbi kornizën e referencave ndërkombëtare të lëndës, mundësive dhe opsioneve të arsimit akademik 25

ndërkombëtar, dhe të një shkëmbimi të pikëpamjeve, rez eve të hulumtimit, dhe materialeve të mësimit ndërmjet institucioneve Evr piane të arsimit të lartë të angazhuara në fusha të njëjta apo të krahasueshme. Rekomandim: Të ndiqet që prej fillimit të programit në Studime të Sigurisë sistemi i një politikë konsekuente të ndërkombëtarizi it duke përshtatur material mësimi të huaj sipas nevojave kosovare, duke yer mendime, rezultate hulumtimi dhe metoda me kolegët e jas tëm të së njëjtës fushë, dhe duke inkurajuar studentët për të fituar një pjesë të eksperiencës së tyre praktike jo vetëm brenda vendit, or të paktën në vendet fqinje. E gjithë kjo do të kërkojë shumë shkresa: ISPE-ja, si rrjedhojë, mund të hapë një pozicion (jo-mësimi, por sigurisht akademik) të një oficeri kërkues i cili mund të gjejë kontakte të tilla dhe të erret me to dhe të zgjerojë rrethin e tyre.. Duke marrë parasysh të gjitha, paneli i ekspertëve rekomandon AAK-në që të ri-akreditojë programin BA në Studimet e Sigurisë për periudhën statusore. III KURSET DHE PROGRAMET E ISPE-SË PËR AKREDITIM TË PAR? C) BA Juridik LL.B. Përfundimet dhe rekomandimet e mëposhtëm janë rezultat prej vizitës në terren të ekspertit të jashtëm Ass. Prof. Mag. Dr. Ingeborg Mottl, Universiteti i Salzburgit, që ka vlerësuar përshkrimin e Programit Juridik sipas Raportit të Vetë- 26

Vlerësimit (RVV, shiko f. 33-49), dhe prej takimit me përfaqësuesit e fakultetit në 3 Prill 2012 për të diskutuar aplikimin për ri-akreditim të programit BA Juridik. Përveç kësaj, eksperti i ka kërkuar anëtarëve të fakul etit që ti dërgojnë asaj dokumentet e mëposhtme pas takimit: Syllabus të hollësishëm të të gjithë kurseve, informac on mbi ECTS kreditë dhe rezultatet e pritura, dhe informacion mbi literaturën e përdorur a. Përshkrim i të paktën tre modeleve lëndësh në fakultetin e juridikut b. Pasqyrë e modaliteteve të provimeve c. Përllogaritje e ngarkesës së studentëve 1. Listë e plotë e Personelit mësimdhënës në Programin e Juridikut me informacion specifik: a. CV-të e personelit akademik b. Mashkull femër c. Orar i plotë orar i pjesshëm d. Gradë akademike: profesor i rregullt, profesor i asoci, profesor asistent, kandidat doktorature 2. Profesorët vizitor? gjatë vitit të fundit akademik 3. Dy ose tre shembuj të testit me shkrim për tu aplikuar nga studentët dhe informacion të mëtejshëm rreth procesit ë përzgjedhjes (p.sh. çështje sociale, aspekti gjinor) 4. Lista e botimeve shkencore (2010-2012) të profesorëve të përfshirë në Programin Juridik 5. Listë konkrete e programeve apo përpjekjeve të bëra për trajnimin e njësive akademike dhe personelit të qendrës hulumtuese 6. Biblioteka: a. Listë e librave të juridikut në fushën e ligjit 27

b. Dokumentacion i listës së librave të rinj të viteve 2011-2012 c. Informacion rreth burimeve elektronike në fushën e lig it 7. Listë e pjesëmarrjes së profesorëve në konferenca shkencore (2010-2012) 8. Listë e institucioneve partnere, bashkëpunimit me indu trinë dhe me kompanitë e biznesit 9. Numri i planifikuar i studentëve dhe raporti i numrit të studentëve me atë të personelit akademik Të gjitha dokumentet i janë dorëzuar ekspertit në kohë dhe kanë kontribuar në mënyrë të konsiderueshme në vendim. Konkluzione të përgjithshme Profili dhe qëllimi i programit të studimit Juridik është që të ofrojë një kurrikulë bashkëkohore e cila mbështetet në standarde ndërkombët mit të lartë dhe e cila do të trajnojë studentët përmes kuadrove të cilësisë në mënyrë që ti shërbejë tregut të punës dhe gjenerimit të njohurive (Shiko RVV f. 33). Kështu pra, programi synon ti pajisë studentët me njohuri dhe ti bëjë ata të kuptojnë fushat e ligjit penal (si p.sh. bazat e të Drejtës Civile, të Drejtës Administrative të Drejtës Penale dhe të Drejtës së Bashkimit Evropian; shiko RVV f.35-37). Në vitin e fundit studentëve u ofrohen pesë drejtime për specializim (Administrativ Kushtetues, Penalo Juridik, Civil Juridik, Ndërkombëtar Juridik dhe Financiar Juridik). Programi BA Juridik i Përgjithshëm është planifikuar si një program klasik ligjor që ofrohet nga kolegje të ndryshme në Kosovë. Ai kualifikon studentët në të gjitha llojet e profesioneve ligjore dhe siguron dhënien e nj hurive që i nevojiten çdo të diplomuari universiteti për cilëndo rrugë karriere, qo ë në drejtësi, ekonomik, joekonomik apo administrim shtetëror. Ekziston edhe mundësia për të vazhduar me 28

një Program Master Juridik me gradën akademike të Masterit Juridik (LLM). Programi BA Juridik i Përgjithshëm është një program studimi nën-diplomim 4- vjeçar i barasvlershëm me arsimin e universitetit në këtë fushë. çdo vit akademik është i ndarë në semestra, kështu pra, i gjithë progra i ka një kohëzgjatje prej 8 semestrash me 240 ECTS dhe 60 ECTS në çdo semestër. estri i fundit është caktuar për të shkruar Temën e Diplomës Bachelor (RVV f. 37). Grada akademike që ofrohet është BA Juridik (LLB; shiko RVV f. 34 me një përshkrim të kërkesave të pranimit dhe proçedurave të përzgjedhjes) Numri i planifikuar i studentëve për tu regjistruar në program gjatë viteve 2012-2013 është 100, me një raport të personelit akademik ndaj studentëve 1:12. Viti i parë me një hyrje do të bazohet kryesisht në lëndë të cilat japin njohuri fondamentale mbi çështjen e ligjit, zhvillimin e tij dhe mbi të gjitha elementët dhe lidhjen e tij me dukuri të tjera sociale (detajet e kurrikulës janë treguar në RVV f. 36 dhe f. 37-39). Mbi këto baza, në tre vitet në vijim studentët do të fitojnë njohuri të tjera në fushën e shkencave ligjore, njohur të cilat duhen për punësimet e tyre, siç është cekur më poshtë, ose për vazhdimin e studimeve të tyre në nivelin pas-universitar. Në vitin e fundit të studimeve theksi do vihet në përmbajtjet zgjedhore. Në vitin e katërt studentët kanë kohë për të shkruar temën e diplomës Bachelor. Bazuar në dokumentacionin e disponueshëm dhe në diskutimin me menaxhmentin e ISPE-së, eksperti është i bindur që Programi Juridik i prop zuar është një program klasik studimi. Pajisjet dhe mundësitë siç janë paraqitur në RVV janë të mjaftueshme për momentin. Programi duhet të forcohet në të ardhmen për të siguruar që do përmbushë nevojat dhe mundësitë e misionit dhe vizionit të ISPE-së, dhe zhvillimit të shoqërisë kosovare. Ndërkohë që onat përgjegjës gjatë SVP-së vunë në dukje që qëllimi i Programit Juridik ishte që të ofrojë një dimension ligjor ndërkombëtar dhe Evropian, kurrikula aktuale nuk korrespondon me këtë. Kurrikula e Programit Juridik nuk është rregulluar plotësisht sipas misionit të ISPE-së (RVV f. 3). Për ekspertin, në programin e propozuar mungojnë çështjet inovative dhe Pozicioni Unik Shitës në Kosovë. Si 29

pasojë, eksperti sugjeron rekomandimet që vijojnë: - - - - - - - Sipas informatave të dhëna në RVV, programi duhet të ketë një orientim në të Drejtën e BE-së dhe të Drejtën Ndërkombëtare. Si rrjedhim, është e domosdoshme që roli i gjuhës angleze si gjuhë mësimi (përveç gjuhës gjermane) të forcohet më shumë nëpër ligjërata për t i përgjigjur këtij qëllimi. Në çdo rast, ligjëratat e lëndëve si E Drejta e BE-së, E Drejta Ndërkombëtare ose Të Drejtat e Njeriut duhet të mbahen zakonisht në anglisht. Organizimi i kurseve në forma si: elearning/mësim i kombinuar/mësim në distancë. Lëndët si E Drejta e Bashkimit Evropian, E drejta Evropiane Institucionale, Hyrje në të Drejtën Konkurruese të KE-së, E Drejta Ndërkombëtare, Shtetet, Tregjet dhe Integrimi Evropian, Hyrje në Qeverisjen e BE-së, apo Të Drejtat Evropiane të Njeriut duhet të integrohen dhe më tepër në kurrikulë. Këto kurse duhet të mbahen në anglisht ose një gjuhë tjetër të huaj si gjuha gjermane, në përputhje me fokusin ndërkombëtar dhe Evropian të kurrikulës. Në lidhje me lëndën E Drejta Romake, shuma e ofruar ECTS kredive në semestrin e dytë duhet të reduktohet nga aktualisht 7 ECTS në një maksimum prej vetëm 2 ECTS. Eksperti sugjeron si plotësim integrimin e Të Drejtës Romake në një kurs bazë në semestrin e parë. Shuma e ofruar e ECTS-ve për çdo lëndë duhet të përshtatet me situatën reale të syllabusit. Përveç kësaj, eksperti s eron rishqyrtimin e shumës më vete të ECTS-ve në disa raste, sepse formimi i ECTS-ve ndonjëherë nuk është i qartë dhe në përgjithësi i radhitur shumë lart. Shuma e specifikimit duhet të reduktohet në tre fusha E drejta Ndërkombëtare, E Drejta Civile dhe E Drejta Penale ). Numri i lëndëve zgjedhore duhet të rritet. 30