Ndërtimet dhe aplikimi i një oxhaku apo qyngjeje që shërben pajisjet për djegien e karburanteve solide apo drurit mbulohet nga Rregulloret për Ndërtim të MB si dhe Standardet Evropiane dhe Britanike. Përderisa këto ndryshojnë në theks, të gjitha e mandatojnë aplikimin e sigurt të oxhakut pa marrë parasysh se ku dhe si përdoret. Këto Rregullore dhe Standarde diktojnë kriteret minimale të domosdoshme për aplikim që oxhaku/qyngjja të funksionojë sigurt dhe të saktë. Aprovimi i kontrollit të ndërtesës është i nevojshëm për ndërtimin e oxhaqeve të reja dhe në disa raste për rirreshtimin e oxhaqeve të vjetra, posaçërisht nëse ndodh ndonjë ndryshim i pajisjes së ngrohjes. Oxhaku efikas është aset praktik për çdo shtëpi. Lejon lirinë e zgjedhjes së një game të gjerë të sistemeve të ngrohjes, që nga sobat, furnelat e deri te gëzimi i ngrohjes me zjarr të hapur. Oxhaku funksional krijon ventilim natyral që ndihmon për të siguruar një atmosferë të shëndetshme dhe zvogëlon rrezikun e kondensimit. Oxhaku, ose më mirë vrima e oxhakut (që është pjesa punuese) punon mbi parimin e tërheqjes së produkteve të djegies (tymi dhe gazrat e krijuara nga procesi i djegies së karburanteve) nga paisja apo zjarr dhe i shkarkon ato në mënyrë të sigurtë në atmosferën e jashtme. Tërheqja e suksesshme e oxhakut varet nga mbajtja e gazrave të ngrohta të qyngjeve ndërmjet 150C dhe 500C që krijon një rrymë ajri që lëvizë lart. Madhësia e duhur dhe instalimi i një vrime oxhaku të izoluar mirë së bashku me funksionimin e duhur të paisjes janë faktorë të rëndësishëm për të siguruar një tërheqje të mirë. Një furnizim i përshtatshëm dhe adekuat me ajër është gjithashtu i nevojshëm që pajisja apo zjarri të punojnë në mënyrë të sigurtë dhe efikase. Për të ndihmuar në kuptimin më të mirë të oxhaqeve ka disa terme që duhet të përmenden. Gjithashtu tregohen edhe shembuj të dy llojeve të zakonshme të oxhakut dhe rregullimeve të pajisjeve. Ka një zgjedhje të gjerë të oxhaqeve të prodhuara në fabrikë dhe të produkteve të qyngjeve që jan ënë dispozicion. Rekomandohet të merrni këshilla profesionale, së bashku me produktin e plotë dhe hollësitë instaluese para se ti kushtoheni një sistemi të caktuar. Ruajuni nga cilido produkt që nuk ka prova të pavarura të miratimit të testimeve. Nëse jeni duke menduar të përdorni oxhakun tuaj me një pajisje që ndizet me gaz ose zjarr gazi me Efekt të Karburantit Dekorativ që imiton zjarrin e hapur të karburanteve solide, ka kërkesa të ndryshme që duhet të respektohen. Është e rëndësishme të mbahet mend se me ligj të gjitha përshtatjet, ndryshimet dhe lidhja e të gjitha zjarreve me gaz mund të bëhet vetëm nga instaluesit e regjistruar CORGI. LOJET E OXHAQEVE DHE SISTEMET E QYNGJEVE Futja e standardit evropian EN 1443: Kërkesat e përgjithshme për oxhaqe, ka rezultuar me kategorizimin e oxhaqeve dhe qyngjeve në tri emërtime bazike, të përcaktuara si... Ka disa sisteme bazë të oxhaqeve/sistemeve të qyngjeve që mund të përdoren me karburante solide dhe pajisje për djegie të drunjëve. OXHAQET E PARAFABRIKUARA NGA ÇELIKU I PANDRYSHKSHËM Sistemet e oxhaqeve metalike të parafabrikuara që përbëhen nga dy mure të metalta çeliku të pandryshkshëm të koncentruar me izolim që mbushin hapësirën unazore ndërmjet tyre. Pjesë të prodhuara në fabrikë dhe të lehta për përdorim dhe me zgjedhje të përshtatjeve të tilla si bërryla, forma të shkronjës T dhe terminale të cilat thjesht lidhen ndërmjet vete, ato lidhen lehtësisht dhe mbështeten me kllapa të projektuara për atë qëllim. Këto produkte mund të përdoren brenda dhe jashtë, duhet të 10
certifikohen me BS EN 1856 dhe janë Oxhaqe Sistemi të destinuara. Ka gjithashtu edhe oxhaqe metalike të destinuara specifikisht për përdorim me paisje që ndizen me gaz, që nuk bën të përdoret me paisje me lëndë djegëse të ngurta. OXHAQE TË MURATUARA Këto mund të ndahen në tri kategori: a) tullat konvencionale ose konstruksioni muratur me veshje balte/qeramike të certifikuara me BS EN1457 ose beton refraktar dhe veshje me shkumë deti të qyngjeve, të dyja të certifikuara me BS EN 1857 janë destinuara si Oxhaqe të Ndërtuara me Porosi. Për të formuar një oxhak, veshjet duhet jenë të rrethuara me tulla së paku 100mm të trasha, bllok ose gurë me zbrazëti në mes të mbushur me material izolues se paku 25mm. Në disa raste, kur përdoret me lëndë djegëse të ngurta ose me paisje të djegies së druve do të jetë e nevojshme të përdoret veshja fleksibile nga çeliku i pandryshkshëm përveç mveshjes së ndërtuar. SHËNIM Nuk lejohet të zëvendësohet veshja nga qeramike, betoni apo shkuma e detit me ndonjë mveshje të çeliktë të çfarëdo lloji. b) sisteme të blloqeve të parafabrikuara të oxhaqeve të certifikuara me BS EN 1858 përbëhen nga një veshje e brendshme nga betoni, argjila/qeramike ose shkuma e detit siç specifikohet më lart dhe nga një bllok i jashtëm i betonit izolues ose shkumës së detit izoluese. Blloqet e oxhakut janë t projektuara të përdoren si njësi ndërtimi dhe normalisht mund të akomodojnë një sërë të pajisjeve. Këto janë Sisteme Oxhaqesh të destinuara. c) Blloqet e qyngjeve me gaz të certifikuara me BS EN 1858 janë Sisteme Oxhaqesh të destinuara dhe përbëhen nga argjila drejtkëndëshe ose blloqet e betonit me një qyngje të ngushtë të integruar. Ato janë të së njëjtës masë modulare si blloqet për ndërtim të mureve dhe zakonisht janë të projektuar që të lidhen me tullat ose blloqet e ngjitura. Kjo kategori e ssitemi të qyngjeve nën asnjë rrethanë nuk duhet të përdoret me ndonjë lëndë djegëse të ngurtë ose pajisje për djegie të drunjve. Para përdorimit të ndonjë oxhaku ekzistues apo ri-përshtatjeje të ndonjë pajisjeje për djegien e drunjve apo lëndëve djegëse të ngurta, ëshë jetike të kontrollohet nëse oxhaku ëshët i sigurtë, i shëndoshë në strukturë dhe jo-poroz. Before using any existing chimney or re-fitting a solid fuel or wood burning appliance, it is vital to check that the chimney is safe, structurally sound and nonporous. Oxhaqet tepër të mëdha që rrjedhin ose ato të papërpunuara mund të jenë joefikase dhe të rrezikshme. Oxhaqet e bllokuara mund të vrasin! MADHËSIA E QYNGJEVE Rekomandimet e prodhuesit për madhësinë e oxhaqeve duhet gjithmonë të ndiqen. Madhësia e qyngjes nuk duhet asnjëherë të jetë më e vogël se madhësia e grykëdaljes së pajisjes. Shumë zjarre me gaz që kanë efekt dekorativ (DFE) që imitojnë thëngjillin ose zjarrin e hapur të drunjëve për djegie kërkojnë rregullim të njëjtë të oxhakut si dhe zjarret hapura me lëndë djegëse të ngurta dhe duhet të instalohen në përputhje me Standardin Britanez BS5871 : Pjesa3. 200mm është madhësia minimale për një qyngje sipër një kamini ose për një zjarr të hapur me një hapje deri në 500mm gjerësi me 550mm lartësi. Për zjarre të mëdha të hapura, si vatrat, instalime të hekurta ose pajisje speciale/kamina të projektuara për të punuar me hapje të zjarrit më të madhe se 500mm x 550mm, madhësia e qyngjes duhet të jetë ndërmjet 14% dhe 16% të zonës së lirë pa pengesa të hapjes për zjarr (përfshirë anësoret nëse janë të hapura). Për kaldatë e ndara, sobat që nuk janë në hapjen për kamin madhësia minimale e qyngjes është 150mm e rrumbullakët, varësisht nga udhëzimet e prodhuesit 11
të pajisjes. POZITA E OXHAKUT Vendi ideal për çfarëdo oxhaku është brenda ndërtesës ashtu që të mund të përfitojë nga të mbajturit ngrohtë. Oxhaqet jashtë ndërtesës mund të preken nga moti i ftohtë duke shkaktuar tërheqje të dobët lartë dhe kondensim, posaçërisht nëse nuk janë të izoluar. KTHESAT NË OXHAK Rregulloret dhe Standardet rekomandojnë që kthesat në oxhaqe të shmangen, pasi që oxhaku i drejtë ka performancë më të mirë. Nëse kthesat janë absolutisht të domosdoshme nuk duhet të ketë më shumë se katër në gjatësinë e oxhakut (dmth dy nyje). Këndi i kthesës nuk duhet të jetë më i madh se 45 shkallë nga vertikalja. Megjithatë, në disa raste si në instalimet e oxhkaeve në apartamente mund të jetë e domosdoshme të ketë më shumë se 2 kthesa në secilën qyngje. Në këtë rast duhet të kërkohet këshillë nga prodhuesi për të siguruar se qyngjeja të krijojë tërheqje të mjaftueshme. Ku përdoren sisteme të oxhaqeve, gjithmonë përdoren komponente standarde të nyjeve të cilat janë të disponueshme nga prodhuesi i oxhakut. Për oxhaqete metalit të BS EN 1856, distanca ndërmjet qyngjeve nuk duhet të jetë më e madhe se 20% e gjatësisë totale të oxhakut. KYÇJA NË OXHAK Ngrohëset e dhomave, sobat, kaldajat duhet të lidhen me oxhakun duke përdorur tuba qyngjet të metalta të madhësisë së duhur që janë konform me BS EN 1856, ose amteriale alternative të identifikuara nga Rregulloret e Ndërtimit si tubat e qyngjeve të emaluara të tejdukshme sipas BS 6999. Tubi i qyngjes duhet të jetë i plombuar si duhet me tapë të kthyer poshtë (në drejtim të gropës së gypit poshtë). Gjatësia maksimale horizontale e gypit të qyngjes që lejohet nga pjesa e prapme e një pajisje deri te cilido oxhak është 150mm. Sigurohu se të gjithë gypat e qyngjeve janë të instaluara si duhet dhe se ka qasje të lehtë për pastrim të rrugëve të qyngjeve, posaçërisht te ndryshimi i drejtimit në shtrirjen e qyngjeve. Për zjarre të hapura një qemer i përparshëm e i përshtatshëm duhet të sigurohet mbi hapjen për zjarr, ashtu që pjesa e aprme, e pasme dhe anët në formë të pjerrët të shkojn lart në hapjen e qyngjes në oxhak në në kënd jo më të madh se 30 shkallë nga vetikalja. Shmangni sipërfaqet e rrafshëta ose raftet që mund të shkaktojnë turbulenë dhe zjarre me tym. Shumica e prodhuesve të qyngjeve dhe oxhaqeve ofrojnë komponente standarde të kaminit, përfshirë dhoma zjarri të përfunduara paraprakisht. HYRJA PËR PASTRIM DHE INSPEKTIM TË OXHAKUT Disa pajisje të tilla si zjarrete hapura të vetëqëndrueshme dhe ato në kuadrat kanë hinka të instaluara. Rregulloret për Ndërtim kërkojnë që të ketë qasje të lehtë te qyngjeja brenda tubit të qyngjes dhe oxhakut për inspektim të rregullt dhe fshirje për të parandaluar bllokimin. Nëse kjo nuk është mundur përmes pajisjes ose hapjes për zjarr, duhet të sigurohet një derë për qasje/blozë në oxhak. Shumica e prodhuesve të oxhaqeve mund të ofrojnë komponente të përshtatshme. Aty ku kyçja e pajisjes bëhet me një tubë qyngjeje që hyn anash në oxhak duhet të sigurohet hapësirë me një derë për blozë poshtë kësaj pike për të mbledhur copëzat siç është bloza që mund të bien nga oxhaku. 12
KAPAKËT E OXHAQEVE DHE TERMINALET Ka shumë lloje të kapakëve të oxhaqeve dhe terminaleve, të stileve dhe formave të ndryshme për tu përshtatur me çdo shije dhe aplikacion. Megjithatë, është e rëndësishme të sigurohet se kapaku apo terminali i zgjedhur të mos reduktojnë daljen e produkteve të djegies. Prandaj zona e daljes duhet të jetë e njëjtë me zonën e qyngjes. Shumë shpesh kapakët dhe terminalet që kanë maje të zvogëluar janë të përshtatura, siç janë insertet, posaçërisht insertet rrethore dhe ato me kapak, të cilat janë kryesisht të projektuara për ventilim të oxhakut aty ku vendi për zjarr është i mbyllur. Nëse ka kthim të tymit (p.sh. tymi hedhet në dhomë) është më së miri të kontrollohet nëse gjithçka është në rregull me oxhakun, para se të drejtoheni në një terminal të veçantë. Në shumë raste, problemi mund të jetë nga faktorët e tillë si mungesa e ventilimit, tërheqja e dobët mbi hapjenpër zjarr ose lartësia e pamjaftueshme e oxhakut. Shumicën e kohës këto probleme mund të rregullohen me lehtësi me ndihmën e një eksperti dhe nganjëherë duke ngritur lartësinë e oxhakut ose përshtatjen e kapakut më të gjatë. Nëse dëshironi të ndaloni shiun që të pikë poshtë nëpër oxhak ka kapak dhe terminale të ndryshme që janë në dispozicion. Argjila në formë të shkronjës T i treguar në të majtë është një shembull dhe përdoret zakonisht me lëndë djegëse të ngurtë dhe zjarre të hapura me gaz. Një alternativë tjetër për oxhaqet e muratuara tradicionale është të ndërtohet një ndërprerje të llojit të kafazit, ku pllaka është e vendosur në katër skela të plota të muratura mbi qyngje. Është e rëndësishme të sigurohet se të gjitha katër anët janë lënë të hapura. Lartësia dhe gjerësia e secilës hapjeje nuk duhet të jetë më e vogël se pjesa e kryqëzimit horizontal maksimal të qyngjes. LARTËSITË DHE NDËRPRERJA E OXHAQEVE Lartësia minimale e oxhaqeve e rekomanduar për performancë minimale të pajisjeve me lëndë djegëse të ngurta është 4.5 m nga maja e pajisjes deri në maje të oxhakut. Më së miri është të vendoset oxhaku ashtu që të jetë sa më afër kurrizit të çatisë që është e mundur. Diagrami tregon lartësitë minimale të shkarkimit të qyngjeve dhe pozitat për të gjitha aplikacionet për djegien e karburanteve të ngurta. Në disa raste, veçanërisht kur oxhaqet janë drejt fundit të kulmeve të pjerrëta ose në strehë, mund të jetë e nevojshme të rritet lartësia e oxhakut përmbi këto kërkesa minimale të obligueshme. Arsyeja për këtë, është të pastrohen zonat e presionit të krijuara nga rrahja e erës në kulm dhe konstruksionet e afërta, drunjtë, etj, të cilat mund të ndërhyjnë me tërheqjen lart të kërkuar nga pajisja apo zjarri. Lartësia maksimale e pirgut të vetëqëndrueshëm mbi çati për oxhaqe tradicionale të muratura ose sisteme blloku është sa 4 herë pjesa më e ngushtë horizontale e oxhakut. Kjo matje bëhet nga pika e fundit ku pirgu oxhakut kalon nëpër ose përtej skajit të kulmit deri te kapaku i oxhakut ose ndërprerja. Oxhaqet e gjata mund të kenë nevojë për tu lidhur, gjithmonë konsultohuni me prodhuesin për këshilla. KËRKESAT PËR AJËR PËR DJEGIE Të gjitha pajisjet për ngrohje dhe posaçërisht zjarret e hapura kanë nevojë për ajër për të punuar me efikasitet dhe sigurtë. Sigurohuni se ofrohet furnizim me ajër i përhershëm dhe i përshtatshëm siç kërkohet nga prodhuesi i pajisjes dhe Rregulloret për Ndërtim në hapësirën ku pajisja ose zjarri janë të vendosur. Si udhëzim duhet të sigurohet ventilim i përhershëm i ajrit me një apo më shumëhapje duke dhënë një sipërfaqe totale të lirë prej së paku 50% të hapjes së fytit për zjarre tëhapura. Për ngrohësit e dhomave apo sobat me më shumë se 5kW kërkohen 550mm të ajrit të lirë kërkohet për kw, por gjithmonë referojuni rekomandimeve të prodhuesit të pajisjes dhe Rregulloreve për Ndërtim. 13
Kjo është e rëndësishme pasi që një furnizim jo adekuat me ajër për djegie mund të krijojë probleme. Situatat që supozohet të jenë tërheqje posht dhe hedhje e tymit në dhomë, të cilat mund të jenë të pakëndshme dhe të rrezikshme, më shpesh shkaktohen nga sigurimi i pamjaftueshëm i ajrit për djegie. Ose nuk janë siguruar hapje, nuk janë mjaft të mëdha apo thjesht janë bllokuar. Nëse pajisja nuk merr të gjithë ajrin që i nevojitet për të djegur lëndën djegëse në mënyrë efikase, do të ndodhë djegia e pakompletuar duke rezultuar me prodhim të monoksidit të karbonit dhe, nëse ka privim të madh nga ajri, vëllim të madh të blozës. KONTROLLI DHE PËRSHTATJA E OXHAQEVE EKZISTUESE Oxhaqet e vjetra janë shpesh shumë joefikase posaçërisht nëse nuk janë në vijë të drejtë, mund të vijë deri te rrjedhja e produkteve të djegies dhe katranit nëpër muret e oxhakut. Është e zakonshme që oxhaqet e vjetra të jenë në gjendje të dobtë për shkak sipërfaqes së qyngjes dhe nyjeve të llaçit të cilat i hajnë kondenzatet Korrozive dhe depozitat e blozës. Madhësia e qyngjes gjithashtu mund të jetë shumë e madhe për t iu përshtatur kërkesave operative të shumë pajisjeve moderne për ngrohje. Vetëm në vitin 1965 Rregulloret për Ndërtim kanë kërkuar që të gjitha oxhaqet e reja duhet të ndërtohen me vija të përshtatshme të qyngjeve të madhësisë së duhur për të mbrojtur strukturën e oxhakut. Prandaj është shumë e mençur që të kontrolloni gjendjen e oxhakut të vjetër të cilin e përdorni dhe posaçërisht nëse planifikoni të rihapni një oxhak të vjetër pas shumë viteve të mos përdorimit. Kontrolli më së miri bëhet nga një specialist i oxhaqeve dhe do të fillonte me fshirjen e oxhakut për tu siguruar se nuk ka pengesa si zhvendosje murature ose çerdhe zogjsh. Pastaj duhet të kryhet një testim i tymimit për të parë nëse ka ndonjë gabim të madh që mund të shkaktojë rrjedhje të produkteve të djegies nëpër muret e oxhakut. Procedura për testin e tymimit është dhënë më vonë në këtë udhëzues. Gjendja e përgjithshme e oxhakut sa i përket stabilitetit të konstruksionit dueht të kontrollohet gjithashtu, si dhe të sigurohet se është i padepërtueshëm nga uji dhe ajri. Kryerja e këtyre kontrolleve duhet të identifikojë riparimet e nevojshme dhe shpeshherë është nevojshme gjithashtu që oxhaku të përshtatet me një shtresë të re e cila do të përmirësojë si performansën ashtu edhe sigurinë. Ka shumë sisteme të pastrimit të prodhura nga fabrikat që janë në dispozicion dhe duhet të sigurohet që madhësia e duhur e qyngjeve përdoret për t iu përshtatur pajisjeve apo zjarrit që do të përdoret. Gjithashtu vlejnë shumë nga kërkesat për instalime si te oxhaqet e reja. Të bëra nga argjila, qeramika ose betoni refraktar i përbërë nga shtufa ose nga një përzierje e pjekur në furrë që lidhet me çimento me përbërje ët lartë të aluminit. Këto shtresa thjesht lëshohen poshtë oxhakut me litarë udhëzues duke lokalizuar kthesat në nyje. Hendeku mes shtresave dhe oxhakut pastaj mbushet me beton të lehtë izolues. Derisa ky lloj i shtresimit ofron jetëgjatësi, hapja ekzistuese e qyngjes duhet të jetë mjaftueshëm e madhe që që të instalohen mundëon instalim të shpejtë në oxhaqe aty ku sistemet tjera mund të mos përshtaten, jetëgjatësia e tyre mund të zvogëlohet nëse krijohet blozë korrozive e lartësisë jonormale ose depozita kondesatesh dhe lejohen të akumulohen në qyngje ose nuk hiqen tërësisht nga muret e qyngjes ekzistuese të oxhakut. DJEGIA E KARBURANTIT Të gjitha oxhaqet funksionojnë sipasparimit të tërheqjes natyrale të krijuar nga mbajtja e gazrave të ngrohta të qyngjeve në mes 150C deri 500C. Prandaj është shumë e rëndësishme që pajisja të përdoret 14
si duhet dhe të mbahet një zjarr i ndritshëm, i ngrohtë kështu që në rrethana normale të funksionimit temperaturat e gazrave të krijuara në qyngje të mbahen ndërmjet 150C dhe 500C. Djegia e karburantit të ngurtë ngadalë me furnizim të pamjaftueshëm të ajrit, posaçërisht në stufa apo pajisje të mbyllura duhet të shmanget. Temperaturat e ulta të gazit të qyngjeve do të shkaktojnë kondensim dhe e rrisin shumë rrezikun e prodhimit të katranit të tepërt dhe depozitave të blozës korrozive. Ky është problem i zakonshëm, posaçërisht gjatë djegies së drunjëve apo thëngjillit të lagur dhe duhet shmangur. Nëse depozitat e blozës dhe kondensuesve lejohen të akumulohen në qyngje, depozitat mund të ndezen duke shkaktuar zjarr në oxhak i cili ka gjasë të shkaktojë dëmtime oxhakut dhe pajisjes. Këto depozita gjithashtu mund të jenë shumë korrozive dhe nëse nuk largohen rregullisht mund të shkaktojnë korrozion të pjsëve metalike të oxhakut dhe të pajisjeve. Gjithmonë përdorni lëndë djegëse të ngurta të përshtatshme. Ka disa lëndë djegëse të përpunuara si petro coke që derivon nga përpunimi i naftës së një nënprodukti. Mund të shkaktojë pështyrë kur digjet dhe gjithashtu edhe të prodhojë temperatura jo normale të larta së basku me depozita shumë korrozive. Pasi që prodhon shumë pak hi gjatë procesit të djegies, grilat e hekurta ose çelikta të pajisjes nuk kanë mbrojtje e cila përndryshe ofrohet nga hiri i prodhuar nga djegia e lëndëve djegëse të ngurta. Si pasojë komponentat e metalta nuk janë të mbrojtura dhe dëmet serioze janë të pashmangshme. Prandaj rekomandohet të merren këshilla nga Distributorët e Autorizuar të Thëngjillit. Kurr mos digjni mbeturinat shtëpiake, plastikën ose kimikatet që mund të prodhojnë gazra të dëmshme ose avuj korroziv, pasi që kjo mund të jetë e rrezikshme për shëndetin dhe të shkaktojë korrozion të parakohshëm të metaleve. Nëse si lëndë djegëse përdoret druri është e rëndësishme të sigurohet që është i tharë dhe i kalitur. Kjo do të thotë drunjtë që janë prerë në dru për djegie, pastaj të ndarë dhe të palosur në të hapur në një mbulese të padepërtueshme nga uji që është e hapur në të gjitha anët për të lejuar qarkullim të lirë të ajrit për tharje natyrore. Shumica e drunjëve duhet të thahen për një apo dy vite varësisht prej përmbajtjes së lagështisë. Futja e druve në shtëpi disa ditë para gjegies d të ndihmojë në reduktimin e lagështisë dhe do të rrisë performansën. INSPEKTIMI I RREGULLT Si fillim, të gjitha qynjet duhet të kontrollohen çdo muaj për të vlerësuar masën e depozitit që është duke u krijuar. Shpeshtësia e fshirjes e nevojshme për të parandaluar grumbullimin e depozitave mund të përcaktohet pastaj. Si udhëzim, të gjitha qyngjet duhet të fshihen para dhe gjatë sezonit të ngrohjes dhe ideale është që të fshihen edhe në fund të sezonit të ngrohjes për të parandaluar depozitat e katranit dhe blozës që të kenë efekt korroziv në oxhak dhe në pajisje gjatë periudhës së mospërdorimit. Nuk rekomandohet që pajisja të stërndizet (të lejohet djegie e ashpër dhe pa kontroll) ore të ndizen zjarre në oxhak në përpjekje për të pastruar oxhakun. Depozitat e blozës dhe katranit do të rriten shumë nëse digjen dru jashtë sezonale, që mund të çojë në zjarre të oxhaqeve. Nëse ndodh një zjarr në oxhak, këshillohet që të kontrollohet oxhaku dhe pajisja nëse janë dëmtuar para së të përdoren zjarri apo pajisja e ngrohjes. Gjithashtu është praktikë e mirë të kontrollohen pjesët e ekspozuara të oxhakut, punët e llamarinës dhe terminalet së paku çdo vit apo çdo dy vite nëse kanë shenja dëmtimi. Ashtu si pjesa e jashtme e shtëpisë oxhaqet mund të pësojnë nga amortizimi nga ndikimet atmosferike. 15
Nëse në ndonjë moment tymi ose gazrat janë të dukshme ose dyshohet se vijnë nga pajisja, oxhaku ose shtresa, menjëherë këshillohu me instaluesin ose autoritetin e karburanteve në rast se ka bllokim ose dështim. Mos përdor pajisjen e zjarrit ose oxhakun derisa të kontrollohen tërësisht nëse janë të sigurta dhe të shëndetshme. Ikja e gazrave mund të jetë e rrezikshme. PASTRIMI I OXHAKUT Fshirja mekanike me furçë dhe shkopinj është e vetmja metodë pastrimi që rekomandohet sepse materialet e tjera mund të bllokojnë rrugët e qyngjeve dmth suva në qyngjet e vjetra, llaçi, tulla, foletë e zogjve etj. Për këtë arsye pastrimi i qyngjes duke përdorur vetëm pastrues kimik të oxhaqeve nuk mund të rekomandohet si alternativë për pastrim të duhur të oxhakut. Fshirja duhet të bëhet me furqë me fije të forta të përshtatshme dhe të jetë me diametër të njëjtë si qyngjeja që është duke u pastruar dhe të jetë e pajisur me një top apo gungë rrotulluese në fund për të parandaluar gërryerjen e mureve të qyngjes, posaçërisht në kthesa. Shumë prodhues të oxhaqeve rekomandojnë llojet e furçave që u përshtaten sistemeve të tyre. Shfrytëzoni fshirësit e kualifikuar të oxhaqeve ose anëtarët e SHKFO (Shoqata Kombëtare e Fshirësve të Oxhaqeve) që ofrojnë certifikata të inspektimit dhe fshirjes. EKZAMINIMET NDAJ TYMOSJES Nëse ka dyshime për gjendjen e një oxhaku, apo nëse një oxhak i vjetër do të futet në përdorim pas një periudhe të gjatë pa u përdorur, është e këshillueshme të ekzaminohet ndaj tymosjes. Qëllimi i ekzaminimit ndaj tymosjes është të zbuohet nëse ka defekte të mëdha që mund të shkaktojnë rrjedhje të gazrave përmes mureve të oxhakut gjatë funksionimit normal. Ekzaminimi ndaj tymosjes duhet të kryhet nga personi i kualifikuar sipas procedurës të bazuar në ekzaminimin e përshkruar në Standardin Britanez BS 6461 Pjesa 1. Ka një procedurë të ndryshme për ekzaminimin ndaj tymosjes të qyngjeve për zjarre me gaz. Rekomandohet gjithashtu që ky ekzaminim ndaj tymosjes të kryhet gjatë ndërtimit të oxhaqeve murature tradicionale dhe pas kompletimit të të gjitha instalimeve të oxhakut. Duhet të mbahet mend se qëllimi i ekzaminimit ndaj tymosjes është të identifikohen dhe trajtohen gabimet që mund të shkaktojnë ikjen e gazrave gjatë funksionimit normal të pajisjes dhe oxhakut. Duke mbyllur fundin dhe majen e oxhakut gjatë ekzaminimit, tymi i gjeneruar nga peleti së bashku me kushtet normale barometrike do të gjenerojë një presion pozitiv që nuk do të krijohet gjatë përdorimit normal të instalimit, që operon nën presion negativ, dmth thithja e ajrit dhe duke tërhequr produktet e djegies lart nëpër qyngje. Kushtet e krijuara gjatë procedurës për këtë arsye janë më se i aftë për krijimin e rrjedhjeve të vogla të tymit ose nga nyjet në oxhaqet tradicionale murature, ose nga lidhjet ndërmjet oxhaqet metalike të parafabrikuara dhe tubat e qyngjeve. Rrjedhjet e vogla të detektuara gjatë këtij testi, nuk do të jenë pra rrezik i madh kur instalimi përdoret gjatë kushteve normale të funksionimit, me kusht që pika e rrjedhjes nuk tregon ndonjë defekt që mund të përkeqësohet. Megjithatë, nëse shihet rrjedhje e domethënëse apo e rëndë e tymit, shkaku duhet të hetohet dhe të korrigjohet. Komponentet e thyera, pajisja jokorrekte dhe nyjëzimi i pakompletuar i shtresave të qyngjeve janë problemet më të zakonshme që shkaktojnë rrjedhje të madhe dhe kërkojnë veprime korrigjuese. 1 Nëse ka një pajisje në bazë të poshtme të oxhakut, digjni disa gazeta ne zjarr/grila për 2 deri 3 minuta për të krijuar tërheqjen nga qyngjeja. Te qyngjet e lagura apo të ftohta mund të nevojitet një kohë më e 16
gjatë. Nëse nuk ka grila apo vend për zjarr përdorni llambën për fryrje për 10 minuta apo më shumë për të krijuar tërheqjen nga qyngjeja. Duhet të kuptohet se asnjëra nga këto metoda nuk krijojnë temperaturat ose vëllimin e njëjtë të gazrave të ngrohta që do të krijoheshin normalisht gjatë përdorimti të pajisjes. Prandaj ato kanë për qëllim të ndihmojnë ekzaminimin dhe jo për të simuluar kushtet e njëjta. 2. Vendosni dy fishekë për ekzaminimin e tymit në një tullë apo të ngjashme në bazën e qyngjes ose në pajisje nëse ka. Përmbajuni udhëzimeve të sigurisë së prodhuesit. 3. Ndezni fishekët dhe kur të fillojnë të tymosin mbyllni hapjen me një tabelë apo pllakë të mbyllur në skaje ose nëse ka pajisje të instaluar, mbyllni të gjitha dyert, mbulesën e gropës së hirit dhe vrimat. 4. Kur tymi fillon të del nga maja e oxhakut, mbyllni majen e oxhakut, terminalit apo kapakut. (dmth përdorni një fshikëzë të fryrë futbolli ose qese plastike të mbyllur në pozitë me shirit). Tash është kërkesë që kur të ekzaminohet një qyngje për oxhak me pajisje me lëndë djegëse të ngurta, një vrimë me diametër së paku 50mm duhet të lihet në pajisjen e mbulimit apo mbylljes. 5. Ekzamino të gjithë gjatësinë e oxhakut nëse ka rrjedhje të tymit. Nëse është e mundur kontrollo për shenja të rrjedhjes së tymit nga kavitetet e murit anash dhe në pjesën prapme të oxhakut, nëse është i ndërtuar në mur. Gjithashtu kontrolloni për rrjedhje të tymit në hapjet rreth dritareve afër oxhakut dhe zonës së hapësirës së çatisë. 6. Nëse shihet tym përcaktojeni pikën e rrjedhjes dhe kryeni punën korrektuese për të korrigjuar gabimet. 7. Pas kryerjes së punëve korrektuese përsëritni procedurën e ekzaminimit derisa të mos vërehen rrjedhje të mëdha apo gabime. Largoni mbylljet në krye dhe në fund të oxhakut. * Duhet të theksohet se numri i fishekëve të tymit të përdorur do të përcaktohet nga rrethanat dhe madhësia e fishekëve të përdorur. Përgjithësisht, sa më i madh të jetë diametri i fishekëve aq më vogël do të jetë numri i fishekëve të nevojshëm për shkak të raportit të diametrit të qyngjeve krahasuar me sipërfaqen e hapësirës së qyngjes. IDENTIFIKIMI I OXHAQEVE, QYNGJEVE DHE PAJISJEVE NË VENDNDODHJE (pllaka njoftuese) Kur ndonjëra nga produktet e oxhakut ose qyngjes dhe/ose pajisja djegëse, (pavarësisht lëndës djegëse), instalohet ose renovhohet, është kërkesë e obligueshme që të sigurohet një pllakë njoftuese që identifikon pajisjet e duhura në vendndodhje. Duhet të vendoset në vend të përshtatshëm dhe të qasshëm, psh. pranë një matësi të shërbimeve. Plotësimi i të dhënave të ofruara në pllakën njoftuese mund të bëhet nga instaluesi i pajisjes ngrohëse, ndërtuesi, furnizuesi/instaluesi i oxhakut ose personat tjetrë kompetent. DISA NGA GJËRAT QË DUHET BËRË DHE GJËRAT QË NUK DUHET BËRË DUHET siguruar se kur pajisja të instalohet në një sistem ekzistues të oxhakut të jetë i inspektuar dhe ekzaminuar nëse është në rregull dhe që të gjitha defektet janë korrigjuar. DUHET siguruar se sistemi i oxhakut ose qyngjeve është gjithmonë i instaluar dhe përkrahur dhe se të 17
gjitha nyjet janë të bëra në mënyrë strikte si duhet, të sigurta dhe efikase në pajtim me udhëzimet e prodhuesit. DUHET siguruar se lidhja e tubit të qyngjes ngjitet vertikalisht së paku 600mm (24 ) para së të parashihet ndonjë ndryshim drejtimi. Arsyeja për këtë është se tërheqja e qyngjes është qenësore fër pajisjes për shkak të temperaturës më të lartë të gazit të qyngjes. Çdo rrugëtim horizontal apo me kënde në pjesën e fundme të qyngjes do të krijojë restrikcione të ashpra të lëvizjeve të gazit dhe do të ndikojë në funksionimin e pajisjes. DUHET provuar të ndërtohet oxhaku vertikalisht deri te terminali ashtu që aty ku ka nevojë për kthesa, anjsë pjesë e qyngjes të mos instalohet me një kënd më të madh se 45 shkallë nga vertikalja. DUHET siguruar se diamterii qyngjes nuk është më i vogël se diametri i daljes së pajisjes. NUK DUHET përdorur sistemi i qyngjeve me mjë mur, si oxhak. NUK DUHET lejuar rrobat, orenditë ose ndonjë material të djegshëm të vijnë në kontakt me sipërfaqen e ndonjë tubi të qyngjes ose oxhaqeve metalike të parafabrikuara. NUK DUHET përdor kthesat nëse mund të shmangen. NUK DUHET drejtuar horizontalisht qyngjeja askund në sistem përveç maksimum 150mm gjatësi horizontale deri në oxhak nga pajisja me dalje të pasme. NUK DUHET pozicionuar qyngjeja jashtë nëse kjo mund të shmanget. NUK DUHET të tundoheni të përdorni sisteme të qyngjeve dhe oxhaqeve që nuk janë të certifikuara me BS EN; ato mund të qëndrojnë për një kohë të shkurtë dhe do të duhet të zëvendësohen me produkte të duhura. Pastaj në afat të gjatë do të jetë dyfish më shtrenjtë. Përdorimi i produktve të palicencuara është edhe joligjor. DUHET siguruar se oxhaku është i instaluar dhe i vendosur në pajtim me Rregulloret për Ndërtim she Standardet Britaneze, posaçërisht kur kërkohen distanca të largëta nga materialet e djegshme. DUHET siguruar se oxhaku është plotësisht i inspektuar dhe që ekzaminimet e tymimit kryhen pasa përdorimit të pajisjes. DUHET përkujtuar të zotit të shtëpisë se oxhaku dhe pajisja duhet të marrin frymë për ç arsye një furnizim i përhershëm me ajër për djegie duhet të sigurohet dhe të bëhet pa u penguar. DUHET këshilluar të zotin e shtëpisë që ta kontrollojë pajisjen rregullisht dhe të bëjë fshirjen e qyngjes nga eksperti. DUHET siguruar që instalimi kryhet nga instaluesi i regjistruar i HETAS. 18