УПАТСТВО ЗА КОРИСТЕЊЕ

Македонска берза АД Скопје www.mse.com.mk www.bestnet.com.mk УПАТСТВО ЗА КОРИСТЕЊЕ НА МОДУЛОТ ФУНДАМЕНТАЛНА АНАЛИЗА Март 2010

Содржина 1. ВОВЕД... 3 1.1. ШТО ПРЕТСТАВУВА ФУНДАМЕНТАЛНАТА АНАЛИЗА НА АКЦИИ... 3 1.2. ШТО ВИ НУДИ МОДУЛОТ ФУНДАМЕНТАЛНА АНАЛИЗА НА АКЦИИ... 4 2. АНАЛИЗА НА ПОЕДИНЕЧНА АКЦИЈА... 5 2.1. ОСНОВНИ ПОДАТОЦИ ЗА КОМПАНИЈАТА... 5 2.2. АНАЛИЗА НА ФИНАНСИСКИТЕ ПОКАЗАТЕЛИ НА КОМПАНИЈАТА... 7 2.3. ПАЗАРНИ ПОДАТОЦИ И ПОКАЗАТЕЛИ... 8 2.4. КОРПОРАТИВНИ АКТИВНОСТИ... 9 3. КОМПАРАТИВНА АНАЛИЗА НА АКЦИИ... 9 4. STOCK SCREENER...12 Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 2

1. Вовед Модулот Фундаментална анализа на акции е посебен дел од пакетот на услуги кои ќе се содржат во претплатничкиот пакет Бест Нет Аналитика. Овој модул е дизајниран на корисникот да му овозможи фундаментална анализа на поединечна акција и компаративна анализа на показатели, стапки и билансни позиции кај повеќе компании. Како посебна опција која работи на истата платформа на Модулот Фундаментална анализа на акции е опцијата Stock screener, која на корисникот ќе му овозможи, со комбинација од однапред определени показатели, пазарни (показатели) стапки и билансни позиции да избере компании кои одговараат на неговиот инвестициски хоризонт. 1.1. Што претставува Фундаменталната анализа на акции Фундаменталната анализа на акции се посветува на анализирање на работењето на компаниите без притоа премногу да се осврнува на дневните пазарни движења на цените на акциите. Фундаменталната анализа се фокусира на откривање на тоа како функционира една компанија, како ја извршува својата дејност, каква е моменталната состојба на компанијата и нејзината позиција на пазарот и каква ќе биде иднината на компанијата. Фундаменталната анализа на акциите се следниве секогаш треба да ги следи следниве прашања: - Дали компанијата работи профитабилно? Солидна компанија би требало да остварува профит во периодот кој го анализираме. Но сепак потребно е да се види каква е историјата на компанијата во поглед на остварениот профит, дали компанијата низ годините го зголемува својот профит, дали остварува профит во услови на рецесија, каква е конкуренцијата и нивните профити, дали некој друг прави поголем прифит во гранката која дејствува компанијата или компанита е лидер? Секако, една е најзначајните забелешки за компанијата е дали компанијата е способна и во иснина да создава профит и какви се изгледите да го зголеми или задржи нивото на профитната стапка. - Дали компанијата е способна да ги исплати обврските? Секогаш е значајно при инвестирањето во конкретна акција да се види дали има и колкави се долговите на компанијата, дали компанијата е способна да си ги отплати своите долгови навреме, какви се паричните текови на компанијата по исплатата на долговите итн. - Дали постои потенцијал за раст на компанијата? Какви се можностите на компанијата да ја задржат својата пазарна позивја односно дали има можност компанијата да го зголеми своето пазарно учество и да ја победи конкуренцијата? Какви се изгледите на компанијата за иднинаната? Дали Вие како иден инвеститор гледате можност за раст на компанијата? Дали производите / услугите на компанијата се квалитетни и нудат квалитет за потрошувачите или постојат само колку да надополнат некоја потреба на потрошувачот? Дали компанијата се прилагодува на современите предизвици за водењеи бизнис и дали е подготвена да делува надвор од земјата па дури и глобално? - Каков е менаџментот на компанијата? Едно од првите прашања кои треба да ги поставите за менаџментот на компанијата е Дали менаџментот на компанијата го работи она што е во најдобар интерес за компаниаја и нејзините акционери?. Дали сметате дека менаџментот е доволно компетентен да ја води компанијата? Следете каква е сметководствената политика на компанијата проверете дали менаџментот реално ги пракажува податоците во билансите и какви се мислењата на ревизорите. Најдобар начин за да ја оцените посветеноста на менеџментот во компанијата е да видите дали и колку акции имааат членовите на органите на управување и какви се нивните последни трансакции. Најчесто случајот во кој менаџерите на компаниите поседуваат поголема количина на акции и неодамна купиле Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 3

акции од компанијата укажува на тоа дека менаџментот смета дека компанијата е добро позиционирана на пазарот и има добри изгледи за иднината, што нужно укажува на тоа дека акцијата претставува добра инвестиција. При фундаменталната анализа на акции, покрај квантитативните мерила значајни се и квалитативните мерила на компанијата. Квантитативните мерила обично се врзани за бројките на компанијата односно за состојбата на средствата и обврските, финансискиот резултат, движењето и генерирањето на парични средства. Квалитативниот дел од фундаменталната анализа треба да се осврне на нематеријалните, нефинансиски делови од компанијата. Тоа секогаш е поврзано со карактерот на компанијата, калибарот на менаџментот, внатрешните стандарди во работењето, доброто корпоративно управување, етичките стандарди итн. Користете ја фундаменталнара анализа за носење на долгорочни инвестициони одлуки Фундаменталната анализа најчесто ја употребуваат инвеститорите кои ја користат купи-држи инветиционата стратегија (анг. buy and hold ), и кои веруваат дека компанијата поседува долгорочни изгледи за зголемување на профитабилноста. Компании кои имаат здрави основи и конзевативна сметководсвена политика најчесто се компании кои ќе бидат профитабилни на долг рок. Тоа се најчесто компании кои носат цврсти, долгорочни одлуки кои ќе ги подготват да стопанисуваат и во услови на реција но и ќе бидат лидери во услови на експанзија. Компанија со силна нето вредност, која е способна да создава позитивен готовински тек, која има добро испланирана стратегија и бизнис модел, со силен, компетентен, интелигентен и доверлив менаџмент компанија која мозже долгорочно да опстои и да остварува солидни профити во иднина. Но сепак, овие компании нудат помала стапка на поврат за разлика од новите, брзорастечки компании кои нудат големи и дарежливи дивиденди но и со себе носат зголемен ризик. 1.2. Што Ви нуди модулот Фундаментална анализа на акции Модулот Фундаментална анализа на акции, заедно со останатите модули од пакетот Бест Нет Аналитика, техничка анализа на акции, мое портфолио и дневното следење на движењето на цените на акциите, Ви нуди комплетно решение за следење на тргувањето со акциите на компаниите кои се тргуваат на Македонската берза како и целосно решение со кое ќе ви се олесни анализата на работењето на компаниите и ќе Ви овозможи навремено и правилно носење на Вашите инвстициони одлуки. Mодулот Фундаментална анализа на акции, нуди податоци за повеќе од 100 компании со кои се тргува на Официјалниот пазар и на Пазарот за акционерски друштва со посебни обврски за известување кои се водат во Регистерот на комисијата за хартии од вредност. Во поглед на длабочината на податоци Mодулот Фундаментална анализа на акции нуди податоци за последните 4 години, и тоа ревидирани годишни финансиски извештаи и квартални неревидирани финансиски извештаи. Mодулот Фундаментална анализа на акции во себе содржи повеќе од 70 најразлични финансиски показатели за компании и повеќе од 40 показатели за банки. Анализата на финансиските извештаи на компаниите нуди можност за следење и споредување на вредностите за последните 3 години на годишна основа, следење на резултатите по квартали, следење на податоците во денари, евра и долари, анализа на годишните промени на билансните позиции како и вертикална анализа на билансите (анг. Common size Reporting). Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 4

Покрај следење на финансискиот перформанс на компаниите, модулот Фундаментална анализа на акции на едно место прикажува податоци за исплатените дивиденди на компаниите за последните 4 години, податоци за најголемите акционери на компанијата, податоци за органите на управување на компанијата како и податоци за компаниите членки на групацијата. Посебниот дел од модулот Фундаментална анализа на акции овозможува следење на перформасите на повеќе компании и нивна компаративна споредба. Компаниите во посебниот дел Компаративната анализа можете да ги споредувате и следите по голем број на финансиски показатели но и да следите какви се показателите по сектори и индуструски гранки. Модулот овозможува групирање и едновремено следење на повеќе различни анализи со повеќе компании. Опцијата Stock screener кој претставува посебен од модулот Фундаментална анализа на акции, Ви овозможува избор на прифилот на компанијата во која сакате да инвестирате преку едноставно филтрирање на вредностите на резултатите и показателите на сите компании во модулот Фундаментална анализа на акции. Едноставното решение за избор на вредности и показатели значително ќе Ви го забрза и поедностави трагањето по солидни инвестициони опции. 2. Анализа на поединечна акција Опцијата за Анализа на компаниите содржи вкупно четири посебни tab-ови и тоа: - основни податоци - показатели - пазарни податоци и - корпоративни активности 2.1. Основни податоци за компанијата По првото логирање на корисникот, како почетна компанија која е поставена за анализа е компанијата Алкалоид АД Скопје. Корисникот преку посебно поле ќе може да ја избере компанијата која сака да ја анализира. Почетната страница на модулот содржи четири прикази и тоа: Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 5

- Основни податоци за компанија - Податоци за хартиите од вредност - Скратен финансиски извештај за последната година - Финансиски показатели за компанијата Во првиот приказ внесени се основните податоци за компанијата, адреса, контакт телефони и e-mail адреси, краток опис на дејноста и секторска класификација на компанијата направена според GISC (Global Industry Classification Standard) методологијата. Следниот приказ ги содржи податоците за хартиите од вредност кои и издала компанијата, како и податоци од последното тргување со хартиите како и показатели за ценовните промени на хартијата во последните 30 дена, 3, 6, и 12 месеци како и податоци за просечниот дневен промет за полседните 3 и 12 месеци. Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 6

Во третиот приказ од првата страна, внесени се едни од најзначајните финансиски показатели на компанијата. Во приказот се прикажани податоците за тоа од кој период на известување се пресметани показателите (најчесто се пресметуваат од годишните ревидирани консолидирани финансиски извештаи) но внесени се податоци кои претставуваат резултат од последните 4 квартали (како на пр. Коефициените за пресметка на P/ E и P/ Sales за последните 12 месеци. Во последниот приказ од анализата се прикажани податоци од последниот годишен или полугодишен неревидиран финансиски извештај. 2.2. Анализа на финансиските показатели на компанијата Mодулот Фундаментална анализа на акции во себе содржи повеќе од 70 најразлични финансиски показатели за компаниите и повеќе од 40 показатели за банки кои котираат на Официјалниот пазар на Македонската берза и со кои се тргува на Пазарот за акционерски друштва со посебни обврски за известување кои се водат во Регистерот на комисијата за хартии од вредност. Формулите за пресметка Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 7

на показателите за компанијата дадени се во посебниот последен дел од Упатството за користење на модулот Фундаментална анализа на акции. Пред почетокот на Вашата анализа на финансиските показатели на компанијата, потребно е да направите избор на типот на извештаите кои сакате да ги анализирате (консолидирани или неконсолидирани и ревидирани иили неревидирани), како и периодот на анализа. Накратко, Вашата анализа би изгледала вака: 2.3. Пазарни податоци и показатели Во делот за пазарните податоци и показатели, дадени се податоци од последното тргување со обичните акции на компанијата, изведени податоци за движењето на цената на обичните акции, показателите по обична акција кои се пресметуваат од со податоци за цената од последното тргување и последниот ревидиран консолидиран финансиски извештај како и показател за нето добивката по акција и за коефициентот Цена / нето добивка по акција за последните 12 месеци (овој показател се пресметува од последните 4 неревидирани биланси на успех, со собирање на кварталните добивки/загуби на компанијата) Во продолжение е изгледот на прикзот за Пазарните податоци и показатели: Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 8

2.4. Корпоративни активности Покрај следење на финансискиот перформанс на компаниите, модулот Фундаментална анализа на акции на едно место прикажува податоци за исплатените дивиденди на компаниите за последните 4 години, податоци за најголемите акционери на компанијата, податоци за органите на управување на компанијата како и податоци за компаниите членки на групацијата. Во продолжение е приказот за податоците за исплатените дивиденди на компанијата за последните 4 години, податоци за најголемите акционери на компанијата, податоци за органите на управување на компанијата како и податоци за подру`ниците и придружените претпријатија на компаниата. 3. Компаративна анализа на акции Посебниот дел од модулот Фундаментална анализа на акции овозможува следење на перформасите на повеќе компании и нивна компаративна споредба. Компаниите во посебниот дел Компаративната анализа можете да ги споредувате и следите по голем број на финансиски показатели но и да следите какви се показателите по сектори и индуструски гранки. Предност на алатката е можноста корисникот да ја Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 9

прилагоди својата анализа за поединечен број на хартии од вредност и на специфичен број на анализи како и можноста корисникот да ја зачува анализата за понатамошно следење. Во продолжение е приказот на почетната страна на компаративната анализа на акции. Во модолуот не се ограничува бројот на анализи кои можете да ги правите зачувате за понатамошна анализа и следење. Единствено е ограничен приказот на 5 на компании кои може да се прикажат во една анализа, со цел попрегледно следење на компаниите и нивните перформанси. Изберете ја својата анализа, преку 3 едноставни чекори. Најправо наведете го називот на Вашата анализа, потоа преку прецртување на квадратчињата на компаниите кои сакатеда ги нализирате и преку прецртување на квадратчињата на финансиксите позатели да ги изберете анализи на компаниите. Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 10

Накратко, Вашата анализа би изгледала вака: Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 11

4. Stock Screener Опцијата Stock screener кој претставува посебен од модулот Фундаментална анализа на акции, Ви овозможува избор на прифилот на компанијата во која сакате да инвестирате преку едноставно филтрирање на вредностите на резултатите и показателите на сите компании во модулот Фундаментална анализа на акции. Едноставното решение за избор на врености и показатели значително ќе Ви го забрза и поедностави барањето на солидни инвестициони опции. При анализата за подобра прегледност на анализата максималниот број на вредности и показатели кои можат да се внесат во алатката е 11. Во вашиот десен горен дел од екранот можете да ги внесувате билансните вредности и показатели. Бришењето на некој од финансиските податоци и показатели се врши едноставно преку избирање на прецртаното квадратче. Преку посебните граничници кои се наоѓаат на левиот горен агол или директно преку внес на вредност во левиот или десниот приказ на граничниците, можете да го филтрирате приказот на табелата и да го намалите (прецизирате) Вашиот избор на компании. Почетниот приказ на опцијата Stock screener е според азбучен ред на компаниите. Алатката Stock screener овозможува подредување на податоците по колони во растечки и опаѓачки редослед, прикажувајќи ја најголемата величина како прва (без разлика на типот на анализата). Упатсво за користење на модулот Фундаментална анализа 12