DISERTACION TEMA :BILANCI UJOR DHE VLERËSIMI I HUMBJEVE TE MUNDSHME NGA LIQENI I BADOVCIT,KOSOVË. (për marrjen e gradës Doktor i Shkencave)

UNIVERSITETI POLITEKNIK TIRANË FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE DOKTORATA GJEOSHKENCAT, BURIMET NATYRORE DHE MJEDISI Rruga Elbasanit, Tiranë-Albania Tel/fax: ++ 355 4 375 246/5 e-mail: info@fgjm.edu.al DISERTACION TEMA :BILANCI UJOR DHE VLERËSIMI I HUMBJEVE TE MUNDSHME NGA LIQENI I BADOVCIT,KOSOVË (për marrjen e gradës Doktor i Shkencave) Disertant:SKENDER BUBLAKU UDHËHEQËS SHKENCOR: Prof.Dr.ARJAN BEQIRAJ Tiranë 2015

UNIVERSITETI POLITEKNIK TIRANË FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE DOKTORATA GJEOSHKENCAT, BURIMET NATYRORE DHE MJEDISI Rruga Elbasanit, Tiranë-Albania Tel/fax: ++ 355 4 375 246/5 e-mail: info@fgjm.edu.al Disertacion i përgatitur nga: Për marrjen e gradës Msc.Ing. Skënder BUBLAKU DOKTOR BILANCI UJOR DHE VLERËSIMI I HUMBJEVE TE MUNDSHME NGA LIQENI I BADOVCIT,KOSOVË Mbrojtur me 11/Shtator/2015 para Jurisë 1.Prof.dr.Përparim HOXHA 2.Prof.dr.Niko PANO 3.Prof.dr.Sabri ABDULLAHU 4.Prof.dr.Artan TASHKO 5.Prof.as.Shkëlqim DAJA Kryetar(Oponent) Anëtar(Oponent) Anëtar Anëtar Anëtar Tiranë 2015

TREGUESI I PËRMBAJTJES Parathënie...4 Abstrakt...5 Lista e Shkurtimeve...6 Lista e tabelave...7 Lista e figurave...8 Lista e fotografive...9 I HYRJE... 11 II KARAKTERISTIKAT E PËRGJITHESHME TË BASENIT UJËMBLEDHËS... 14 II.1 Vendndodhja dhe topografia... 14 II.2 Kushtet klimaterike... 16 II.2.1. Temperatura... 16 II.2.2. Lagështia e ajrit... 17 II.2.3. Shpejtësia e erës... 18 II.2.4. Shkëlqimi i diellit... 18 II.2.5. Avullimi nga sipërfaqja e ujit... 18 II.2.6. Reshjet... 19 II.3 Mbulueshmëria e tokës... 21 II.4 Hidrografia dhe Hidrometria... 22 II.5 Gjeologjia e Basenit... 23 II.6 Gjeologjia e zonës së digës... 26 II.7 Hidrogjeologjia... 27 III KARAKTERISTIKAT E LIQENIT... 28 III.1 Luhatja e nivelit te liqenit... 28 III.2 Batimetria e Liqenit... 29 III.3 Diga e liqenit te Badovcit... 30 IV METODOLOGJIA DHE MATERIALET... 31 IV.1 Studimet paraprake... 31 IV.2 Matja e parametrave hidro-meteorologjikë dhe hidrokimikë e izotopikë... 31 IV.2.1. Të dhënat meteorolgjike... 31 IV.2.2. Karakteristikat e basenit dhe liqenit... 32 IV.2.3. Inçizimi i batimetrisë... 32 IV.2.4. Monitorimi i ndryshimit të nivelit dhe vëllimit... 33 IV.2.5. Monitorimi i prurjeve (hyrjeve) të ujit nga lumenjtë... 34 IV.2.6. Marrja dhe analizimi i kampioneve për analiza hidrokimike dhe izotopike... 35 IV.3 Shpimi i puseve gjeologjike.... 43 IV.4 Metodologjia e llogaritjes së vëllimit të ujit që hyn në liqen... 43 IV.5 Metoda e llogaritjes se vellimit te ujit qe del nga liqeni... 44 IV.6 Metoda e llogaritjes së bilancit ujor... 45 IV.7 Metoda e llogaritjes së humbjeve të ujit... 46 V REZULTATET... 47 2

V.1 Batimetria e liqenit të Badovcit... 47 V.2. Reshjet... 48 V.3. Prurjet (hyrjet) e ujit ne liqen... 50 V.4. Luhatja e nivelit të ujit në liqen... 55 V.5. Monitorimi i marrjeve të ujit nga Liqeni... 57 V.6. Analizat kimiko-fizike... 57 V.7. Analizat izotopike... 59 VI LLOGARITJA E PARAMETRAVE HIDROLOGJIKE... 61 VI.1 Avullimi... 61 VI.2 Llogaritja e modulit te rrjedhjes.... 65 VII VLERËSIMI I BILANCIT UJOR TË LIQENIT... 69 VII.1 Koha e monitorimit te bilancit ujor... 69 VII.2 Hyrjet nga lumenjtë (VL)... 69 VII.3 Hyrjet nga reshjet në liqen (Vp)... 71 VII.4 Hyrjet nga rrjedhjet sipërfaqësore (VR)... 72 VII.5 Hyrjet nga infiltrimi (VIN)... 74 VII.6 Daljet nga marrja e ujit për nevojat e popullatës (VM)... 74 VII.7 Daljet nga avullimi (VE)... 75 VII.8 Daljet nga infiltrimi (VIO)... 77 VII.9 Daljet nga kapërderdhja e liqenit (Vk)... 78 VII.10 Hyrjet dhe daljet nga liqeni per vitin 2014... 78 VII.11 Hyrjet dhe daljet nga liqeni i Badovcit për periudhën Janar-Qershor, 2015... 80 VII.12 Ndryshimi i vëllimit të liqenit... 82 VII.13 Bilanci ujor i liqenit te Badovcit per vitin 2014... 85 VII.14 Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për periudhën Janar-Qershor 2015... 86 VIII ANALIZA E HUMBJEVE TE UJIT NGA LIQENI... 88 VIII.1 Hulumtimi fiziki i humbjeve të ujit... 88 VIII.2 Hulumtimi i humbjeve me analiza hidrokimike dhe izotopike të O dhe H... 94 VIII.2.1. Hulumtimi i humbjeve me anë të analizave hidrokimike... 94 VIII.2.2. Hulumtimi i humbjeve me anen e analizave izotopike te O-18 dhe H-2... 98 IX INTERPRETIMI I REZULTATETVE TË BILANCIT UJOR DHE HUMBJEVE.. 101 X PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME... 105 X.1 Përfundime... 105 X.2 Rekomandime... 106 XI REFERENCAT... 107 3

PARATHËNIE Ky disertacion vjen si një kontribut shumëvjeçar i autorit në fushën e vlerësimit dhe administrimit të resurseve ujore, por nuk do mund të kishte këtë përmbajtje dhe nivel shkencor pa ndihmën dhe kontributin e gjithë atyre që më kanë përcjellur gjatë gjithë fazave të punimit të disertacionit dhe në mënyrë të veçant: Prof. Dr.Arjan Beqiraj për sygjerimet, këshillat, konsultimet dhe punën e përbashkët në të gjitha fazat e punimit duke përfshirë edhe punën në terren. Prof. Dr. Përparim Hoxha, Dekan i Fakultetit te Gjeologjisë dhe Minierave në Tiranë qe ka kontribuar vazhdimisht me sygjerime dhe propozime për avancimin shkencor të punimit. Prof. Asoc. Dr. Shkelqim Daja dhe stafin e Departamenit të Gjeologjisë së Zbatuar, Mjedisit dhe Gjeoinformatikës, që me këshillat dhe konsultimet e tyre më ndihmuan që punimi te kap nivelet shkencore. Prof. Dr. Naser Kabashi, Dekan i Fakultetit të Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës në Prishtinë, për ndihmen dhe këshillat në fazat e para dhe gjatë përgatitjes së disertacionit. Stafin e Institutit Hidrometeorologjik të Kosovës e në veçanti drejtoreshën Letafete Latifi dhe Msc. Agron Shala për ndihmën dhe punën profesionale për sigurimin e të dhënave historike meteorologjike dhe kryerjen e analizave hidrokimike; Enver Gashi udhëheqës i impiantit për trajtimin e ujit të pijshëm në Badovc i cili më ka ndihmuar me të dhënat për marrjen e ujit nga liqeni. Falenderim për profesorët nga Universiteti i Tiranës dhe Universiteti i Prishtinës, miq e kolegë që nuk hezituan të japin kontribut dhe propozime për çështje të caktuara. Falenderoj familjarë dhe të afërm për ndihmën e pakursyer në lehtësimin e përgatitjes së punimit. Një falenderim i posaçshëm shkon për njerëzit që punuan në terren dhe për të gjithë ata pronarë shtëpish, restorantesh, Shoqatën e peshkatarëve të Prishtinës, që ndihmuan në monitorimin dhe matjen e shumë parametrave dhe pranuan që në pronat e tyre të vendosen paisje monitoruese. 4

Abstrakt Ky disertacion bën vlerësimin e argumentuar të bilancit ujor dhe humbjeve te ujit nga liqeni i Badovcit nëpërmjet përdorimit të kombinuar të metodave shkencore të studimit (hidrologjike, hidrokimike e izotopike). Liqeni i Badovcit është njëri prej resurseve ujore kryesore të Prishtinës për furnizimin me ujë të pijshëm te qytetit dhe rrethinave. Në themel të këtij disertacioni qëndron hipoteza se rënia e nivelit të ujit në liqen është më e madhe se ulja e pritshme e shkaktuar nga marrja e ujit prej tij. Jane matur parametra te rëndësishëm të bilancit ujor si batimetria, reshjet, hyrjet nga lumenjtë dhe marrjet e ujit nga liqeni. Avullimi nga sipërfaqja e ujit është matur dhe llogaritur me metoda empirike. Rrjedhja sipërfaqësore që hyn drejtëpërdrejt në liqen është llogaritur përmes modulit të rrjedhjes i përcaktuar nga matja e hyrjeve të ujit nga lumenjtë. Rezultatet e batimetrisë përcaktojnë se vëllimi dhe sipërfaqja e liqenit në kuotën normale 649.75m mbi nivelin e detit janë respektivisht 26.500.000 m 3, dhe 1.71 km 2. Batimetria gjithashtu konstaton një zvogëlim të vëllimit fizik të liqenit prej 1.000.000 m 3 për shkak te depozitimit të sedimenteve të ardhura nga lumenjtë. Reshjet mesatare në Basenin e Badovcit të matura në katër pluviometra per vitin 2014 dhe për Janar- Qershor 2015, janë respektivisht 870,29 mm dhe 398.56 mm. Avullimi nga sipërfaqja e liqenit i llogaritur me metodën Penman për vitin 2014 dhe Janar-Qershor (2015) është respektivisht 506.6mm dhe 320.6 mm. Koeficienti Pan ose relacioni në mes avullimit të matur dhe avullimit te llogaritur është 0.77. Moduli i llogaritur i rrjedhjes për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 është përkatësisht 5.86 l/s/km 2 dhe 6.8l/s/km 2. Prurjet e matura mesatare të ujit nga tre lumenjtë për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor (2015) janë respektivisht 574.2 l/s dhe 1,229.0 l/s. Në vitin 2014 niveli i matur në fillim dhe mbarim te vitit ishte 637.15m dhe 635.80m mbi nivelin e detit që i përgjigjet ndryshimit të vellimit me 9,510.000 m 3. Niveli i matur i ujit në fund të Qershorit ishte 649.26m mbi nivelin e detit që i përgjigjet ndryshimit të vellimit prej 8,900,000m 3 për periudhën Janar-Qershor (2015). Vëllimi i llogaritur i ujit që hyn në liqen nga të gjitha komponentet për vitin 2014 është 22,334,517 m 3 ndërsa për periudhën Janar-Qershor 2015 është 22,645,002 m 3. Afërsisht 85% e vëllimit të ujit që hyn në liqen është nga lumenjtë.vëllimi i llogaritur i ujit që del nga liqeni për vitin 2014 është 11,295,420 m 3, ndërsa për periudhën Janar-Qershor 2015 është 11,864,405 m 3. Në vëllimin e ujit që del nga liqeni në vitin 2015 është përfshirë edhe vëllimi i kapërderdhur nga liqeni nga Marsi deri në Maj që arrin 4,698,188 m 3. Bilanci ujor i liqenit për vitin 2014 dhe për periudhën Janar-Qershor 2015 tregon se ndryshimi i vëllimit në liqen nuk përputhet me ndryshimin në mes hyrjeve të ujit në liqen dhe daljeve të ujit nga liqeni. Kjo diferencë për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 është respektivisht -3,698,097 m 3 dhe -1,885,716 m 3. Ky vëllim i ujit, që është i barabarte me 15% të vëllimit total të liqenit ose 35% të ujit që merret nga liqeni, vlerësohet si humbje e ujit për shkak të infiltrimit përmes formacioneve gjeologjike. Nga hulumtimet fizike të humbjeve rezulton të ketë prezencë te rrjedhjeve të ujit në anën e djathtë të digës dhe në pjesën e poshtme të saj. Dy shpimet në pjesën e poshtme të digës konstatojnë se formacionet janë të plasaritura dhe intensivisht te shkatërruara. Analizave hidrokimike te Klorit (Cl) dhe analizat izotopike te O-18 dhe D konfirmojnë humbjet e ujit nga liqeni. Për më tepër përmes bilancit të masës izotopike te O dhe H del që rreth 90% e ujit të minierës së Hajvalisë vjen nga liqeni dhe pjesa tjetër nga uji meteorik. Rezultatet e disertacionit për bilancin ujor dhe vlerësimin e humbjeve paraqesin jo vetëm përfundime shkencore të rëndësishme, por u vijne në ndihmë autoriteteve që menaxhojnë liqenin e Badovcit për një planifikim më të mirë të shfrytëzimit të ujit nga liqeni dhe marrjen e masave teknike për zvoglimin e humbjeve të ujit prej tij. 5

LISTA E SHKURTIMEVE KPMM=Komisioni i Pavarur per Miniera dhe Minerale IHKM=Instituti Hidrometeorologjik i Kosoves J=Janari SH=Shkurti M=Marsi P=Prilli M=Maji Q=Qershori K=Korriku G=Gushti SH=Shtatori T=Tetori N=Nëntori DH=Dhjetori Q=Prurja e ujit V=Shpejtesia S=Sipërfaqeja e seksionit të lagur Pi=Pluviometri VP=Veri Përendim Njësitë: mm=milimeter m=meter km=kilometetër km 2 =Kilometër katror m/s=metër për second km/h=kilometre për orë (mb)=milibar mmhg=milimetra e shtyllës se Merkurit JL=Jug-Lindje ph=perqenderimi i joneve te Hidrogjenit R=Perimetri i lagur S=Pjerrësia e kanalit n=koeficienti Manning u8=shpejtësia e erës në 8 m lartësi u2=shpejtësia e erës në 2 m latësi eo=presioni aktual i ajrit es=presioni i avujve të ngopur F=Lagështia relative q=moduli i rrjedhjes ΔV=Ndryshimi i vëllimit ne liqen VP=Vellimi i reshjeve ne liqen VR= Vellimi i rrjedhjes siperfaqesore nga baseni ne liqen VL= Vellimi i hyrjes se ujit nga lumenjtë VIN= Vellimi I inifilrimit të ujrave nentoksore VM= Vellimi i marrjes se ujit nga liqeni VE= Vellimi i ujit te avulluar nga liqeni VIO= Vellimi ujrave te larguar nga diga VK= Vellimi ujit të kaperderdhur nga diga =Permijë %=Përqindje m 3 =Metër kub mm/ditë=milimetra në ditë mm/muaj=milimetra në muaj l/s=liter për second m 3 /s=metër kubë për second l/s/km 2 =Litër për second në kilometër katrorë C=Gradë Celsius 6

Lista e tabelave Tabela II.1 Lartësia mbidetare e reliefit të Basenit... 15 Tabela. II.2 Pjerrësia e shpateve në basenit ujëmbledhës... 15 Tabela II.3. Vlerat mesatare të temperaturës (ºC) per periudhën 1947-1978... 16 Tabela II.4. Vlerat mesatare të temperaturës (ºC) per periudhen 2013-2014... 17 Tabela II.5 Vlerat mesatare të lagështisë (%) për periudhën 1947-1978... 17 Tabela II.6. Vlerat mesatare të lagështise (%) per periudhën 2013-2014... 17 Tabela II.7. Vlerat mesatare të shpejtësisë (m/s) së erës për periudhën 2013-2014... 18 Tabela II.8. Kohëzgjatja mesatare e shkëlqimit te diellit për periudhën 1947-1978 (orë/ditë)... 18 Tabela II.9. Kohëzgjatja mesatare e shkëlqimit te diellit për vitin 2014 (orë/ditë)... 18 Tabela II.10.Vlerat mesatare te avullimit (mm) per vitin hidrologjik 1982... 18 Tabela II.11. Reshjet mesatare vjetore për periudhën 1948-2014 dhe për vitet hidrologjike 2012, 2013, 2014 (mm)... 19 Tabela II.12. Mbulueshmëria e pellgut në (km²) dhe (%)... 21 Tabela II.13. Gjatesitë e lumenjeve në Basenin e Badovcit... 22 Tabela II.14.Vlerat mesatare të prurjeve në profilin e digës për periudhën 1953-1961 (m³/sec)... 23 Tabela III.1.Vlerat mesatare mujore të nivelit të liqenit të Badovcit për periudhën 2002-2015... 28 Tabela III.2.Vëllimi i liqenit në funksion të nivelit të ujit në liqen (viti 1965)... 29 Tabela IV.1. Emertimi dhe pozicioni i vendosjes se pluviometrave... 32 Tabela V.1. Vlerat e vëllimit dhe sipërfaqeve të liqenit në funksion të nivelit absolut për. 47 Tabela V.2. Reshjet mesatare mujore në katër pluviometrat për vitin 2014... 48 Tabela V.3. Reshjet mesatare mujore për periudhën Janar-Qershor, 2015... 50 Tabela V.4. Prurjet e matura të lumenjve (viti 2014)... 51 Tabela V.5. Sipërfaqja e nënpellgjeve, liqenit dhe basenit të Badovcit... 52 Tabela V.6. Prurjet mesatare mujore të lumenjve (viti 2014)... 53 Tabela V.7. Prurjet e matura në lumenjtë e basenit, Janar-Qershor 2015... 54 Tabela V.8. Prurjet mesatare mujore të lumenjve te basenit (Janar-Qershor 2015)... 54 Tabela V.9. Niveli i ujit në liqen në vitin 2014 dhe Janar-Qershor 2015... 56 Tabela V.10. Sasia mesatare e ujit (l/sec) e tërhequr nga liqeni per vitin 2014 dhe Jan-Qer 2015... 57 Tabela V.11. Analizat hidrokimike te mostrave të ujit (27.04.2015)... 58 Tabela V.12. Analizat izotopike të O dhe H... 60 Tabela VI.1.Vlerat mesatare të avullimit nga liqeni i Bad. në vitin 2014, sipas metodës Penman... 62 Tabela VI.2. Vlerat mesatare të avullimit nga liqeni i Badovcit në periudhën Janar- Qershor 2015, sipas metodës Penman... 62 Tabela VI.3. Vlerat mesatare të avullimit nga liqeni i Bado. në vitin 2014 sipas metodës Meyers... 63 Tabela VI.4.Vlerat mesatare të avullimi nga liqeni i Badovcit për periudhën 2015 sipas metodës Meyers...63 Tabela VI.5. Vlerat mesatare mujore (mm) për avullimin Penman dhe Pan (Prill-Qershor, 2015)...... 65 Tabela. VI.6. Vlerat mesatare mujore (mm) të reshjeve sipas metodës Thiessen, për vitin 2014... 66 7

Tabela. VI.7. Vlerat mesatare mujore (mm) të reshjeve sipas metodës Thiessen, për periudhën Janar-Qershor (2015)... 67 Tabela VI.8. Parametrat fizikë dhe hidrologjikë të basenit... 67 Tabela VII.1. Vëllimi hyrës i ujit në liqen nga lumenjtë për vitin 2014... 70 Tabela VII.2. Vëllimi hyrës në liqen nga lumenjtë për periudhën Janar Qershor, 2015... 70 Tabela VII.3. Vëllimi hyrës nga reshjet e drejtëpërdrejta në liqen për vitin 2014... 71 Tabela VII.4. Vëllimi hyrës nga reshjet e drejtëpërdrejta në liqen për periudhën Jan-Qer, 2015... 72 Tabela VII.5. Vëllimi hyrës nga rrjedhjet sipërfaqësore në liqen për vitin 2014... 73 Tabela VII.6. Vëllimi hyrës nga rrjedhjet sipërfaqësore në liqen për periudhën Jan-Qers, 2015... 73 Tabela VII.7. Vëllim i ujit të marrë nga liqeni i Badovcit për vitin 2014 dhe Janar-Qershor (2015)... 74 Tabela VII.8. Avullimi Penman (E0) dhe vëllimi i avullimit nga liqeni për vitin 2014... 76 Tabela VII.9. Avullimi Penman (E0) dhe vëllimi i avullimit nga liqeni për vitin 2015... 76 Tabela VII.10. Vëllimi i infiltrimit nëpër trupin e digës për vitin 2014 dhe periudhën Janar- Qershor, 2015... 77 Tabela VII.11. Vëllim i ujit i hyrë në liqen në vitin 2014... 78 Tabela VII.12. Vëllim i dalë i ujit nga liqeni i Badovcit për vitin 2014... 79 Tabela VII.13. Vëllim hyrës i ujit në liqen në Janar-Qershor, 2015... 80 Tabela VII.14. Vëllim i dalë i ujit nga liqeni në Janar-Qershor, 2015... 81 Tabela VII.15. Variacioni mujor i nivelit, hyrjes dhe daljes se ujit per vitin 2014 dhe periudhen Janar-Qershor, 2015... 83 Tabela VII.16. Ndryshimi i nivelit dhe vëllimit të ujit në liqenin e Badovcit për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor, 2015... 84 Tabela VII.17. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për vitin 2014... 85 Tabela VII.18. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për periudhën Janar-Qershor, 2015... 87 Tabela VIII.1. Te dhënat për shpimet dhe piezometrin... 89 Tabela VIII.2. Niveli i ujit ne liqen, piezometrin (B-19) dhe shpimin (B-14) per periudhen 15Maj - 30Qershor... 92 Tabela. IX.1 Lartësia dhe prurja e ujit në lumin Androvina... 102 Tabela IX.2. Niveli i ujit në minierën e Hajvalisë... 103 Lista figurave Fig. II.1. Hartë skematike e Basenit ujëmbledhës të Liqenit të Badovcit... 14 Fig. II.2. Harta gjeomorfologjike e Basenit... 15 Fig. II.3. Variacioni vjetor i vlerave mesatare të temperaturës për periudhën 1949-2014.. 17 Fig. II.4. Variacioni i vlerave mesatare vjetore të reshjeve (1948-1978) dhe (2001-2011) 19 Fig. II.5 Variacioni i vlerave mesatare vjetore të reshjeve (2012-2014)... 20 Fig. II.6. Harta e stacioneve shimatëse me linjat e izioheteve... 20 Fig. II.7. Mbulushmeria e tokës në basenin ujëmbledhës të Badovcit... 21 Fig. II.8. Tipet kryesore te tokave ne basenin ujembledhes te Badovcit(KPMM, 2006)... 22 Fig. II.9. Harta hidrografike e Basenit të Badovcit... 23 Fig. II.10. Harta gjeologjike e Basenit (a) dhe lokacionit të Digës së Badovcit (b) (KPMM, 2006)... 25 Fig. II.11. Profili gjeologo-inxhinjerik i Digës së Badovcit... 27 Fig. III.1. Luhatja e nivelit të ujit në liqenin e Badovcit per periudhen 1985-1995... 28 Fig. III.2. Luhatja e nivelit të ujit në liqenin e Badovcit per periudhen 2002-2015... 29 8

Fig. III.3. Prerje tërthore e digës së Badovcit... 30 Fig. IV.1. Vendmarrja e provave të ujit për analiza hidrokimike dhe izotopike... 36 Fig. IV.2. Lakorja e kalibrimit për atomin e Zn... 41 Fig. IV.3. Komponentet e ujit që hyjnë në liqen... 45 Fig. IV.4. Komponentët e ujit që dalin nga liqen... 46 Fig. V.1. Modeli i batimetrisë të liqenit të Badovcit... 47 Fig. V.2. Vëllimi dhe sipërfaqja e Lqenit te Badovcit në vitin 2014... 48 Fig.V.3. Harta e basenit ujëmbledhës të Badovcit me nënpellgjet, vendndodhjën e pluviometrave, Evapometri (PA) dhe grafikët e reshjeve mesatare mujore dhe vjetore për vitin 2014... 49 Fig. V.4. Grafikët e reshjeve mujore dhe komulative (Janar-Qershor, 2015)... 50 Fig. V.5. Nënpellgjet e Basenit dhe stacionet e matjeve të prurjeve nga lumenjtë... 52 Fig. V.6. Variacioni i prurjeve mesatare mujore të lumenjve (viti 2014)... 53 Fig. V.7. Prurjet mesatare vjetore të lumenjve për vitin 2015... 55 Fig. V.8. Luhatja e nivelit të ujit në liqenin e Badovcit për vitin 2014 dhe Jan-Qe 2015... 56 Fig. VI.1. Vlerat mujore dhe vjetore të avullimit nga liqeni i Badovcit për vitin 2014, sipas metodës Pennman dhe Meyers... 64 Fig. VI.2. Vlerat mesatare te avullimit për periudhën Janar-Qershor (2015) në liqenin e Badovcit, sipas metodës Pennman dhe Meyers... 64 Fig. VI.3. Relacioni në mes Penman dhe Pan avullimit... 65 Fig. VI.4. Llogaritja e reshjeve në basen sipas metodes Thiessen... 66 Fig. VII.1.Vëllimi hyrës nga lumenjtë per vitin 2014... 70 Fig. VII.2.Vëllimi hyrës nga lumenjtë per vitin 2014... 71 Fig. VII.3.Vëllimi hyrës nga reshjet në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Jan-Qer 2015. 72 Fig. VII.4. Vëllimi hyrës nga rrjdhjet sipërfaqësore në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015... 73 Fig. VII.5. Vëllimi i marrjes së ujit në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Janr-Qer 2015 75 Fig. VII.6. Vëllimi i avullimit të liqenit për vitin 2014 dhe periudhën Jan-Qer 2015... 76 Fig. VII.7. Vëllimi i infiltrimit në trupin e digës për 2014 dhe periudhën Jan-Qer, 2015... 77 Fig. VII.8. Vëllimi i kapërderdhur nga diga për vitin 2015... 78 Fig. VII.9. Vëllimi i hyrjes së ujit në liqenin e Badovcit per vitin 2014... 79 Fig. VII.10. Vëllimi i dalë i ujit nga liqenii i Badovcit për vitin 2014... 80 Fig. VII.11. Vëllimi hyrës i ujit në liqenin e Badovcit për periudhën Jan-Qer, 2015... 81 Fig. VII.12. Vëllimi i dalë i ujit nga liqeni i Badovcit për periudhën Janar-Qer, 2015... 82 Fig. VII.13. Vëllimi mujor i ujit qe hyrë dhe dalë dhe niveli i ujit në liqenin e Badovcit për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor, 2015... 83 Fig. VII.14. Luhatja e nivelit dhe vëllimit të ujit në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor, 2015... 84 Fig. VII.15. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për vitin 2014... 86 Fig. VII.16. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për periudhën Janar-Qershor 2015... 87 Fig. VIII.1 Kolonat litologjike të shpimeve nr.1 (B-12) dhe nr.2 (B-14)... 90 Fig. VIII.2. Variacioni i nivelit te ujit ne liqen, piezometrin (B-19) dhe shpimin (B-14) per periudhën 15 Maj - 30 Qershor... 92 Fig. VIII.3. Hartë skematike e vendosjes së minierës të Hajvalisë në raport me liqenin e Badovcit dhe gjeologjia e zonës... 93 Fig. VIII.4. Profili gjatësor Liqeni i Badovcit- Miniera e Hajvalisë (tregohet niveli i ujit në minierë, Prill 2015)... 93 Fig. VIII.5. Diagrama Sholler e përberjes... 96 Fig. VIII.6. Diagrama Piper e përberje... 96 9

Fig. VIII.7. Variacioni i permbajtjes se klorit në ujrat e kampionuar... 96 Fig. VIII.8 Variacioni i permbajtjes se sulfateve në ujrat e kampionuar... 97 Fig. VIII.9 Variacioni i vlerave te fortësisë se pergjitheshme në ujrat e kampionuar... 97 Fig. VIII.10. Variacioni i permbajtjes se nitrateve në ujrat e kampionuar... 98 Fig. VIII.11 Përbërja izotopike e ujërave të kamapionuara në raport me ujërat meteorike globale... 100 Fig. VIII.12. Variacioni i përbërjes izotopike të O-18 dhe D... 100 Fig. IX.1. Lakorja Q-H për lumin Androvina... 102 Fig. IX.2. Variacioni i nivelit te ujit në minierën e Hajvalisë dhe liqenin e Badovcit (2004-2015)... 103 Lista e Fotografive Foto II.1. Pamje e Liqenit dhe e digës së Badovcit (2015)... 16 Foto IV.1. Pamje nga matja e reshjeve (Pluviomeri 1) dhe matja e avullimit (Evapometri Pan)... 32 Foto IV.2. Inçizimi i batimetrisë ne fazat (i) dhe (ii)... 33 Foto IV.3. Monitorimi i nivelit të ujit në liqen me nivelmatës... 33 Foto IV.4. Kapërderdhesi në Lumin Androvinë... 34 Foto IV.5. Llogaritja e prurjes me kapërderdhës katërkëndor... 34 Foto IV.6. Matja e shpejtësisë në lumin Slivovë... 35 Foto IV.7. Pamje e profilit në lumin Mramor... 35 Foto IV.8. Marrja e mostrave të ujit nga liqeni... 35 Foto IV.9. Mostrat për analiza kimike dhe për analiza izotopike.... 37 Foto IV.10. Konduktometrat WTW... 37 Foto IV.11. TS 1408 µs/cm në 200C... 37 Foto IV.12. Bufer standart te çertifikuar... 38 Foto IV.13. ph-metër... 38 Foto IV.14. SAA PERKIN ELMER... 40 Foto IV.15. Shpimi 1 (33.0m)... 43 Foto IV.16. Shpimi 2 (30.0m)... 43 Foto VIII.1.Shkembinjte serpentinike te tektonizuar dhe me çarshmeri te zhvilluar ne anen e djathte te liqenit ne afersi te diges... 88 Foto VIII.2. Piezometri ne krahun e djathtë të digës (16m)... 90 Foto VIII.3. Pamje e coprave shkembore mbi 10cm te gjate te karotes se shpimit per vlërsimin e RDQ për shpimin 1 (B-12)... 91 Foto VIII.4. Rrjedhja e poshtme e ujit në anën e djathtë të digës (Maj 2015)... 94 Foto VIII.5. Rrjedhja në pjesën e poshtme të digës (Qershor 2015)... 94 10

I HYRJE Liqeni i Badovcit është njëri prej resurseve kryesore për furnizimin me ujë të pijshëm për qytetin e Prishtinës dhe zonave përreth. Pjesa qëndrore e Kosovës, ku bën pjesë Prishtina dhe baseni ujëmbledhës i Badovcit ka resurse ujore të pamjaftueshme sipërfaqësore dhe nëntokësore. Disa prej arsyjeve kryesore të ndërmarrjes së këtij studimi janë: - Liqeni i Badovcit do të jetë resurs shumë i vlefshëm për qytetarët e Prishtinës dhe rrethinës tani dhe në të ardhmen. - Rëndësia e liqenit të Badovcit rritet me rritjen e kërkesave për shfrytëzimin e ujit në rajonin e Prishtinës. - Studimet paraprake nuk japin një bilanc ujor të besueshëm dhe nuk argumentojnë faktorët që ndikojnë në bilanc. - Është evidentuar një mospërputhje midis uljes së nivelit të ujit në liqen dhe marrjes së ujit prej tij. Ky punim synon ti pergjigjet pyetjes: A ka humbje uji nga liqeni? Nëse po, sa janë dhe ku shkon ky ujë? Për të dhënë përgjigje shkencore të argumentuar, studimi tenton që nëpërmjet përdorimit të kombinuar të metodave shkencore të studimit (hidrologjike, hidrokimike e izotopike), të mundësoj një vlerësim të argumentuar të bilancit ujor të liqenit, të humbjeve të ujit nga liqeni dhe të shkaqeve të këtyre humbjeve. Qëllimi i këtij disertacioni është që ti jap përgjigje pytjes se shtruar mbi humbjet e ujit nga liqeni, të avancoj punën kërkimore e shkencore në fusha të ngjashme me këtë që trajton studimi, duke i dhënë atij një karakter aplikativ në fushën e resurseve ujore, ekonomisë dhe mjedisit. Realizimi i këtij disertacioni vjen edhe si një kontribut 15 vjeçar i autorit në administrimin e resurseve ujore të Kosovës dhe punës kërkimore në kete fushe. Autori përveç periudhës së kohës se doktoraturës është marrë me administrimin dhe përcjelljen e liqenit të Badovcit për një periudhë mbi 10 vjeçare. Ky punim kombinon njohuritë që autori ka për liqenin, të dhënat për liqenin nga matjet, monitorimet dy vjeçare në terren dhe aplikimet e fundit shkencore për bilancin ujor, identifikimin dhe gjurmimin e humbjeve përmes analizave kimiko-izotopike. Fazat e punimit nisin me studimin e materialeve ekzistuese dhe grumbullimin e të dhënave me rëndësi për liqenin dhe basenin e Badovcit, për të vazhduar me monitorimet, matjet, hulumtimet në terren, anlizat kimiko-izotopike, dhe duke përfunduar me përpunimin dhe nxjerrjen e rezultateve bashkë me rekomandimet. Punimi trajton edhe probleme që ende në Kosovë nuk janë trajtuar mjaftueshëm, siç janë bilancet ujore për liqene të ndërtuara, batimetrinë e liqenit dhe gjurmimin e humbjeve të ujit me anë të izotopeve të O-18 dhe H-2. Gjatë punimit për sigurimin e të dhënave të sakta janë përdorur paisje si Pluviometra, Evapometer, matës të shpejtësisë së ujit, makinë për shpime vertikale, kampion marrës uji nga liqeni, echo-sonder për matjen e batimetrisë, paisje gjeodezike dhe nivel-matës te ujit. Gjithashtu janë shfrytëzuar programe te ndryshme si ArcGIS, AutoCAD, Pipe Flow Advisor. Analizat fiziko-kimike janë kryer në Institutin hidrometeorologjik të Kosovës (IHKM), ndërsa analizat izotopike në Istituto di Geoscienze e Georisorse (CNR-IGG) -Laboratorio Chimico-Isotopico (Pisa),Itali. 11

Studimi është ndërtuar në dhjetë kapituj duke përfshirë hyrjen si kapitull i parë. Në kapitullin e dytë trajtohen të dhënat e përgjitheshme mbi Basenin që përfshijnë vendndodhjen, topografinë, të dhënat klimaterike, mbulueshmerinë dhe hidrografinë e basenit, gjeologjinë dhe hidrogjeologjinë e basenit ujëmbledhës. Në kapitullin e tretë përshkruhen të dhënat kryesore për karakterisitikat e liqenit si : luhatjet e nivelit të ujit ne liqen dhe batimetrinë, gjithashtu trajtohet diga e Badovcit në aspektin e karakteristikave teknike të ndërtimit. Në kapitullin e katërt trajtohen metodat dhe materialet e përdorura gjatë përgatitjes së punimit. Analizimi i studimeve paraprake për liqenin, grumbullimi i të dhënave meteoerologjike, metodologjia e punimit të batimetrisë, metodologjia e monitorimit dhe përpunimit të parametrave hidrologjikë, metodologjia e llogaritjes për prurjet dhe vëllimet hyrëse të ujit në liqen, si dhe vëllimet e ujit që dalin nga liqeni, metodologjinë e marrjes se kampioneve dhe analizimin e parametrave hidrokimike dhe izotopike, metodologjine e llogaritjes së bilanit ujor dhe humbjeve. Janë paraqitur gjithashtu materialet e përdorura duke specifikuar karakteristikat, metodën e matjes dhe llogaritjes. Në kapitullin e pestë trajtohen batimetria, parametrat pluviometrike dhe hidrometrike, si parametra të matur dhe krijimi i modelit të batimetrisë. Vëllimi i mbushjes nga erozioni në afërsi të digës është rreth 1.000.000 m 3, ndërsa vëllimi i përgjithshëm i liqenit është 25.600.000 m 3 (Bublaku, S, Beqiraj A. 2014). Sipërfaqja e liqenit është 1.71km 2 në kuotën normale të digës 649.75m mbi nivelin e detit. Reshjet e monitoruara në katër pluviometra për 2014 janë 870.25mm, ndërsa për periudhën Janar-Qershor (2015) janë 398.56mm. Prurjet mesatare të monitoruara të ujit nga tre lumenjtë për vitin 2014 janë 574.1 l/sec dhe për periudhën Janar-Qershor 2015 janë 1,290.0 l/s. Niveli i ujit në liqen në Janar dhe Dhjetor të vitit 2014 ishte respektivisht 637.15m dhe 643.60m mbi nivelin e detit. Në Qershor të 2015 niveli ishte 649.25m mbi nivelin e detit. Është për tu theksuar se prurjet e shumta në vitin 2015 rezultuan me rritjen e nivelit të ujit në liqen, dhe nga mesi i Marsit deri në mesin e Majit liqeni kishte kuotën normale ose kuotën e kapërderdhjes 649.75 m mbi nivelin e detit. Është trajtuar edhe marrja e ujit prej liqenit nga Ujësjellësi Rajonal ʺPrishtinaʺ dhe rezulton qe marrja mesatare për vitin 2014 është 334.3 l/s ndersa për periudhën monitoruese Janar- Qershor 2015 është 418.3 l/s.në kapitullin e gjashtë janë trajtuar analizat hidrokimike dhe izotopike. Janë marrë 18 kampione për analiza hidrokimike dhe 25 kampione për analiza izotopike nga lumenjtë, liqeni, rrjedhjet, galeritë e minerave, miniera e Hajvalisë dhe nga ujrat meteorikë. Në kapitullin e gjashtë janë llogaritur parametrat hidrologjikë si avullimi dhe moduli i rrjedhjes. Avullimi nga sipërfaqja e liqenit është llogaritur me tri metoda, (i) Pennman, (ii) Meyers dhe (iii) i matur me Evapometrin Pan standard. Ekuacioni Pennman është perdorur në llogaritjen e bilancit ujor, dhe në vitin 2014 avullimi është 506.6 mm, ndërsa për periudhën Janar-Qershor 2015 është 320.6 mm. Në këtë kapitull është llogaritur moduli rrjedhjes që mundëson llogaritjen më të saktë të vëllimit që hyn nga rrjedhja sipërfaqësore e nënpellgut (IV) direkt në liqen. Moduli i rrjedhjes për 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 është respektivisht 5.86 l/s/km 2 dhe 6.8 l/s/km 2. 12

Në kapitullin e shtatë është bërë vlerësimi i bilancit ujor për vitin 2014 dhe për periudhën Janar-Qershor 2015. Llogaritja e bilancit dhe e komponenteve të vëllimit që hyjnë dhe dalin nga liqeni është bërë sipas barazimit (11), i cili shpreh se ndryshimi i vëllimit në liqen brenda një kohe monitoruese duhet të jetë i barabartë me ndryshimin midis vëllimit që hyn në liqen dhe vëllimit që del nga liqeni. Vëllimi i ujit që hyn në liqen është shuma e vëllimit që hyn nga: (i) hyrja nga lumenjtë (VL), (ii) hyrja nga reshjet e drejtëpërdrejta ne liqen (VP) (iii), hyrja nga rrjedhja sipërfaqësore e nënpellgut IV (VR) dhe (iv) vëllimi që hyn nga infiltrimi (VIN), i cili është vlersuar i vogel dhe eshte marrë zero për 2014. Vëllimi që hyn në liqen për 2014 është 22,334,517 m 3, dhe për periudhën Janar-Qershor 2015 është 22.645.002 m 3. Në të njejtën periudhë për 2014 dhe Janar Qershor 2015 vëllimi i dalur nga liqeni është shuma e: (i) marrjet nga liqeni (VM), (ii) avullimi prej liqenit (VE), (iii) infiltrimi në trupin e digës (VIO) dhe (iv) vëllimi i ujit që gjatë muajit Mars deri në Maj të vitit 2015 të dalë nga kapërderdhja (VK) e liqenit. Vëllimet e ujit që dalin nga liqeni janë 11,295,420m 3 për vitin 2014 dhe 11.862.3903m 3 për periudhën Janar-Qershor 2015. Ndryshimi i vëllimit të liqenit për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 është respektivisht 7.340.000 m 3 dhe 8.900.000 m 3. Në të dy periudhat monitoruese si për vitin 2014 ashtu edhe për periudhën Janar-Qershor 2015 rezultati i bilancit ujor tregon qe ndryshimi i vëllimit nuk është i barabarte me diferencën në mes hyrjeve të vëllimit të ujit në liqen dhe daljeve të vëllimit të ujit nga liqeni. Kjo diferencë negative e shprehur në bilancin ujor për vitin 2014 dhe periudhën Janar- Qershor 2015 është respektivisht (-3.698.097m 3 ) dhe (-1,,885,716m 3 ) dhe vlerësohet si humbje e ujit nga infiltrimi. Në kapitullin e tetë punimi trajton vlerësimin e humbjeve të ujit që dalin nga bilanci ujor. Hulumtimi i humbjeve trajtohet në dy mënyra: (i) Hulumtimi fizik i humbjeve, nga rrjedhjet e drejtëpërdejta në pjesën e djathtë dhe në pjesën e poshtme të digës. Kjo metodë analizon përbërjen dhe gjendjen e shkëmbinjeve drejtëpërdrejt në terren, dhe në dy kampionet e kolonave të shpimeve. (ii) Bazuar në rezultatet e analizave hidrokimike dhe izotopike rezulton se përberja kimike dhe sidomos izotopike (O-18 dhe D) e ujit nga rrjedhjet, shpimet, galeria e minerës, janë të njejta me ato të ujit te liqenit, çka konfirmon që infiltrimet e ujit nga liqeni përmes çarjeve të shkëmbinjve të bazamentit të tij janë prezente dhe të prekshme. Nga ana tjetër uji i minierës së Hajvalisë shfaq përbërje izotopike të O-18 dhe H-2 (D) të ndërmjetme midis përbërjes izotopike të lehtë të reshjeve të shiut dhe përbërjes izotopike më të rëndë të liqenit, kjo e fundit për shkak të fraksionimit izotopik fal avullimit. Sipas bilancit të masës izotopike për ujra që përzihen, u gjet që rreth 90% e ujit në minieren e Hajvalisë është me prejardhje nga liqeni i Badovcit dhe vetëm 10% nga ujrat meteorikë (Bublaku S, Beqiraj A, 2015). Në kapitullin e nëntë interpretohen rezultatet e studimit.rezultatet shkencore të studimit tregojnë në mënyrë të qartë dhe bindëse për një humbje të ujit në bilancin ujor të liqenit të Badovcit, me rreth 15% të vlerës së përgjithshme të vëllimit të liqenit ose 30% të vëllimit që merret nga liqeni. Kjo konstatohet si për vitin 2014 edhe për periudhën Janar-Qershor (2015). Gjithashtu analizat hidrokimike dhe izotopike konfirmojnë se uji që del nga rrjedhjet, shpimet, galeria dhe 90% e ujit që është në minierën e Hajvalisë është ujë i liqenit të Badovcit. Nga rezultatet hidrokimike dhe izotopike konstatohet se rrjedhjet e verifikuara të 13

ujit janë nga ana e djathtë e digës por nuk përjashtohet mundësia që një sasi të infiltrohet edhe nën bazamentin e saj. Në kapitullin e dhjetë studimi nxjerrë përfundimet dhe rekomandimet. II KARAKTERISTIKAT E PËRGJITHESHME TË BASENIT UJËMBLEDHËS II.1 Vendndodhja dhe topografia Baseni i Badovcit është pjese e basenit te Ibrit që është njeri prej pesë baseneve ujembledhëse në Kosovë, i cili gjendet në pjesën verilindore të Kosovës, në gjerësi dhe gjatësi gjeografike respektivisht 21º03-21º23 dhe 42º40-42º36, në një distancë prej 13 km nga kryeqyteti i Kosovës, Prishtina (Fig II.1). Për shfrytëzimin e ujt që mblidhet nga ky basen në vitin 1965 është ndërtuar diga e Badovcit në profilin e rrjedhjes së lumit Graqanka dhe është formuar liqeni i Badovcit. Pellgu i lumit Graqanka ka sipërfaqe 164.90 km² dhe është pjesë e pellgut të lumit Sitnica, i cili i takon pellgut të lumit Ibër. Destinimi fillestar i shfrytëzimit të ujit te liqenit ishte për furnizim me ujë të pijshëm, ujitje dhe industri, ne raportet: 62% e vëllimit për ujitjen e 6000 ha tokë bujqesore, 29% për furnizimin me ujë të popullatës dhe 9% për nevojat e minierës se Pb-Zn të Kishnicës dhe Hajvalisë. Destinacioni i shfrytëzimit të ujit të liqenit është ndryshuar me kalimin e kohës për arsye të rritjes së kërkesave për ujë të pijshëm në qytetin e Prishtinës. Që prej vitit 1980, ky liqen pothuajse në tëresi është orientuar për furnizimin me ujë të pijshëm të qytetit të Prishtinës dhe rrethinave të saj, dhe një sasi e vogël e ujit shkon për minierat. Fig. II.1. Hartë skematike e Basenit ujëmbledhës të Liqenit të Badovcit 14

Modeli i krijuar i basenit me ndihmën e programit ArcMap-10.1 nxjerr rezultatet se baseni ujëmbledhës i Badovcit ka një sipërfaqe prej 104.1 km² dhe karakterizohet me disnivele të theksuara që shtrihet në një lartësi nga 605 m deri në 1,200 m mbi nivelin e detit. Pjesa me e madhe e Basenit karakterizohet me pjerrësi nga 15% deri 35% (Tabela II.1, II.2; Fig II.2.). Tabela II.1 Lartësia mbidetare e reliefit të Basenit Lartesia (m.n.d) (605-700) (700-800) (800-900) (900-1000) (1000-1200) Siperfaqja (%) 7.1 31.8 34.2 20.8 6 Tabela. II.2 Pjerrësia e shpateve në basenit ujëmbledhës Pjerrësia (0-5) (5-15) (15-25) (25-35) >35 (%) 7.4 25.4 41.7 21.3 4.2 Lartesia (m) Fig. II.2. Harta gjeomorfologjike e Basenit 15

Foto II.1. Pamje e Liqenit dhe e digës së Badovcit (2015) II.2 Kushtet klimaterike Klima në basenin ujëmbledhës të Badovcit është kontinentale (Pllana,1991) dhe ndikohet nga kushtet e relievit të terrenit. Ndikim në formimin e klimës kanë luginat e lumenjëve Sitnica, Llapi dhe Graqanka. Në stacionin më të afërt meteorologjik me basenin ujëmbledhës të Badovcit temperatura minimale e regjistruar është -27.5 C, temperatura maksimale 39 C dhe temperatura mesatare 10.4 C (Elezaj dhe Kodra, 2007). Reshjet mesatare për periudhën 1948-1978 në satcionet metorologjike më të afërta (Prishtinë, Janjevë e Bostane), janë respektivisht 598.0 mm 632.0mm dhe 751.0 mm (IH, Jerosllav Çerni,1983). Reshjet brenda basenit ujëmbledhës të Badovcit të regjistruara në Stacionin e Mramorit, për periudhën 1947-1997 ishin 648.013 mm (Ujësjellesi Rajonal Prishtina,1995). II.2.1. Temperatura Temperatura në zonën qëndrore të Kosovës, ku përfshihet edhe baseni ujëmbledhës i Badovcit, karakterizohet me lëkundje të temperatuarave gjatë muajve dhe stinëve të vitit. Temperaturat e ulëta i takojnë muajve Janar, Shkurt dhe Dhjetor, ndërsa ato më të larta regjistrohen në Korrik dhe Gusht. Në tabelen II.3 jepen të dhënat për temperaturen në stacionin meteorologjik Prishtinë (1947-1978) (IH, Jerosllav Çerni,1983), dhe në tabelen II.4 jepën temperaturat mesatare mujore (2013-2014) për Prishtinën (IHMK,2014).Variacioni vjetor i vlerave mesatare për periudhën 1947-2014 është dhënë në figurën II.3. Tabela II.3. Vlerat mesatare të temperaturës (ºC) per periudhën 1947-1978 Muaji Stacioni J SH M P M Q K G SH T N DH Mes Prishtina -1.1 1.2 4.6 10.0 14.6 18.0 19.9 19.9 16.0 10.5 6.2 1.0 10.1 16

Tabela II.4. Vlerat mesatare të temperaturës (ºC) per periudhen 2013-2014 Muaji Prishtina J SH M P M Q K G SH T N DH Mes 2013 1.6 3.9 6.6 12.8 16.7 19 21.6 23.4 16.8 12.6 7.8 0 11.9 2014 3.5 6.7 8.4 10.4 14.5 18.5 20.8 21.9 15.7 11.2 7.8 2 11.8 24.0 20.0 16.0 Temperatura (ºC 12.0 8.0 4.0 0.0-4.0 Muaji J SH M P M Q K G SH T N DH 1949-1978 -1.1 1.2 4.6 10.0 14.6 18.0 19.9 19.9 16.0 10.5 6.2 1.0 2013 1.6 3.9 6.6 12.8 16.7 19 21.6 23.4 16.8 12.6 7.8 0 2014 3.5 6.7 8.4 10.4 14.5 18.5 20.8 21.9 15.7 11.2 7.8 2 Fig. II.3. Variacioni vjetor i vlerave mesatare të temperaturës për periudhën 1949-2014 II.2.2. Lagështia e ajrit Lagështia e ajrit si faktor meteorologjik bashkë me temperaturën dhe presionin paraqesin faktorë të rëndësishëm që kanë ndikim në klimë. Faktorët ndikues në lagështinë e ajrit janë akumulimet ujore, rrjeti hidrografik, bimësia, format e relievit etj (Hrelaj,H,2007). Në tabelen II.5 dhe II.6 janë të paraqitura vlerat mesatare të lagështisë së ajrit për periudhën 1947-1978 (IH, Jerosllav Çerni,1983). Tabela II.5 Vlerat mesatare të lagështisë (%) për periudhën 1947-1978 Muaji Stacioni J SH M P M Q K G SH T N DH Mes Prishtina 83.0 78.0 71.0 65.0 68.0 68.0 64.0 61.0 68.0 73.0 80.0 83.0 71.8 Tabela II.6. Vlerat mesatare të lagështise (%) per periudhën 2013-2014 Prishtina Muaji J SH M P M Q K G SH T N DH Mes 2013 81.7 78.3 71.7 61.9 65.1 67.6 56.6 53.5 62.5 70 81 83.1 69.4 2014 84.3 68.4 68.6 78.1 76.2 71.9 70.7 67.6 81.6 80 83 86.1 76.4 17

II.2.3. Shpejtësia e erës Era në basenin e Kosovës Qëndrore, ku përfshihet edhe baseni ujëmbledhës i Badovcit, fryn në drejtime te ndryshme, sipas stinëve të vitit. Drejtimi më i shpeshtë i erës është Veri- Perendimor gjatë stinës së Dimrit dhe Vjeshtës dhe Jug-Lindor gjatë Verës. Fortësia më e madhe e erës është drejtimi Jug-Perendimor dhe Jug-Lindor. Ne tabelen II.7 janë të dhënat për intensitetin e erës për periudhën 2013-2014 (IHMK,2015). Tabela II.7. Vlerat mesatare të shpejtësisë (m/s) së erës për periudhën 2013-2014 Prishtina Muaji J SH M P M Q K G SH T N DH Mes 2013 1.9 3.7 2.6 1.7 2.1 1.9 1.4 2 1.3 1.1 1.8 1.2 1.9 2014 1.3 2.3 1.6 1.6 1.4 1.2 1.6 1.4 1 1.9 1.4 1.4 1.5 II.2.4. Shkëlqimi i diellit Kohëzgjatja e shkëlqimit të diellit (Insolacionit) llogaritet si prezencë e shkëlqimit me interval kohor ditor, mujor ose vjetor. Faktorët klimatikë (gjerësia gjeografike, lartësia mbidetare, përhapja e masave tokësore dhe ujore etj.) përcaktojnë edhe nivelin e shkëlqimit të Diellit. Në tabelen II.8 jepën të dhënat për kohëzgjatjen mesatare të shkëlqimit të diellit (ore / ditë) për periudhën 1948-1978 (IH, Jerosllav Çerni,1983) dhe tabela II.9 për vitin 2014 (IHMK,2015). Tabela II.8. Kohëzgjatja mesatare e shkëlqimit te diellit për periudhën 1947-1978 (orë/ditë) Muaji Stacioni J SH M P M Q K G SH T N DH Mes Prishtina 2.4 3.7 4.7 6.2 7.2 8.6 9.9 9.6 7.4 5.5 3.2 3.2 5.9 Tabela II.9. Kohëzgjatja mesatare e shkëlqimit te diellit për vitin 2014 (orë/ditë) Muaji Stacioni J SH M P M Q K G SH T N DH Mes Prishtina 2.6 3.9 4.5 5.6 7.3 9.5 10.3 10.7 7.3 5.3 3.1 1.3 5.9 II.2.5. Avullimi nga sipërfaqja e ujit Avullimi është procesi i humbjeve të ujit në formë avujsh nga sipërfaqet e hapura të trupave ujorë, siç janë lumenjtë, liqenet dhe detet (Shaw,2005). Temperatura, era, lagështia e ajrit dhe rrezatimi diellor janë komponentet kryesore ndikuese në avullim. Evidentohet nje mungesë e të dhenave për avullimit nga siperfaqja e ujit ku te dhenat e vetme jane te paraqitura në Tabela II.10 qe prezanton avullimin e matur për stacionin meteorologjik të Prishtinës për vitin 1982 (IH, Jerosllav Çerni,1983).Vlera e avullimit (në mm) është më e madhe gjatë muajve me temperatura të larta (Maj Shtator). Tabela II.10.Vlerat mesatare te avullimit (mm) per vitin hidrologjik 1982 Muaji Stacioni J SH M P M Q K G SH T N DH E 0 ET Prishtina / / / 104.3 132.9 150.0 175.0 179.0 125.1 86.7 30.0 / 983.0 866.3 18

II.2.6. Reshjet Reshjet janë mekanizmi dominues i depozitimit ciklik të lagështisë atmosferike nga atmosfera ne trupa ujorë dhe në kontinente (George dhe tj.,2014). Sasia e reshjeve ne basenin e Badovcit nuk dallon nga pjesa tjetër e pellgut të Ibrit. Reshjet maksimale shumëvjeçare shkojnë deri ne 1080 mm, ndërsa ato minimale janë 400 mm. Reshjet janë matur në katër stacione meteorologjike për periudhën 1947 deri në vitin 2015. Në stacionin meteorologjik të Prishtinës reshjet për vitet (1947-1998) dhe (2001-2011) janë respektivisht 578.9 mm dhe 661.0 mm (tabela II.11), (Fig.II.4) (IHMK,2008&Kastrati,2013). Reshjet e matura ne stacionin meteorologjik të Prishtinës për vitet 2012, 2013, 2014 janë respektivisht 541.2mm, 471.1mm dhe 879.1 mm (tabela II.8.1), (Fig.II.5) (IHMK,2015). Stacioni shimatës i Mramorit është i vetmi brenda basenit të Badovcit. Në këtë stacion sasia mesatare e reshjeve te regjistruara per periudhen 1956-1994 eshte 693.0mm. Për dy stacionet, Bostan dhe Janjevë, qe janë në kufi me basenin ujëmbledhës të Badovcit, reshjet për vitet 1947-1994 janë respektivisht 737.0mm dhe 597.0 mm (Fig. II.6). Reshjet mesatare të kalkuluara për periudhën 1947-1994 në Basenin ujëmbledhës të Badovcit janë 644.74 mm (Ujesjellesi Rajonal Prishtina,1995) Tabela II.11. Reshjet mesatare vjetore për periudhën 1948-2014 dhe për vitet hidrologjike 2012, 2013, 2014 (mm) Viti Reshjet(mm) 1948-1998 578.9 2001-2011 661.0 2012 541.1 2013 471.1 2014 879.1 80 70 60 Reshjet(mm) 50 40 30 20 10 Muaji 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 1948-1978 31.9 37.1 38 50.9 55.3 53 46.4 44.1 62.3 49.6 57.8 52.5 2001-2011 53.3 36.1 51.4 51.9 64.5 55.7 40.1 58.9 53.3 65.1 66.7 64 Fig. II.4. Variacioni i vlerave mesatare vjetore të reshjeve (1948-1978) dhe (2001-2011) 19

Reshjet(mm) 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Muaji J SH M P M Q K G SH T N DH 2012 105.7 36.1 12.8 51.5 102 6.2 53.3 3.9 13.7 60.4 29.6 65.9 2013 49.4 39.3 39.7 18.9 56.2 37.5 32.6 5.6 56.6 64.8 54.6 15.9 2014 6.6 1.2 49.5 218.8 71 88.7 76.8 9 152.8 63.7 82.4 58.6 Fig. II.5 Variacioni i vlerave mesatare vjetore të reshjeve (2012-2014) Fig. II.6. Harta e stacioneve shimatëse me linjat e izioheteve 20

II.3 Mbulueshmëria e tokës Mbulueshmëria me vegjetacion e basenit ka një ndikim të theksuar në kushtet hidrologjike të pellgut dhe cilësinë e ujit. Baseni ujëmbledhës i Badovcit karakteriziohet me një mbulueshmëri të lartë që përfshin vegjetacionin e ulët dhe të lartë me rreth 90%, ku 35.8 % e sipërfaqes janë pyje të larta dhe 55.9 % e saj pyje me densitet të ulët (Fig.II.7; Tabela II.12). Brenda kufijve të basenit ka një popullsi të vogël që merret kryesisht me aktivitete bujqësore dhe blegtoriale. Aktiviti ekonomik dhe industrial brenda basenit është i kufizuar dhe nuk ka ndikim në bilancin ujor dhe kualitetin e ujit. Tipet më të përfaqësuara të tokave ne basenin e Badovcit janë smonicat e eroduara, tokat ngjyre kafe e ceket dhe e thellë mbi flish, tokat rankeri mbi shkembinjtë andezitikë. (KPMM, 2006). Ne zonen e diges kemi prerzencen e tokës rendezinë të zhvilluar mbi serpentinite, dhe tokën deluviale në anën e djathte të digës dhe liqenit ( (Fig.II.8). Tabela II.12. Mbulueshmëria e pellgut në (km²) dhe (%) Mbulushmeria e tokes Sipërfaqja Vendbanime dhe rrugë Zona bujqësore Pyje me densitet të lartë Pyje densitet të ulët Sipërfaqe ujore km² 1.7 5.5 37.3 58.2 1.5 % 1.6 5.3 35.8 55.9 1.4 Fig. II.7. Mbulushmeria e tokës në basenin ujëmbledhës të Badovcit 21

Fig. II.8. Tipet kryesore te tokave ne basenin ujembledhes te Badovcit(KPMM, 2006) II.4 Hidrografia dhe Hidrometria Baseni ujëmbledhës i Badovcit me sipërfaqe prej 104.2 km² ka një strukturë hidrologjike të thjeshtë, të përbërë prej lumenjve, përrënjve dhe disa burimeve të vogla ujore. Mramor, Slivova (Klisyra) dhe Androvina janë tre lumenjtë kryesorë që bartin ujin deri te liqeni i Badovcit. Lumi Mramor dhe ai Slivovë me gjatësi 8.3 km dhe 9.8 km, ushqejnë rreth 70% të sasisë së ujit në liqen, ndërsa lumi Androvina me gjatësi prej 5 km ushqen rreth 13% ( Tabela II.13; Fig.II.9). Mramori dhe Slivova kanë rrjedhëshmëri gjatë gjithë vitit ndërsa Androvina në stinët e thata shteron. Burimet ujore janë të pakëta dhe me sasi të vogla të ujit. Prurjet e ujit nga lumenjtë, përrenjtë dhe burimet ujore janë matur në periudhën e ndërtimit të digës së liqenit në vitet 1953-1962. Prurjet mesatare në profilin e digës së Badovcit për këto vite janë raportuar të nivelit 1.03 m 3 /s ( tabela II.14) (Bashkësia e ujrave të Kosovës,1962). Tabela II.13. Gjatesitë e lumenjeve në Basenin e Badovcit Lumenjet Emri Gjatesia[km] Slivova 9.8 Mramori 8.3 Androvina 5.0 (km) 23.1 22

Fig. II.9. Harta hidrografike e Basenit të Badovcit Tabela II.14.Vlerat mesatare të prurjeve në profilin e digës për periudhën 1953-1961 (m³/sec) Muaji Viti J SH M P M Q K G SH T N DH Q(m³/s) 1953 0.048 0.049 0.048 0.05 0.052 0.35 0.28 0.47 0.19 0.11 0.13 0.08 0.155 1954 0.107 0.605 0.59 1.222 2.4 0.62 1.9 0.55 0.35 0.26 1.17 2.14 0.993 1955 2.78 0.75 2.39 2.67 2.72 2.88 3.42 2.45 1.26 0.43 0.28 0.25 1.857 1956 0.31 0.35 0.75 0.11 0.13 0.18 0.18 0.15 1.02 0.46 0.23 0.25 0.343 1957 1 0.28 0.53 1.93 0.92 7 3.75 2.36 0.92 0.8 0.55 0.52 1.713 1958 0.66 0.6 0.44 0.61 0.44 0.47 0.41 0.52 0.59 0.63 0.94 0.64 0.579 1959 0.48 1.15 1.02 0.95 2.6 2.43 2.22 3.35 1.48 1.2 1.16 1.46 1.625 1960 1.6 1.08 2.16 1.82 1.59 1.66 1.36 4.67 0.33 0.23 0.15 0.51 1.430 1961 0.83 0.67 0.22 0.18 0.52 4.8 5.82 3.9 0.72 0.72 0.56 0.4 1.612 Q m=1.03 (m³/s) II.5 Gjeologjia e Basenit Ne aspektin gjeologjik baseni i Badovcit i takon zonës së Vardarit e cila përfaqëson brezin kufitar ndërmjet rajonit të Drino-Ivanicës, si pjesë fundore e zonës së Dinarideve, dhe masivit Serbo-Maqedonas (Elezaj dhe Kodra, 2008). Në ndërtimin gjeologjik të tij marrin pjesë gëlqerorët, formacionet terrigjene (melanzhi ofiolitik, ranorë, alevrolite, argjilite), magmatikë (gabro-diabaze, andezite, peridotite) e metamorfikë (shiste kuar-mikorë, shiste kloritike, shiste sericitike, filite, gneise, mermere) (Fig.II.10). Formacionet e mësiperme kanë përgjithësisht shtrirje submeridionale, karakteristike për dinaridet. Shkëmbinjtë metamorfikë janë paleozoikë, ndërsa formacionet terrigjene janë të moshës kretasike e terciare. Melanzhi ofiolitik Jurasik, që i takon nënzonës së Vardarit, është pjesërisht i metamorfizuar dhe paraqitet në trajtë të një brezi të gjerë në pjesën e sipërme të përroit Slivovë dhe vazhdon në 23

drejtim të Gjilanit (juglindje). Baseni i Badovcit karakterizohet nga një përhapje e gjerë e depozitimeve sipërfaqesore të Kuaternarit të përfaqësuara nga eluvione, deluvione dhe proluvione (rëra, zhavorri, rëra-lymore). Deluvionet përhapen pothuajse në gjithë shpatet kodrinore të basenit, ndersa proluvionet përhapen përgjatë luginave të përrenjëve Mramor, Graçanka dhe Slivovë, në pjesën e mesme dhe të poshtme të pellgut ujëmbledhës të Badovcit. Katernari Formacionet e Kuaternarit janë të përfaqësuara me eluvione, deluvione, aluvione (al) dhe proluvione (pr). Deluvionet përhapen pothuajse në gjithë shpatet kodrinore të basenit. Proluvionet dhe aluvionet e Kuaternarit përhapen përgjatë luginave lumore në pjesën e sipërme dhe të poshtme të pellgut ujëmbledhës të Badovcit. Në pjesen e sipërme këto formacione takohen në të dy anët e lumit Mramor (pjesa verilindore) dhe lumit Klisura (pjesa juglindore). Sedimente të Kuaternarit shtrihen po ashtu edhe poshtë trupit të pendës/digës së liqenit të Badovcit, në të dy anët e lumit Graçanka. Aluvionet përbëhen nga rëra, zhavorri, rëra-lymore, ndërsa proluvionet paraqiten në formë të koneve të vogla dhe në përbërjen e tyre hyn material copëzor i pasortuar i rërave dhe zhavorreve. Terciari Terciari përfaqësohet me sedimentet e Pliocenit të Poshtëm (Pl1) të cilat ndërtojnë pjesën qëndrore në formë të dy thjerrëzave, ndërsa përhapje më të gjerë kanë në pjesën perendimore të zonës së liqenit të Badovcit. Përbëhen nga formacione me karakter molasik, shpesh te pakonsoliduara si zhavorri, rëra, rëra argjilore, argjila dhe lignite. Formimet e Terciarit Neogjen (N) përfaqësohen edhe me andezite (α) të cilat përhapen në pjesën juglindore të zonës. Kretaku Formacionet e Kretakut kanë përhapje të gjerë në zonën akumulimit sipërfaqësor të Badovcit. Përhapja më e madhe e tyre është në pjesen veripërendimore të liqenit, duke përvijuar në formë thjerrëzash në zonën qëndrore dhe jugore të akumulimit. Janë të përfaqësuara me ranore, mergele, alevrolite, (kati Senonian - Cr2 3 ), melanzhi ofiolitik i ricikluar i nënzonës së brendshme të Vardarit dhe ranore, alevrolite, mergele, konglomerate bazaltike (kati Turonian, Albian Cr2 2 -Cr1 5 ). Formimet e Kretakut janë të prekura nga tektonika dhe të ndara në zona të ngushta nga thyerjet gjatësore. 24

a) b) Fig. II.10. Harta gjeologjike e Basenit (a) dhe lokacionit të Digës së Badovcit (b) (KPMM, 2006) 25

Jurasiku Formacionet e moshës së Jurasikut kanë përhapje më të madhe në zonën e pendës të liqenit të Badovcit. Përfaqësohen me melanzhin ofiolitik një pjesë e të cilit është i mtamorfizuar. Melanzhi ofiolitik i takon nënzonës së Vardarit. Paraqitet në trajtë të një brezi të gjerë në pjesën e sipërme të lumit Klisura dhe vazhdon në drejtim të Gjilanit (juglindje). Në anën përendimore janë të kufizuara me formacionet e Kretakut, ndërsa në anën verilindore mbi to janë të mbihipura metamorfitet e Novo Bërdës dhe metamorfitet e skajit të Koznicës (juglindje). Diabazet - Kanë përhapje në pjesën qëndrore dhe juglindore dhe takohen në formë blloqesh, me strukturë primare të ruajtur mirë. Në to takohen plagjioklaze të epidotizuara dhe albitizuara, piroksene dhe minerale metalike të limonitizuara Gabrot - Kanë përhapje të vogël, paraqiten në formë të blloqeve. Janë mjaft të metamorfizuara, në përbërjen e tyre marrin pjesë plagjioklazi, pirokseni monoklin dhe rrallë enstatiti. Si produkte sekondare janë amfiboli, epidoti, coisiti, granatet, kloriti, sfeni, mineralet metalore etj. Serpentinitet - kanë përhapje mjaft të madhe, paraqiten në formë e trupave të parregullt thjerrëzorë me dimensione mertrike deri kilometrike përgjatë thyerjes dhe në brendësi të vetë melanzhit ofiolitik. Serpentinitet janë me pamje rreshpore dhe strukturë rrjetore. Plasaritjet dhe çarjet në serpentinit janë të mbushura me kalcedon, opal, karbonate dhe argjila. Vepra inxhinierike diga është e mbështetur në serpentinite si mjedisi më i përshtatshem gjeologo inxhinierik. Gnejset-Granitet- kanë përhapje të vogël në zonën e pendës dhe më gjerë në ujëmbledhësin e Badovcit, takohen në formë të një thjerrëze të vetme në pjesën jugore. Metamorfitet e Novo Bërdes dhe Zhegovcit shtrihen në formë thjerrëzash në pjesën përendimore me perhapje të kufizuar. II.6 Gjeologjia e zonës së digës Në zonën e digës përhapjen më të madhe e kanë serpentinitet. Më pak takohen rreshpet filitike, shkëmbinjtë terrigjene (ranore, mergele, argjila) dhe gabrot e diabazet. Serpentinitet paraqiten në formë të trupave të parregulltë thjerrëzorë me dimensione nga disa metra në disa kilometra, përgjatë thyerjes dhe në brendësi të vetë melanzhit ofiolitik. Serpentinitet janë me pamje rreshpore, dhe strukturë rrjetore. Plasaritjet dhe çarjet në serpentinit janë të mbushura me kalcedon, opal, karbonate dhe argjila. Shkalla e përajrimit dhe e çarshmërisë së serpentiniteve ka shume rëndësi sepse vepra inxhinierike diga është e mbështetur në këto shkëmbinjë. Prania e një zone tektonike me rënie gati vertikale (Instituti për Hidroekonomi Jarosllav Çerni, 1982) (Fig. II.11) në profilin e digës e komplikon situatën e kullimit të ujit nga liqeni drejt ujrave nëntokesore. Rreshpet filitike përhapen në krahun juglindor të digës dhe plani i foliacionit (S1) ka shtrirje Jl-VP. Diabazet kanë përhapje në pjesën qëndrore dhe juglindore dhe takohen në formë blloqesh kompakte dhe me strukturë primare të ruajtur mirë. Paraqiten të epidotizuara dhe albitizuara në shkallë të ndryshme. 26

Fig. II.11. Profili gjeologo-inxhinjerik i Digës së Badovcit II.7 Hidrogjeologjia Ndërtimi i larmishëm gjeologjik i ujëmbledhësit ka kushtëzuar formimin e disa akuifereve të ujërave nëntokësorë (KPMM, 2006), të cilët përshkruhen më hollësisht në paragrafët që vijojnë: Akuiferë me ujëmbajtje të dobët Lidhen kryesisht me shistet metamorfike të Paleozoikut, të cilët janë shkëmbinjë me përshkueshmëri shumë te ulët. Ushqimi i këtij akuiferi bëhet kryesisht nga reshjet atmosferike dhe shkarkohet përmes burimeve me kapacitet nën 1 l/s, të cilët dalin në zonat e dekompozuara dhe të prekura nga tektonika. Akuferë me çarje Takohen në serpentinitet, gabrot, bazaltet e diabazet dhe paraqesin terrene me ujëpërshkushmëri të dobët. Akumulimi i ujrave nëntokësore në këta shkëmbinjë kontrollohet nga shkalla e zhvillimit të sistemit të çarjeve që kushtëzon një variacion të ujëdhënies së burimeve nga 0.01 l/s deri 1.0 l/s. Akuferë karstikë Lidhen me shkëmbinjtë gëlqerorë të cilët paraqesin akuifere të rendësishëm. Burimet qe dalin nga këto shkëmbinjë kanë prurje mbi 1.0 l/s. Akuiferi intergaranular - i përket depozitimeve aluviale të cilat paraqesin akuifere me ujëdhënie më të madhe në këtë ujëmbledhës. Trashësia e tij luhatet nga 3 deri 7 m. Ky akuifer ka përhapje kryesisht përgjatë luginave lumore. Prurjet e ujit në puset e hapura në këto depozitime luhaten nga 2 deri 10 l/s. Referuar hartës hidrokimike të Kosovës 1:200.000 (KPMM, 2006) ujërat nëntokësore në basenin ujëmbledhës të akumulimit sipërfaqësor të Badovcit i takojnë kryesisht tipit bikarbonat (HCO3 > 50%), ndërsa ujërat në pjesën e poshtme te basenit ujëmbledhës i takojnë tipit hidokimik të përzier të ujit me përbërje 25 < % Ca < 50 %, 25 < % Mg < 50 %, 25 < % Na < 50 %). Mineralizimi i përgjithshem ka vlera nën 500 mg/l, ndërsa fortësia karbonate luhatet nga 12 deri 16 Gj. Vlera e ph luhaten nga 7.2 deri 7.6, ndërsa temperatura nga 12 deri 12.5 C (Instituti për Hidroekonomi,,Jarosllav Çerni,1982). 27

III KARAKTERISTIKAT E LIQENIT III.1 Luhatja e nivelit te liqenit Luhatja e nivelit të liqenit është në funksion të bilancit të reshjeve në liqen, humbjeve nga liqeni, avullimit, marrjes së ujit dhe ujrave infiltruese që dalin nga liqeni (Van der Kamp, 2008). Luhatja e nivelit mund të modelohet bazuar në njohuritë për reshjet, avullimin nga liqeni, hyrjet nga lumenjet, marrjet e ujit nga liqeni dhe baseni ujëmbledhës (Kebede etj., 2005). Të dhënat mbi luhatjet e nivelit në liqenin e Badovcit janë të dy periudhave kohore: 1985-1995 (Fig III.1) dhe 2002-2015 (Tabela III.1; Fig.III.2). Niveli(m.n.d) Niveli(m.n.d) 642.0 640.0 638.0 636.0 634.0 632.0 630.0 628.0 626.0 624.0 622.0 620.0 618.0 Viti 616.0 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Niveli(m.n.d) 636.2 640.0 638.2 640.4 635.7 639.3 632.0 630.3 627.1 625.5 625.0 Fig. III.1. Luhatja e nivelit të ujit në liqenin e Badovcit per periudhen 1985-1995 Tabela III.1.Vlerat mesatare mujore të nivelit të liqenit të Badovcit për periudhën 2002-2015 Niveli në vite (m.n.d) Muaji 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 J 643.4 644.7 642.1 642.6 644.0 645.5 641.4 637.8 641.0 649.0 644.4 641.5 636.7 645.3 SH 641.8 645.8 643.3 642.5 646.0 645.1 641.0 639.2 641.6 648.8 644.7 640.3 636.1 647.8 M 642.0 646.0 644.3 643.0 649.1 644.9 642.2 639.6 642.8 648.7 644.9 641.0 635.8 649.8 P 642.0 646.0 646.1 644.7 650.0 644.5 642.1 641.9 646.4 648.6 645.5 641.5 641.5 649.8 M 642.1 645.5 646.0 646.1 649.8 644.1 641.8 643.3 647.5 648.5 646.2 641.2 645.5 649.7 Q 641.7 645.1 645.7 647.3 649.5 643.6 640.3 643.1 649.9 648.1 646.3 641.1 645.3 K 641.1 643.9 645.1 647.0 649.0 643.4 640.5 642.8 650.0 648.8 645.8 640.6 644.8 G 640.8 643.2 644.6 646.5 648.5 642.2 639.7 642.4 649.9 648.6 645.0 639.6 644.0 SH 639.9 642.6 644.1 645.7 647.6 641.4 639.1 641.4 648.9 646.8 643.7 638.8 643.5 T 640.5 642.1 643.4 644.6 647.0 640.8 638.9 640.6 648.3 646.0 643.4 638.3 643.3 N 640.5 641.6 642.6 643.9 646.5 641.6 638.0 640.1 647.6 645.4 642.6 637.6 643.3 DH 641.5 641.4 642.5 643.5 646.0 641.6 638.0 641.1 647.3 644.6 642.1 637.0 643.6 28

653.00 651.00 649.00 647.00 645.00 643.00 Niveli(m.n.d) 641.00 639.00 637.00 635.00 633.00 631.00 629.00 627.00 625.00-12.00 24.00 36.00 48.00 60.00 72.00 84.00 96.00 108.00 120.00 132.00 144.00 156.00 168.00 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Viti Fig. III.2. Luhatja e nivelit të ujit në liqenin e Badovcit per periudhen 2002-2015 III.2 Batimetria e Liqenit Batimetria ka për qellim përcaktimin e thellësise nënujore të dyshemesë së liqenit. Me fjalë të tjera është hipsometria nënujore (Hilldale and Raff,2007). Nëpërmjet inçizimit batimetrik regjistrohet thellësia dhe konfiguracioni i fundit të trupit ujor (Gebreslase etj, 2012). Inçizimi i liqenit është i nevojshëm për të marrë të dhëna sa më reale për vëllimin dhe sipërfaqen e ujit në liqen. Njohja e vëllimit aktual të liqenit ndihmon në vlerësimin më të saktë të humbjeve që mund të jenë në liqen. Që prej vitit 1965 kur u bë mbyllja e digës dhe filloi akumulimi i ujit, nuk ka patur ndonjë matje të vëllimit të ujit dhe vlerësimit të sedimentimeve në Liqenin e Badovcit. Vëllimi i liqenit që nga ndërtimi në vitin 1965 është llogaritur në funksion të nivelit të ujit në liqen sipas të dhënave të tabelës III.2. (JV/ Lahmeyer International GmbH & Hidroing DK,2010). Tabela III.2.Vëllimi i liqenit në funksion të nivelit të ujit në liqen (viti 1965) Niveli (m.n.d) Vëllimi (x 10⁶ m³) 650 26.0 640 13.0 632 6.0 630 4.9.0 618 1.3 613 0.1 608 0.0 29

III.3 Diga e liqenit te Badovcit Diga e Liqenit Badovc është ndërtuar në periudhën e viteve 1962-1965 në profilin e Lumit Graçankë dhe trupi i digës ndërtohet nga materiali rrethanor (gurë të hedhur) dhe ka ekran prej argjile. Lartesia hidraulike e digës është 45 m dhe kuota e kurorës së digës dhe e fundit të saj janë respektivisht 653.0 m.n.d. dhe 608.0 m.n.d. Kuota më e ulët është pjesa e ekranit që ka kuotën 601.00 m.n.d. Kuota e nivelit normal është 650.0 m.n.d në të cilën liqenit ka vëllim prej 27.000.00 m3 (Ujesjellesi Rajonal Prishtina,1995). Ndarja e vëllimit të shfrytëzimit të liqenit në fillimet e tij ishte: për furnizim me ujë të pijshëm 8,200,000 m 3 dhe për ujitje 14,000,000 (Ujesjellesi Rajonal Prishtina,1995). Trashësia e ekranit argjilor në kurorë (kota 651.0 m.n.d) është 4.0 m dhe në koutën 608.0 është 24.0 m. Trashësia e argjilës zvoglohet në 10 m në kuotën 601.0 m.n.d ku është edhe pjesa fundore e digës. Pjerrësia e ekranit është 1:1.35 në biefin e sipërm dhe 1:1.07 në biefin e poshtëm. Koeficienti i filtrimit të ekranit sipas projektit është 1x10-6 deri 1x10-8 (cm/s). Pjerrësia e skarpateve në biefin e sipërm është 1:2, ndërsa në biefin e poshtëm 1:1,25 (Fig. III.3). Në të dy anët e ekranit argjilor janë të vendosura shtresat filtruese ku në biefin e poshtëm zgjatet deri në themele dhe shërben edhe si drenues i ujit. Fig. III.3. Prerje tërthore e digës së Badovcit 30

IV METODOLOGJIA DHE MATERIALET Sigurimi i të dhënave për realizimin e studimit është realizuar nëpërmjet dy rrugëve: 1) seritë e matjeve historike të parametrave hidro-meteorologjike dhe 2) gjenerimi i të dhënave nga monitorimi i parametrave hidro-meteorologjikë gjatë periudhës së realizimit të Temës së Doktoratures. IV.1 Studimet paraprake Nga hulumtimi i materialit të mëparshëm, janë referuar të dhëna nga tre studime të kryera në periudha të ndryshme të cilat janë marrë me çështje të liqenit të Badovcit. i. Projekti kryesor i ndërtimit 1962-1965 (Ekonomia e ujrave te Kosoves,1960 ). Sipas rezultateve të matjeve hidrometrike (1953-1961), prurjet mesatare në profilin e digës së Badovcit jepen të rendit 1.03 m³/sec. ii. Studimi ʺStudimi i shkaqeve hidrologjike dhe gjeologjike për mungesën e ujit në akumulimin ʺ Graçanka ʺ (Ujësjellesi regjional Prishtina,1995). Sipas këtij studimi humbjet e ujit janë vlerësuar të rendit 1,411,363 m³ për vitin 1988 dhe 9,184,200 m³ për vitin 1989. Studimi rekomondon që për përcaktimin e elemeteve të bilancit ujor duhet të kryhen matje të parametrave hidrologjike dhe të bëhet analiza e nivelit të ujrave nëntoksore në pjesën e poshtme të digës. Gjithashtu studimi rekomandon verifikimin e ujëpërshkushmërisë së masivit gjeologjik nën dhe perreth digës. iii. Studimi ʺZhvillimi i resurseve ujore për Ujësjellesin Prishtinaʺ (JV/ Lahmeyer International GmbH & Hidroing DK,2010). Studimi analizon bilancin ujor për liqenin e Badovcit duke krijuar edhe një model meteorologjik për basenin për vitet 2007 dhe 2008. Rezultatet e modelit tregojnë se hyrjet në liqen sipas modelit meteorologjik për vitin 2007 dhe 2008 duhet të ishin respektivisht 9.970.000m³ dhe 8,540,000 m³. Nga bilanci i liqenit për 2007 dhe 2008 hyrjet e ujit në liqen ishin respektivisht 5,070,000m³ dhe 6,080,000m³. IV.2 Matja e parametrave hidro-meteorologjikë dhe hidrokimikë e izotopikë IV.2.1. Të dhënat meteorolgjike Të dhënave meteorologjike aktuale dhe historike janë grumbulluar në dy rrugë. Të dhënat historike për reshjet, temepraturën, lagështinë e ajrit, erën, shkëlqimin e diellit janë marrë nga Instituti Hidrometeorologjik i Kosoves (IHMK,2014) dhe Stacioni Meteorologjik në Prishtinë(http://www.wunderground.com/personal-weather-station/dashboard?ID=IKOSOVOP). Të dhënat për reshjet dhe avullimin janë marrë nga matjet direkte në terren. Reshjet në basen janë monitoruar përmes vendosjes së katër pluviometrave në lokacione të ndryshme të basenit (Tabela.IV.1). Pluviometrat e vendosur mundësojnë matjen gjithëpërfshirëse të reshjeve në basen. Pluviometrat janë instaluar me lexim manual, me diametër Dn=250mm dhe lartësi H=100 cm. Leximi është në (ml) dhe konvertimi ka raportin (ml/mm)=49.0625 (Foto.IV.1). Avullimi është monitoruar me evapometrin Pan standart i instaluar ne hyrje te liqenit në lartësi 8 m nga niveli i liqenit, me dimensione standarte Dn=120.7 cm H=25 cm.evapometri Pan mbushet me ujë deri në lartësinë 5-6 cm nën lartësinë maksimale të saj. Leximi është manual në (mm) dhe shkalla e konvertimit në (mm/m 3 ) është 1/0.001 (Foto.IV.1). 31

Tabela IV.1. Emertimi dhe pozicioni i vendosjes se pluviometrave Pluviometeri P1 P2 P3 P4 Emri Liqeni Slivovë Llabjan Mramor X 7523457.4 7526245.94 7529012.66 7522657.08 Y 4720191.21 4718914.06 4715293.53 4725568.74 Z (m.n.d) 675.00 712.0 810.0 797.0 Foto IV.1. Pamje nga matja e reshjeve (Pluviomeri 1) dhe matja e avullimit (Evapometri Pan) IV.2.2. Karakteristikat e basenit dhe liqenit Për të përcaktuar madhësinë e basenit dhe karakteristikat si topografia, mbulueshmëria, hidrografia, pjerrësia e basenit janë krijuar harta të ndryshme dixhitale duke përdorur programin ArcMap 10.1. Në përgatitjen e hartave janë përdorur dhe të dhënat e marra nga matjet me aparaturën gjeodezike Leica GPS,Viva GSNN. IV.2.3. Inçizimi i batimetrisë Ndërtimi i modeli të batimetrisë (hipsometria nënujore ) është bëre në dy faza: (i) krijimi i modelit nga kuota e nivelit të ujit 638.61 (m.n.d) regjistruar me daten 14.10.2013 deri në fundin e liqenit 605.00 m.n.d. (ii) krijimi i modelit nga kuota 638.61 m.n.d deri në kuotën normale 649.75 m.n.d. Hydrograhic Echo Sunder-HydroBox2010 (Foto.IV.2) është përdor në fazën e parë duke regjistruar pika në çdo 5 sekonda në seksionet e tërthorta të Liqenit. Instrumenti gjeodezik Leica GPS,Viva GSNN (Foto IV.2) është përdor për ndërtimin e batimetrisë në fazën e dytë. Nga databaza e dy matjeve është ndërtuar modeli përfundimtar i batimetrisë së liqenit të Badovcit mbi të cilën është ndërtuar lakorja vëllimore dhe lakorja e sipërfaqeve të ujit në funksion të nivelit absolut të ujit në liqen. 32

Foto IV.2. Inçizimi i batimetrisë ne fazat (i) dhe (ii) IV.2.4. Monitorimi i ndryshimit të nivelit dhe vëllimit Ne periudhen e pergatitjes se Doktoratures (2013-2015) luhatjet e nivelit të ujit të liqenit në kuota absolute janë përcjellë me priodicitet javor (Ujësjellësi rajonal ʺPrishtinaʺ). Monitorimi është bërë duke përdorur sistemin e matjes së drejtëpërdrejt në teren me GPS. Matje e luhatjeve relative ditore e javore janë kryer përmes nivelmatësve manualë të vendosur në dy pika të liqenit (Foto.IV.3). Llogaritja e ndryshimit të vëllimit të liqenit gjatë periudhes monitoruese është kryer sipas dy mënyrave (Hornberger. M. G. etj, 2014), (Shaw.M.E,2005), (i) duke lexuar drejtepërsëdrejti ndryshimin mujor të vëllimit të liqenit në lakoren vëllimore të ndërtuar sipas batimetrisë në funksion të nivelit të ujit në liqen dhe (ii) duke kalkuluar vëllimin bazuar në sipërfaqet e ujit në liqen në mes dy periudhave matëse sipas ekuacionit (1) V L = H L ALm...(1) ΔVL=Ndryshimi i vëllimit në liqen për një periudhë monitoruese (m 3 ) ΔHL=Ndryshimi i nivelit në liqen për një periudhë monitoruese (m 3 ) ΔALm=Mesatarja e sipërfaqes në periudhën monitoruese (m 2 ) ku: A Lm = ( AF + AM ) / 2...(1.1) AF = Sipërfaqja e ujit në fillim të periudhes monitoruese (m 2 ) AM = Sipërfaqja e ujit në mbarim të periudhës monitoruese (m 2 ) Foto IV.3. Monitorimi i nivelit të ujit në liqen me nivelmatës 33

IV.2.5. Monitorimi i prurjeve (hyrjeve) të ujit nga lumenjtë Hyrjet e ujit të lumenjëve Mramor, Slivova, Androvinë janë llogaritur duke matur dy parametra të lumenjëve në hyrje të liqenit: shpejtësinë dhe lartësinë. Për të tre lumenjtë është aplikuar prerja tërthore katërkëndore (Foto IV.4). Në 2014 në lumenjtë Mramor dhe Slivova dhe në vitin 2015 në lumin Slivove është llogaritur hyrja sipas metodes ʺshpejtësia- metoda e sipërfaqeveʺ (Shaw.M.E,2005), (Hrelaj.H,2007). Profilet e dy lumenjëve në hyrje të liqenit janë ndarë në çdo 20 cm ku është llogaritur prurja për secilën sipërfaqe të seksionit (Foto.IV.6; IV.7). Shpejtësia e rrjedhjes së ujit në seksione është matur në lartësitë 0.2, 0.6 dhe 0.8 të lartësisë së rrjedhjes ujore (h>5.0m) (Shehu.B,2003). Për lartësi më të vogël se 0.5m, shpejtësia është matur në lartesinë 0.6 të lartësisë së ujit. Matja e shpejtësisë është bërë me aparturën Flowatch flow meter model fl-03 me diametër të fluturës (impeller) 60 mm dhe rangun e matjes >0.1m/s. Për llogaritjen e prurjes në kanalet e betonit janë përdorur ekuacionet e Chezy dhe Manning (2) (Hornberger. M. G. etj, 2014). Aplikimi i programit software (Pipe flow advisor) është përdorur për llogaritjen e prurjeve (Foto IV.5). Eshtë ndërtuar edhe lakorja e prurjeve për të tre lumenjtë sipas metodës (Q-H) të Thorverton (Shaw.M.E,2005) ku sasia e prurjeve Q (m³/s) është në raport me lartesinë H (m). Intervali kohor i matjeve të shpejtësisë dhe lartësisë është bërë në vartësi të reshjeve të shiut, borës dhe shkrirjes së borës. Q = A V = A/ n R 2 / 3 S 1/ 2...(2) Ku Q=Prurja (m³/s) V=Shpejtësia (m/s) A=Sipërfaqja e seksionit të lagur (m²) R=Perimetri i lagur(m) S=(Pjerrësia e kanalit (m/m) n=koeficienti Manning Foto IV.4. Kapërderdhesi në Lumin Androvinë Foto IV.5. Llogaritja e prurjes me kapërderdhës katërkëndor 34

Foto IV.6. Matja e shpejtësisë në lumin Slivovë Foto IV.7. Pamje e profilit në lumin Mramor IV.2.6. Marrja dhe analizimi i kampioneve për analiza hidrokimike dhe izotopike IV.2.6.a. Marrja e kampioneve për analiza hidrokimike dhe izotopike Kampionet për analizat hidrokimike dhe izotopike të ujit janë marrë nga komponente të ndryshëm hidrologjike të basenit si në liqen, lumenjtë, inflitrimet e ujit, puset etj. Fig (IV.1). Gjithsej janë marrë 25 mostra uji për analiza izotopike të oksigjenit dhe hidrogjenit dhe 18 mostra për analiza kimike. Dy nga mostrat për analiza izotopike janë marrë nga reshjet e shiut në pluviometrin P1 dhe P3, tre mostra uji janë marrë në tre lumenjtë, pesë në liqen (prej të cilave tre në sipërfaqe të liqenit dhe 2 në thellësinë 15 m). Mostrat uji për analiza kimike dhe izotopike janë marrë në rrjedhjet në afërsi të digës, shpimet e hapura nën digë, një në galerinë e minieres së Hajvalisë dhe një në vetë minierën e Hajvalisë dhe Kishnicës. Marrja e mostrave të ujit nga liqeni është bërë me marrësin e provave SEBA Liquid Sampler KLL-S për thellësi deri në 100 m dhe mundësi marrje 1.0 litra (Foto IV.8) Foto IV.8. Marrja e mostrave të ujit nga liqeni Në lumenjtë, rrjedhat e ujit, shpimet, galerinë e minierës së Hajvalisë dhe minierën e Hajvalisë e Kishnicës mostrat e ujit janë marrë drejtëpërdrejt në vendmarrje. Mostrat e ujit për analizat izotopike të oksigjenit dhe hidrogjenit janë marrë në shishe polietileni, me vëllim 100 ml, të mbyllura me tapë presioni dhe kapak me fileto. Shishet u mbushën duke lënë një hapësire boshe nën tapën e ngjeshur, gati 1 mm, për të eleminuar mundësine e ndotjes izotopike të ujit te kampionuar (Foto IV.8). 35

Fig. IV.1. Vendmarrja e provave të ujit për analiza hidrokimike dhe izotopike 36

Foto IV.9. Mostrat për analiza kimike dhe për analiza izotopike IV.2.6.b. Kryerja e analizave hidrokimike dhe izotopike Disa parametra fiziko-kimikë si temperatura, ph, përçueshmëria, O2 i tretur ne ujë, janë matur direkt në vendmarrje e provave. Analizat hidrokimike janë kryer në Institutin Hidrometeorologjik të Kosovës (IHKM,2015) (Foto IV.9). Përcaktimi i PE dhe MTT Matja e përçueshmërisë elektrike është bërë më konduktivimertin tip WTW, model 340i (Foto IV.10), duke përdorur manualin përkatës. Në çdo rast para matjeve është bërë kalibrimi i tij me anë të tretësires standarde të çertifikuara (Foto IV.11). Rezultatet zakonisht lexohen në mënyrë të drejtpërdrejtë në aparaturë dhe shprehen në µs/cm, ose në ms/cm. Foto IV.10. Konduktometrat WTW Foto IV.11. TS 1408 µs/cm në 20 0 C Përcaktimi i vlerës së ph-it Metoda elektrokimike e matjes së ph-së është metoda më e saktë dhe relativisht pa pengesa. Përqëndrimi i jonit hidrogjen (vlera e ph-it) përcaktohet me matje të forcës elektromotore në celulë e cila përmban elektrodën e kombinuar që zhytet në tretësirën e hulumtuar. Përcaktimi i vlerës së ph-së është bërë me instrumentin CONSORT C830 multi metër duke bërë së pari kalibrimin e aparatit me tretësirat buferike (Foto IV.12), bufer acidik (ph=4), bufer neutral (ph=7) dhe bufer bazik (ph=9.0) (Foto IV.13). Elektroda zhytet në mostër dhe në ekran lexohet vlera e ph-it. 37

Foto IV.12. Bufer standart te certifikuar Foto IV.13. ph-metër Alkaliniteti Total (AT) Alkaliniteti përcaktohet si mundësia e një tretësire të neutralizojë acidin në pikën e ekuivalencës 1 të karbonatit ose bikarbonatit. Për përcaktimin e këtij parametri është përdorur tretësira standarde e HCl 0.155 mol/dm 3. Proçedura për përcaktimin dhe kalkulimin e karbonatit dhe bikarbonatit si dhe metoda për analizim të këtyre përbërësve është përdorur metodologjia e Sherbimit Gjeologjik te SHBA. Fortësia e përgjithshme (FP) Si metodë sot më e preferuar për përcaktimin e fortësisë së përgjithshme të ujit është metoda me titrim kompleksometrik me EDTA (K III),ekuacioni (3) Titrimi kryhet sipas reaksionit 2+ Ca + Na 2H 2Y + = Na2CaY + 2H...(3) 2+ Mg Nga reaksioni shihet se 1 mol EDTA reagon me 1 mol CaO (56gr CaO), kështu që llogaritja bëhet sipas ekuacionit (3.1) mg CEDTA VEDTA 56 1000 CaO =...(3.1) 3 dm V mostrës Rezultatin e llogaritur si mg CaO pastaj për ta shndërruar në shkallë gjermane e pjesëtojmë me 10 dhe fitojmë barazimin i cili rezultatin e konverton drejtpërsëdrejti në ºdH (deutsche Härte), ekuacioni (3.2) FP 0 = V 2.8...(3.2) d H EDTA Përcaktimi i Kalçiumit (Ca 2+ ) Kalciumi është përcaktuar me titrim të mostrës me tretësirë standarde të EDTA në prani të indikatorit MUREXID. Meqenëse sasia e Ca shprehet si CaO përdorim formulën e njëjtë për caktimin e fortësisë së përgjithshme të ujit. Prandaj kemi ekuacionin (4) d 0 H Ca = C EDTA V V EDTA mostrës 56 1000...(4) M CaO=56. C EDTA= 0.05mol/dm³ 38

Kur dimë se 10dH përmban 7.15 mg Ca, atëherë mund të llogaritet sasia totale e mg të Ca2+ sipas ekuacionit (4.1) mg dm 2+ 0 Ca = dh 3 Ca 7.15...(4.1) Përcaktimi i Magnezit (Mg2+) Për caktimin e magnezit merren 100 cm 3 ujë për analizë në erlenmajer, shtohen 5cm 3 bufer amonjakal dhe pak indikator Eeriokrom të Zi dhe e tëra titrohet derisa të ndryshoj ngjyra nga e kuqja në të kaltër të çelur pa nuancën e ngjyrës së kuqe. Zakonisht caktimi i Mg bëhet me llogaritjen nëse nga fortësia e përgjithshme që është e shprehur në shkallë gjermane zbritet sasia e kalciumit e shprehur në shkallë gjermane dhe diferenca shumëzohet me 10MgO/CaO=7.19. P.sh, Fortësia e përgjithshme ka qenë 13.6ºdH ndërsa sasia e CaO 96mg/dm³ sasia e magnezit do të jetë sipas ekuacionit (5) Mg MgO (mg/dm³)=(13.6-96/10) x 7.19=4.0 x 7.19=28.76...(5) Përcaktimi i Fosfateve (PO43-) Jonet ortofosfate në tretrjen e acidit sulfurik me jonet Molibdat formojn acidin fosforikmolibdat. Kjo me acidin askorbik reduktohet deri në Fosfatmolibdat të kaltër e cila përcaktohet me fotometri. Është analoge me standardet e EPA 365.2+3, metodat standarde të US 4500-P E dhe ISO 6878. Përcaktimi i Nitriteve (NO2-) Kjo metodë është analoge me metodën standarde EPA 354.1, US standard Methods 4500- NO2-B dhe me metodën DIN 26 777 D10. Përcaktimi i Nitrateve (NO3-) Jonet nitrat në mesin e H2SO4 dhe H3PO4 me 2,6-Dimetilfenol (DMF) dhe me 4,6- dimetilfenol formojnë një përzierje e cila bën të përcaktueshme me fotometri. Kjo metodë është analoge me metodën standarde ISO 7890/1 dhe DIN 38405 D9. Përcaktimi i jonit Amonium (NH4+) Kjo metodë është analoge me metodat standarde EPA 350-1, US-Standard Methods 4500- NH3 D, ISO 7150/1 dhe DIN 38406 E5. Përcaktimi i Cl- Jonet klorure reagojnë me tiocianatin e merkurit (II) deri në klorurin e merkurit (II) të disociuar, tiocianati i liruar me hekurin(iii) formon jone të kuqe të cianatit të hekurit të cilat mund të përcaktohen me metodën fotometrike. Kjo metodë është analoge me metodat standarde si EPA 325.1 dhe US-Standard Methods 45000-Cl-E. Përcaktimi i SO4 2- Jonet Sulfate reagojnë me Jodatin e bariumit duke liruar jonet Jodate të cilat oksidojnë Taninin dhe japin ngjyrë kafe në të kuqe e cila është e mundur të përcaktohet me matje fotometrie. 39

Përcaktimi i disa Metaleve të rënda SAA i përdorur gjatë këtij punimi ka qenë i tipit PERKIN ELMER (Foto IV.14), në të cilin gjendet dy teknika matëse : teknika me flakë 400 AANALYST dhe 900 AA teknika me furrë Grafiti. Foto IV.14. SAA PERKIN ELMER Reagjentët - Ujë i dejonizuar i cili nuk duhet të përmbajë metalet e analizuara - HNO3 c.c. - Tretje standarde për metalet e përcaktuara Trajtimi i mostrave Çdo herë pas mostrimit të ujrave të puseve menjëherë janë ndarë nga 100 cm3 mostër dhe iu janë shtuar nga 2 cm3 HNO3 c.c. me qëllim të ruajtjes së joneve të metaleve. Kalibrimi Kjo arrihet duke zbatuar të gjitha ecuritë e dhëna në udhëzues për përdorimin e programit soufwerik WinLab32 AA Flame të instaluar në PC e SAA-ës. Kalibrimi është bërë me tre standarde me përqendrime të ndryshme (0.5, 1.0 dhe 1.5 mg/l). Është e rëndësishme të permëndet se në çdo mostër për çdo atom SAA është matur nga tri herë dhe në mënyrë automatike e llogaritë vlerën mesatare, devijimin standard dhe devijimin standard relativ. Pastaj pas leximit të standardeve për kontroll të cilësisë analitike matim edhe një herë standardin me përqendrim 1.0 mg/dm3 tani më jo si standard por si mostër me përqendrim të panjohur. Një shembull kalibrimi është paraqit përmes fig.iv.2 në këtë rast për atomin e Zn. Pas përfundimit të kalibrimit dhe pas verifikimit se çdo gjë është në rregull atëherë vazhdojmë me leximin e përqendrimit të sasisë së panjohur të metaleve të tretura në mostrat e marra për hulumtim. Rezultatet e fituara mund ti ruajmë në një Folder, apo mund që edhe ti shtypim menjëherë. Në rreshtat e radhës shihen rezultatet origjinale nga SAA, Shembull i rezultateve të matura dhe të llogaritura nga SAA për atomin e Zn. 40

Fig. IV.2. Lakorja e kalibrimit për atomin e Zn Analizat izotopike jane kryer ne Institutitin e Gjeoshkencave, seksioni i analizave izotopike ne Pisa (Itali), Analizat izotopike te oksigjenit 18 ne ujë Bëhet ekuilibrimi izotopik i ujit me CO2 në 25 C dhe analiza izotopike e CO2 në spektometrin e masës. Mass Spektrometri i përdorur është MAT 252 i prodhuar nga Finningan. Standartet e referencës: SMOW (Standart Mean Ocean Water) (Craig, 1961) Shkalla e normalizimit: SMOW / SLAP Standarti mesatar: GISP Gabimi i matjes: 0.10 Referencë bibliografike: Epstein, S., and Mayeda, T., 1953. Variation of 18O content of waters from natural sources. Geochimica et Cosmochimica Acta, v. 4, n. 5, 213-224 Craig H., 1961. Standards for reporting concentrations of deuterium and oxygen-18 in natural waters - Science, 133, 1833-1834 41

Analizat izotopike të deuteriumit në ujë Matje direkte në fazën e avulluar të deuteriumit të molekulës së ujit. Instrumenti i përdorur është Liquid Water Isotope Analyzer (LWIA) i prodhuar nga Los Gatos Research (LGR) që bazohet në teknikën e spektroskpopisë e kaviteteve ringdown (CRDS). Standarti i referencës: SMOW (Standart Mean Ocean Water) (Craig, 1961) Shkalla e normalizimit: SMOW / SLAP Standarti mesatar: GISP Gabimi i matjes: 1.0 Referencat bibliografike: Penna D. et al., 2010. On the reproducibility and repeatability of laser absorption spectroscopy measurements for 2H and 18O isotopic analysis - Hydrol. Earth Syst. Sci., 14, 1551 1566 (confronto con tecniche tradizinali) Penna D. et al., 2012. Technical Note: Evaluation of between-sample memory effects in the analysis of _2H and _18O of water samples measured by laser spectroscopes - Hydrol. Earth Syst. Sci., 16, 3925 3933 (confronto con tecniche tradizinali) (Craig H., 1961). Standards for reporting concentrations of deuterium and oxygen-18 in natural waters - Science, 133, 1833-1834 42

IV.3 Shpimi i puseve gjeologjike. Për sqarimin e strukturës së shkëmbinjvë nën digën e liqenit dhe për qëllime të vlerësimit të sasisë dhe cilësisë të ujrave nëntokësore, u shpuan dy puse. Shpimet janë kryer nga kuota 614.4m mbi nivelin e detit deri në një thellësi 33m dhe 30 m nën sipërfaqen e tokës. Shpimet u kryen me metoden e rrotullim, me diameter 110mm, me dopio karotier duke realizuar dalje kampioni me strukturë të paprishur në masën gati 100% (Foto.IV.15; Foto.IV.16). Foto IV.15. Shpimi 1 (33.0m) Foto IV.16. Shpimi 2 (30.0m) IV.4 Metodologjia e llogaritjes së vëllimit të ujit që hyn në liqen Vëllimi i ujit që hyn në liqen është llogaritur për dy raste: (a) Vëllimi i ujit që ka hyr nga lumenjtë (VL) (m 3 ) është llogaritur si prodhim i prurjeve mesatare të dy matjeve vijuse me kohën e kaluar (ekuacioni 6). (Hornberger. M. G. etj, 2014) (Shaw.M.E,2005), V Q t...(6) L = m VL=Vëllimi i lumit i hyre per nje periudhe te caktuar (m 3 ) Qm=Prurja mesatare ne periudhen ne mes dy matjeve (m 3 /s) t=koha e kalur ne mes dy matjeve (s) Q m = ( Q 1 + Q2) / 2...(6.1) Q1=Prurja e llogaritur ne matjen 1 (m 3 /s) Q2=Prurja e llogaritur ne matjen 2 (m 3 /s) (b) Vëllimi i ujit që hyn nga rrjedhja sipërfaqësore (VR) për nënpellgun IV është llogaritur bazuar në përcaktimin e modulit dhe koeficientit të rrjedhjes (Neff and Killian, 2003). Reshjet në basen janë llogaritur bazuar në metoden e poligoneve ose metoden Thiessen (Raghunath.M.H,2006; Shaw.M.E,2005). Koeficienti i rrjedhjes dhe moduli i rrjedhjes (l/s/km 2 ) për tre nënpellgjet e basenit (I,II,III) janë përcaktuar bazuar në vëllimin e matur të ujit që hyn në liqen nga këto tre nënpellgje. Koeficienti i rrjedhjes jepet si raport i vëllimit të matur vjetor (m 3 ) të ujit të tre nëpellgjeve që hyn në liqen me vëllimin vjetor (m 3 ) të ujit nga reshjet. Moduli i rrjedhjes (l/s/km 2 ) parqet raportin e prurjeve vjetore (l/s) nga tre nënpellgjet me sipërfaqen (km 2 ) e tyre. Vëllimi i reshjeve që hyjnë në liqen (VP) nga reshjet është llogaritur si prodhim i reshjeve (VP1) që bien në sipërfaqen e liqenit (S) (te matura ne Pluviometrin e liqenit (P-1)) për një periudhë monitoruese, sipas ekuacionit (7): 43

VP = VP 1 S...(7) VP=Vëllimi i reshjeve që bien direkt mbi sipërfaqen e liqenit (m 3 ) VP1=Sasia e reshjeve në Pluvimetrin P1(m) S=Sipërfaqja e liqenit në periudhën monitoruese (m 2 ) IV.5 Metoda e llogaritjes se vellimit te ujit qe del nga liqeni Vëllimi mujor i ujit të marrë (VM) nga liqeni për furnizim publik me ujë të pijshëm është llogaritur me të dhënat e marra nga Kompania e Ujesjellesit Rajonal Prishtina. Vëllimi që del nga liqeni përmes avullimit (VE) është llogaritur bazuar në praktikat e njohura në botë për llogaritjen e tij. Avullimi është llogaritur me dy metoda: i) Metoda empirike e Pennman (1948) e cila përdor ekuacionet për bilancin e energjisë në liqen ( Selenica, A., 2009; Wossenu, A., 2013) dhe Herbec dhe Meyers (1970) (Hrelaj, H., 2007; Shaw, M.E., 2005). ii) Metoda e matjes direkte përmes Pan avulluesit të vendosur te liqeni. Vëllimi i llogaritur i avullimit në bilancin ujor është marrur sipas metodës Pennman dhe është përcaktuar edhe koeficienti i Pan avullimit (ekuacioni 8): E0 = E Pan KPan...(8) E0=Avullimi Penman (mm) Epan=Avullim Pan (mm) KPan=Pan koeficienti Vëllimi i infiltrimeve që largohen nga trupi i digës (VIO) është llogaritur nga të dhënat e projektit kryesor (Bashkësia e ujrave të Kosovës,1962; Ujësjellësi rajonal Prishtina,1995). Sasia e ujit që kapërderdhet nga liqeni nga kapërderdhësit me profil të rregullt është llogaritur sipas formulës (9) (Reqi, I., 2007; Stratobardha, P., 2001): Q = m b 2g H 3/ 2...(9) Ku: Q=Sasia e ujit që largohet nga kapërderdhësi (m³/sec) H=Lartësia e ujit mbi kapërderdhësin (m) dhe matet në gjatësinë (3H) m=koeficienti prurjes së kapërderdhësit b=0.49 b=gjerësia e kapërderdhësit (m) Llogaritja e vëllimit që ka dalë nga kapërderdhja (Vk ) (m 3 ) jepet nga prodhimi i prurjes mesatare të dy matjeve vijuse me kohën e kaluar sipas ekuacionit (10): V = L Qmt...(10) VL=Vëllimi hyrës i lumit për një periudhë të caktuar (m 3 ) Qm=Prurja mesatare në periudhën në mes dy matjeve (m 3 /s) t=koha e kalur në mes dy matjeve (s) Q ( ) / m = Q 1 + Q2 2...(10.1) Q1=Prurja e llogaritur në matjen 1, (m 3 /s) Q2=Prurja e llogaritur në matjen 2, (m 3 /s) 44

IV.6 Metoda e llogaritjes së bilancit ujor Ekuacioni i bilancit ujor te liqenit bazohet në parakushtin që diferenca në mes hyrjeve dhe daljeve të ujit për një periudhë të caktuar kohore për sistemin hidrologjik të liqenit duhet të jetë e barabartë me ndryshimin e vëllimit në liqen (Radwan, 2009). Të gjitha hyrjet (Fig IV.2) dhe daljet (Fig.IV.4) e ujit në një liqen duhet të korrespondojnë me ndryshimin e vëllimit të nivelit të matur për një periudhë të monitorimit (Gebreslase dhe tj., 2012): Formulimi i bilancit përmes barazimit (11) është: ndryshimi i vëllimit të nivelit të matur=hyrjet-daljet ΔV=(VP+VR+VL+VIN)-(VM+VE+VIO+VK)...(11) ku: ΔV=Ndryshimi i vëllimit te ujit në liqen (m³) VP=Reshjet në liqen (m³) VR=Rrjedhjet sipërfaqësore nga baseni në liqen (m³) VL=Hyrja nga lumenjtë (m³) VIN=Infilrimi i ujrave nëntoksore (m³) VM=Marrja e ujit nga liqeni (m³) VE= Avullimi nga liqeni (m³) VIO=Largimi i ujrave nga diga (m³) VK=Kapërderdhja nga diga (m³) Komponentet e vëllimit hyrës dhe dalës janë Hyrjet=(VP+VR+VL+VIN)...(11.1) Daljet=(VM+VE+VIO+VK)...(11.2) V P =Reshjet në liqen (m³) V L =Hyrja e ujit nga lumenjët (m³) vp 2 VIN 2 VR VR VR VR vp 3 VIN 1 1 V R =Rrjedhjet siperfaqësore nga baseni në liqen (m³) V IN =Iifiltrimi ujërave nëntokësore (m³) 3 Fig. IV.3. Komponentet e ujit që hyjnë në liqen 45

V IO =Largimi i ujit nga diga (m³) VIO V E = Avullimi nga liqeni (m³) VIO ve VIO =? VIO ve VM VK VM VK V M =Marrja e ujit nga liqeni (m³) V K =Kapërderdhja nga diga (m³) Fig. IV.4. Komponentët e ujit që dalin nga liqen IV.7 Metoda e llogaritjes së humbjeve të ujit Ndryshimi i vëllimit të paraqitur në bilancin e liqenit si diferencë në mes hyrjeve të ujit në liqen dhe daljeve të tij nga liqeni dhe ndryshimit të vëllimit të nivelit të matur është konsideruar si humbje e ujit nga liqeni për një periudhë monitoruese. Humbjet =Hyrjet-(Daljet+Ndryshimi i vëllimit të nivelit të matur) 46

V REZULTATET V.1 Batimetria e liqenit të Badovcit Matjet gjeodezike të batimetrisë së liqenit të Badovcit tregojnë se niveli në kuotën normale nuk është 650.00 m mbi nivelin e detit (Ujësjellesi Rajonal Prishtina,1995), por 649.75m mbi nivelin e detit. Në këtë kuotë vëllimi i përgjithshëm i llogaritur pas krijimit të modelit të batimetrisë (Fig V.1) është 26,590,00 m 3, që i përgjigjet sipërfaqes 1.71 km 2 (Tabela V.1). Krahasuar me të dhënat për vëllimin para matjeve batimetrike (2013) rezulton se në pjesën e poshtme të liqenit vëllimi është zvogluar me rreth 1,000,000 m 3, për shkak të sedimentimit të produkteve të erozionit nga lumenjtë. Për llogaritje më të lehtë të vëllimit dhe ndryshimit të vëllimit është ndërtuar kurba vëllimore dhe e sipërfaqeve për liqenin e Badovcit që i korrespondon vitit 2014 (Fig V.2). Fig. V.1. Modeli i batimetrisë të liqenit të Badovcit Tabela V.1. Vlerat e vëllimit dhe sipërfaqeve të liqenit në funksion të nivelit absolut për vitin 2014 Niveli (m.n.d) Vëllimi (x 10⁶ m³) Sipërfaqja (km 2 ) 649.75 26.59 1.71 647.00 21.80 1.58 645.00 18.70 1.47 643.00 16.00 1.35 642.00 14.59 1.27 640.00 12.50 1.14 638.61 10.98 1.02 636.55 9.05 0.87 636.00 8.60 0.83 634.00 7.20 0.72 632.00 5.90 0.62 630.00 4.60 0.52 625.00 2.43 0.35 620.00 1.02 0.21 615.00 0.25 0.09 610.00 0.01 0.0 47

655.00 2.1 650.00 645.00 640.00 1.6 Lartesia -niveli (m.n.d) 635.00 630.00 625.00 620.00 615.00 610.00 Vëllimi I liqenit 2014 Sipërfaqja e ujit 2014 1.1 0.6 0.1 Sipërfaqja (Km²) 605.00 600.00 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 Vëllimi (x 10 ⁶m) Fig. V.2. Vëllimi dhe sipërfaqja e Lqenit te Badovcit në vitin 2014-0.4 V.2. Reshjet Reshjet e monitoruara në basenin ujëmbledhës të Badovcit për vitin 2014 në pluviometrat P1, P2, P3 dhe P4 rezultojnë të jenë respektivisht 775.3mm, 820.2mm, 897.7mm dhe 949.6mm (Tabela.V.2; Fig.V.3). Reshjet më të mëdha janë në rrethinën e Pluvimetrit P4 (nënpellgu III), ndërsa ato më të pakta në pluviometrin P1 (nënpellgu IV). Muaji me më shumë reshje ishte Prilli me 226.2 mm në Pluviometrin P4, ndërsa me reshje më të pakta është muaji Shkurt në pluviometrin P1, me vetëm 1.4mm. Tabela V.2. Reshjet mesatare mujore në katër pluviometrat për vitin 2014 P1 P2 P3 P4 Muaji (mm) (mm) (mm) (mm) Janar 22.4 19.5 24.3 18.7 Shkurt 1.4 3.7 4.7 4.1 Mars 43.8 55.6 56.5 57.1 Prill 186.5 200.0 201.8 226.2 Maj 101.9 108.6 116.1 110.0 Qershor 50.8 53.0 65.6 69.9 Korrik 37.5 26.8 20.4 18.3 Gusht 37.7 35.2 32.6 35.0 Shtator 97.8 128.4 146.8 150.0 Tetor 61.1 59.1 69.3 70.0 Nentor 79.5 77.5 89.7 118.2 Dhjetor 54.8 52.8 70.0 72.0 2014 775.3 820.2 897.7 949.6 Reshjet e monitoruara në basenin ujëmbledhës të Badovcit për periudhën monitoruese (Janar-Qershor, 2015) të matura në pluviometrat P1, P2, P3 dhe P4 ishin respektivisht 369.9mm, 368.2mm, 383.5mm dhe 405.8mm (Tabela V.3.; Fig.V.4). Reshjet më të mëdha 48

ishin në rrethinën e Pluvimetrit P4 (nënpellgu III) dhe më të pakta në pluviometrin P1 (nënpellgu IV). Muaji me reshje më të mëdha ishte Marsi me 106.0mm në Pluviometrin P4, ndërsa me reshje më të pakta ishte Qershori, të matura në pluviometrin P1 me 35.9mm. 300 250 P4-Mramori 949.6 1,000 800 300 250 P2-Sivova 1,000 820.2 800 (mm/muaj) 200 150 100 600 400 mm/muaj (mm/muaj) 200 150 100 600 400 mm/muaj 50 200 50 200 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2014 0 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2014 0 II I I I (mm/muaj) 300 250 200 150 100 50 P1-Liqeni 775.3 1,000 300 800 250 600 400 mm/muaj (mm/muaj) 200 150 100 200 50 P3-Llabjani 897.7 1,000 800 600 400 200 mm/muaj 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2014 0 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2014 0 Fig. V.3. Harta e basenit ujëmbledhës të Badovcit me nënpellgjet, vendndodhjën e pluviometrave, Evapometri (PA) dhe grafikët e reshjeve mesatare mujore dhe vjetore për vitin 2014 49

Tabela V.3. Reshjet mesatare mujore për periudhën Janar-Qershor, 2015 Muaji P1 P2 P3 P4 (mm) (mm) (mm) (mm) Janar 63.7 63.1 67.2 69 Shkurt 78.5 78.3 82.2 82.5 Mars 90.3 87.6 105 106 Prill 38.3 38.5 42.8 45 Maj 63.2 63.3 45.8 62 Qershor 39.4 41.5 43.4 44.1 Janar-Qershor 2015 373.4 372.3 386.4 408.6 300 P1-Liqeni 373.4 400 300 P2-Sivova 372.5 400 (mm/muaj) 250 200 150 100 50 300 200 100 mm/muaj (mm/muaj) 250 200 150 100 50 300 200 100 mm/muaj 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2015 0 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2015 0 (mm/muaj) 300 250 200 150 100 50 P3-Llabjani 386.4 400 300 250 300 200 200 mm/muaj (mm/muaj) 150 100 100 50 P4-Mramori 408.6 400 mm/muaj 200 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2015 0 0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2015 0 Fig. V.4. Grafikët e reshjeve mujore dhe komulative (Janar-Qershor, 2015) V.3. Prurjet (hyrjet) e ujit ne liqen Baseni ujëmbledhës i Badovcit ka një sipërfaqe prej 104.2 km 2 i ndarë në katër nënpellgje ujore (Tabela V.5). Prurjet e ujit nga tre nënpellgjet (I,II,III) përmes lumenjve Slivovë, Androvinë dhe Mramor që përcjellin ujin në liqen janë monitoruar respektivisht në pikat (1), (2) dhe (3) (Fig. V.5). Pellgu IV që shtrihet në të dy anët e liqenit me rrjedhje sipërfaqësore përcjell ujin direkt në liqen (Fig. V.5). Analiza e 73 matjeve të prurjeve në të tre lumenjtë gjatë vitit 2014 (Tabela V.4) tregojnë se prurjet mesatare mujore të lumenjve Slivovë, Mramor dhe Androvinë ishin përkatësisht 246.7 l/s, 259.3 l/s dhe 68.2l/s, ndërsa prurja mesatare e të tre lumenjve në liqen për vitin 2014 ishte 574.2 l/s. Prurjet maksimale të tre lumenjve janë regjistruar në muajin Maj (925.3 l/s, 954.8 l/s dhe 267.7l/s, respektivisht për lumin Slivovë, Mramor dhe Androvinë), ndërsa prurjet minimale janë regjistruar në muajin Janar (respektivisht 56.4 l/s, 61.1 l/s dhe 4.9l/s) (Tabela V.6. Fig.V.6). Prurjet nga lumi Slivovë jane rreth 5% më të vogla në krahasim me lumin Mramor pavarësisht se baseni ujëmbledhës i tij ka sipërfaqe më të madhe me rreth 9%. 50

Tabela V.4. Prurjet e matura të lumenjve (viti 2014) Prurjet e matura (l/s), Viti 2014 Prurjet e matura (l/s), Viti 2014 Lumenjtë Lumenjtë NR Data e matjes Mramori (2) Slivova (1) Androvina (3) NR Data e matjes Mramori (2) Slivova (1) Androvina (3) 1 01.01.2014 62.4 57.6 4.7 38 03.06.2014 196.1 173.9 51.8 2 15.01.2014 62.4 57.6 4.7 39 04.06.2014 185.5 164.5 52.5 3 31.01.2014 57.2 52.8 5.4 40 10.06.2014 185.5 164.5 52.5 4 15.02.2014 57.2 52.8 10.0 41 15.05.2014 159.0 141.0 45.0 5 01.03.2014 62.4 57.6 13.4 42 20.06.2014 212.0 188.0 56.0 6 02.03.2014 79.5 70.5 13.0 43 21.05.2014 238.5 211.5 67.5 7 04.03.2014 106.0 94.0 13.0 44 22.06.2014 238.5 211.5 63.0 8 05.03.2014 106.0 94.0 13.0 45 25.06.2014 185.5 164.5 52.0 9 06.03.2014 106.0 94.0 13.0 46 30.06.2014 159.0 141.0 42.0 10 07.03.2014 132.5 117.5 13.0 47 10.07.2014 116.6 103.4 41.6 11 08.03.2014 132.5 117.5 14.0 48 20.07.2014 106.0 94.0 31.7 12 20.03.2014 132.5 117.5 14.0 49 31.07.2014 68.9 61.1 24.0 13 01.04.2014 132.5 117.5 14.0 50 15.08.2014 53.0 47.0 10.5 14 12.04.2014 132.5 117.5 20.0 51 31.08.2014 53.0 47.0 10.1 15 14.04.2014 159.0 141.0 39.0 52 03.09.2014 84.8 75.2 24.0 16 16.04.2014 265.0 235.0 69.0 53 07.09.2014 106.0 94.0 30.0 17 17.04.2014 530.0 470.0 167.0 54 10.09.2014 95.4 84.6 27.0 18 18.04.2014 1590.0 1410.0 400.0 55 15.09.2014 95.4 84.6 27.0 19 19.04.2014 10600.0 9400.0 2600.0 56 20.09.2014 90.1 79.9 25.5 20 20.04.2014 1855.0 1645.0 500.0 57 27.09.2014 95.4 84.6 27.5 21 21.04.2014 1590.0 1410.0 400.0 58 30.09.2014 95.4 84.6 28.3 22 22.04.2014 1325.0 1175.0 350.0 59 05.10.2014 90.1 79.9 25.5 23 26.04.2014 1060.0 940.0 300.0 60 10.10.2014 90.1 79.9 25.5 24 30.04.2014 1590.0 1410.0 400.0 61 20.10.2014 90.1 79.9 25.5 25 03.05.2014 2385.0 2115.0 630.0 62 24.10.2014 90.1 79.9 25.5 26 05.05.2014 1537.0 1363.0 406.0 63 25.10.2014 159.0 141.0 50.0 27 09.05.2014 429.3 380.7 113.6 64 27.10.2014 143.1 126.9 42.0 28 14.05.2014 906.3 803.7 239.0 65 31.10.2014 132.5 117.5 38.0 29 15.05.2014 3180.0 2820.0 880.0 66 10.11.2014 185.5 164.5 59.5 30 16.05.2014 2862.0 2538.0 800.0 67 15.11.2014 159.0 141.0 51.0 31 18.04.2014 1060.0 940.0 300.0 68 20.11.2014 371.0 329.0 123.0 32 21.05.2014 424.0 376.0 112.0 69 21.11.2014 318.0 282.0 100.0 33 23.05.2014 238.5 211.5 63.0 70 30.11.2014 238.5 211.5 76.5 34 25.052014 238.5 211.5 63.0 71 04.12.2014 212.0 188.0 56.0 35 29.05.2014 227.9 202.1 60.2 72 15.12.2014 185.5 164.5 50.3 36 31.05.2014 222.6 197.4 58.8 73 31.12.2014 238.5 211.5 63.0 37 02.06.2015 212.0 188.0 56.0 51

Tabela V.5. Sipërfaqja e nënpellgjeve, liqenit dhe basenit të Badovcit Sipërfaqja Nënpellgu (km²) I 39.5 II 35.7 III 13.6 IV 13.7 Liqeni 1.7 Gjithësej 104.2 II IV 2 3 1 I Shpjegues: III 1 2 3 Slivova Mramor Androvine Fig. V.5. Nënpellgjet e Basenit dhe stacionet e matjeve të prurjeve nga lumenjtë 52

Tabela V.6. Prurjet mesatare mujore të lumenjve (viti 2014) 1 2 3 Muaji Slivovë Mramor Androvinë 2014 Janar 56.4 61.1 4.9 122.3 Shkurt 53.4 58.9 12.6 124.9 Mars 114.3 120.1 13.6 248 Prill 905.1 944.1 244.9 2,094.10 Maj 925.3 954.8 267.3 2,147.40 Qershor 183.4 185.4 48.8 417.6 Korrik 104.4 105.8 30.2 240.4 Gusht 53.1 54.1 13.6 120.9 Shtator 84.1 89.9 26 200 Tetor 92.4 99.5 29.3 221.3 Nentor 202.9 228.8 70.2 501.8 Dhjetor 185.3 209 56.6 451 Mes 246.7 259.3 68.2 574.2 2014 574.2(l/s) 1,200.0 Hyrja(l/s) 1,000.0 800.0 600.0 400.0 Mramur Slivovë Androvinë 200.0 0.0 J SH M P M Q K G SH T N DH Viti 2014 Fig. V.6. Variacioni i prurjeve mesatare mujore të lumenjve (viti 2014) Analizat e 55 matjeve të prurjeve të ujit në të tre lumenjtë në periudhën monitoruese Janar- Qershor 2015 (Tabela V.7) tregojnë se prurjet mesatare mujore të ujit të lumenjve Slivovë, Mramor dhe Androvinë ishin 528 l/s, 541.9 l/s dhe 159.1/s, ndërsa prurjet mesatare të ujit për Janar-Qershor (2015) janë 1,229.0 l/s. Prurjet maksimale (1,051.3 l/s, 1,084.9 l/s dhe 332.7/s) dhe minimale (127.1 l/s, 134.7 l/s dhe 17.5l/s) në të tre lumenjtë ishin respektivisht në muajin Maj dhe Janar (Tabela V.8; Fig.V.7). Prurjet nga lumi Slivovë janë edhe për këtë periudhë rreth 5% më të vogla në krahasim me lumin Mramor pavarësisht sipërfaqes që është më e madhe për 9%. 53

Tabela V.7. Prurjet e matura në lumenjtë e basenit, Janar-Qershor 2015 Prurjet e matura (l/s), Janar-Qershor (2015) Prurjet e matura (l/s), Janar-Qershor(2015) Lumenjtë Lumenjtë Nr Data e matjes Mramori (2) Slivova (1) Androvina (3) Nr Data e matjes Mramori (2) Slivova (1) Androvina (3) 2 17.01.2015 440.0 440.0 120.0 29 24.03.2015 1097.6 1142.4 350.0 3 22.01.2015 730.0 730.0 200.0 30 28.03.2015 1293.6 1346.4 400.0 4 23.01.2015 1357.3 1412.7 360.4 31 29.03.2015 1560.0 1560.0 480.0 5 24.01.2015 1078.0 1122.0 300.0 32 29.03.2016 1495.0 1495.0 460.0 6 29.01.2015 401.8 418.2 104.0 33 31.03.2015 1352.4 1407.6 400.0 7 31.01.2015 750.0 750.0 200.0 34 07.04.2015 625.0 625.0 200.0 8 01.02.2015 891.0 927.0 254.1 35 12.04.2015 343.0 357.0 120.0 9 04.02.2015 1050.0 1050.0 300.0 36 17.04.2015 315.0 315.0 110.0 10 04.02.2015 1470.0 1530.0 415.8 37 21.04.2015 271.5 282.5 110.0 11 05.02.2015 1078.0 1122.0 316.8 38 22.04.2015 254.8 265.2 105.0 12 07.05.2015 2880.0 3120.0 860.0 39 30.04.2015 225.0 247.5 72.0 13 08.02.2015 2016.0 2184.0 666.9 40 01.05.2015 210.7 219.3 71.4 14 10.02.2015 1323.0 1377.0 400.0 41 06.05.2015 210.0 210.0 71.4 15 11.02.2015 735.0 765.0 220.0 42 10.05.2015 195.0 195.0 56.1 16 12.02.2015 637.0 663.0 200.0 43 15.05.2015 190.0 209.0 42.5 17 13.02.2015 539.0 561.0 172.6 44 17.05.2015 190.0 193.8 42.5 18 14.02.2015 500.0 500.0 160.0 45 20.05.2015 181.3 188.7 27.2 19 15.02.2015 441.0 459.0 160.0 46 25.05.2015 265.0 265.0 95.2 20 19.02.2015 220.5 229.5 80.0 47 31.05.2015 190.0 209.0 27.2 21 28.02.2015 294.0 306.0 110.0 48 03.06.2015 170.0 187.0 27.0 22 03.03.2015 441.0 459.0 150.0 49 08.06.2015 150.0 162.0 19.1 23 11.03.2015 878.1 913.9 280.0 50 11.06.2015 120.0 130.8 17.0 24 14.03.2015 940.8 979.2 300.0 51 15.06.2015 113.0 115.0 16.0 25 15.03.2015 1401.4 1458.6 440.0 52 20.06.2015 107.0 110.0 15.0 26 19.03.2015 1472.0 1472.0 460.0 53 26.06.2015 105.0 107.0 13.0 27 20.03.2015 1254.4 1305.6 400.0 54 28.06.2015 105.0 108.0 12.0 28 22.03.2015 1160.3 1207.7 370.0 55 30.06.2015 102.0 107.0 10.0 Tabela V.8. Prurjet mesatare mujore të lumenjve te basenit (Janar-Qershor 2015) Muaji 1 2 3 Slivova Mramori Androvinë Janar-Qershor 2015 Janar 513.8 524.9 140.8 1,179.5 Shkurt 768.4 777.1 241.2 1,786.7 Mars 1,051.3 1,084.9 332.7 2,469.0 Prill 478.0 492.3 157.7 1,128.0 Maj 229.5 237.4 64.8 531.6 Qershor 127.1 134.7 17.5 279.3 Mesatarja 528.0 541.9 159.1 1,229.0 Janar-Qershor ( 2015) 1,229.0 (l/s) 54

1200.0 Hyrja (l/s) 1000.0 800.0 600.0 400.0 Slivove Mramur Androvinë 200.0 0.0 J SH M P M Q K G SH T N DH Viti 2015 Fig. V.7. Prurjet mesatare vjetore të lumenjve për vitin 2015 V.4. Luhatja e nivelit të ujit në liqen Liqeni i Badovcit në periudhën monitoruese 2014-2015 ka patur luhatje të mëdha të nivelit të ujit. Rënia e vazhdueshme e nivelit të ujit nga 2013 është përcjellur edhe në pjesën e parë të vitit 2014 (Fig V.8) Niveli i ujit në liqen me 1 Janar 2014 ishte (637.15 m.n.d),dhe në Mars të këtij viti kuota arrin në (635.80 m.n.d ). Në këtë muaj autoritetet detyrohen të sjellin një sasi uji shtesë në liqen që të mos ketë rënie të mëtejme të nivelit. Reshjet e mëdha të shiut në këtë periudhë shtojnë sasinë e ujit në liqen dhe niveli fillon të ngritet shpejt, ku në fund të muajit Maj 2014 niveli i ujit në liqen arrin në kuotën (645.44 m.n.d) (Tab.V.9). Rënie e nivelit të ujit është regjistruar në periudhën nga Qershor deri në fund të vitit ku niveli në 31 Dhjetor ishte (643.6 m.n.d). Në 2015 reshjet e shiut dhe shkrirja e borës shtuan nivelin e ujit në liqen dhe me 23.03.2015 arrin kuotën normale të kapërdërdhjes prej 649.75 m.n.d. Në fund të muajit Maj fillon rënia e lehtë e nivelit të liqenit dhe me 30 Qershor 2015 kuota është (649.28 m.n.d). 55

Tabela V.9. Niveli i ujit në liqen në vitin 2014 dhe Janar-Qershor 2015 2014 Data e matjes Niveli (m.n.d) Data Niveli (m.n.d) 01.01.2014 637.15 09.06.2014 645.47 06.01.2014 637.04 16.06.2014 645.41 13.01.2014 636.92 23.06.2014 645.38 20.01.2014 636.82 30.06.2014 645.26 27.01.2014 636.72 07.07.2014 645.21 03.02.2014 636.60 14.07.2014 645.15 10.02.2014 636.50 21.07.2014 644.93 18.02.2014 636.30 29.07.2014 644.80 24.02.2014 636.19 04.08.2014 644.72 03.03.2014 636.05 08.09.2014 643.75 10.03.2014 635.98 15.09.2014 643.75 17.03.2014 635.92 22.09.2014 643.65 24.03.2014 635.80 29.09.2014 643.62 31.03.2014 635.83 06.10.2014 643.43 14.04.2014 636.16 13.10.2014 643.43 22.04.2014 640.14 20.10.2014 643.27 28.04.2014 640.96 27.10.2014 643.27 05.05.2014 642.57 10.11.2014 642.96 12.05.2014 643.27 17.11.2014 642.62 14.05.2014 643.40 24.11.2014 643.27 19.05.2014 644.99 01.12.2014 643.27 20.05.2014 645.24 31.12.2015 644.27 26.05.2014 645.44 2015 Niveli Data e matjes (m.n.d) 01.01.2015 643.60 05.01.2015 643.64 12.01.2015 643.82 19.01.2015 643.99 26.01.2015 644.69 02.02.2015 645.26 09.02.2015 646.90 16.02.2015 647.19 23.02.2015 647.57 02.03.2015 647.75 09.03.2015 648.33 16.03.2015 649.08 23.03.2015 649.75 16.05.2015 649.75 31.05.2015 649.73 15.06.2015 649.51 30.06.2015 649.28 655.00 650.00 645.00 Niveli (m.n.d) 640.00 635.00 630.00 625.00 J SH M P M Q K G SH T N DH J SH M P M Q Viti 2014 Janar-Qeshor (2015) Fig. V.8. Luhatja e nivelit të ujit në liqenin e Badovcit për vitin 2014 dhe Janar-Qershor 2015 56

V.5. Monitorimi i marrjeve të ujit nga Liqeni Uji nga liqeni i Badovcit përdoret vetëm për furnizimin me ujë të pijshëm të banorëve të qytetit të Prishtinës dhe rrethinave të saj. Marrja e ujit është në funksion të nivelit të liqenit dhe sasitë e marra janë më të mëdha kur niveli është i lartë dhe e kundërta kur niveli është i ulët. Sasia mesatare mujore e tërhequr e ujit në vitin 2014 dhe në periudhën Janar-Qershor (2015) ishin respektivisht 334.3l/s dhe 418.3 l/s (Tabela V.10). Sasia më e madhe e ujit e marrë në vitin 2014 ishte në Shtator me 375.0 l/s ndërkohë që niveli i ujit ishte 643.75 m.n.d, ndërsa për periudhën Janar-Qershor 2015 me nivel të ujit ne kuotën normale 649,75 m.n.d u morrën 500 l/sec. Tabela V.10. Sasia mesatare e ujit (l/sec) e tërhequr nga liqeni per vitin 2014 dhe Janar- Qershor 2015 VITI MUAJI 2014 2015 Janar 276.5 385.0 Shkurt 284.8 334.0 Mars 275.0 376.0 Prill 277.0 420.0 Maj 320.0 500.0 Qershor 360.0 495.0 Korrik 365.0 Gusht 370.0 Shtator 375.0 Tetor 368.0 Nentor 370.0 Dhjetor 370.0 Mes (l/s) 334.3 418.3 V.6. Analizat kimiko-fizike 18 mostrat e ujit u analizuan për parametrat bazë fiziko-kimike (Tabela V.11). Përgjithësisht vlerat e parametrave kimikë të ujit të marra nga liqeni, rrjedhjet e ujit në krahun e djathtë të digës, puset e ujit dhe rrjedhjet nën digë paraqesin parametra kimikë të përafërt si vërehet nga vlerat e mesatares dhe devijimit standart. Në të kundërt, vlerat e tyre janë të ndryshme me ato të mostrave të marra nga minierat. Kështu vlerat e ph variojnë përgjithësisht nga 7.5 në 8.5, ndërsa për ujrat e minierave ato bien në gati 2.7. E njejta gjë mund të thuhet për fortësinë e përgjithshme të ujit. Në veçanti, klori, si një element konservativ shfaq vlera konsistente për mostrat e ujit të liqenit dhe komponentet hidrologjike që kanë lidhje me të. 57

Tabela V.11. Analizat hidrokimike te mostrave të ujit (27.04.2015) Emertimi i mostres B-1 / B-2 / B-3 / B-4 / B-5 / B-6 / B-7 / B-9 / B-10 / Mramori Slivova Androvine Mes- Liqeni Liqeni Liqeni(- 15m) Liqeni- Diga Rjedhja -1 poshte Rjedhja -2 lart Parametrat Ora 14:42 14:30 14:54 12:55 13:33 13:38 13:46 15:51 15:53 Temperatura-0C 15.8 16.9 15.1 15 13.5 9.5 12.5 15.7 15.5 Oksigjeni i Tretur 9.4 9.6 8.2 9.7 9.9 8.2 9.5 5.7 5.5 Vlera e ph 8.78 8.44 8.12 8.66 8.71-8.7 7.44 7.41 Përçueshmëria Elektrike (µs/cm) - - - 317 263 271 250 264 262 Materiet Totale të Tretshme - - - 159 138 135 126 134 133 Mbetja Pas Avullimit - - - - - - - - - Materit Torale të Suspenduara 33.3 75.5 46.3 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 62.4 FP-d0H 15.62 14.22 16.87 12.15 12.01 11.26 11.76 11.56 11.91 Ca2+ 70.97 73.78 90.22 58.14 57.53 52.93 56.13 22.05 19.44 Mg2+ 34.44 23.64 25.74 24.31 23.98 23.3 23.62 51.12 55.43 Na+ 4.467 4.484 2.968 4.101 4.086 4.176 4.083 2.846 2.869 K+ 1.474 3.088 2.286 2.244 2.319 2.484 2.251 0.14 0.227 NH4+ 0.316 0.226 0.214 nld nld nld nld 0.585 nld Kationeve meq/l) 6.62 5.91 8.32 5.14 5.08 4.8 4.98 5.47 5.66 NO2-0.109 0.16 0.118 0.141 0.133 0.109 0.137 0.148 0.19 NO3-5.3 10 3.1 0.3 0.3 0.3 0.3 0.2 0.3 HCO3-326.9 300.1 333.1 245.2 251.3 226.9 228.1 259.9 258.6 SO42-28.1 29.5 108.7 35.5 35.4 40.4 43.6 39.1 48.9 Cl- 18.11 7.66 11.09 11.1 11.35 11.46 11.31 10.38 10.4 PO43-0.01 0.011 < 0.01 < 0.01 < 0.01 < 0.01 < 0.01 < 0.01 < 0.01 Anioneve (meq/l) 6.56 5.93 8.26 5.09 5.2 4.84 4.99 5.39 5.56 NT 1.534 2.615 nld nld nld nld nld 0.519 nld Fe-total 0.071 0.073 0.071 nld nld 0.012 nld nld 0.226 NTU 5.3 7.6 4 5.9 nld nld 0.2 4.6 11 H2SiO3 0.896 1.284 0.676 0.997 nld nld 0.034 0.777 1.859 ID e Mostres 1 2 3 4 5 6 7 9 10 58

r r Tabela V.11. (Vazhdim) o n i i - a r i ID e Mostres Parametrat PB-11/ B-12/ B-13/ B-14/ B-16/ B-19/ B-20/ B-21/ B-22/ Ora e 03.05-03.05-20/05-20/05- mostrimit 16:01 16:14 16:21 16:37 17:30 16:00 16:00 11:00 11:30 Temperatura 14.2 13.7 14.1 13.2 22.8 - - 16.5 19.7 Vlera e ph 8.37 8.1 7.85 6.56 7.76 2.94 7.35 7.24 Oksigjeni i Tretur 8.1 4 7.3 4.1 1.1 - - 3.1 8 Përçueshmëria Elektrike 833 746 1030 1197 1703 455 3690 840 1067 Materiet Totale te Tretshme 415 375 515 598 852 227 1840 422 534 Mbetja Pas Avullimit - - - - - 303 2460 560 712 Materit Torale te Suspenduara < 0.1 < 0.1 < 0.1 16.2 < 0.1 2.8 1190 < 0.1 21.2 FP-d0H 33.05 30.03 40.81 45.46 58.42 15.18 68.1 30.91 36.96 Ca2+ 39.29 24.46 56.94 93.02 280.7 24.1 302.7 83.4 115.5 Mg2+ 166.2 160.5 198.1 195.8 115.9 71.3 155.7 116.2 125.6 Na+ 2.644 6.316 4.528 34.41 22.08 2.797 4.796 4.023 15.62 K+ 0.663 4.144 2.994 6.62 26.1 0.294 4.085 2.716 5.113 NH4+ nld nld nld 0.071 nld 0.011 0.034 0.537 0.573 Kationeve (meq/l) 15.77 14.81 19.41 22.42 25.19 7.18 12.6 NO2-0.074 0.075 0.126 1.058 0.095 0.038 0.095 0.171 0.201 NO3-1.1 1 0.7 1.3 0.2 0.3 0.1 0.1 0.1 HCO3-816.2 568.5 789.3 775.9 920.8 361 nld 418.5 641.8 SO42-98.4 232 269.7 389.7 435 36.7 2740 195 152.7 Cl- 9.31 6.37 8.09 38.17 18.82 13.25 nld 5.73 12.96 < 0.01 0.06 0.06 i - 2 a l i t r i e r a i q e n i 2 5 < 0.01 0.099 0.074 < 0.01 < 0.01 PO43- < 0.01 Anioneve (meq/l) 15.71 14.35 18.78 21.94 24.71 7.06 14.7 NT - - - - - - - nld nld Fe-total 0.461 0.368 nld 0.037 nld - - - - NTU 6.4 83 5.1 185 25 5.4 374 6.6 117 H2SiO3 1.08 14.03 0.86 31.27 4.23 0.91 63.21 1.97 50.19 ID e Mostrës 11 12 13 14 16 19 20 V.7. Analizat izotopike Përbërja izotopike e hidrogjenit 2 (deuteriumit) dhe e oksigjenit 18, duke përjashtuar vlerat e dy mostrave të shiut, paraqiten të qëndrueshme. Kjo duket nga fakti që vlerat e deuteriumit dhe Oksigjenit-16 variojnë përkatësisht nga vlerat minimum (-73.3 dhe -10.15 59

deri ne vlerat maksimum (-8.17 dhe -60.2) duke treguar një devijim standart të ulët (2.99 dhe 0.53) kundrejt mesatareve të tyre (-66.33 dhe -9.12) (tabela.v.12). Tabela V.12. Analizat izotopike të O dhe H Oss.18 Deut. Emertimi Nr ID-Mostres Data (V-SMOW) (V-SMOW) L. Mramor 1 B-1-2015 27/04/2015-9.73-68.1 L. Slivovë 2 B-2-2015 27/04/2015-10.15-71.9 L. Androvinë 3 B-3-2015 27/04/2015-9.83-68.6 Liqeni 4 B-4-2015 27/04/2015-9.37-67.9 Liqeni 5 B-5-2015 27/04/2015-9.2-67.2 Liqeni 6 B-6-2015 27/04/2015-9.3-67.3 Liqeni 7 B-7-2015 27/04/2015-9.35-67.6 Liqeni 8 B-8-2015 27/04/2015-9.23-66.9 Rrjedh. posht. 9 B-9-2015 27/04/2015-8.85-65.4 Rrjedh. sip. 10 B-10-2015 27/04/2015-9.07-66.5 Rreke/prroi 11 B-11-2015 27/04/2015-8.47-63.3 Pusi 1 12 B-12-2015 27/04/2015-8.7-63.8 Galeria Hajv. 13 B-13-2015 27/04/2015-8.85-64 Pusi 2 14 B-14-2015 27/04/2015-8.78-63.5 Pellg nën dige 15 B-15-2015 27/04/2015-8.17-60.2 Pusi Hajvali 16 B-16-2015 27/04/2015-10.15-73.3 shiu 17 B-17-2015 27/04/2015-16.56-129.6 shiu 18 B-18-2015 27/04/2015-16.12-129.1 Piezometer 19 B-19-2015 27/04/2015-8.65-63.6 Min. Kishnice 20 B-20-2015 27/04/2015-9.97-71.5 Rrjedh. posht. 21 B-21-2015 24/05/2015-9.02-65.4 Piezometer 22 B-22-2015 24/05/2015-8.9-65.7 Burim Lugine 23 B-23-2015 24/05/2015-8.66-64.6 Burim Lugine 24 B-24-2015 24/05/2015-8.7-65.1 Gyp lugine 25 B-25-2015 24/05/2015-8.7-64.2 60

VI LLOGARITJA E PARAMETRAVE HIDROLOGJIKE VI.1 Avullimi Avullimi nga sipërfaqja e ujit të liqenit të Badovcit është llogaritur sipas tri metodave: a) Avullimi sipas metodës Penman Metoda Penman është metodë e kombinuar që zgjidh njëkohësisht ekuacionet aerodinamike dhe ato të bilancit të energjisë (Penman HL, 1948) Penman për një shtresë të ujit të hollë dhe të lirë jep avullimin sipas ekuacionit (12): Q + 0 = n γe E a...(12) γ + ku: E0=Avullimi prej sipërfaqes ujore të hapur (mm/dite) Qn=Sasia e rrezatimit neto që mbetet në siperfaqe (gr.kal/cm²/ditë) Δ=Gradienti i presionit të avujve të ngopur në temperaturën e ajrit (mm/ditë) γ=konstantja psikometrike (mm/ºc ose 0.49 mmhg/ºc) Ea=Avullimi për shkak të transportimit te masës (mm/dite) Vlerat Qn dhe Ea percaktohen me anen e ekuacioneve Q R = R RB = RC (1 r) R...(12.1) ( 0.20 0.48n / N)...(12.2) N 1 B C = RA + R B = δ T ( 0.47 + 0.0077 e0 )(0.20 + n / N)...(12.3) Ea = 0.35( es eo )(0.5 + 0.54U 2)...(12.4) Ku: T=Temperatura e ajrit ºK=(tº C+273) U2=Shpejtësia e erës në 2 m lartësi mbi sipërfaqen e ujit (m/s) eo=presioni aktual i ajrit (mm Hg) es=presioni i avujve të ngopur r=albedo e sipërfaqes(0.05) n=orët me diell brenda ditës N=Orët e mundshme të diellëzimit në HV δ=konstantja e Lumer&Pringsheim=117.74x10-9 R1-Sasia e energjisë neto e përthithur nga sipërfaqja RB-Rezatimi neto valëgjatë RC-Rrezatimi aktual valëshkurtër prej qiellit RA-Vlera e Angot për fluksin e rrezatimit valëshkurtër (gr.kal/cm²/dite) F=Lagështia relative (%) Avullimi i llogarituar sipas metodës Penman (1948) për vitin 2014 dhe Janar- Qershor (2015) është respektivisht 506.6 mm dhe 320.6 mm. Avullimi më i madh i ujit nga sipërfaqja e liqenit për vitin 2014 është në muajin Gusht me 89.3mm, ndërsa për periudhën Janar Qershor (2015) është në muajin Qershor me 99.3 mm. Në muajin Dhjetor avullimi është pothuajse zero (Tabela.VI.1; Tabela.VI..2; Fig VI.1). 61

Tabela VI.1. Vlerat mesatare të avullimit nga liqeni i Badovcit në vitin 2014, sipas metodës Penman Muaji J SH M P M Q K G SH T N DH T (ºC) 3.5 6.7 8.4 10.4 14.5 18.5 20.8 21.9 15.7 11.2 7.8 2.0 L (%) 64.8 68.4 69.6 78.1 76.2 71.9 70.7 67.6 81.6 80.0 83.0 84.0 e s (mmhg) 5.9 7.4 8.3 9.5 12.4 16.0 18.4 19.7 13.4 10.0 7.9 5.3 e o (mmhg) 3.8 5.0 5.7 7.4 9.4 11.5 13.0 13.3 10.9 8.0 6.6 4.4 e s-e u (mmhg) 2.1 2.3 2.5 2.1 2.9 4.5 5.4 6.4 2.5 2.0 1.3 0.8 u (m/s) 1.3 2.3 1.6 1.6 1.4 1.2 1.6 1.4 1.0 1.9 1.4 1.4 n (ore/dite) 2.4 3.7 4.7 6.2 7.2 8.6 9.9 9.6 7.4 5.5 3.2 3.2 N (ore/dite) 9.6 10.5 11.8 13.2 14.3 15.0 14.6 13.6 12.4 11.1 9.9 9.3 Ra (mm/dite) 6.1 9.1 11.2 14.4 15.8 17.0 15.9 14.3 12.2 8.9 6.7 5.4 Ri(1-r) (mm/dite) 1.8 3.2 4.2 5.8 6.6 7.7 8.0 7.3 5.6 3.7 2.3 1.9 Rb (mm/dite) 2.1 2.7 3.0 3.4 3.7 4.3 4.9 5.2 4.2 3.5 2.6 2.5 Q (mm/dite) -0.3 0.5 1.2 2.4 2.9 3.4 3.0 2.1 1.4 0.2-0.3-0.6 Ea (mm/dite) 0.9 1.4 1.2 1.0 1.3 1.8 2.6 2.8 0.9 1.1 0.6 0.4 Δ (ºC) 0.5 0.7 0.8 0.8 1.1 1.3 1.5 1.6 1.1 0.8 0.7 0.5 ΔQ (mm/dite) -0.2 0.3 1.0 2.0 3.1 4.5 4.4 3.4 1.5 0.2-0.2-0.3 γea γea 0.6 0.9 0.8 0.7 0.9 1.2 1.7 1.9 0.6 0.7 0.4 0.2 γ+δ (ºC) 1.2 1.3 1.5 1.5 1.7 2.0 2.1 2.3 1.7 1.5 1.3 1.2 E o (mm/dite) 0.4 1.0 1.2 1.8 2.3 2.9 2.9 2.3 1.2 0.6 0.1-0.1 Eo (mm/muaj) 10.9 26.9 37.5 53.6 71.0 86.0 89.3 72.4 36.4 18.5 4.1 0.0 2014 mm 506.6 Tabela VI.2. Vlerat mesatare të avullimit nga liqeni i Badovcit në periudhën Janar-Qershor 2015, sipas metodës Penman Muaji J SH M P M Q T (ºC) 2.07 2.90 5.80 11.13 17.90 19.00 L (%) 69.50 67.70 68.80 49.20 47.80 61.80 es (mmhg) 5.33 5.64 6.91 9.90 15.38 16.46 eo (mmhg) 3.70 3.82 4.75 4.87 7.35 10.17 es-eu (mmhg) 2.07 2.33 2.51 2.07 2.95 6.29 u (m/s) 1.14 1.3 1.4 1.40 1.00 1.80 n (ore/dite) 2.5 3.7 4.8 6.40 7.70 8.50 N (ore/dite) 9.60 10.50 11.80 13.20 14.30 15.00 Ra (mm/dite) 6.07 9.12 11.24 14.36 15.76 16.97 Ri(1-r) (mm/dite) 1.87 3.20 4.22 5.90 6.87 7.61 Rb (mm/dite) 2.13 2.54 2.88 3.47 4.06 4.40 Q (mm/dite) -0.26 0.66 1.34 2.43 2.80 3.35 Ea (mm/dite) 0.63 0.77 0.95 2.21 2.92 3.23 Δ (ºC) 0.53 0.53 0.66 0.93 1.06 1.46 ΔQ (mm/dite) -0.14 0.35 0.89 2.26 2.98 4.90 γea γea 0.42 0.51 0.63 1.46 1.93 2.13 γ+δ (ºC) 1.19 1.19 1.33 1.59 1.72 2.12 Eo (mm/dite) 0.24 0.72 1.14 2.34 2.85 3.31 Eo (mm/muaj) 7.36 20.08 35.47 70.13 88.27 99.30 2015 mm 320.60 62

b) Avullimi sipas metodes Meyers Sipas metodës Meyers (1970) (Hrelaj, H., 2007; Shaw, M.E., 2005) avullimi i ujit nga liqeni është në funksion të parametrave meteorologjike si presioni i avujve të ngopur (es), presioni aktual i ajrit në një lartësi të caktuar (e0) dhe shpejtësisë së erës (u8). Formula empirike (13) për llogaritjen e avullimit (E) shprehet: E =.0269 u ( 1 8 )( e e )...(13) 0 s 0 16 e...(13.1) 0 = F es ku: E= Avullimi (cm/dite) u8=shpejtësia e erës në 2 m lartësi (km/h) eo=presioni aktual i ajrit (mb) es=presioni i avujve të ngopur (mb) F=Lagështia relative (%) Sipas metodës Meyers avullimi nga liqeni i Badovcit për vitin 2014 është 508.4 mm (Tabela VI.3), ndërsa për periudhën Janar-Qershor (2015) është 355.02 mm (Tabela VI.4). Avullimi më i madh i ujit nga sipërfaqja e liqenit në vitin 2014 ishte në muajin Gusht me 93.3mm dhe më i ulëti në dhjetor me 12.4 mm. Vlerat mujore dhe vjetore të avullimit nga liqeni i Badovcit për vitin 2014 dhe periudhën monitoruese Janar-Qershor 2015 sipas metodës Pennman dhe Meyers janë paraqitur ne Fig.VI.1 dhe Fig.VI.2 Tabela VI.3. Vlerat mesatare të avullimit nga liqeni i Badovcit në vitin 2014 sipas metodës Meyers Muaji J SH M P M Q K G SH T N DH T (ºC) 3.5 6.7 8.4 10.4 14.5 18.5 20.8 21.9 15.7 11.2 7.8 2.0 L (%) 64.8 68.4 69.6 78.1 76.2 71.9 70.7 67.6 81.6 80.0 83.0 84.0 es (mb) 7.9 9.8 11.0 12.6 16.5 21.3 24.6 26.3 17.8 13.3 10.6 7.1 eo (mb) 5.1 6.7 7.7 9.9 12.6 15.3 17.4 17.8 14.5 10.6 8.8 5.9 es-eu (mb) 2.8 3.1 3.3 2.8 3.9 6.0 7.2 8.5 3.3 2.7 1.8 1.1 u (km/h) 4.7 8.3 5.8 5.8 5.0 4.3 5.8 5.0 3.6 6.8 5.0 5.0 1+u/16 1.3 1.5 1.4 1.4 1.3 1.3 1.4 1.3 1.2 1.4 1.3 1.3 Eo (mm/ditë) 1.0 1.3 1.2 1.0 1.4 2.0 2.6 3.0 1.1 1.0 0.6 0.4 Eo (mm/muaj) 29.8 35.4 38.0 30.3 43.1 61.3 81.7 93.3 32.4 31.6 19.1 12.4 2014 mm 508.4 Tabela VI.4. Vlerat mesatare të avullimi nga liqeni i Badovcit për periudhën 2015 sipas metodës Meyers Muaji J SH M P M Q K G SH T N DH T (ºC) 2.07 2.90 5.80 11.13 17.90 19.02 L (%) 69.50 67.70 68.80 49.20 47.80 61.80 es (mb) 7.11 7.52 9.21 13.20 20.51 21.90 eo (mb) 4.94 5.09 6.34 6.49 9.80 13.53 es-eu (mb) 2.17 2.43 2.87 6.71 10.70 8.37 u (km/h) 4.10 4.68 5.04 5.04 3.60 6.90 1+u/16 1.26 1.29 1.32 1.32 1.23 1.43 Eo (mm/dite) 0.73 0.84 1.02 2.37 3.53 3.22 Eo (mm/muaj) 22.71 23.65 31.52 71.16 109.35 96.63 Viti 2015 mm 355.02 63

(mm/muaj) 100.0 90.0 80.0 70.0 60.0 50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 Muaji 0.0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2014 Avullimi-Penman 10.9 26.9 37.5 53.6 71.0 86.0 89.3 72.4 36.4 18.5 4.1 0.0 Avullimi -Mayer 29.8 35.4 38.0 30.3 43.1 61.3 81.7 93.3 32.4 31.6 19.1 12.4 2014-Penman 506.6 2014-Mayer 508.4 600 500 400 300 200 100 0 (mm/muaj) Fig. VI.1. Vlerat mujore dhe vjetore të avullimit nga liqeni i Badovcit për vitin 2014, sipas metodës Pennman dhe Meyers mm/muaj 120.0 100.0 80.0 60.0 40.0 20.0 0.0 J SH M P M Q K G SH T N DH 2015 Avullimi-Penman 7.4 20.1 35.5 70.1 88.3 99.3 Avullimi-Mayer 22.7 23.6 31.5 71.2 109.3 96.6 2015-Penman 320.6 2015-Mayer 355.0 400 300 200 100 0 mm/muaj Fig. VI.2. Vlerat mesatare te avullimit për periudhën Janar-Qershor (2015) në liqenin e Badovcit, sipas metodës Pennman dhe Meyers c) Avullimi i matur Pan avullimi Metoda direkte e matjes së avullimit përmes Pan avulluesit standart, e matur për muajt Prill, Maj dhe Qershor rezulton të jetë respektivisht 83.3 mm, 114.0mm dhe 139.38 mm (Tabela VI.5). Koeficienti i avullimiti i llogaritur si korelacion midis avullimit Penman (E0) dhe avullimit Pan (Epan) për tre muajt e monitoruar të avullimit, e shprehur me ekuacionin (4) (Fig VI.3), rezulton se është 0.77 dhe është brenda kufijve të praktikave të matura në botë (0.64-0.95) (Abtew,2011) (Wossenu,A,2013). 64

Tabela VI.5. Vlerat mesatare mujore (mm) për avullimin Penman dhe Pan (Prill-Qershor, 2015) Penman avullimi Pan avullimi Muaji (mm) (mm) Prill 70.1 83.3 Maj 88.3 114 Qershor 99.3 139.38 Prill -Qershor(2015) 257.7 336.68 Avullimi(mm/muaj) 160.0 140.0 120.0 100.0 80.0 60.0 40.0 20.0 0.0 Penman avullimi Prill 70.1 83.30 Maj 88.3 114.00 Qershor 99.3 139.38 Fig. VI.3. Relacioni në mes Penman dhe Pan avullimit VI.2 Llogaritja e modulit te rrjedhjes. Një sasi e ujit nga rrjedhja sipërfaqesore shkon direkt në liqen dhe disa prej faktorëve me ndikim në rrjedhjen sipërfaqësore janë: intensiteti i reshjeve, përbërja e tokës, pjerrësia e relievit, mbulueshmëria me vegjetacionë dhe ndikimi njerzor (Amerikan Water Work Association, 1985). Nepellgu IV i basenit ujëmbledhës, me një sipërfaqe prej 13.7 km 2, përmes rrjedhjes sipërfaqesore drenon ujin në liqenin e Badovcit. Llogaritja e vëllimit të ujit që hyn nga ky nënpellg është përcaktuar duke llogaritur modulin e rrjedhjes. Reshjet e rëna në basen janë kalkuluar sipas ekuacionit (14) të metodës Thiessen (1911) (Shaw.M.E,2005; Fetter.C.W, 2000) (Fig.VI.4). Kjo metodë ndërtohet bazuar në influencën e pluviometrave në basen dhe në rrethinën e basenit. Poligonat e ndërtuar shprehin influencën e secilit pluviometër në këtë sipërfaqe të poligonit. Nga pesë pluviometra të instaluar katër (P1, P2, P3, P4) janë brenda basenit dhe një jashtë tij (P5). Llogaritjet e kryera tregojnë se në vitin 2014 reshjet në basen ishin 870.29 mm dhe për periudhën Janar-Qershor (2015) ishin 398.56 mm (Tabela VI.6; VI.7). Statistikat e reshjeve tregojnë se viti 2014 rezulton të jetë viti me më shumë reshje në 60 vitet e fundit (IHKM,2014) 65

II IV III I Fig. VI.4. Llogaritja e reshjeve në basen sipas metodes Thiessen Tabela. VI.6. Vlerat mesatare mujore (mm) të reshjeve sipas metodës Thiessen, për vitin 2014 Raporti siperfaqe Nr. i poligoneve Sipërfaqja (km 2 ) e poligonit / siperfaqe e basenit Reshjet në Pluviometra (mm) Reshjet Në Poligon (mm) (i) Ai A i/a P i P mes 1 30.30 0.29 897.70 261.19 2 16.40 0.16 820.20 129.17 3 9.47 0.09 775.30 70.50 4 30.60 0.29 946.60 278.14 5 17.37 0.17 787.10 131.28 2014 104.14 870.29 66

Tabela. VI.7. Vlerat mesatare mujore (mm) të reshjeve sipas metodës Thiessen, për periudhën Janar-Qershor (2015) Raporti siperfaqe Nr, i poligoneve Sipërfaqja (km 2 ) e poligonit / siperfaqe e basenit Reshjet në Pluviometra (mm) Reshjet në Poligon (mm) (i) Ai A i/a P i P mes 1 30.30 0.29 373.40 108.64 2 16.40 0.16 372.30 58.63 3 9.47 0.09 386.40 35.14 4 30.60 0.29 408.60 120.06 5 17.37 0.17 456.20 76.09 Janar- Qershor 2015 104.14 398.56 P mes = Σ( A P) / A...(14) i i Pmes=Reshjet vjetore në basen (mm) A=Sipërfaqja e basenit (km 2 ) Ai=Sipërfaqja e poligonit (km 2 ) Pi=Reshjet në pluviometra (mm) Tabela VI.8. Parametrat fizikë dhe hidrologjikë të basenit Simboli Njësia Viti 2014 Janar-Qershor (2015) A (I-III) km 2 88.8 88.8 A IV km 2 13.7 13.7 P mes mm 870.28 398.56 VP t m³ 77,280,864 35,392,353 V L m³ 18,143,411 18,493,705 n - 0.23 0.54 q (I-III) l/sec/km 2 6.48 6.8 P 5 mm 787.1 398.56 c=p 5/P mes - 0.9 1.0 q IV=c x q (I-III) l/sec/km 2 5.86 6.8 V R m³ 2,531,614 2,874,913 n = V L / VP t...(14.1) n=koeficienti i rrjedhjes VL=Vëllimi vjetor i hyrjes së ujit nga lumenjtë Mramor, Slivovë dhe Androvinë ose nga nëpellgjet (I, II, III) (m 3 ) VPt =Vëllimi vjetor i reshjeve në nëpellgjet (I, II, III) VP = P / A...(14.2) ) t mes ( I III A(I-III)=Sipërfaqja e nënpellgjeve (I, II, III) (km 2 ) q Q / A )...(14.3) ( I III ) = L ( I III ku: q(i-iii) =Moduli i prurjes për nënpellgjet (I, II, III) (l/s/km 2 ) QL=Prurja mesatare vjetore nga lumenjtë Mramor, Slivovë dhe Androvinë ose nga nëpellgjet (I,II,III) (l/s) 67

c = P / P 5 mes...(14.4) ku: c=raporti në mes reshjeve në poligonin (5) dhe reshjeve vjetore në basen P5=Reshjet ne stacionin meteorologjik (Velani), Prishtinë q...(14.5) ( IV ) = c q( I III ) ku qiv=moduli i prurjes për nënpellgun (IV) (l/s/km2) V...(14.6) R = qiv AIV ku: VR=Vëllimi vjetor i rrjedhjes sipërfaqësore për pellgun IV (m 3 ) AIV=Sipërfaqja e nënpellgut (IV) (km 2 ) qiv=moduli i prurjes per nënpellgun (IV) (m 3 /s/km2) 68

VII. VLERËSIMI I BILANCIT UJOR TË LIQENIT Llogaritja e bilancit ujor për liqenin e Badovcit është bazuar në Ekuacionin (11) (Gebreslase dhe tj., 2012) ΔV=(VP+VR+VL+VIN)-(VM+VE+VIO+VK)...(11) Komponentët hyrës të bilancit ujor janë (VP+VR+VL+VIN) ku: VP=Reshjet në liqen (m³) VR=Rrjedhjet sipërfaqësore nga baseni në liqen (m³) VL=Hyrja nga lumenjtë (m³) VIN=Inifilrimi i ujrave nëntokësorë (m³) Komponentët dalëse të bilancit ujor janë (VM+VE+VIO+VK) ku: VM=Marrja e ujit nga liqeni (m³) VE= Avullimi nga liqeni (m³) VIO=Largimi i ujërave nga diga (m³) VK=Kapërderdhja nga diga (m³) VII.1 Koha e monitorimit te bilancit ujor Koha në të cilën janë përcjell komponentët e bilancit ujor për liqenin e Badovcit ka qenë periudha prej 1 Janarit 2014 deri më 30 qershor 2015. Parametrat hyrës të matur gjatë kësaj kohe kanë qenë hyrjet nga lumenjtë dhe reshjet në liqen, ndërsa parametrat dalës marrja e ujit dhe avullimi. VII.2. Hyrjet nga lumenjtë (VL) Vëllimi i hyrjes së ujit nga lumenjtë (VL) në liqenin e Badovcit paraqet komponentin më të rëndesishëm në vëllimin hyrës të bilancit ujor. Tre lumenjtë kryesorë (Slivova, Mramori dhe Androvina) janë furnizuesit kryesorë me ujë te liqenit duke kontribuar me rreth 85% të sasisë të ujit që hyn në liqen. Rreth 88.8 km² e sipërfaqes të basenit ujëmbledhës të Badovcit drenojnë ujin në keta lumenjë. Gjatë periudhës monitoruese të prurjeve në liqen, në keta lumenjë janë bërë 128 matje. Niveli i ujit në profil dhe shpejtësia janë parametrat e matur. Sipas ekuacionit (1) e (2) është bërë llogaritja e prurjeve dhe e vëllimit të ujit që hyn në liqen gjatë periudhës monitoruese. Vëllimi hyrës i ujit nga tre lumenjtë, për vitin 2014 është 18,143,076m 3. Vëllimet hyrëse nga lumenjtë Slivova(1), Mramori(2) dhe Androvina(3) janë përkatësisht 7,795,647m 3, 8,193,450 m 3 dhe 2,153,978m 3 (Tabela VII.1; Fig VII.1). Hyrja më e madhe e ujit është regjistruar nga lumi Mramor, në muajin Maj me 2,557,336 m 3, ndërsa vëllimi më i vogël nga Androvina në muajin Janar me 13,124 m 3. Në periudhën Janar-Qershor (2015) vëllim hyrës rezulton të jetë mjaft i lartë si rezulltat i reshjeve në fund të vitit 2014 dhe muajve të parë të vitit 2015. Hyrjet e përgjithshme të ujit nga tre lumenjtë në periudhën Janar Qershor janë 19,166,086 m 3, nga të cilat lumenjëve Slivova (1), Mramori (2) dhe Androvinë (3) janë përkatësisht 8,233,989 m3, 8,452,685m 3 dhe 2,479,412 m 3 (Tabela VII.2; Fig VII.2). Vëllimi më i madh mujor i regjistruar ishte në muajin Mars nga lumi Mramor me 2,905,796 m³, ndërsa hyrja më e ulët e ujit ishte në muajin Qershor nga Lumi Androvina me 45,360 m 3. 69

Tabela VII.1. Vëllimi hyrës i ujit në liqen nga lumenjtë për vitin 2014 Muaji Lumenjtë Slivova (1) Mramori (2) Androvinë (3) 2014 Janar 151,062 163,650 13,124 327,836 Shkurt 129,185 142,491 30,482 302,158 Mars 306,141 321,676 36,426 664,243 Prill 2,346,019 2,447,107 634,781 5,427,907 Maj 2,478,324 2,557,336 715,936 5,751,596 Qershor 475,373 480,557 126,490 1,082,419 Korrik 279,625 283,375 80,888 643,887 Gusht 142,223 144,901 36,426 323,551 Shtator 217,987 233,021 67,392 518,400 Tetor 247,484 266,501 78,477 592,462 Nentor 525,917 593,050 181,958 1,300,925 Dhjetor 496,308 559,786 151,597 1,207,691 Σ 7,795,647 8,193,450 2,153,978 18,143,076 2014 18,143,076 1200 VL -Vëllimi hyrës nga lumenjët 2014 1000 Vëllimi(m³) 800 600 400 200 0 Slivova Mramori Androvina Fig. VII.1. Vëllimi hyrës nga lumenjtë per vitin 2014 Tabela VII.2. Vëllimi hyrës në liqen nga lumenjtë për periudhën Janar Qershor, 2015 Muaji 1 2 3 Janar-Qershor Slivova Mramori Androvinë 2015 Janar 1,376,162 1,405,892 377,119 3,159,173 Shkurt 1,858,913 1,879,960 583,511 4,322,385 Mars 2,815,802 2,905,796 891,104 6,612,702 Prill 1,238,976 1,276,042 408,758 2,923,776 Maj 614,693 635,852 173,560 1,424,105 Qershor 329,443 349,142 45,360 723,946 Σ 8,233,989 8,452,685 2,479,412 19,166,086 Janar-Qershor ( 2015) 19,166,086 70

Vëllimi(m³) 3,500,000 3,000,000 2,500,000 2,000,000 1,500,000 1,000,000 500,000 0 VL -Vëllimi hyrës nga lumenjët Janar-Qershor 2015 Slivova Mramori Androvina Fig. VII.2. Vëllimi hyrës nga lumenjtë per vitin 2014 VII.3 Hyrjet nga reshjet në liqen (Vp) Llogaritja e vëllimit të ujit që hyn nga reshjet drejtëpërdrejt në liqen është bërë duke llogaritur sipërfaqen mesatare të ujit në liqen në mes dy periudhave monitoruese dhe lartësinë e reshjeve në (m). Vëllimi është llogaritur në bazë të reshjeve në pluviometrin P1 që është pranë Liqenit. Për vitin 2014 vëllimi i përgjithshëm i ujit që ka rënë në liqen nga reshjet është 959,756 m 3 (Tabela VII.3; Fig VII.3). Muaji me vëllim më të madh të ujit nga reshjet ishte muaji Prill dhe kjo për faktin se reshjet ishin në vlerë të lartë (186.5 mm). Për periudhën monitoruese Janar-Qershor 2015 vëllimi i reshjeve në liqen është 604,003m³ (Tabela VII.4) dhe vëllimi më i madh i ujit nga reshjet ishte në muajin Mars, kur edhe niveli i liqenit arrin kuotën normale prej 649.75 m..n.d. dhe ndodhi kaperderdhja. Tabela VII.3. Vëllimi hyrës nga reshjet e drejtëpërdrejta në liqen për vitin 2014 Vp (m3) Muaji Reshjet (mm) Sipërfaqeja e ujit (km²) Vëllimi (m³) Janar 22.4 0.85 19,040 Shkurt 1.4 0.81 1,134 Mars 43.8 0.8 35,040 Prill 186.5 1.0 186,500 Maj 101.9 1.35 137,565 Qershor 50.8 1.47 74,676 Korrik 37.52 1.47 55,148 Gusht 37.71 1.4 52,790 Shtator 97.83 1.37 134,033 Tetor 61.15 1.37 83,771 Nentor 79.49 1.32 104,927 Dhjetor 54.84 1.37 75,132 2014 775.34 959,756 71

Tabela VII.4. Vëllimi hyrës nga reshjet e drejtëpërdrejta në liqen për periudhën Janar- Qershor, 2015 Vp (m 3 ) Muaji Reshjet (mm) Sipërfaqeja e ujit (km²) Vëllimi (m³) Janar 63.7 1.47 93,639 shkurt 78.5 1.6 125,600 Mars 90.3 1.67 150,801 Prill 38.3 1.71 65,493 Maj 63.2 1.7 107,440 Qershor 35.9 1.7 61,030 Janar-Qershor (2015) 369.9 604,003 200,000 Vp-Vëllimi nga reshjet në liqen Vëllimi(m³) 150,000 100,000 50,000 0 2014 2015 Fig. VII.3. Vëllimi hyrës nga reshjet në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 VII.4 Hyrjet nga rrjedhjet sipërfaqësore (VR) Vëllimi i hyrës nga rrjedhja sipërfaqësore është llogaritur nga drenimi i ujit që bie në liqen nga nënpellgu (IV). Sipërfaqja e pellgut (IV) është 13.7km 2 ndërsa moduli i rrjedhjes i llogaritur sipas ekuacionit (11.5) është 5.86l/s/km 2 për vitin 2014 dhe 6.41(l/s/km 2 ) për periudhën Janar-Qershor 2015. Vëllimi hyrës nga rrjedha sipërfaqësore për vitin 2014 dhe Janar-Qershor 2015 është përkatësisht 3,231,685 m 3 (Tabel VII.5) dhe 2,874,913 m 3 (Tabela VII.6; Fig.VII.4). Vëllimi prej 700,000 m 3 që figuron në muajin Prill si hyrje nga rrjedhjet sipërfaqësore është vëllimi i ujit të marrë nga baseni tjetër i Ibrit pasi niveli dhe vëllimi i ujit në liqenin e Badovcit ishin në vlera shumë të ulëta. 72

Tabela VII.5. Vëllimi hyrës nga rrjedhjet sipërfaqësore në liqen për vitin 2014 V R(m 3 ) Muaji V L V 1-Vëllimi i llogaritur V S-Vëllimi shtesë 2014 Janar 327,836 45,746 45,746 Shkurt 302,158 42,163 42,163 Mars 664,243 92,688 92,688 Prill 5,427,907 757,410 700,000 1,457,410 Maj 5,751,596 802,578 802,578 Qershor 1,082,419 151,041 151,041 Korrik 643,887 89,848 89,848 Gusht 323,551 45,148 45,148 Shtator 518,400 72,338 72,338 Tetor 592,462 82,672 82,672 Nentor 1,300,925 181,531 181,531 Dhjetor 1,207,691 168,521 168,521 2014 18,143,076 2,531,685 3,231,685 Tabela VII.6. Vëllimi hyrës nga rrjedhjet sipërfaqësore në liqen për periudhën Janar-Qershor, 2015 V R(m 3 ) Muaji V L 2015 Janar 3,159,173 473,876 Shkurt 4,322,385 648,358 Mars 6,612,702 991,905 Prill 2,923,776 438,566 Maj 1,424,105 213,616 Qershor 723,946 108,592 Janar-Qershor 2015 19,166,087 2,874,913 Vëllimi(m³) 1,600,000 1,400,000 1,200,000 1,000,000 800,000 600,000 400,000 200,000 0 VR-Vellimi rrjedhes siperfaqesore 2014 2015 Fig. VII.4. Vëllimi hyrës nga rrjdhjet sipërfaqësore në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 73

VII.5 Hyrjet nga infiltrimi (VIN) Hyrja nga rrjedhja e ujrave nëntokësorë është një komponent i rëndësishëm i bilancit ujor. Për arsye se është e pamundur të matet drejtëpërdrejt është edhe e vështirë të përcaktohet vëllimi që kontribon në bilancin ujor të liqenit. Njëra prej metodave llogaritëse është vetë ekuacioni i bilancit ujor nëse komponentet e tjera janë të përcaktuara. Janë vlerësuar se kontributet në vëllimin hyrës nga infiltrimi i ujit ne liqenin e Badovcit janë të vogla dhe nuk janë marrë parasysh në barazimin e bilancit ujor (11). VII.6 Daljet nga marrja e ujit për nevojat e popullatës (VM) Eshtë komponenti kryesorë i vëllimit dalës të liqenit të Badovcit. Marrja e ujit bëhet vetëm nga një operator dhe vetëm për një destinim. Uji merret për funizim më ujë të pijshëm për popullsinë në Prishtinë dhe rrethinat e saj. Vëllimi i përgjithshëm i marrë nga liqeni për vitin 2014 është 10,550,641 m 3, ndërsa për periudhën Janar-Qershor 2015 është 6,577,155m 3 (Tabela.VII.7; Fig.VII.5). Marrja e ujit nga liqeni bëhet në varësi të gjendjes vëllimore dhe kërkesave për ujë. Marrja më e madhe e ujit gjatë vitit 2014 ishte në muajin Gusht me 991,008 m 3, ndërsa vëllimi më i vogël i marrë në këtë vit ishte ne muajin Prill me 717,984 m 3. Në vitin 2015 vëllimi më i madh është marrë në muajin Maj me 1,339,200 m 3 dhe marrja më e ulët është regjistruar në muajin Shkurt me 808,013 m 3. Dallimi mujor i shprehur në marrjen e ujit për vitin 2014 me 2015 arsyetohet me nivelin e ulët të ujit në liqen në periudhën e parë të vitit 2014 dhe me nivelin e lartë në Maj, 2015. Tabela VII.7. Vëllim i ujit të marrë nga liqeni i Badovcit për vitin 2014 dhe Janar-Qershor (2015) Muaji 2014 2015 l/s m³ l/s m³ Janar 276.5 740,578 385 1,031,184 Shkurt 284.8 688,988 334 808,013 Mars 275 736,560 376 1,007,078 Prill 277 717,984 420 1,088,640 Maj 320 857,088 500 1,339,200 Qershor 360 933,120 495 1,283,040 Korrik 365 977,616 Gusht 370 991,008 Shtator 375 972,000 Tetor 368 985,651 Nëntor 370 959,040 Dhjetor 370 991,008 Σ 10,550,641 6,557,155 74

Vëllimi(m³) 1,400,000 1,200,000 1,000,000 800,000 600,000 400,000 200,000 0 VM-Marrja e ujit 2014 2015 Fig. VII.5. Vëllimi i marrjes së ujit në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 VII.7 Daljet nga avullimi (VE) Avullimi i ujit nga liqeni është llogaritur duke shfrytëzuar formulën Penman (12) për avullimin nga sipërfaqet e liqenit (Abtew,2001) VE= E0 Ai..(15) Ku: VE=Vëllimi i avullimit nga liqeni (m 3 ) E0=Avullimi Penman nga sipërfaqja e ujit të liqenit (m) A=Sipërfaqja e ujit në liqen në periudhën monitoruese (m 2 ) Vëllimi i përgjithshëm i avullimit gjatë vitit 2014 është 650,171 m 3, ndërsa avullimi gjatë periudhës Janar-Qershor 2015 është 539,783 m 3 (Tabela VII.8; VII.9; Fig.VII.6). Për vitin 2014, Korriku ishte muaji që kishte normën më të lartë të avullimit me 89,29 mm ose 131,259 m 3, ndërsa për vitin 2015 ishte Qershori me 99.3mm ose 168,512m 3. Vëllim i avullimit në periudhën Janar Qershor 2015 është shumë më i lartë krahasuar për të njejtën periudhë të vitit 2014 dhe kjo arsyetohet me nivelin e liqenit. Niveli i lartë i ujit në liqen ndikon që sipërfaqja dhe vëllimi avullues të jenë më të larta krahasur me vitin 2014. 75

Tabela VII.8. Avullimi Penman (E0) dhe vëllimi i avullimit nga liqeni për vitin 2014 Muaji (E 0 ) Avullimi (mm) (A) Sipërfaqja (Km²) (V E )Vëllimi (m³) Janar 10.93 0.85 9,294 Shkurt 26.95 0.81 21,828 Mars 37.53 0.8 30,023 Prill 53.59 1.0 53,589 Maj 70.97 1.35 95,812 Qershor 86.02 1.47 126,443 Korrik 89.29 1.47 131,259 Gusht 72.42 1.4 101,387 Shtator 36.35 1.37 49,804 Tetor 18.46 1.37 25,285 Nëntor 4.13 1.32 5,447 Dhjetor 0 1.37 0 2014 506.63 650,171 Tabela VII.9. Avullimi Penman (E0) dhe vëllimi i avullimit nga liqeni për vitin 2015 Muaji (E 0 ) Avullimi (mm) (A)Sipërfaqja (Km²) (V E )Vëllimi (m³) Janar 7.36 1.47 10,815 Shkurt 20.08 1.6 32,121 Mars 35.47 1.67 59,236 Prill 70.13 1.71 119,920 Maj 88.27 1.7 149,180 Qershor 99.3 1.697 168,512 Janar-Maj (2015) 221.3 539,783 Vëllimi(m³) 180,000 160,000 140,000 120,000 100,000 80,000 60,000 40,000 20,000 0 (VE) Vëllimi avullimit 2014 2015 Fig. VII.6. Vëllimi i avullimit të liqenit për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor 2015 76

VII.8 Daljet nga infiltrimi (VIO) Infiltrimi i ujrave nëntokësore nën trupin e digës, dyshemesë së liqenit dhe infiltrimi nëpër trupin e digës përbën një komponent të rëndesishëm në bilancin ujor të liqenit. Nga pamundësia e matjes drejtpërdrejt, vëllimi i infiltrimit është llogaritur si (i) ndryshimi i paraqitur i vëllimit ndërmjet hyrjeve dhe daljeve, në ekuacionin e bilancit ujor në barazimin (11) dhe (ii) si vëllim i dalur nga trupi i digës. Sasia e llogaritur e vëllimit që kalon nëpër trupin e digës është marrë nga projekti kryesor i ndërtimit të digës që jep një koeficient filtrimi të ekranit që varion nga 1x10-6 deri 1x10-8 cm/s, të cilit i përgjigjet sasia e ujit prej 1,55 (l/s) (Ujësjellesi rajonal Prishtina,1995). Në këtë mënyrë, vëllimi i daljes së ujit nga infiltrimi nëpër trupin e digës për 2014 është 94,608 m 2 dhe për periudhën monitories Janar Qershor (2015) kjo vlerë është 69,279m 3 (TabelaVII.10; Fig.VII.7.) Tabela VII.10. Vëllimi i infiltrimit nëpër trupin e digës për vitin 2014 dhe periudhën Janar- Qershor, 2015 V I0 (m 3 ) Muaji 2014 2015 Janar 4,730 10,714 Shkurt 4,730 9,677 Mars 4,730 10,714 Prill 6,623 12,053 Maj 8,515 12,053 Qershor 10,407 12,053 Korrik 10,407 Gusht 9,461 Shtator 9,461 Tetor 8,515 Nëntor 8,515 Dhjetor 8,515 Totali 94,608 67,264 Vëllimi(m³) 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 (VIO) Infiltrimi në trupin e diges 2015 2014 Fig. VII.7. Vëllimi i infiltrimit në trupin e digës për 2014 dhe periudhën Janar-Qershor, 2015 77

VII.9 Daljet nga kapërderdhja e liqenit (Vk) Si komponent i bilancit është llogaritur për periudhen monitoruese Janar-Qershor 2015, pasi nga data 15 Mars 2015 deri 16 Maj 2015 ka patur dalje të ujit nga kapërderdhësi anësor i digës së Badovcit. Vëllimi i llogaritur i ujit është bërë sipas barazimit (9) për kapërderdhësit me profil praktik (Stratobardha, 2001),dhe koeficienti i kapërderdhjes është marrur m=0.49. Vëllimi i llogaritur i ujit për këtë periudhë është 4,698,188 m 3 (Fig.VII.8). ( ) p j g g p 3,000,000 2,500,000 Vëllimi(m³) 2,000,000 1,500,000 1,000,000 500,000 0 Janar Shkurt Mars Prill Maj Kperderdhja 2,800,000 1,806,588 91,600 Fig. VII.8. Vëllimi i kapërderdhur nga diga për vitin 2015 VII.10 Hyrjet dhe daljet nga liqeni per vitin 2014 Vëllimet e llogarituara të hyrjeve të ujit në liqenin e Badovcit për 2014 rezultojnë të jenë 22,334,517 m 3. Hyrja kryesore e ujit është vëllimi nga lumenjtë (VL),e cila është 18,143,076 m 3, ndërsa hyrjet nga reshjet e drejtëpërdrejta (VP) në liqen dhe rrjedhjet sipërfaqësore (VR) janë respektivisht 959.756 m 3 dhe 3,231,685 m 3 (Tabela VII.11; Fig.VII.9). Në vëllimin hyrës nga rrjedhja sipërfaqesore (VR) është përfshirë edhe vëllimi prej 700,000 m 3 që autoritetet u detyruan të sillnin nga baseni i Ibrit që të ruhej niveli i ujit në liqenin e Badovcit. Tabela VII.11. Vëllim i ujit i hyrë në liqen në vitin 2014 Rjedhja Lumenjtë Reshjet siperfaqësore Muaji V L V E V R Σ(m³) Janar 327,836 19,040 45,746 392,622 Shkurt 302,158 1,134 42,163 345,455 Mars 664,243 35,040 92,688 791,971 Prill 5,427,907 186,500 1,457,410 7,071,817 Maj 5,751,596 137,565 802,578 6,691,739 Qershor 1,082,419 74,676 151,041 1,308,136 Korrik 643,888 55,148 89,848 788,884 Gusht 323,551 52,790 45,148 421,489 Shtator 518,400 134,033 72,338 724,771 Tetor 592,462 83,771 82,673 758,906 Nëntor 1,300,925 104,927 181,531 1,587,383 Dhjetor 1,207,691 75,132 168,521 1,451,344 Σ(m³) 18,143,076 959,756 3,231,685 22,334,517 2014 22,334,517 78

24,000,000 Hyrjet 2014 20,000,000 Vëllimi(m³) 16,000,000 12,000,000 8,000,000 4,000,000 0 VR-Rjedhja VL-Lumenjet VP-Reshjet 2014 siperfaqesore HYRJET 18,143,076 959,756 3,231,685 22,334,517 Fig. VII.9. Vëllimi i hyrjes së ujit në liqenin e Badovcit per vitin 2014 Vëllimet e llogaritura të komponenteve dalëse të ujit në liqenin e Badovcit për vitin 2014 rezultojnë të jenë 11,295,420 m 3. Dalja kryesore e ujit është vëllimi i marrë (VM=10,550,641 m 3 ) për furnizim me ujë të pijshëm të Prishtinës, ndërsa avullimi nga sipërfaqja e liqenit (VE) dhe infiltrimi në trupin e digës (VIO) janë respektivisht 650,171 m 3 dhe 94,608 m 3 (Tabela VII.12; Fig.VII.10). Muaji Tabela VII.12. Vëllim i dalë i ujit nga liqeni i Badovcit për vitin 2014 Infiltrimi në Marrja Avullimi trupin e digës V M V E V IO Σ(m³) Janar 740,578 9,294 4,730 754,602 Shkurt 688,988 21,828 4,730 715,546 Mars 736,560 30,023 4,730 771,313 Prill 717,984 53,589 6,622 778,195 Maj 857,088 95,812 8,515 961,415 Qershor 933,120 126,443 10,407 1,069,970 Korrik 977,616 131,259 10,407 1,119,282 Gusht 991,008 101,387 9,461 1,101,856 Shtator 972,000 49,804 9,461 1,031,265 Tetor 985,651 25,285 8,515 1,019,451 Nëntor 959,040 5,447 8,515 973,002 Dhjetor 991,008 0 8,515 999,523 Σ(m³) 10,550,641 650,171 94,608 11,295,420 2014 11,295,420 79

12,000,000 Daljet 2014 Vëllimi(m³) 8,000,000 4,000,000 0 VIO-Infiltrimi VM-Marrja VA-Avullimi 2014 prej diges DALJET 10,550,641 650,171 94,608 11,295,420 Fig. VII.10. Vëllimi i dalë i ujit nga liqenii i Badovcit për vitin 2014 VII.11 Hyrjet dhe daljet nga liqeni i Badovcit për periudhën Janar-Qershor, 2015 Vëllimet e llogaritura të hyrjeve të ujit në liqenin e Badovcit për periudhën Janar-Qershor 2015 rezultojnë të jenë 22,645,002 m 3. Hyrja kryesore e ujit është vëllimi nga lumenjtë (VL=19,166,086 m 3 ), ndërsa nga reshjet e drejtëpërdrejta (VP) në liqen dhe rrjedhjet sipërfaqësore (VR), vëllimet hyrëse janë respektivisht 604,003 m 3 dhe 2,874,913 m 3 (Tabela VII.13; Fig.VII.11). Vëllimet e larta të hyrjës së ujit në vitin 2015 u detyrohen reshjeve të vitit 2014 dhe fillimit të vitit 2015 Muaji Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Tabela VII.13. Vëllim hyrës i ujit në liqen në Janar-Qershor, 2015 Lumenjtë Reshjet Rjedhja V L V E V R 3,159,173 4,322,385 6,612,702 2,923,775 1,424,105 723,946 93,639 125,600 150,801 65,493 107,440 61,030 Σ(m³) 19,166,086 604,003 2,874,913 2014 22,645,002 Σ(m³) 473,876 3,726,688 648,358 5,096,343 991,905 7,755,408 438,566 3,427,834 213,616 1,745,161 108,592 893,568 22,645,002 80

24,000,000 Hyrjet 2015 Vëllimi(m³) 20,000,000 16,000,000 12,000,000 8,000,000 4,000,000 0 VR-Rjedhja VL-Lumenjet VP-Reshjet 2015 siperfaqesore HYRJET 19,166,086 604,003 2,874,913 22,645,002 Fig. VII.11. Vëllimi hyrës i ujit në liqenin e Badovcit për periudhën Janar-Qershor, 2015 Vëllimet e llogaritura te kompnenteve dalëse të ujit në liqenin e Badovcit për 2015 rezultojnë të jenë 11,864,405 m 3. Dalja kryesore e ujit është vëllimi i marrë (VM=6,577,155 m 3 ) për furnizimin me ujë të Prishtinës, ndërsa avullimi nga sipërfaqja e liqenit (VE) dhe infiltrimi në trupin e digës (VIO) janë respektivisht 539,783 m 3 dhe 94,608 m 3 (Tabela VII.14; Fig.VII.12). Ndër komponentet e vëllimit dalës nga liqeni është llogaritur edhe vëllimi i kapërderdhjes (VK=4,698,188 m 3 ) nga liqeni gjatë muajve Mars-Maj 2015. Muaji Tabela VII.14. Vëllim i dalë i ujit nga liqeni në Janar-Qershor, 2015 Infiltrimi në Marrja Avullimi trupin e digës Kapërderdhja V M V E V IO V K Σ(m³) Janar 1,031,184 10,815 10,714 1,052,713 Shkurt 808,013 32,121 9,677 849,811 Mars 1,007,078 59,236 10,714 2,800,000 3,877,028 Prill 1,088,640 119,920 12,053 1,806,588 3,027,201 Maj 1,339,200 149,180 12,053 91,600 1,592,033 Qershor 1,283,040 168,512 12,053 1,463,605 Σ(m³) 6,557,155 539,784 67,264 4,698,188 11,862,390 2014 11,862,390 81

16,000,000 Daljet 2015 12,000,000 Vëllimi(m³) 8,000,000 4,000,000 0 VM-Marrja VA-Avullimi VIO- Infiltrimi prej diges VK- Kaperderdhja 2015 DALJET 6,557,155 539,783 67,264 4,698,188 11,862,390 Fig. VII.12. Vëllimi i dalë i ujit nga liqeni i Badovcit për periudhën Janar-Qershor, 2015 VII.12 Ndryshimi i vëllimit të liqenit Vëlllimi i ujit që hyn në liqen dhe vëllimi i ujit që del nga liqeni, për një periudhën monitoruese reflektohet me ndryshimin e vëllimit ne liqen. Hyrjet e ujit në liqenin e Badovcit për periudhen monitoruese 2014 dhe Janar-Qershor (2015), ishin në funksion të reshjeve te shiut dhe bores ku hyrjet më të mëdha janë në gjashtëmujorin e parë te vitit. Daljet e vëllimit te ujit nga liqeni dominohen nga, marrjet e ujit për furnizim me uje të pijshëm. Vëllimi më i madh i daljes se ujit, ështe regjistruar gjate muajve te verës per vitin 2014, pasi kerkesat per ujë ishin me te larta dhe gjithashtu avullimi ishte më i madh. Në periudhën monitoruese Janar-Qershor (2015), daljet e ujit ishin më të larta në muajin Mars dhe Prill për shkak te kapërderdhjes se ujit nga liqeni. Luhatjet e nivelit te ujit ne liqen, gjatë periudhes monitoruese ishin funksion i ritmeve te hyrjes dhe daljes se ujit nga liqeni. Në Mars te viti 2014 niveli i ujit ishte në kotën më të ulet, ndërsa ne Mars te vitit 2015 niveli i ujit ishte në koten maksimale ose koten normale te digës (Tabela VII.15, Fig.VII.13). Niveli i ujit në liqenin e Badovcit më 01 Janar të 2014 ishte 637.15 m.n.d që i përgjigjet vëllimit të ujit në liqen prej 9,510.000 m 3. Në fund të vitit, më 31 Dhjetor 2014, niveli i ujit në liqen ishte 643.60 m.n.d, të cilit i përgjigjet vëllimi i ujit të liqenit prej 16,850,000 m 3. Ndryshimi i nivelit në vitin 2014 ishte 6.45m të cilit i korrespondon ndryshimi i vëllimit të ujit në liqen prej 7,340,000 m 3. Në periudhën e Janar-Qershor (2015) niveli i ujit më 30 Qershor 2015 ishte 649,26 m.n.d që i përgjigjej vëllimit të liqenit me 25,750,000 m 3. Ndyshimi i nivelit të ujit për periudhën Janar-Qershor (2015) (Tabela VII.15; Fig VII.13) është 5.66m të cilit i korrespondon ndryshimi i vëllimit prej 8,900,000 m 3. Ndryshimi i vëllimit të liqenit në 2014 dhe 2015 tregon se hyrjet e ujit në liqen ishin më të larta se daljet e ujit nga liqeni dhe vëllimi është në rritje pozitive. 82

Tabela VII.15. Variacioni mujor i nivelit, hyrjes dhe daljes se ujit per vitin 2014 dhe periudhen Janar-Qershor, 2015 Niveli Hyrja Dalja Kapërderdhja Muaji m.n.d m³ m³ m³ Janar-14 636.65 392,622 754,602 0 Shkurt-14 636.10 345,455 715,546 0 Mars-14 635.83 791,971 771,313 0 Prill-14 641.50 7,071,817 778,195 0 Maj-14 645.45 6,691,739 961,415 0 Qershor-14 645.26 1,308,136 1,069,970 0 Korrrik-14 644.77 788,884 1,119,282 0 Gusht-14 644.00 421,489 1,101,856 0 Shtator-14 643.50 724,771 1,031,265 0 Tetor-14 643.25 758,906 1,019,451 0 Nentor-14 643.27 1,587,383 973,002 0 Dhjetor-14 643.60 1,451,344 999,523 0 Janar-15 643.90 3,726,688 1,052,713 0 Shkurt-15 645.25 5,096,343 849,811 0 Mars-15 649.75 7,755,408 1,077,028 2,800,000 Prill-15 649.75 3,427,834 1,220,613 1,806,588 Maj-15 649.72 1,745,161 1,500,433 91,600 Qershor-15 649.26 893,568 1,463,605 0 Vëllimi (m³) 9,000,000 8,000,000 7,000,000 6,000,000 5,000,000 4,000,000 3,000,000 2,000,000 1,000,000 0 Hyrja Dalja Niveli I liqenit Kapërderdhja 655.00 650.00 645.00 640.00 635.00 630.00 625.00 Niveli (m.n.d) Jan.-14 Shk.-14 Mar.-14 Pri.-14 Maj.-14 Qer.-14 Kor.-14 Gus.-14 Sht.-14 Tet.-14 Nen.-14 Dhj.-14 Muaji (2014-2015) Jan.-15 Shk.-15 Mar.-15 Pri.-15 Maj.-15 Qer.-15 Fig. VII.13. Vëllimi mujor i ujit qe hyrë dhe dalë dhe niveli i ujit në liqenin e Badovcit për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor, 2015 83

Tabela VII.16. Ndryshimi i nivelit dhe vëllimit të ujit në liqenin e Badovcit për vitin 2014 dhe periudhën Janar-Qershor, 2015 2014 2015 Data Niveli (m.n.d) Vëllimi (x10 6 ) Data Niveli (m.n.d) Vëllimi (x10 6 ) 01.01.2014 637.15 9.51 01.01.2015 643.60 16.85 15.01.2014 636.90 9.29 15.01.2015 643.90 19.13 01.02.2014 636.65 9.10 01.02.2015 645.25 19.13 15.02.2014 636.30 8.82 15.02.2015 647.19 21.69 01.03.2014 636.10 8.68 01.03.2015 647.75 22.99 15.03.2014 635.92 8.54 15.03.2015 649.08 25.34 01.04.2014 635.83 8.47 01.04.2015 649.75 26.59 15.04.2014 636.14 8.71 15.04.2015 649.75 26.59 01.05.2014 641.50 14.30 01.05.2015 649.75 26.59 15.05.2014 643.40 16.60 15.05.2015 649.75 26.59 01.06.2014 645.45 19.39 01.06.2015 649.72 26.54 15.06.2014 645.40 19.31 15.06.2015 649.51 26.30 01.07.2014 645.26 19.03 30.06.2015 649.26 25.75 15.07.2014 645.15 18.95 01.08.2014 644.77 18.46 15.08.2014 644.50 18.05 01.09.2014 644.00 17.38 15.09.2014 643.75 17.05 01.10.2014 643.50 16.73 15.10.2014 643.40 16.60 01.11.2014 643.25 16.05 15.11.2014 642.65 15.66 01.12.2014 643.27 16.53 15.12.2014 643.40 16.65 31.12.2014 643.60 16.85 Niveli(m.n.d) 655.00 650.00 645.00 640.00 635.00 630.00 625.00 Janar Shkurt Mars Prill Maj Viti 2014 Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nentor Niveli i ujit në liqen Vëllimi I ujit në liqen Dhjetor Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Janar-Qershor(2015) 31 29 27 25 23 21 19 17 15 13 11 9 7 5 Fig. VII.14. Luhatja e nivelit dhe vëllimit të ujit në liqen për vitin 2014 dhe periudhën Janar- Qershor, 2015 84

VII.13 Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për vitin 2014 Bilanci ujor i liqenit të Badovcit është llogaritur sipas barazimit (11),(Gebreslase dhe tj., 2012). Llogaritja e vëllimeve të komponeteve hyrëse që janë: hyrja nga lumenjtë (VL), reshjet në liqen (VP) dhe rrjedhja sipërfaqësore (VR) tregojnë se për vitin 2014 vëllimi i ujit hyrës në liqenin e Badovcit është 22,334,517 m 3. Llogaritjet e vëllimit të komponentëve dalëse si: marrja e ujit (VM), avullimi nga sipërfaqja e liqenit (VE) dhe infiltrimi në trupin e digës (VIO) tregojnë se për vitin 2014 vëllimi i ujit të dalë nga liqeni i Badovcit është 11,295,420 m 3. Niveli dhe vëllimi i ujit në liqen janë në funksion të kohës dhe kanë ndryshuar gjatë vitit. Më 1 Janar 2014 niveli dhe vëllimi i ujit në liqen ishin përkatësisht 636.65 9 m.nd dhe 9,512,000 m 3, ndërsa më 31.12.2014 ishin respektivisht 643.6 m.n.d dhe 16,853,000 m 3. Diferenca në nivel dhe vëllim të ujit në liqen për 2014 ishte respektivisht 6.95 m dhe 7,341,000m 3. Vlerat në barazimin (11) tregojnë se diferenca në vëllimin e liqenit të Badovcit (ΔV) për 2014 prej 7,341,000m 3 nuk është e barabartë me ndryshimin e vëllimit në mes hyrjeve dhe daljeve prej 11,039,097 m 3. Diferenca në mes ndryshimit në vëllim dhe ndryshimit në mes hyrjeve dhe daljeve të ujit nga liqeni që është 3,698,097 m 3 konsiderohet si humbje e ujit nga liqeni per shkak te infiltrimit (Tabela VII.17; Fig VII.15) permes formacioneve gjeologjike te bazamentit te liqenit. Tabela VII.17. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për vitin 2014 Niveli Hyrja Dalja Vëllimi në Liqen Ndryshimi i vëllimit në liqen Hyrja-Dalja Humbjet nga infiltrimi (m.n.d) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) Muaji 0 1 2 3 4 5=(1)-(2) (4)-(5) Janar 636.65 392,622 754,602 9,512,000-412,000-361,980-50,020 Shkurt 636.10 345,455 715,546 9,100,000-422,000-370,091-51,909 Mars 635.83 791,971 771,313 8,680,000-213,000 20,658-233,658 Prill 641.50 7,071,817 778,195 14,299,000 5,834,000 6,293,622-459,622 Maj 645.45 6,691,739 961,415 19,386,000 5,087,000 5,730,324-643,324 Qershor 645.26 1,308,136 1,069,970 19,026,000-360,000 238,166-598,166 Korrik 644.77 788,884 1,119,282 18,459,000-567,000-330,398-236,602 Gusht 644.00 421,489 1,101,856 17,375,000-1,084,000-680,367-403,633 Shtator 643.50 724,771 1,031,265 16,725,000-650,000-306,494-343,506 Tetor 643.25 758,906 1,019,451 16,047,000-678,000-260,545-417,455 Nëntor 643.27 1,587,383 973,002 16,534,000 487,000 614,381-127,381 Dhjetor 643.60 1,451,344 999,523 16,853,000 319,000 451,821-132,821 2014 22,334,517 11,295,420 7,341,000 11,039,097-3,698,097 85

Vellimi(m³) 25,000,000 20,000,000 15,000,000 10,000,000 5,000,000 0-5,000,000 Viti 2014 Hyrja Dalja Ndryshimi i vellimit ne liqen Hyrje-Dalje Humbjet nga infiltrimi Bilanci ujor I liqenit 22,334,517 11,295,420 7,341,000 11,039,097-3,698,097 Fig. VII.15. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për vitin 2014 VII.14 Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për periudhën Janar-Qershor 2015 Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për periudhën Janar-Qershor (2015) është llogaritur sipas barazimit (11) (Gebreslase dhe tj., 2012).Llogaritja e vëllimeve të komponeteve hyrëse që janë: hyrja nga lumenjtë (VL), reshjet në liqen (VP) dhe rrjedhja sipërfaqësore (VR) tregojnë se për këtë periudhë vëllimi i ujit që hyn në liqenin e Badovcit është 22,645,002 m 3. Llogaritjet e vëllimit të komponenteve dalëse si: marrja e ujit (VM), avullimi nga sipërfaqja e liqenit (VE) dhe infiltrimi në trupin e digës (VIO) tregojnë se për periudhën Janar-Qershor (2015) vëllimi i ujit që ka dalë nga liqeni i Badovcit është 7,164,203 m 3. Në vitin 2015 ka edhe një komponent shtesë në daljet nga liqeni që është kapërderdhja e ujit nga diga në periudhën Mars-Maj (2015). Vëllimi i ujit të dalë nga kapëderdhja është 4,698,188 m 3. Niveli dhe vëllimi i ujit në liqen janë në funksion të kohës dhe kanë ndryshuar gjatë kësaj periudhe monitoruese. Më 1 Janar 2015 niveli dhe vëllimi i ujit në liqen ishin përkatësisht 643.60 m.nd dhe19,131,000 m 3, ndersa më 30.06.2015 ishin respektivisht 649.26 m.n.d dhe 25,750,000 m 3. Diferenca në nivel dhe vëllim të ujit në liqen për periudhën Janar-Qershor (2015) ishin respektivisht 5.66 m dhe 8,896,895 m 3. Vlerat në barazimin (11) tregojnë se diferenca midis vëllimit të ujit të liqenit të Badovcit (ΔV) dhe vëllimit të kapërderdhjes për Janar-Qershor 2015, të cilat janë përkatësisht 8,896,895 m 3 dhe 4,698,188 m 3, nuk është e barabartë me ndryshimin e vëllimit në mes hyrjeve dhe daljeve për të njejtën periudhë që janë 15,480,799m 3. Kjo diferencë prej 1,885,716 m 3 konsiderohet si humbje e ujit të liqenit per shkak te infiltrimit (Tabela VII.18; Fig VII.16) përmes formacioneve gjeologjike te bazamentit te liqenit. 86

Tabela VII.18. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për periudhën Janar-Qershor, 2015 Muaji Niveli Hyrja Dalja Vëllimi në Liqen Ndryshimi i vëllimit në liqen (m.n.d) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) (m 3 ) Kapërderdhja Hyrja-Dalja Humbjet nga infiltrimi 0 1 2 3 4 5 6=(1)-(2) 7=(4)+(5)-(6) Janar 643.6 3,726,688 1,052,713 19,131,000 2,278,000 0 2,673,975-395,975 Shkurt 645.25 5,096,343 849,811 22,991,000 3,860,000 0 4,246,532-386,532 Mars 649.75 7,755,408 1,077,028 26,590,000 3,599,000 2,800,000 6,678,380-279,380 Prill 649.75 3,427,834 1,220,613 26,590,000 0 1,806,588 2,207,221-400,633 Maj 649.72 1,745,161 1,500,433 26,539,000-51,000 91,600 244,728-204,128 Qershor 649.26 893,568 1,463,605 25,750,000-789,105 0-570,037-219,068 Ja-Qe 2015 22,645,002 7,164,203 8,896,895 4,698,188 15,480,799-1,885,716 Fig. VII.16. Bilanci ujor i liqenit të Badovcit për periudhën Janar-Qershor 2015 87

VIII ANALIZA E HUMBJEVE TE UJIT NGA LIQENI Rezutatet e bilancit ujor tregojnë qartësisht për ekzistencën e humbjeve të ujit nga liqeni. Identifikimi i humbjeve në formacionet gjeologjike është një proces kompleks dhe i vështirë. Tri metoda janë përdorur për identifikimin dhe vlerësimin sasior dhe cilësor të humbjeve të ujit nga liqeni: (i)hulumtimi fizik i humbjeve të ujit dhe (ii) hulumtimi përmes rezultateve të anlizave kimike dhe (iii) hulumtimi përmes rezultateve të anlizave izotopike. VIII.1 Hulumtimi fiziki i humbjeve të ujit Formacionet gjeologjike të dyshemesë së liqenit të Badovcit kanë përberje dhe strukturë komplekse shpesh të prekur nga proceset tektonike. Në zonën e bazamentit të digës dhe në afërsi të saj takohen serpentinite që janë të përajruara dhe të shkatërruara për shkak të sistemit të zhvilluar të çarjeve dhe tektonikës shkëputëse të cilat kanë krijuar parakushte për inflitrimin e ujit nga liqeni (Foto VIII.1). (a) (b) (b) Foto VIII.1. Shkembinjte serpentinike te tektonizuar dhe me çarshmeri te zhvilluar ne anen e djathte te liqenit ne afersi te diges (d) 88

Prezenca e minierës së Hajvalisë që tani është e braktisur në afërsi të liqenit krijon mundësi infiltrimi të ujit drejt minierës. Dy shpime janë kryer në pjesën e poshtme të diges, 100 metra larg saj, me thellësi 30 m nën sipërfaqen e tokës, ose 20 m nën nivelin e fundit të digës. Gjatë hulumtimeve në terren në shkëmbinjtë mbështetës të krahut të djathtë të digës është gjetur edhe një piezometër me thellësi 16 m (Tabela VIII.1; Foto.VIII.2). Kampionet nga kolonat e shpimeve tregojnë se ndërtimi gjeologjik përbehet kryesisht nga serpentinite, ndërsa në pjesën e sipërme të tyre takohen argjila dhe zhavore të fraksonuara kryesisht të serpentiniteve (Fig.VII.1). Vërehet edhe prezenca e damarëve të kuarciteve në shkëmbinjtë masivë të serpentiniteve. Konstatohet se shkëmbinjtë serpentinike janë me plasaritje dhe në shumë segmente ato janë tërësisht të shkatërruar duke krijuar kushte të favorshme për depërtimin e ujrave nga liqeni drejt minierës. Është konstatuar prezenca e ujit në nivelin 15-20 m nga sipërfaqja e tokës, i cili më pas është stabilizuar në thellësitë 3.5m dhe 5.4m nga siperfaqja e tokes, përkatësisht për shpimin 1 dhe 2. Tabela VIII.1. Te dhënat për shpimet dhe piezometrin Emërtimi i mostrës B-12 B-14 B-19 Emërtimi shpimit Shpimi -1 Shpimi- 2 Piezometri Koordinatat x 7517866.385 7517875.983 7517894.194 y 4719834.293 4719790.512 4719962.736 Kuota e fillit të shpimit (m) 614.339 614.353 629.446 Thellësia e shpimit (m) 30 30 16 Kuota e fundit të shpimit (m.n.d) 584.339 584.353 613.446 89

Fig. VIII.1 Kolonat litologjike të shpimeve nr.1 (B-12) dhe nr.2 (B-14) Foto VIII.2. Piezometri ne krahun e djathtë të digës (16m) Me qellim te percaktimit te kualitetit (gjendjes) së shkëmbinjve per te dy kolononat e shpimeve eshte percaktuar Rock Quality Designation (RQD) sipas ʺGeotechnical Engineering Manualʺ GEM-23 (New york state department of transportation,2007), (Deere and Deere, 1988). Kolonat efektive për llogaritje janë marrë per shpimin 1 (B-12) nga metri i 6-të, ndersa per shpimin 2(B-14) nga metri i 10-të, duke perjashtuar depozitimet aluvionale. Nga gjatesia e kolonës shkembore te shpimit nr. 1 (B-12) prej 27 m, vetem 4.3 m perbehet nga copa me 90

gjatësi mbi 100 mm (0.1m) (FotoVIII.3). Për rrjedhim, vlera e RQD për shpimin 1 (B-12) është: RQD1=4.3/27=16% Vlera 16% e RQD1 hyn në kategorinë e vlerësimit (0-25)% që percakton se gjendja e qendrueshmërisë të shkëmbinjve është shumë e dobët. Foto VIII.3. Pamje e coprave shkembore mbi 10cm te gjate te karotes se shpimit per vlërsimin e RQD për shpimin 1 (B-12) Nga gjatësia e kolonës shkembore prej 22 m e shpimit nr. 2 (B-14), vetem 2.1 m perbehet nga copa me gjatesi mbi 100 mm (0.1m) (FotoVIII.3). Per rrjedhim, vlera e RQD per shpimin 2 (B-14) është: RQD2=2.1/22=10% Vlera 10% e (RQD2) hyn në kategorinë e vlerësimit (0-25)% që përcakton se gjendja e qendrueshmerise te shkembinjve është shumë e dobët. Çarjet, distanca në mes tyre dhe thellësia e tyre jane parametrat bazë për përcaktimin e rrjedhjes se ujrave nentokesore neper shkembinjë (Kesic and Stevanovic,2010). Rezultatet e (RQD) si për shpimin 1 dhe 2 ne afersi të diges tregojne se percaktimi i shkëmbinjve në klasën shumë te dobët krijon parakushte për infiltrimin e ujit nga liqeni.monitorimi i luhatjes se nivelit të ujit në liqen dhe ne ujrat nentokesore, për periudhen 15 Maj - 30 Qershor 2015 tregon qe luhatja e nivelit të ujit në liqen shoqerohet me luhatje të njejta edhe në shpimin 2 (B-14) dhe piezometrin (B-19) i vendosur në anën e djathtë të shkembinjve mbeshtetes të digës (Tabela VIII.2; Fig VIII.2). Të dhënat per luhatjet e nivelit te ujit ne liqen dhe në ujërat nëntokesore konfirmojnë për komunikim hidraulik të liqenit me anën e djathtë të shkëmbijve mbështetes dhe pjesën e poshtme të diges. 91

Tabela VIII.2. Niveli i ujit ne liqen, piezometrin (B-19) dhe shpimin (B-14) per periudhen15maj - 30 Qershor Liqeni Piezometri (B-19) Shpimi (B-19) Data e matjes m.n.d m.n.d m.n.d 15.Maj 649.75 626.736 608.897 30.Maj 649.72 626.636 608.893 15.Qershor 649.51 626.266 608.693 30.Qershor 649.26 625.935 608.521 655 Liqeni Piezometri(B-19) Shpimi(B-14) 650 645 640 Niveli(m.n.d) 635 630 625 620 615 610 605 15.Maj 30.Maj 15.Qershor 30.Qershor Fig. VIII.2. Variacioni i nivelit te ujit ne liqen, piezometrin (B-19) dhe shpimin (B-14) per periudhën 15Maj - 30 Qershor Prezenca e minierës se Hajvalise që tani është e braktisur në afërsi të liqenit dhe digës, dhe përbërja gjeologjike e rrethinës së digës krijon parakushte që uji të mund të depërtoj në hapesirat e minierës. Miniera shtrihet në anën e djathtë të digës dhe liqenit ku hyrja në minierën e Hajvalisë është në largësi 100 m nga diga e liqenit. Hapësirat e minierës shtrihen nga 195 m deri në 614.0 m mbi nivelin e detit (hyrja ne galeri). Miniera shtrihet në një largësi nga 100 m deri në 1500 m nga liqeni (Fig.VIII.3; Fig.VIII.4). Të dhënat për nivelin. (Libri i matjes se nivelit te ujit në Minierën e Hajvalisë, 2014) dhe të dhënat e matura në 2015 konstatojnë së niveli i ujit në minerë ka një rritje të vazhdueshme lineare. Në vitin 2004 niveli i ujit në minieren e Hajvalisë ishte në kuotën 386.0 m mbi nivelin e detit, ndërsa niveli i matur në Prill të vitit 2015 është 506.0 m mbi nivelin e detit. Rritja e nivelit gjatë këtyre viteve është 120 m (Tabela IX.2). Kjo ngritje e nivelit të ujit në hapësirat e abandonuara të minierës është një rezultante e hyrjeve (reshjet dhe infiltrimet nga liqeni) dhe daljeve (drejt ujrave nëntokesorë). 92

Fig. VIII.3. Hartë skematike e vendosjes së minierës të Hajvalisë në raport me liqenin e Badovcit dhe gjeologjia e zonës Fig. VIII.4. Profili gjatësor Liqeni i Badovcit- Miniera e Hajvalisë (tregohet niveli i ujit në minierë, Prill 2015) Nga hulumtimet fizike në terren konstatohen dy rrjedhje të ujit në anën e djathtë të digës në afërsi të saj. Rrjedhja e poshtme del në një lartësi 623.75 m mbi nivelin e detit dhe në largësi 8 m nga trupi i digës, ndërsa rrjedhja e sipërme në një lartësi 638.1 m mbi nivelin e detit dhe 15m larg nga trupi i digës. Rrjedhjet gjenden rreth 15 m larg njëra tjetrës (Foto VIII.3). Sasia e ujit që del nga rrjedhjet është 2-3 l/s. Uji nga rrjedhjet nuk vazhdon të rrjedh në sipërfaqen e shkëmbinjve, por humbet disa metra poshtë vendit të daljës po në shkëmbinjtë serpentinikë. 93

Në mes të dy rrjedhjeve është piezometri i cili tregon një nivel të ujit prej 3 m nën sipërfaqen e tokës. Fakti që nuk ka vetëderdhje uji nga piezometri tregon që nuk ka komunikim hidraulik midis daljeve të inflitrimeve dhe piezometrit, pra kemi të bejmë me ujë çarjesh. Nje sasi uji prej 1.5-2.0 l/s del nga gryka e galerisë së minierës që ndodhet rreth 50m larg biefit të poshtëm të digës. Gjithë daljet e ujrave nëntokësorë në pjesën e poshtme të digës grumbullohen në luginën poshtëe saj dhe formojnë një rrjedhje ujore prej 15-16 l/s (Foto VIII.4; VIII.5). Foto VIII.4. Rrjedhja e poshtme e ujit në anën e djathtë të digës (Maj 2015) Foto VIII.5. Rrjedhja në pjesën e poshtme të digës (Qershor 2015) VIII.2 Hulumtimi i humbjeve me analiza hidrokimike dhe izotopike të O dhe H VIII.2.1. Hulumtimi i humbjeve me anë të analizave hidrokimike Ujrat e rrjedhjeve në periferi të liqenit të Badovcit, të cilat janë konsideruar si humbje nga liqeni, ishin konsideruar të drenonin kryesisht në hapësirat boshe të minierës së abandonuar të Hajvalisë (Bublaku dhe tj.,2014, 2015). Me qëllim që të konfirmohet ky opinion, u krahasuan midis tyre të dhënat e analizave kimike të ujrave të kampionuara nga komponentë të 94