ОБУКА ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КОНТРОЛОРИ

CeProSARD ISO 9001:2008 ISO 14001:2004 ОБУКА ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КОНТРОЛОРИ Скопје, Март - Мај 2014 Тема 2. Правна рамка за енергетска ефикасност и енергетски контроли во Република Македонија Д-р Петар Николовски, дипл. инж. арх. Содржина 2.1 Закон за енергетика и подзаконски акти 2.1.1 Закон за енергетика 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службенвесник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) 2.3 Закон за безбедност и здравје при работа Службен весник на РМ, бр. 53 од 11.04.2013 година 2.4 Закон за градба 2.5 Релевантни македонски (МКС), европски (EN) и меѓународни (ISO) стандарди 1

Протокол од Кјото кон рамковната конвенција на Обединетите нации за климатски промени Закон за ратификација на Протоколот од Кјото кон Рамковната конвенција на Обединетите нации за климатски промени (2004) 2

Климатски промени Протокол од Кјото кон Рамковната конвенција на Обединетите нации за климатски промени Директива 2002/91/ЕЦ за енергетски карактеристики на згради Directive 2002/91/EC on the energy performance of buildings Директива 2010/31/ЕУ за енергетски карактеристики на згради (преработена) Directive 2010/31/EU on the energy performance of buildings (recast) Закон за градежни производи II. Суштински барања Член 5 Суштински барања за градежните објекти кои мора да бидат исполнети, ако се пропишани со прописи за градење на градежни објекти, кои треба да се почитуваат при утврдување на бараните особини на градежните производи за време на нивниот економски прифатлив работен век, се: механичка отпорност и стабилност; заштита од пожар; хигиенска и здравствена заштита и заштита на животната средина; безбедност при употреба; заштита од бучава; и штедење енергија и задржување на топлината. 3

2.1 Закон за енергетика и подзаконски акти Објавен во Службен весник на РМ, бр. 16/2011 и 136/2011 2.1.1 Закон за енергетика Член 130 Заради постигнување на енергетска ефикасност на нови и реконструкција на постојни градежни објекти, треба да се исполнат барањата и условите кои се однесуваат на: начинот за изградба на нови и реконструкција на постојни градежни објекти од аспект на енергетска ефикасност; означувањето на градежни објекти во поглед на нивните енергетски карактеристики (енергетски пасош); максимално дозволените годишни / месечни енергетски потреби во зависност од намената на објектот, неговата локација, геометријата и својствата на градежните материјали; начинот на контрола на усогласеноста на градежниот објект со одредбите на правилникот; други услови и барања. 4

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) I. ОПШТИ ОДРЕДБИ II. III. IV. Концепт на Правилникот МЕТОДОЛОГИЈА ЗА ОПРЕДЕЛУВАЊЕ НА ЕНЕРГЕТСКИТЕ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИТЕ МИНИМАЛНИ БАРАЊА ЗА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ И УСЛОВИ ЗА ПРОЕКТИРАЊЕ И ГРАДБА НА НОВИ И ЗНАЧИТЕЛНА РЕКОНСТРУКЦИЈА НА ПОСТОЈНИ ЗГРАДИ ИЛИ ГРАДЕЖНИ ЕДИНИЦИ ОД АСПЕКТ НА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ НАЧИН НА КОНТРОЛА НА УСОГЛАСЕНОСТА НА ЗГРАДИТЕ, ГРАДЕЖНИТЕ ЕДИНИЦИ, УРЕДИ И ПОСТРОЈКИ И ФОРМА И СОДРЖИНА НА ИЗЈАВАТА ЗА УСОГЛАСЕНОСТ НА ОСНОВНИОТ ПРОЕКТ ЗА ГРАДЕЊЕ ИЛИ РЕКОНСТРУКЦИЈА СО МИНИМАЛНИТЕ БАРАЊА ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИТЕ V. НАЧИНОТ И ПЕРИОДОТ НА КОНТРОЛА НА СИСТЕМИТЕ ЗА ГРЕЕЊЕ СО КОТЛИ СО КОТЛИ ЗА ГРЕЕЊЕ НА ПРОСТОРОТ ВО ЗГРАДИ СО ЕФЕКТИВНА МОЌНОСТ ПОГОЛЕМА ОД 20 KW VI. VII. VIII. IX. 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот НАЧИНОТ И ПЕРИОДОТ НА КОНТРОЛА НА СИСТЕМИТЕ ЗА КЛИМАТИЗАЦИЈА ВО ЗГРАДИ СО ЕФЕКТИВНА МОЌНОСТ ПОГОЛЕМА ОД 12 KW ТИПОВИ НА ЗГРАДИ И ГРАДЕЖНИ ЕДИНИЦИ ВО СОПСТВЕНОСТ НА ЛИЦАТА ОД ЈАВНИОТ СЕКТОР ЗА КОИ Е ЗАДОЛЖИТЕЛНО ВГРАДУВАЊЕТО НА СОНЧЕВИ КОЛЕКТОРИ ЗА ТОПЛА ВОДА ПРИ ИЗГРАДБАТА НА НОВИ И ЗНАЧИТЕЛНА РЕКОНСТРУКЦИЈА НА ПОСТОЈНИТЕ ЗГРАДИ ОЗНАЧУВАЊЕ НА ЗГРАДИТЕ И ГРАДЕЖНИТЕ ЕДИНИЦИ ВО ПОГЛЕД НА ЕНЕРГЕТСКИТЕ КАРАКТЕРИСТИКИ, ФОРМАТА, СОДРЖИНАТА И ПЕРИОДОТ НА ВАЖЕЊЕ НА СЕРТИФИКАТИТЕ ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИТЕ И НАЈМАЛАТА ПЛОШТИНА НА КОРИСНАТА ПОДНА ПОВРШИНА НА ЗГРАДИТЕ ИЛИ ГРАДЕЖНИТЕ ЕДИНИЦИ ЗА КОИ ПОСТОИ ОБВРСКАТА ЗА ПРИБАВУВАЊЕ И ИСТАКНУВАЊЕ СЕРТИФИКАТОТ ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НАДЗОР НА ИЗДАДЕНИТЕ СЕРТИФИКАТИ ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИТЕ И НА ИЗВЕШТАИТЕ ЗА КОНТРОЛА НА СИСТЕМИТЕ ЗА ГРЕЕЊЕ И СИСТЕМИТЕ ЗА КЛИМАТИЗАЦИЈА X. ПРЕОДНИ И ЗАВРШНИ ОДЕРЕДБИ 5

ПРИЛОГ 1 ПРИЛОГ 2 ПРИЛОГ 3 ПРИЛОГ 4 ПРИЛОГ 5 ПРИЛОГ 6 ПРИЛОГ 7 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот МЕТОДОЛОГИЈА ЗА ОПРЕДЕЛУВАЊЕ НА ЕНЕРГЕТСКИТЕ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИТЕ - Додаток кон Методологијата МАКЕДОНСКИ ХАРМОНИЗИРАНИ СТАНДАРДИ УСЛОВИ ЗА КОНФОР ВО ЗГРАДИТЕ МАКСИМАЛНО ДОЗВОЛЕНО ПРЕНЕСУВАЊЕ НА ТОПЛИНА ИЗЈАВА ЗА УСОГЛАСЕНОСТ НА ОСНОВНИОТ ПРОЕКТ ЗА ГРАДЕЊЕ ИЛИ РЕКОНСТРУКЦИЈА СО МИНИМАЛНИТЕ БАРАЊА ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ 6.1 СЕРТИФИКАТ ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИ ЗА ДОМУВАЊЕ 6.2 СЕРТИФИКАТ ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА НЕСТАНБЕНИ ЗГРАДИ КЛИМАТСКИ ПОДАТОЦИ И ЗОНИ 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот I. ОПШТИ ОДРЕДБИ Област на (не)примена; Термини. II. МИНИМАЛНИ БАРАЊА ЗА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ И УСЛОВИ ЗА ПРОЕКТИРАЊЕ И ГРАДБА НА НОВИ И ЗНАЧИТЕЛНА РЕКОНСТРУКЦИЈА НА ПОСТОЈНИ ЗГРАДИ ИЛИ ГРАДЕЖНИ ЕДИНИЦИ ОД АСПЕКТ НА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ Минимални барања за енергетски карактеристики; Услови за проектирање и градба; Пресметка на коефициенти U; Пресметка на топлински мостови; Барања за техничките системи во зградата; Енергетски загуби поради вентилација и инфилтрација; Подготовка на санитарна топла вода; Осветление; Автоматска регулација; Барања за нови и постојни згради и градежни единици. 6

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот VII. ТИПОВИ НА ЗГРАДИ И ГРАДЕЖНИ ЕДИНИЦИ ВО СОПСТВЕНОСТ НА ЛИЦАТА ОД ЈАВНИОТ СЕКТОР ЗА КОИ Е ЗАДОЛЖИТЕЛНО ВГРАДУВАЊЕТО НА СОНЧЕВИ КОЛЕКТОРИ ЗА ТОПЛА ВОДА ПРИ ИЗГРАДБАТА НА НОВИ И ЗНАЧИТЕЛНА РЕКОНСТРУКЦИЈА НА ПОСТОЈНИТЕ ЗГРАДИ 1) Згради во здравствениот сектор 2) Ученички и студентски домови 3) Детски градинки 4) Установи за социјални грижи 5) Спортски сали 6) Казнено поправни домови и 7) Воени касарни 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот ПРИЛОГ 1 МЕТОДОЛОГИЈА ЗА ОПРЕДЕЛУВАЊЕ НА ЕНЕРГЕТСКИТЕ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИТЕ - Додаток кон Методологијата 1. Опфат на Методологијата. 2. Основни одредби (Пресметковна метода, Клима, Референтни алатки, Вкупна и нето површина, Енергетски барања, Зонирање, Повеќеродни системи). 3. Енергетски барања (Годишни потреби за влезна енергија, Специфични барања за вкупна годишна влезна енергија кои се однесуваат на бруто кондиционираната површина, Специфични енергетски барања базирани на бруто кондиционираната површина). 4. Поедноставена процедура (Опфат на апликацијата, Геометрија на зградата, Градежна физика, Системи за снабдување). 5. Препорачани мерки за постојните згради (Општо, Обвивка на зградата, Куќни инсталации). 7

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот ПРИЛОГ 1 МЕТОДОЛОГИЈА ЗА ОПРЕДЕЛУВАЊЕ НА ЕНЕРГЕТСКИТЕ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ЗГРАДИТЕ - Додаток кон Методологијата 1. Главни симболи (Индекси). 2. Класификација на зградите. 3. Енергетски барања на зградите (Енергетски барања за греење, Барања за енергија за ладење, Утилизационен коефициент, Енегретски барања за вентилација, Енергетски барања за санитарна топла вода, Енергетски барања за осветление). 4. Технички загуби. 5. Помошна енергија (Барања за помошна енергија за греење, Помошна енергија за ладење, Помошна енергија за вентилација, Помошна енергија за санитарна топла вода). 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот ПРИЛОГ 3 УСЛОВИ ЗА КОНФОР ВО ЗГРАДИТЕ 1. Архитектонски мерки 2. Системи за контрола на квалитетот на воздухот ПРИЛОГ 4 МАКСИМАЛНО ДОЗВОЛЕНО ПРЕНЕСУВАЊЕ НА ТОПЛИНА 1. Табела П4-1 Максимално дозволени коефициенти на пренесување на топлина - вредност U max на нетранспарентни градежни конструкции 2. Табела П4-2 Максимално дозволени коефициенти на пренесување на топлина - вредност U w max на транспарентни фасадни елементи 3. Табела П4-3 Максимално дозволени коефциенти на специфични трансмисиски топлински загуби H T на новоизградени згради и згради коишто подлежат на значителна реконструкција, со внатрешна температура q i 18 C, во зависност од факторот на форма на зградата (f 0 ) 8

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Концепт на Правилникот ПРИЛОГ 7 КЛИМАТСКИ ПОДАТОЦИ И ЗОНИ Град / населено место Топлински степен денови Град / населено место Топлински степен денови Берово 2.932 Крушево 3.735 Битола 2.635 Куманово 2.552 Велес 2.303 Охрид 2.501 Гевгелија 2.080 Прилеп 2.629 Гостивар 2.728 Скопје 2.536 Демир Капија 2.241 Струга 2.636 Кичево 2.632 Струмица 2.364 Кочани 2.271 Тетово 2.662 Крива Паланка 2.757 Штип 2.388 Средни месечни и годишни температури за Скопје за период од 75 год. (1925-2000) - Извор: УХРМ Средни месечни температури q e средно месечно ( C) Годиш. Година просек I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ( C) 1925 0,2 4,5 6,6 12,5 16,8 20,3 24,5 23,9 19,5 12,5 9,6-1,9 12,4 1926 0,1 5,6 6,7 13,9 17,0 21,4 22,1 21,2 19,9 13,8 9,7 3,7 12,9 1927 2,8 1,4 10,4 12,8 17,5 23,7 26,5 25,2 20,4 13,0 7,9 1,3 13,6 1928 2,0 1,7 6,0 13,3 15,1 21,6 26,8 26,2 21,2 12,1 8,6-0,4 12,9 1929-1,5-5,3 3,2 10,3 18,6 21,3 24,2 24,5 16,8 13,2 10,4 3,6 11,6 1930 1,5 2,6 8,7 12,9 16,5 20,6 24,6 23,5 20,2 13,0 6,1 3,9 12,8 1931 3,3 4,6 6,7 10,5 17,9 22,7 25,2 24,5 17,4 11,7 5,8-3,3 12,3 1932 0,2-3,7 2,9 12,5 17,8 21,3 25,0 23,9 21,8 16,5 6,5 2,8 12,3 1933-0,2 3,0 6,3 11,2 16,1 20,6 23,1 22,2 16,9 13,3 9,6-0,4 11,8 1934 0,9 1,8 9,5 15,2 18,0 20,6 24,0 23,6 19,0 12,6 8,6 6,4 13,4 1935-3,1-1,5 5,5 12,4 16,8 23,0 23,7 22,7 18,6 15,5 6,6 3,9 12,0 1936 5,6 3,5 10,0 13,6 16,6 20,1 25,8 22,0 18,2 11,0 7,0 2,4 13,0 1937 1,1 4,2 10,3 11,8 17,6 22,3 23,0 22,7 19,5 12,8 8,5 3,4 13,1 1938-1,7 2,2 8,2 10,0 15,9 22,2 24,8 22,7 18,1 13,3 7,4 3,0 12,2 1939 1,2 4,2 4,4 14,0 17,5 21,9 25,8 24,4 18,8 14,2 7,8 2,5 13,1 1940-4,7 0,1 5,1 11,6 15,5 19,8 23,9 19,7 18,8 14,4 8,5-2,8 10,8 1941 3,0 5,8 7,7 12,6 16,4 20,7 22,8 23,4 14,8 11,3 5,4-1,3 11,9 1942-6,7 1,7 7,3 11,2 18,6 21,2 22,4 22,7 20,8 11,6 5,4 2,0 11,5 1943-3,4 3,1 6,5 12,8 16,6 19,9 23,5 25,0 21,2 14,4 8,4 3,7 12,6 1944-1,6 1,4 4,9 12,4 16,6 21,7 23,0 22,6 19,0 13,1 7,3 2,3 11,9 1945-3,8 0,4 3,0 12,6 21,0 23,0 25,4 25,2 18,2 9,9 7,5-1,8 11,7 1946-2,6 1,5 8,0 13,1 18,4 22,5 26,1 25,9 22,1 10,3 9,4 3,1 13,2 1947-4,2 3,6 10,7 14,4 17,8 20,9 23,8 23,0 18,3 11,3 7,4 0,3 12,3 1948 4,9 2,1 6,8 12,7 17,8 18,9 22,8 24,3 18,9 14,1 6,6-3,4 12,2 1949-0,6 2,5 2,2 13,4 19,1 19,5 23,1 21,4 18,6 13,1 9,1 3,1 12,0 1950-1,8 2,6 8,6 14,7 18,8 22,3 26,2 25,0 20,7 11,9 6,0 5,9 13,4 1951 2,2 6,7 8,8 12,8 17,7 22,4 23,8 24,8 20,9 11,5 9,2 2,1 13,6 1952 3,1 2,2 6,3 14,8 15,9 22,4 25,1 27,4 21,9 11,7 7,3 4,8 13,6 1953 2,5 3,6 5,4 13,2 16,1 21,8 24,5 22,9 18,9 12,7 4,0-1,6 12,0 1954-3,4-3,9 7,2 10,9 16,2 23,6 25,1 23,5 20,4 11,6 6,1 3,4 11,7 1955 3,7 7,4 6,6 9,4 18,4 21,7 23,3 21,2 17,8 13,7 6,6 3,2 12,8 1956 1,0-2,4 2,8 12,5 17,2 19,8 23,6 24,7 18,9 11,5 5,8 0,6 11,3 1957-0,5 6,5 7,3 12,5 15,6 22,3 23,6 22,5 17,9 12,1 7,9 1,2 12,4 1958 1,5 4,9 4,5 10,4 19,5 21,6 24,7 24,2 17,4 11,4 8,8 3,8 12,7 1959-0,2 0,5 8,9 12,5 17,0 19,5 22,8 21,4 15,8 9,1 7,1 6,3 11,7 1960 1,1 3,4 7,4 12,1 16,6 20,7 21,6 24,0 17,2 13,9 9,0 4,9 12,7 1961 0,4 2,3 8,3 14,5 15,7 20,8 22,6 23,4 18,7 13,0 8,4 1,7 12,5 Средна температура во грејниот период q e средно = 5,1 ºC 1962 2,1-0,2 4,9 12,4 18,5 19,5 23,8 25,1 19,2 13,0 9,5-1,4 12,2 1963-2,9 2,2 5,3 12,7 17,3 21,4 24,2 24,1 19,3 12,2 8,2 2,0 12,2 1964-2,2 2,6 7,3 12,9 16,0 22,1 22,8 21,9 17,5 13,7 8,1 3,3 12,2 1965 1,5-1,9 7,0 11,1 16,1 21,2 24,5 20,7 19,3 11,3 7,2 3,3 11,8 1966-0,6 7,1 7,0 13,8 17,2 21,1 24,2 25,0 20,0 16,6 7,3 1,6 13,4 1967-3,0 1,5 7,5 11,7 17,4 19,2 22,5 23,8 19,2 14,5 6,8 0,8 11,8 1968-2,7 3,0 7,0 14,4 19,9 20,5 23,1 21,4 18,7 12,5 8,8 2,1 12,4 1969-2,2 3,4 6,5 11,1 19,8 20,0 21,5 23,0 19,9 12,0 7,5 1,3 12,0 1970 3,2 3,5 7,2 12,8 14,8 21,0 22,5 23,1 18,4 11,3 5,9 2,1 12,2 1971 4,1 3,0 4,2 12,1 18,0 21,1 21,9 24,1 16,2 10,1 6,2 2,1 11,9 1972 3,1 5,3 8,9 13,3 17,7 22,5 22,9 22,0 16,3 8,4 5,6 1,1 12,3 1973 0,9 3,0 4,6 10,9 16,9 20,5 22,4 21,7 18,8 12,2 3,2-1,7 11,1 1974 2,3 5,1 8,0 10,1 14,7 19,3 22,7 23,1 18,3 12,8 5,8 1,7 12,0 1975-1,3 0,7 8,5 12,4 17,5 20,1 22,7 22,1 20,8 12,3 6,6 1,9 12,0 1976-1,0 2,6 5,4 12,1 15,9 18,6 21,3 18,8 16,4 13,9 7,9 0,7 11,1 1977 1,2 7,3 9,0 11,9 18,0 20,8 24,3 23,1 17,7 12,7 9,1-0,5 12,9 1978 1,4 4,3 8,4 11,6 16,1 21,5 23,9 22,8 16,4 11,8 2,0 3,7 12,0 1979 0,2 4,8 9,9 10,9 17,2 22,0 22,3 21,5 17,9 12,2 8,0 3,6 12,5 1980-2,2 2,3 7,3 10,7 14,7 20,1 22,8 22,6 18,5 12,7 7,8 0,6 11,5 1981-1,6 2,0 9,9 11,9 16,5 23,1 22,0 21,7 18,4 13,5 2,7 2,6 11,9 1982-0,6 1,1 6,6 10,4 17,1 22,4 22,6 22,3 20,4 13,5 4,2 4,1 12,0 1983 2,2 1,3 8,4 14,2 18,8 19,1 22,0 21,2 17,2 10,6 3,5-0,6 11,5 1984 1,7 3,3 6,1 10,4 17,5 20,4 21,9 20,7 18,8 14,7 6,8 1,1 12,0 1985-4,4-3,7 6,8 13,8 18,8 20,0 23,9 24,2 19,0 11,8 7,0 3,5 11,7 1986 0,2 2,4 8,1 14,2 17,9 20,5 21,9 24,4 20,0 12,2 5,0-1,9 12,1 1987-1,7 4,3 2,5 11,9 16,1 21,9 26,2 23,2 22,8 12,8 7,5 2,9 12,5 1988 3,2 3,9 6,8 11,7 18,0 20,6 27,0 25,7 19,7 11,9 0,3-0,2 12,4 1989-0,2 4,3 10,7 15,0 15,8 18,5 22,3 22,4 18,6 12,0 5,7-0,9 12,0 1990-2,7 6,1 11,0 12,4 17,0 22,0 24,2 24,0 17,8 14,2 8,4 1,0 13,0 1991-1,1 0,0 9,7 11,1 13,9 22,5 23,1 22,5 19,6 12,6 7,7-0,8 11,7 1992-0,4 2,0 7,5 12,6 16,7 20,6 23,1 26,0 19,6 14,4 4,2-3,2 11,9 1993-4,9-0,4 6,2 13,2 18,7 23,2 25,0 25,9 20,2 15,8 5,6 3,3 12,7 1994 4,0 4,1 9,8 14,0 18,9 22,5 24,9 25,4 23,8 14,1 7,8 1,9 14,3 1995-0,6 5,9 7,4 12,0 16,8 22,5 24,9 21,8 17,0 12,9 3,7 4,8 12,4 1996 2,6 2,1 4,2 12,1 19,3 23,8 24,8 24,7 16,3 12,3 8,4 3,4 12,8 1997 2,9 3,7 7,3 8,2 18,6 23,9 23,9 23,0 19,7 10,4 8,3 3,4 12,8 1998 2,7 5,1 5,3 14,3 17,1 23,0 25,5 25,5 18,9 13,2 5,3-2,2 12,8 1999 0,2 1,6 8,0 13,0 18,2 22,2 23,7 24,4 19,4 13,3 6,0 1,4 12,6 2000-4,2 2,2 6,1 14,0 18,0 21,0 24,6 24,6 18,3 13,2 7,3 2,1 12,3 Средно 0,0 2,6 7,0 12,4 17,3 21,3 23,8 23,4 18,9 12,7 7,0 1,7 12,3 Средна годишна температура за Скопје: q e средно годишно = 12,3 C Средна температура во грејниот период за Скопје: q e средно за греење = 5,1 C Средна температура во најстудениот месец (јануари) за Скопје: q e min срредно = 0,0 C Средна температура во најтоплиот месец (јули) за Скопје: q e max средно = 23,8 C 9

Графичка метода за пресметка на степен ден DD DD = (q i - q e средно ) n За Скопје: DD = (20,0-5,1) 176 = 2 622 Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 1 Нов Дојран (1961-2005) 44 години 10

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 2 Гевгелија (1961-2005) 44 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 3 Демир Капија (1933-2000) 67 години 11

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 4 Кочани (1961-2005) 44 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 5 Велес (1961-2000) 39 години 12

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 6 Штип (1926-2000) 74 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 7 Струмица (1961-2005) 44 години 13

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 8 Скопје (1925-2000) 75 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 9 Куманово (1961-2000) 39 години 14

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 10 Прилеп (1925-2000) 75 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 11 Битола (1926-2000) 74 години 15

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 12 Охрид (1961-2005) 44 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 13 Струга (1961-1990) 29 години 16

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 14 Тетово (1961-1996) 35 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 15 Кичево (1961-1993) 32 години 17

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 16 Гостивар (1961-1990) 29 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 17 Крива Паланка (1961-2005) 44 години 18

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 18 Берово (1961-2005) 44 години Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 19 Крушево (1961-2005) 44 години 19

Средни месечни и годишни температури Извор: УХРМ - 20 Лазарополе (1961-2005) 44 години Степен денови Графичко одредување на почеток и крај на грејна сезона и број на денови во период на греење 20

Степен денови Графичко одредување на почеток и крај на грејна сезона и број на денови во период на греење Степен денови Графичко одредување на почеток и крај на грејна сезона и број на денови во период на греење 21

Степен денови Графичко одредување на почеток и крај на грејна сезона и број на денови во период на греење Минимални и максимални средни месечни температури 30

Минимални и максимални средни месечни температури Минимални и максимални средни месечни температури 31

Минимални и максимални средни месечни температури Минимални и максимални средни месечни температури 32

Минимални и максимални средни месечни температури Минимални и максимални средни месечни температури 33

Минимални и максимални средни месечни температури Минимални и максимални средни месечни температури 34

Минимални и максимални средни месечни температури 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Општо за Правилникот Методологија за пресметка на енергетски перформанси на згради Барања за проектирање и градба на нови и реконструкција на постоечки згради по однос на енергетска ефикасност Пресметка на енергија за греење, ладење, вентилација, подготовка на топла вода за домашни потреби и осветлување Означување на згради во поглед на нивните енергетски перформанси Одредување на вкупна годишна потрошувачка на примарна енергија и емисија на CO 2 Мултидисциплинарна работа на стручни лица од повеќе области Македонски стандарди за интегрирано проектирање 35

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Категории на згради Згради за домување (во станбени куќи со посебен режим, во станбени куќи, во станбени згради како и згради за групно домување); Згради за комерцијални и деловни намени (мали комерцијални и деловни единици, големи трговски единици, големи угостителски единици, деловни простори, хотелски комплекси и простори за собири); Згради на јавните институции во областа образование и наука, здравство и социјална заштита, култура и згради на други државни институции; Згради за спорт и рекреација; Други видови на згради коишто се загреваат на температура повисока од 12 0 С. 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Дефинирање на климатски услови (внатрешни и надворешни) Зонирање на објектот во зони со различни микроклиматски услови (принцип 4 К) Дефинирање на внатрешната нето греана површина, бруто греаниот волумен, површината на обвивката и факторот на форма (компактноста) на зградата Пресметка на коефициенти U за сите градежни конструкции и елементи во состав на обвивката на зградата Пресметка на коефициентот на специфични топлински загуби и вкупните специфични загуби на зградата со вклучено влијание на топлинските мостови Пресметка на годишни потреби за греење за 1 m 2 корисна површина (kwh/m 2 a) со вклучени климатски услови и режим на употреба на зградата Идентификација на зградата според класата во Сертификатот (енергетски пасош) во Правилникот 36

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Транспарентни површини Транспарентните делови на фасадата со ориентација од северо-исток до северо-запад (азимут 45 до 215 ) треба да бидат заштитени од сончевото зрачење со надворешни елементи за заштита. Алтернативно, застаклените површини треба да имаат премаз за апсорпција или рефлексија на сончевото зрачење. Во тој случај треба да биде исполнет условот кадешто f g g < 0,25 f g = A g /A f A g = површина на прозрачните делови A f = вкупна површина на фасадата g = вкупен фактор на сончевото зрачење 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Топлински мостови Пресметка на влијанието на топлинските мостови се прави во согласност со македонските стандарди МКС EN ISO 10211 и МКС EN ISO 14683 Алтернативно, за градежни конструкции кај кои надворешната топлинска изолација е континуирана и без прекини, топлинските мостови се компензираат со зголемување на U вредноста на конструкцијата за 15% За градежните конструкции кај кои надворешната топлинска изолација е прекината (на пример, кај балконски конзоли, конструкции со изолација во средина или од внатрешна страна), влијанието на топлинските мостови се компензира со зголемување на U вредноста за 35% 37

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Сертификат за станбени згради Енергетски класи на зградите Извор: Dipl. Ing. Hans-Dieter Hegner 38

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Означување на згради - Енергетски сертификат Енергетскиот сертификат е задолжителен за Нови објекти Стари објекти кои се за продажба Стари објекти кои се наменети за закуп Енергетскиот сертификат има важност 10 години 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Сертификатот за енергетски карактеристики на станбени објекти е во форма на табеларни податоци и се состои од 4 страници: Прва страница: 1. Податоци за зградата Вид на зграда (во согласност со членот 3 од овој правилник) Локација на зградата (место со поштенски број, адреса, катастарска парцела) Климатска зона (број на топлински степен денови) Нова, односно реконструирана зграда Година на завршување со градењето на зградата Година на завршување на техничките системи Име на изведувачот на работите Број на катови (визба, приземје, катови, подпокрив) Број на станови Вкупна подна површина на зградата 39

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Сертификатот за енергетски карактеристики на станбени објекти е во форма на табеларни податоци и се состои од 4 страници: Прва страница: 1. Податоци за зградата Нето корисна подна површина на зградата Загреван волумен на зградата Начин на ладење Вид на вентилација (природна, принудна без враќање на топлина, принудна со враќање на топлина) Користење на обновливи извори на енергија Име на трговецот поединец, односно правното лице која го издава сертификатот Име и потпис на извршителот на означувањето Датум на извршување на означувањето 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Втора страница: 2. Коефициенти на специфични трансмиски топлински загуби на обвивката на зградата 2.1 Коефициенти на пренесување на топлина (U вредности) за непрозрачни елементи (ѕидови, покриви, подови) Ознака на елементот Ориентација Површина Среден коефициент на пренесување на топлина за изведена состојба Среден коефициент на пренесување на топлина - максимално дозволена вредност 2.2 Коефициенти на пренесување на топлина (U вредности) за прозрачни елементи Ознака на елементот Ориентација Површина Среден коефициент на пренесување на топлина за изведена состојба Вредноста на сончевиот фактор (f g, g) 40

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Трета страница: 3.1 Пресметана годишна потрошувачка на финална енергија по категории на потрошувачи Греење Ладење Вентилација Топла вода Осветление Помошна енергија Вкупна потрошувачка За секоја категорија на потрошувачи треба да се даде процентуалното учество на одделни извори на енергија (гас, нафта, електрична енергија, биомаса и друго). 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Трета страница: 3.2 Пресметана годишна потрошувачка на примарна енергија по категории на потрошувачи Греење Ладење Вентилација Топла вода Осветление Помошна енергија Вкупна потрошувачка За секоја категорија на потрошувачи треба да се даде процентуалното учество на одделни извори на енергија (гас, нафта, електрична енергија, биомаса и друго). 41

2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Трета страница: 3.3 Индикатори за енергетска ефикасност Специфична потрошувачка на примарна енергија (kwh/m 2 годишно) Специфична емисија на СО 2 за пресметаната примарна енергија (kg CO 2 /m 2 годишно) За секоја категорија на потрошувачи треба да се даде процентуалното учество на одделни извори на енергија (гас, нафта, електрична енергија, биомаса и друго). Четврта страница Четвртата страница од сертификатот за енергетски карактеристики за постојните згради содржи предлог мерки за подобрување на енергетските карактеристики на зградата кои се економски оправдани. За новите згради, сертификатот содржи препораки за користење на зградата од аспект на заштеда на енергија и топлинска заштеда. 2.1.2 Правилник за енергетски карактеристики на зградите (Службен весник на РМ, бр. 94 од 04.07.2013) Сертификат за нестанбени згради 42

П Р А Ш А Њ А? CeProSARD ISO 9001:2008 ISO 14001:2004 ОБУКА ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КОНТРОЛОРИ Скопје, Март - Мај 2014 Тема 2. Правна рамка за енергетска ефикасност и енергетски контроли во Република Македонија Д-р Петар Николовски, дипл. инж. арх. 43

2.3 Закон за безбедност и здравје при работа I. ОСНОВНИ ОДРЕДБИ II. III. IV. Службен весник на РМ, бр. 53 од 11.04.2013 година ОПШТИ ОБВРСКИ НА РАБОТОДАВАЧОТ ДРУГИ ОБВРСКИ НА РАБОТОДАВАЧОТ ПРАВА И ОБВРСКИ НА ВРАБОТЕНИТЕ V. СОВЕТ ЗА БЕЗБЕДНОСТ И ЗДРАВЈЕ ПРИ РАБОТА VI. VII. VIII. IX. ОВЛАСТУВАЊЕ НАДЗОР ПРЕКРШОЧНИ ОДРЕДБИ ПРЕОДНИ И ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ П Р А Ш А Њ А? 44

CeProSARD ISO 9001:2008 ISO 14001:2004 ОБУКА ЗА ЕНЕРГЕТСКИ КОНТРОЛОРИ Скопје, Март - Мај 2014 Тема 2. Правна рамка за енергетска ефикасност и енергетски контроли во Република Македонија Д-р Петар Николовски, дипл. инж. арх. 2.4 Закон за градба II. Основни барања за градбата Член 3 (1) Секоја градба, зависно од намената, треба да ги исполни основните барања за градбата предвидени со параметрите од урбанистичкиот план или државната односно локалната урбанистичка планската документација или проектот за инфраструктура и други услови пропишани со овој закон и посебните закони. (2) Основните барања за градбата се однесуваат на механичка отпорност, стабилност и сеизмичка заштита, заштита од пожар, санитарна и здравствена заштита, заштита на работната и животната средина, заштита од бучава, сигурност во употребувањето, ефикасно користење на енергијата и топлинската заштита, непречен пристап и движење до и во градбата и техничките својства на градежните производи што се користат за изградба. (3) Основните барања за градежните производи, нивните технички својства и другите технички барања мора да се во согласност со законот и со другите прописи со кои се уредува квалитетот на градежните производи. 45

1. Механичка отпорност, стабилност и сеизмичка заштита Член 4 Градбата треба да е проектирана и изведена на таков начин што во текот на градежните работи и во текот на употребата нема да дојде до нарушување на механичката отпорност, стабилност и сеизмичката заштита, а особено до: 2.4 Закон за градба уривање на целата или дел од градбата; оштетување на делови од градбата; темелната основа или опремата како резултат на големи деформации на носивата конструкција на градбата и несразмерно големи деформации и оштетувања во однос на причината од која настанале. 2. Заштита од пожар Член 5 Градбата треба да е проектирана и изведена на таков начин што во случај на пожар може: 2.4 Закон за градба да се сочува носечкиот систем на конструкцијата за одреден временски период; да се спречи ширењето на пожарот и чадот во градбата; да се спречи ширењето на пожарот на соседните градби; да овозможи лицата неповредени да ја напуштат градбата, односно да овозможи нивно спасување и да овозможи заштита на спасувачките тимови. 46

3. Хигиена, здравје и заштита на работната и животната средина Член 6 (1) Градбата треба да биде проектирана и изведена така што да не ја загрозува хигиената и здравјето на луѓето, работната и животната средина, особено како резултат на: 2.4 Закон за градба испуштање на опасни супстанции; присуство на опасни честици или гасови во воздухот; емисија на опасно зрачење; загадување или труење на водата и почвата; несоодветно отстранување на отпадни води, чад, цврст или течен отпад и присуство на влага на делови од градбата. (2) Градежните производи и опремата при изградбата треба да се изведат, вградат, поврзат и одржуваат така што под дејство на хемиските, физичките и другите влијанија да не може да дојде до опасност, попречување, штета или недозволени оштетувања во текот на употребата на градбата. 2.4 Закон за градба 4. Сигурност при употребување Член 7 Градбата треба да биде проектирана и изведена на таков начин што при употребата и одржувањето да се избегнат можните повреди на лица кои можат да настанат од лизгање, паѓање, удирање, изгореница, струен удар и експлозија и од други случаи кои можат да ја загрозат безбедноста во градбата. 47

2.4 Закон за градба 5. Заштита од бучава Член 8 Проектирањето, изведувањето и употребата на градбите, вградените постројки и опремата треба да овозможи бучавата во и надвор од градбата да биде во границите пропишани со Законот за заштита од бучава во животната средина и правилниците што произлегуваат од него. 2.4 Закон за градба 6. Ефикасно користење на енергија и топлинска заштита Член 9 Градбата и нејзините уреди за греење, ладење и проветрување треба да бидат проектирани и изведени на таков начин што во зависност од климатските услови на локацијата ќе обезбедат потрошувачката на енергија во текот на нејзиното употребување да биде еднаква или пониска од пропишаното ниво, како и да ги исполнат барањата за енергетска ефикасност пропишани со прописите кои ја регулираат оваа материја. 48

Со Закон за стандардизација Владата на Република Макдонија во 1995 година го формира Заводот за стандардизација, метрологија и акредирација. Институт за стандардизација Институт за акредитација Биро за метрологија Со Законот за стандардизација ( Сл.весник на РМ бр. 54/2002) и Одлука на Влада на РМ ( Сл.весник на РМ бр. 14/2003) Институтот за стандардизација на Република Македонија - ИСРМ Институтот за стандардизација на Република Македонија - ИСРМ од 1995 година е полноправна членка на Меѓународната организација за стандардизација ISO (International Organization for Standardization) од 1995 година е полноправна членка на Меѓународната електротехничка комисија IEC (International Electrotechnical Commission) Од 01 јули 2012 година е полноправна членка на Европскиот комитет за стандардизација CEN (European Committee for Standardization) Од 01 јули 2012 година е полноправна членка на Европскиот комитет за електротехничка стандардизација CENELEC (European Committee for Electrotechnical Standardization) Од 01 јули 2012 година, ИСРМ е полноправна членка на Европски институт за телекомуникациски стандарди ETSI (European Telecommunications Standards Institute) Од декември 2006 година ИСРМ е национална организација за стандардизација 50

2.5 Релевантни македонски (МКС), европски (EN) и меѓународни (ISO) стандарди Во ИСРМ активно работат 27 технички комитети (ТК) во кои членуваат 359 институции, фирми, асоцијации, со нивни претставници. На европско и меѓународно ниво публикувани се 25.807 европски и меѓународни стандарди (CEN, CENELEC, ISO, IEC). ИСРМ има усвоено вкупно 23.793 европски и меѓународни стандарди и стандардизациски документи, од кои 21.290 се европски (CEN, CENELEC) 2.503 се меѓународни стандарди и стандардизациски документи (ISO, IEC) 852 се ETSI Техничкиот комитет ИСРМ ТК 8 - Топлински карактеристики на згради и градежни компоненти, со приспојување на уште два Технички комитети - ИСРМ ТК 22 - Греење, вентилација и климатизација и ИСРМ ТК 23 - Заштита на објекти од пожар, во декември 2011 година го менува својот делокруг на работа и име кое гласи Системи и опрема за топлинска заштита и заштита од пожар кај градежни објекти. 2.5 Релевантни македонски (МКС), европски (EN) и меѓународни (ISO) стандарди Во делокругот на работа на ИСРМ ТК 8 спаѓаат вкупно 655 публикувани европски стандарди и стандардизациски документи (EN), од кои 618 се усвоени како македонски од страна на ТК 8 56 публикувани меѓународни стандарди (ISO), од кои 28 се усвоени како македонски од страна на ТК 8. 51

Umbrella document FINAL DRAFT prcen/tr 15615 Explanation of the general relationship between various European Standards and the Energy Performance of Buildings Directive (EPBD) - Umbrella document Стандарди за повисоко ниво на интегрирано проектирање Пресметка на глобална енергија потребна за згради МКС EN 15217 Енергетски перформанси на згради - Методи за искажување на енергетски перформанси и енергетска сертификација на згради Energy performance of buildings - Methods for expressing energy performance and for energy certification of buildings МКС EN 15603 Енергетски перформанси на згради - Вкупна потрошувачка на енергија и дефиниција на енергетскиот рејтинг Energy performance of buildings - Overall energy use and definition of energy ratings МКС EN 15459 Енергетски перформанси на згради - Процедура за економска проценка на енергетските системи во зградите Energy performance of buildings - Economic evaluation procedure for energy systems in buildings 52

Стандарди за повисоко ниво на интегрирано проектирање Пресметка на испорачана енергија во згради МКС EN 15316-1 Грејни системи во зградите - Метод за пресметка на енергетски барања на системите и ефикасноста на системите - Дел 1: Општо МКС EN 15243 МКС EN 15241 Heating systems in buildings - Method for calculation of system energy requirements and system efficiencies - Part 1: General Вентилација на згради - Пресметка на температурата во просториите и енергија и енергетски товар за згради со системи за климатизација Ventilation for buildings - Calculation of room temperatures and of load and energy for buildings with room conditioning systems Вентилација на згради - Методи за пресметка на енергетски загуби причинети од вентилација и инфилтрација во комерцијални згради Ventilation for buildings - Calculation methods for energy losses due to ventilation and infiltration in commercial buildings Стандарди за повисоко ниво на интегрирано проектирање Пресметка на испорачана енергија во згради МКС EN 15232 Енергетски перформанси на згради - Влијание на автоматика во зградата, контроли и менаџмент на зградата Energy performance of buildings - Impact of building automation, controls and building management МКС EN 15193 Енергетски перформанси на згради - Енергетски барања за осветлување Energy performance of buildings - Energy requirements for lighting 53

Стандарди за повисоко ниво на интегрирано проектирање Пресметка на нето енергија за греење и ладење МКС EN 13790 Топлински перформанси на зградите - Пресметка на потребна енергија за греење на простор Thermal performance of buildings - Calculation of energy use for space heating МКС EN 15255 Енергетски перформанси на згради - Пресметка на сензитивен товар за ладење на простории Општ критериум и процедури за валидност Energy performance of buildings - Sensible room cooling load calculation - General criteria and validation procedures МКС EN 15265 Енергетски перформанси на згради - Пресметка на енергетски потреби за греење и ладење на простор со употреба на динамички методи Општи критериуми и процедури за валидност Energy performance of buildings - Calculation of energy needs for space heating and cooling using dynamic methods - General criteria and validation procedures Други стандарди за поддршка Топлински карактеристики на градежни компоненти МКС EN ISO 13789 Топлински перформанси на зградите - Коефициенти на пренесување на топлина со трансмисија и вентилација - Метод за пресметка Thermal performance of buildings - Transmission and ventilation heat transfer coefficients - Calculation method МКС EN ISO 13786 Топлински перформанси на градежни компоненти - Динамички топлински карактеристики - Методи за пресметка МКС EN ISO 6946 Thermal performance of building components - Dynamic thermal characteristics - Calculation methods Градежни компоненти и градежни елементи - Топлински отпор и коефициент на пренесување на топлината - Метод за пресметка Building components and building elements - Thermal resistance and thermal transmittance - Calculation method 54

Други стандарди за поддршка Топлински карактеристики на градежни компоненти МКС EN ISO 13370 Топлински перформанси на зградите - Пренесување на топлината преку тло - Методи за пресметка МКС EN 13947 Thermal performance of buildings - Heat transfer via the ground - Calculation methods Топлински перформанси на висечки фасади - Пресметка на коефициентот на пренесување на топлината Thermal performance of curtain walling - Calculation of thermal transmittance Топлински карактеристики на градежни компоненти МКС EN ISO 10077-1 Топлински перформанси на прозорци, врати и капаци - Пресметка на коефициентот на пренесување на топлината - Дел 1: Општо Thermal performance of windows, doors and shutters - Calculation of thermal transmittance - Part 1: General МКС EN ISO 10077-2 Топлински перформанси на прозорци, врати и капаци - Пресметка на коефициентот на пренесување на топлината - Дел 2: Нумерички метод за рамки МКС EN ISO 10211 Други стандарди за поддршка Thermal performance of windows, doors and shutters - Calculation of thermal transmittance - Part 2: Numerical method for frames Топлински мостови во градежна конструкција -Топлински протоци и површински температури - Детални пресметки Thermal bridges in building construction - Heat flows and surface temperatures - Detailed calculations 55

Други стандарди за поддршка Топлински карактеристики на градежни компоненти МКС EN ISO 14683 Топлински мостови во градежна конструкција - Коефициент на линеарно пренесување на топлината - Упростени методи и вообичаени вредности Thermal bridges in building construction - Linear thermal transmittance - Simplified methods and default values МКС EN ISO 10456 Градежни материјали и производи - Хигротермички својства - Табеларни проектни вредности и процедури за одредување на декларираните и проектните топлински вредности Building materials and products - Hygrothermal properties - Tabulated design values and procedures for determining declared and design thermal values Други стандарди за поддршка Прегрејување и заштита од сонце МКС EN ISO 13791 Топлински перформанси на зградите - Пресметка на внатрешни температури во просторија во лето без механичко ладење - Општ критериум и процедури за валидност Thermal performance of buildings - Calculation of internal temperatures of a room in summer without mechanical cooling - General criteria and validation procedures МКС EN ISO 13792 Топлински перформанси на зградите - Пресметка на внатрешни температури во просторија во лето без механичко ладење - Упростени методи Thermal performance of buildings - Calculation of internal temperatures of a room in summer without mechanical cooling - Simplified methods 56

Прегрејување и заштита од сонце МКС EN 13363-1 + A1 Уреди за соларна заштита во комбинација со застаклување - Пресметка на коефициент на соларна и светлосна трансмисија - Дел 1: Упростен метод МКС EN 13363-2 Други стандарди за поддршка Solar protection devices combined with glazing - Calculation of solar and light transmittance - Part 1: Simplified method Уреди за соларна заштита во комбинација со застаклување - Пресметка на вкупна трансмисија на соларна енергија и ѕтансмисија на светлина - Дел 2: Детален метод за пресметка Solar protection devices combined with glazing - Calculation of total solar energy transmittance and light transmittance - Part 2: Detailed calculation method МКС EN 15251 Други стандарди за поддршка Внатрешни микроклиматски услови и надворешна клима Влезни параметри на внатрешен амбиент за проектирање и процена на енергетски перформанси на згради со акцент на квалитетот на внатрешниот воздух, топлински амбиент, осветлување и акустика Indoor environmental input parameters for design and assessment of energy performance of buildings addressing indoor air quality, thermal environment, lighting and acoustics МКС EN ISO 15927-1 Хигротермички перформанси на зградите - Пресметка и презентација на климатски податоци - Дел 1: Средни месечни вредности на едноставни метеоролошки елементи Hygrothermal performance of buildings - Calculation and presentation of climatic data - Part 1: Monthly means of single meteorological elements 57

Дефиниции и терминологија МКС EN ISO 7345 Топлинска изолација - Физички големини и дефиниции Thermal insulation - Physical quantities and definitions МКС EN ISO 9288 Топлинска изолација - Пренесување на топлина со зрачење - Физички големини и дефиниции Thermal insulation - Heat transfer by radiation - Physical quantities and definitions МКС EN ISO 9251 Топлинска изолација - Услови за пренесување на топлина и својства на материјалите - Речник МКС EN 12792 Други стандарди за поддршка Thermal insulation - Heat transfer conditions and properties of materials - Vocabulary Вентилација на згради - Симболи, терминологија и графички симболи Ventilation for buildings - Symbols, terminology and graphical symbols П Р А Ш А Њ А? 58