Građevinski fakultet u Beogradu Katedra za upravljanaje projektima u građevinarstvu MEĐUNARODNI STANDARDI ZA MERENJE RADOVA U GRAĐEVINARSTVU Asistent Marija Petrović Predmetni nastavnik dr Dejan Marinković Školska 2016/2017 1
STANDARDIZACIJA PREDMERA I PREDRAČUNA Cilj standardizacije predmera i predračuna radova predstavlja unapreďenje faze formiranja ponude kao i procesa kontrole tokom realizacije investicije. Neophodni uslovi za standardizaciju su da postoji usvojen: 1. Standardni sistem klasifikacije radova, koji sadrži: -sistem za univezalno grupisanje radova i -sistem za univerzalno kodiranje radova 2. Standardni sistem merenja radova, koji podrazumeva: -Definisanje što preciznijeg opisa za pozicije iz predmera -Propisivanje odgovarajuće jedinice mere -Definisanje pravila pri merenju radova 2
STANDARDI ZA MERENJE RADOVA Domoća regulativa Standardi i normativi rada u graďevinarstvu Međunarodni standardi POMI SMM7 CEED... 3
DOMAĆI STANDARDI ZA MERENJE RADOVA KNJIGA 1 Pripremni radovi na gradilištu Zemljani radovi 12 zidarski radovi 45 Prenos graďevinskog materijala KNJIGA 2 14 Armirački radovi 15 Betonski radovi 16 Tesarski radovi KNJIGA 3 07 Montažni radovi 13 Krovopokrivački radovi 17 Fasaderski radovi i cevasta skela 18 Keramičarski radovi 19 Veštački mermer 20 Kamenorezački radovi 26 Teracerski radovi 28 Podopolagaćki radovi 32 Staklorezački radovi 33 Molersko-farbarski radovi 46 Izolaterski radovi 47 Bravarski radovi 48 Limarski radovi 49 Stolarski radovi KNJIGA 4 51 Vodovod 52 Kanalizacija 53 Sanitarija KNJGA 5 b.n. Baza materijala b.n. Pripremni radovi b.n. Spoljna kanalizacija b.n. Vodovod b.n. Spoljni vodovod b.n. Kanalizacija b.n. Sanitarni ureďaji b.n. Centralno grejanje b.n. Klimatizacija (b.n. bez numeracije) KNJIGA 6 61 Grejanje 62 Klimatizacija KNJIGA 7 b.n. Zemljani radovi b.n. Prednapregnuti beton b.n. Betonski mostovi b.n. Spoljni vodovod i kanalizacija b.n. Zasvedene skele b.n. Drveni mostovi i propusti 76 Metalni mostovi 78 Fundiranje 77 Drenažni i melioracioni radovi 81 Radovi u tunelima 82 Održavanje saobbraćajnica 83 Tucanički kolovozi 84 Kameni kolovozi 85 Bitumanski kolovozi 90 GraĎenje i održavanje gornjeg stroja železničkih pruga b.n. Prenos graďevinskog materijala 4
PREDMER I PREDRAČUN RADOVA 5
DOMAĆI STANDARDI ZA MERENJE RADOVA Struktura prikazana kroz 7 knjiga Domaći standardi se odnose isključivo na fazu graďenja. Ne postoje smernice za izradu standardne forme predmera i predračuna. U fazi formiranja ponude, izvoďač radova se oslanja isključivo na sopstveno iskustvo u izradi forme predmera i predračuna. Struktura radne snage je prikazana po kategorijam ( II IX) Nedostatak instalaterskih radova.
PRAVILNIK POMI - Principles of Measurement Međunarodni standard iz 1979 (UK) Osnovni ciljevi primene ovog standarda su: 1. Standardno merenje količine radova u fazi pripreme tenderske dokumentacije 2. Definisanje osnove za finansijsku kontrolu projekta, u skladu sa uslovima ugovora Sistem klasifikacije izvršen je po vrstama radova. U okviru svake vrste radova definisane su grupe radova. Gruba podela radova izvršena je na 16 vrsta, prema klasifikacijiameričkog CSI (Construction Specifications Institute, 1992). U okviru svake vrste radova definisane su grupe radova. 7
STRUKTURA POMI-a POMI standard za merenje radova sastoji se od sledećih poglavlja: GP Opšti principi (General Principles), A Opšti troškovi (General Requirements), B Priprema i radovi u tlu (Site Work), C - Betonski radovi (Concrete Work), D - Zidarski radovi (Masonry), E Metalna konstrukcija i bravarija (Metalwork), F Tesarski i stolarski radovi (Woodwork), G -Termo i hidro zaštita (Thermal and Moisture Protection), H Prozori i vrata (Doors and Windows), J Završni radovi (Finishes), K Detalji i pribor (Accessories) L Tehnološka oprema (Equipment) M - Nameštaj i pokretna oprema (Furnishings), N - Specijalna gradnja (Special Construction), P - Sistemi unutrašnjeg transporta (Conveying Systems), Q -Mašinske instalacije (Mechanical Engineering Installations). R - Elektro instalacije (Electrical Engineering Installations) 8
UGOVOR SPECIFIKACIJE I CRTEŽI P O M I PREDMER I PREDRAČUN RADOVA 9
OPŠTI PRINCIPI (SECTION GP - General principles) 1. Principles of measurement 2. Bills of quantities 3. Measurement 4. Items to be fully inclusive 5. Description of items 6. Work to be executed by a specialist nominated by the employer 7. Goods, materials or services to be provided by a merchant or tradesman nominated by the employer 8. Work to be executed by a government or public authority 9. Dayworks 10. Contingencies 10
PRINCIPI MERENJA (Measurement) Količine za prikaz pozicija radova se daju u neto iznosu, u skladu sa specifikacijama bez obzira na tehnološke, manipulativne i druge gubitke. Sva merenja se zaokružuju na najbližih sledećih 10mm. Jedinice mere: linijski elementi m, površinski - m2, zapreminski - m3, težinski kg. Nivo detaljnosti tehničkog opisa pozicije - Ukoliko je linijski element mora biti prikazan poprečni presek, oblik i obim. Ako govorimo o cevima mora biti naznačeno da li se radi o unutrašnjem ili spoljašnjem prečniku. Predmeti kod kojih se meri površina moraju imati tačno naznačenu debljinu i druge parametre koji mogu biti od koristi...tehnički opis pozicije mora prikazati osnovne elemente. Otvori - Ukoliko nisu vece od 1m2 šupljine se ne odbijaju osim ako nisu po rubu (tj po obodu ili ivici). U slučaju otvora na ivicama elementa, njihove količine se uvek oduzimaju, bez obzira na veličinu. Radovi čiji elementi nisu prikazani na crtežima se prikazuju kroz pozicije sa približnim količinama ili kroz paušalni procenjeni iznos. 11
STRUKTURA TROŠKOVA POZICIJE (Items to be fully inclusive) Prikom procene potrebno je uzeti u ubzir sve troškove koji su neophodni za izvoďenje date pozicije koji se moju javiti kao: Direktni troškovi: Radna snaga, materijal, roba, mehanizaija Indirektni troškovi: na gradilištu, van gradilišta (troškovimu sedištu firme) Profit firme c= k*ers+emat+emeh c= (Ers+Emat+Emeh)*(1+ φ) Prilikom procene treba uzeti u obzir napomene i podsetnike date u vezi sagledavanja skrivenih i pratećih troškova po pojedinim vrstama radova. 12
PODIZVOĐAČI (Specialist nominated ) Rad podizvoďača nominovanih od strane investitora se prikazuje paušalno uključujući profit investitora. Ukoliko nominovani podizvoďač koristi usluge glavnog izvoďača, njegov rad se prokazuje kroz posebne pozicije (administrativne usluge, mehanizacija i slične usluge, pomoćni objekti, privremeni radovi, skela utovar, istovar, itd). DNEVNICE (Daywork) Termin daywork kompatibilan sa FIDIC-ovim uslovima ugovaranja Odnosi se na: NepredviĎene radove Viškove radova Cilj: Realna procena budžeta od strane investitora. 13
REZERVNE SUME (Contingencies) Sistem Pomi štiti obe ugovorene strane uzimajući u obzir procene troškova rezervne sume. Korišćenjem ovog buffer-a u novcu prevazilazi se mogućnost pojave radova koji nisu sagledani tokom formiranja procene, kao i sama nepreciznost procenitelja (quantity surveyor). Quantity Surveyor (QS) ekspert sa stručnim znanjem u oblasti troškova i poznavanja ugovora. Jedan od zadataka može biti izrada predmera i predračuna radova. 14
OPŠTI TROŠKOVI (General Requirements) U ovom delu standarda, navode se principi formiranja početnog poglavlja u predmeru i predračunu. Ovo poglavlje obuhvata opšte (indirektne) troškove koji proističu iz ugovornih obaveza izvoďača. Tu se uspostavlja puna veza izmeďu ugovora, specifikacija i predmera I predračuna. Svi indirektni troškovi se ne moraju prikazati kroz posebne pozicije, već se mogu grupisati i izraziti kroz paušalne iznose. Pojedini standardni troškovi (razrada detalja i kontrola kvaliteta nakon ugradnje) mogu se obračunati kroz troškove odgovarajuće pozcije. Indirektni troškovi na gradilištu se prema POMI sagledavaju i procenjuju kao posebne pozicije. To se radi na osnovu datih preporuka u standardu. Indirektni troškovi u sedištu firme se ne iskazuju posebno i daju se u procentualnom iznosu kao i profit i predstavljaju poslovnu tajnu firme. U sistemu merenja radova POMI, opštim (indirektnim) troškovima je posvećena značajna pažnja. Nadoknada indirektnih troškova je u praksi veoma čest predmet spora izmeďu investitora i izvoďača. 15
OPŠTI TROŠKOVI(General Requirements) U okviru poglavlja A opšti troškovi treba navesti sledeće: Restrikcije u radu Troškovi u pogledu organizacije rada i primene mera zaštite na gradilištu Opšti troškovi u vezi mehanizovanog rada Troškovi obezbeďenja uslova za rad na gradilištu investitora i konsultanata Troškovi vezani za sopstvene potrebe organizacije gradilišta Privremeni radovi - iskazuju se kroz posebne pozicije rada Ostalo. 16
OPŠTI TROŠKOVI(General Requirements) Restrikcije u radu: Pristup i korišćenje gradilišta, Ograničenja u vezi sa radnim prostorom, Ograničenja u vezi sa radnim vremenom, Održavanje postojećih podzemnih i nadzemnih instalacija, Posebni zahtevi u pogledu prioriteta izvoďenja ili primopredaje radova, Ostali slični zahtevi i ograničenja. Troškovi u pogledu organizacije rada i primene mera zaštite na gradilištu: Administracija gradilišta, Nadzor, Čuvanje gradilišta, Mere zaštite na radu, Transport radne snage. 17
OPŠTI TROŠKOVI(General Requirements) Poznato je da obezbeďenje mehanizacije za izvoďenje radova, a posebno troškovi mobilizacije i demobilizacije, mogu odlučujuće da utiču na uspešnost angažovanja firme na projektu. Zbog toga je predviďeno da se kroz posebnu poziciju (ili pozicije) opišu Troškovi u vezi mehanizovanog rada izvoďača sa navedenog aspekta: Mobilne mašine i ručni alat Skela Kranovi i druga oprema za vertikalni transport Gradilištni transport Specifična oprema i mehanizacija potrebna za odvijanje pojedinih vrsta radova. 18
OPŠTI TROŠKOVI(General Requirements) Troškovi obezbeďenja uslova za rad na gradilištu investitora i konsultanata : Privremeni smeštaj na gradilištu (kancelarije, laboratorije itd., zajedno sa grejanjem, osvetljenjem, nameštajem itd) Telefon sa troškovima korišćenja telefona Vozila Stručno osoblje (laboratorijsko osoblje, vozači i dr.) Oprema (laboratorijska, geodetska i sl.) Posebni zahtevi u pogledu formiranja i kontrole dinamike odvijanja radova Bilo kakvi ostali zahtevi (gradilišna tabla, fotografisanje i sl.) 19
OPŠTI TROŠKOVI(General Requirements) Troškovi vezani za sopstvene potrebe organizacije gradilišta: Privremeni smeštaj za radnike i ostali privremeni objekti na gradilištu (kancelarije, skladišta, sanitarni čvor,...) Privremena gradilišna ograda, Privremene saobraćajnice Privremena voda, Osvetljenje i el. energija za potrebe odvijanja radova Privremena telefonska instalacija i dr. 20
OPŠTI TROŠKOVI (General Requirements) Kroz posebne pozicije iskazuju se prethodni radovi na gradilištu, za koje se u sistemu POMI koristi izraz Temporary Works Privremeni radovi. Ovi radovi su striktno nabrojani: Diverzija saobraćaja, Pristupni putevi, Mostovi, Zagati, Pumpanje, Snižavanje nivoa podzemne vode, ObezbeĎenje komprimovanog vazduha za tunelske radove i dr. 21
OPŠTI TROŠKOVI (General Requirements) Preporučuje se formiranje posebnih pozicija za sledeće pomoćne radove, koji se u terminologiji POMI nazivaju Sundry Items: Testiranje materijala Testiranje radova Zaštita radova od klimatskih uticaja Uklanjanje otpadnogmaterijala i čišćenje Regulisanje saobraćaja Održavanje javnih i privatnih puteva Sušenje radova Kontrola buke i zagaďenja Zakonske obaveze 22
PRIPREMA I RADOVI U TLU (SITE WORK) B1 Site exploration generally. B2 Trial B3 Boreholes (including pumping test wells B4 Site preparation B5 Demolitions and alterations B6 Shoring B7 Underpinning B8 Earthworks generally B9 Excavation B10 Dredging B11 Disposal B12 Filling B13 Piling generally B14 Driven piling B15 Bored piling B16 Sheet piling B17 Performance designed piling B18 Testing piling B19 Underground drainage B20 Paving and surfacing B21 Fencing B22 Landscaping B23 Railway work B24 Tunnel excavation B25 Tunnel linings B26 Tunnel support and stabilisation 23
ISKOP (Excavation) Najbitnije odrediti vrstu tla/kategoriju tla. Jedinica mere zapreminski m3. Stepet rastresitosti materijala. Unutrašnji transport/manipulacija materijalom je uračunata u cenu. Neophodna kalkulacija obezbeďenja temeljne jame. Izuzetak Iskop rova za postavljanje instalacija (obračun po m rova). Ako drugačije nije naglašeno, zatrpavanje rova uračunato u standardnu cenu pozicije Iskop rova. 24
KLASIFIKACIJA ISKOPA Oversite excavation to remove top soil, stating the average depth Excavation to reduce levels Excavation in cuttings Basement excavation Trench excavation to receive foundations, which shall include pile caps and ground beams Pit excavation to receive foundation bases, stating the number Excavation for diaphragm walls, stating the width of the permanent construction and the type of support fluid. 25
SKIDANJE POVRŠINSKOG SLOJA HUMUSA (Oversite excavation to remove top soil, stating the average depth) 26
ŠIROKI ISKOP (Excavation to reduce levels) 27
ISKOP ODSECANJEM (Excavation in cuttings) 28
ISKOP ZA AB DIJAFRAGME 29
BETONSKI RADOVI (CONCRETE WORK) Generally Poured concrete Reinforcement Shuttering Precast concrete Prestressed concrete Sundries 30
GENERALNO (Generally) Armirani i nearmirani beton se moraju razdvojiti u predmeru i predračunu. Ukoliko nije posebno opisano na drugi način, smatra se da su sve horizontalne betonske površine obraďene ručnimnabijanjemi ravnanjem. Posebni zahtevi u pogledu ugradnje, kompaktiranja, negovanja ili bilo kakvog posebnog tretmana betonamoraju se opisati. Prilikom utvrďivanja količina ne uzima se u obzir: zapremina armature, ankera, prodora, rupa, "dżepova" i sličnih praznina u betonumanjih od 1.00 m3, uz izuzetak jasno definisanih delova koji su posledica postojanja većih elemenatametalne konstrukcije 31
BETON LIVEN NA LICU MESTA (Poured concrete) 32
PREPORUČENA KLASIFIKACIJA ZA BETONSKE RADOVE LIVENE NA LICU MESTA temelji, uključujući izolovane i kombinovane temelje; naglavnice šipova i temeljne grede; osnove od mršavog betona; posteljice za puteve i trotoare, sa ukazanom debljinom; oslonjene ploče, uključujući meďuspratne konstrukcije, podeste, krovne ploče i slično, sa ukazanom debljinom ploče; zidovi, uključujući pripadajuće stubove, sa ukazanom debljinom zida; stubovi, gde treba uračunati i sva betoniranja čašica; grede (mereno ispod ploče), uključujući nadvratnike, natprozornike i dobetoniranja metalnih greda; stepeništa, zajedno sa gazištima i stepenišnim gredama; zidovi - dijafragme; ostalo, po posebnoj klasifikaciji, pogodnoj za konkretni objekat 33
ARMATURA (Reinforcement) 34
OPŠTE SMERNICE ZA ARMIRAČKE RADOVE Linijska armatura se meri po težini (kg ili t) uz navoďenje prečnika šipki. Posebna analiza za armaturu različitih prečnika. Težina armature se meri neto, bez dodataka distncera, žica, oslonaca i ostae metalne galanterije. Mrežasta armatura se meri površinski, bez sigurnosnih preklopa. 35
Skriveni troškovi Nabavka, čišćenje i eventualno zahtevana zaštita armature pre ili posle ugradnje; Gubici usled sečenja, savijanja, preklapanja, obilażenja prepreka, formiranja kuka i dodataka potrebnih za propisno sidrenje; Pravilna montaża armature i fiksiranje neophodnih distancera i oslonaca u fazi montaże; Ugradnja pribora i dodataka koji ostaju zarobljeni u betonu, kao što su żica za grejanje sveżeg betona u zimskom periodu, ankeri za kačenje i vezu sa drugim pozicijama i slično. 36
PREFABRIKOVANI BETON (PRECAST CONCRETE) 37
OPŠTE SMERNICE Kalupi za prefabrikaciju predstavljaju troškovnu stavku koja je uključena u trošak prefabrikovanog elementa. Prefabrikovani zidovi i ploče se prikazju po m2 površine. Konstruktivni elementi- stubovi, rožnjače i sl se prikazuju po komadu. Gredi elementi (natpozornici, nadvratnici..) se prikazuju po m. 38
PREDNAPREGNUTI BETON (Prestressed concrete) 39
OSNOVNE SMERNICE ZA PRORAČUN Radove u prednapregnutom betonu treba iskazati kroz posebnu grupu pozicija. Prednapregnuti beton meri se po zapremini, uz preporučenu klasifikaciju koja je analogna onoj datoj za beton liven na licu mesta. Armatura se meri po teżini, kako je to definisano u odgovarajućem poglavlju. Żice za prednaprezanje i kablovi se takoďe mere po teżini. Oplata se klasifikuje i meri u skladu sa odgovarajućim, ranije datim poglavljem. Prilikom opisivanja oplate treba naglasiti da li se ona formira za elemente koji se prednapreżu pre ili posle nanošenja opterećenja. 40
ZIDARSKI RADOVI (Masonry) 41
STRUKTURA ZIDARSKIH RADOVA Struktura zidarski radova: Generally Walls and piers Sills, etc. Reinforcement Sva kosa zidanja, zidanja u nagibu, po krivolinijskim osnova ili armirani zidovi treba da se prikažu odvojeno. Obračun za zidarske radove po m2. Za masivne zidove od opeke obračun po m3. Lukovi, bordure od opeke, pragovi se prikazuju po m. 42
ZAVRŠNI RADOVI (FINISHES) 1. Generally 2. Backgrounds 3. Finishings 4. Sundries 5. Suspended ceilings 6. DecorationS 7. Signwriting 43
PODLOGE (Backgrounds) Osnovna podela: Pod Zid Plafon Odvojen prikaz spoljašnjih i unutrašnjih podloga ZAVRŠNA OBRADA (Finishings) Gruba podela na: Podove uključujući podeste Zidove uključujući stubove Plafoni uključujući pripadajuće grede Stepeništa sa svim gazištima (bez ponje površine) 44