PATRIMONIUM.MK Spisanie za kulturnoto nasledstvo - spomenici, restavracija, muzei - Година 2, бroj 3-4, 5-6 / 2008-2009 PATRIMONIUM.MK Periodical for Cultural Heritage - Monuments, Restoration, Museums - Year 2, N 3-4, 5-6 / 2008-2009 1
Urednik Darko Nikolovski Editor Darko Nikolovski Редакциски одбор: d-r Elizabeta Dimitrova d-r Ivan K. Zarov d-r Marula Nikolovska Mirjana M. Ma{ni} m-r Jovan Petrov m-r Robert Petkovski Editorial board: d-r Elizabeta Dimitrova d-r Ivan K. Zarov d-r Marula Nikolovska Mirjana M. Ma{ni} m-r Jovan Petrov m-r Robert Petkovski Izdavaweto na ova spisanie go pomogna Ministerstvoto za kultura na R. Makedonija The publishing was supported by The Ministry of Culture of the Republic of Macedonia 2
PATRIMONIUM.MK Spisanie za kulturnoto nasledstvo - spomenici, restavracija, muzei - Година 2, бroj 3-4, 5-6 / 2008-2009 PATRIMONIUM.MK Periodical for Cultural Heritage - Monuments, Restoration, Museums - Year 2, N 3-4, 5-6 / 2008-2009 Centar za kulturno i duhovno nasledstvo & KALAMUS Skopje 2009 Center for Cultural and Spiritual Heritage & CALAMUS Skopje 2009 3
4
Ovoj broj na spisanieto P A T R I M O N I U M. MK VO ^EST NA MIRJANA M. MA[NI] istori~ar na umetnosta konzervator sovetnik Re~isi tri decenii profesionalno posvetena na spomenicite od postvizantiskiot period. Za tie mali remek dela napi{ala pove}e studii. Neumoren istra`uva~ i ~uvstvitelen za{titnik na srednovekovnite vrednosti. Svojot nemir od sostojbite na spomeni~koto nasledstvo go prenela na po{irokiot auditorium preku brojnite napisi. Od Redakcijata 5
СОДРЖИНА Contents Vera Gavrovska Boj~evska Bibliografija na Mirjana M. MA[NI] [9-13] Гоце Наумов САДОТ КАКО ЧОВЕЧКО ТЕЛО [15] Nade Proeva Ikonografija na tokite za remeni od Dasaretija i od severnoilirskite oblasti [33] Robert Petkovski Dva novi spomenika od anti^koto kulturno bogatstvo na Makedonija [45] Stev~e TODOROVSKI Lukovi^esti fibuli od bitola i bitolsko [51] Ivan K. ZAROV PORTRETI I NATPISI VO OLTARSKIOT PROSTOR I NAOSOT NA SV. BOGORODICA PERIVLEPTA VO OHRID [55] Elizabeta Dimitrova Dimensio Sacra: Za prostornite vrednosti na kompozicijata vo slikanite ansambli na Teorijanovoto atelje [83] Смиљка Габелић Сликарство XIV века у Св. Спасу (цркви Вазнесења) у Штипу [97] Dejan \or\ievski KULTOT NA SVETI HRISTOFOR VO R. MAKEDONIJA [117] Mirjana M. Ma[ni] CRKVATA SVETI NIKOLA VO SELO TRNOVO KAJ KRIVA PALANKA [127] Darko NIKOLOVSKI Carskite dveri od crkvata Sv. Nikola vo s. Zrze - Prilep [139] Nevenka Veli^kovska KONZERVATORSKO-RESTAVRATORSKITE RABOTI NA CARSKITE DVERI OD CRKVATA SV. NIKOLA, s. ZRZE, PRILEPSKO [151] Mirjana M. Ma[ni] Tri primeroci na carski dveri od kratovsko - kumanovskiot kraj [155] Goce NAUMOV The Vessel as a Human Body [21] Nade PROEVA Des plaques de ceintures provenant des contrées illyriennes et de Dassarétie [44] Robert Petkovski TWO NEW MONUMENTS FROM THE ANCIENT CULTURAL TREASURES OF MACEDONIA [50] Stev~e Todorovski CROSSBOW FIBULAS FROM BITOLA AND ITS VICINITY [53] Ivan K. ZAROV PORTRAITS AND INSCRIPTIONS UPON LITURGICAL SCROLLS IN THE SANCTUARY AND THE NAOS OF THEOTOKOS PERIBLEPTOS CHURCH IN OHRID [81] Elizabeta Dimitrova Dimensio Sacra: the Spatial Qualities of the Composition In the Fresco Ensembles of the Theorianos Atelier [95] Smiljka Gabeli] THE 14 th CENTURY PAINTING IN THE CHURCH OF THE HOLY SAVIOUR (THE ASCENSION) IN SHTIP [115] Dejan Gorgievski THE CULT OF SAINT CHRISTOPHER IN THE REPUBLIC OF MACEDONIA [125] Mirjana M. Mašnić THE CHURCH OF ST. NICHOLAS IN THE VILLAGE OF TRNOVO NEAR KRIVA PALANKA [137] Darko Nikolovski THE ROYAL DOORS FROM THE CHURCH OF ST. NICHOLAS IN THE VILLAGE ZRZE- PRILEP [150] Nevenka Veli^kovska THE CONSERVATION - RESTORATION WORKS ON THE ROYAL DOORS FROM THE CHURCH OF ST. NICHOLAS IN THE VILLAGE ZRZE, PRILEP [154] Mirjana M. Mašnić THREE EXAMPLES OF ROYAL DOORS FROM THE KRATOVO - KUMANOVO REGION [169] 6
Angelina Popovska IDENTIFIKACIJA NA NESTRU^NITE INTERVENCII I KONZERVATORSKI TRETMAN NA CARSKITE DVERI OD [OPSKO RUDARE [171] Роберт Михајловски Битолската Јени џамија во светлината на најновите археолошки откритија [183] Jelena Svetieva SVETITELSKITE KULTOVI VO MAKEDONSKITE ERMINII OD XIX VEK I NIVNATA KONCIPIRANOST SPORED BAKROREZNITE PREDLO[KI OD STEMATOGRAFIJATA NA HRISTOFOR @EFAROVI^ [189] Goce Angeli^in @ura Pretstavi na lokalni svetiteli vo moskopolskite crkvi "Sv. Nikola" i "Sv. Atanasij" [201] Vera Gavrovska-Boj^evska BELE[KI ZA VREDNOSTITE NA CRKVATA SV. ATANASIJ VO s. GORNA RAJ^ICA [207] Nevenka Veli^kovska NEKOI SOGLEDUVAWA NA PRI^INITELITE ZA LO[ATA SOSTOJBATA NA DVE IKONI OD RAJ^ICA [215] Jasmina ^okrevska- Filip PROBIVOT NA TEMATA "PRAVEDNO I GRE[NO ISPOVEDAWE" VO SLIKARSTVOTO VO MAKEDONIJA [219] L. Robeva ^ukovska / Z. Georgiev / B. Boev Istra@uvawa na ranohristijanskata intarzija od arheolo[kiot lokalitet stobi [233] Lidija KOVA^EVA VERUVAWE VO @IVOTINSKIOT GOVOR KAKO PREDZNAK NA SMRTTA KAJ STARITE GRCI I VO MAKEDONSKATA NARODNA TRADICIJA [239] Angelina Popovska IDENTIFICATION OF THE UNPROFESSIONAL INTERVENTIONS AND CONSERVATION TREATMENT ON THE ROYAL DOORS FROM SHOPSKO RUDARE [182] Robert Mihajlovski THE YENI MOSQUE IN BITOLA IN THE LIGHT OF THE MOST RECENT ARCHAEOLOGICAL INFORMATION [188] Jelena Svetieva THE SAINT CULTS IN THE 19 th CENTURY MACEDONIAN HERMENEIAS WITH CONCEPT REFERENCES TO CHRISTOFOR ZHEFARVOVICH S STEMATOGRAHY ETCHINGS [200] Goce Angelicin - Zura Presentation of the local saints in the churches of Moskopole St. Nicholas and St. Atanasij [206] Vera GAVROVSKA - Boj^evska NOTES ON THE VALUES OF THE CHURCH OF ST. ATHANASIUS IN THE VILLAGE OF GORNA RAJCHICA [214] Nevenka Veli^kovska OBSERVATIONS REGARDING THE CAUSES FOR THE BAD CONDITION OF THE TWO ICONS FROM RAJCHICA [218] Jasmina Chokrevska - Filip THE EMERGE OF THE ICONOGRAPHIC THEME JUST AND WRONGFUL CONFESSION IN MACEDONIAN PAINTING [232] L. Robeva Chukovska / Z. GEorgjiev / B. Boev RESEARCH ON THE EARLY CHRISTIAN INLAY WORK FROM THE ARCHAEOLOGICAL SITE STOBI [238] Lidija KOVACHEVA THE BELIEF IN ANIMAL SPEECH AS A PREFIGURE AMONG THE ANCIENT GREEKS AND IN MACEDONIAN FOLK TRADITION [248] Vera Gavrovska-Boj^evska prikaz na kniga Mirjana M. Ma[ni] MANASTIROT OREOEC [249-251] 7
8