Nýting loðnu við Ísland í hálfa öld Föstudagur 5. september 2014 Háskólinn á Akureyri Tækniþróun í fiskmjölsiðnaði Sigurjón Arason Yfirverkfr., Matís ohf. Prófessor, H. Í. Stundakennari, H.A.
Innihald Þróun Fiskmjöl Hrogn Mengun Matís 2014 2
Þróun síðustu 30 ár 1980 1990 2000 2010 Hetland þurrkarar Dyno-jet þurrkarar Meiri samþætting búnaðar Gufuþurrkarar Fallstraumsgufarar Þöppugufarar Betri ferlastýring Mjöltankar Endurbætt pressun Særri skilvindur Betri hréfniskæling Rafkatlar Rafvæðing loftþurrkara Bætt nýting löndurvatns Eldþurrkarar detta út Vinnuafl: 500-600 manns 300 150 Orku notkun á tonn hráefnis: Olía 62 kg Rafmagn 38 kwkst Matís 2014 3
Matís 2014 4
Breytingar vegna Auka nýtingu Svara markaðinum hvaða varðar gæði afurða Draga úr orkunotkun Bæta hagkvæmni Minnka mengun Matís 2014 5
Fyrirkomulag við löndun B 2. 1. Dæla, 2. Tromlusigti Vökvaskilja, 3. Sigtisfæriband, 4. Vatnsdæla, 5. Blóðvatnstankur, 6. Dæla, 7. Slöngur Matís 2014 6
Áhrif löndunar á skemmdarferla loðnu TVN (mg NH3/100g) Löndun Dagar Matís 2014 7
Hráefni Færiband Sjóðari Forsía Pressa Pressuvökvi Pressukaka Skip Vog Mjölskivinda Hrat Soðlýsi Heitt vatn Grófskilvindur Soð Lýsi Lýsis tankur Lýsisskilvinda Mjöl Mjölsigti Kvörn Matís 2014 8
Hráefni Færiband Sjóðari Forsía Pressa Pressuvökvi Pressukaka Skip Vog Mjölskivinda Hrat Soðlýsi Soðkjarnatæki Heitt vatn Grófskilvindur Soð Tankur Lýsi Lýsis tankur Lýsisskilvinda Kjarni Blandari Mjöltankar Gufu-Þurrkari Mjö l Mjölsigti Kvörn Mjölkælir Loft-Þurrkari Matís 2014 9
Orkunotkun við fiskmjölsvinnslu er háð Vinnslubúnaði Verklagi - verkþekkingu Hugbúnaði Hráefni Afurð Matís 2014 10
Orkusamanburður á vinnslubúnaði til að fjarlægja vatn frá hráefni Mismunandi kerfi kj/kg eimur Gufun 405-2.250 Eitt þrep 2.250 Tveggja þrepa 1.115 Þriggja þrepa 875 Fjögra þrepa 615 Þjöppu gufari 75-250 Himnusíun 115 460 Gufuþurrkari 2.800 Loftþurrkari 3.000 kg gufa/kg eimur 1,05 0,52 0,41 0,29 0,10 0,05-0,2 1,30 1,40 Matís 2014 11
Tveggja þrepa þurrkun Forhitari Sjóðari Þjöppugufari 55-65% Fallstraumsgufari 3þrepa 40-42% Gufuþurrkari Fiskmjöl 8% Loftþurrkari Matís 2014 12
Flæðirit Matís 2014 13
Vinnslurás í fiskmjölsverksmiðju Hráef ni Forhitari Snigilsjóðari Forsía Skrúfupressa Vog Mjölskilvinda Pressuvökvi Filtrun Eimur Mjölgeymsla Lýsis tankur Mjölblöndun Lýsisskilvinda Soðlýsi Grófskilvindur Lýsi Kvörn Mjölkælir Mjölsi gti So ð Þurrkari Soðkjarna rtæki Þétt eim Kjarni Blandari Soð Kjar ni Gufuþjappa Matís 2014 14
Rafknúin soðkjarnatæki - þjöppugufari Soð Eimur Þéttaður eimur Soð Kjarni Gufuþjappa Matís 2014 15
Hlutfallslegur orkukostnaður eftir mismunandi ferlum janúar loðna Matís 2014 16
Matís 2014 17
Matís 2014 18
Flæði í verksmiðju m.v. 100 kg af hráefni inn Hráefni Makríll 100 Síld 100 Loðna feb 100 Loðna mars 100 Lýsi Mjöl Lýsi Makríll 12,2 Síld 10,3 Loðna feb 9,0 Loðna mars 1,9 Soð Makríll 65,1 Síld 66,4 Loðna feb 60,6 Loðna mars 65,5 Soðlýsi Makríll 77,3 Síld 76,7 Loðna feb 69,6 Loðna mars 67,4 Gufun MVR Makríll 18,6 Síld 19,7 Loðna feb 22,4 Loðna mars - Pressuvökvi Makríll 80,0 Síld 82,4 Loðna feb 74,9 Loðna mars 71,2 Gufun 2 þrepa Makríll 30,2 Síld 32,0 Loðna feb 17,2 Loðna mars 55,5 Pressukaka Makríll 20,0 Síld 17,6 Loðna feb 25,1 Loðna mars 28,8 Mjölvinduhrat Makríll 2,7 Síld 5,7 Loðna feb 5,3 Loðna mars 3,7 Gufun Heild Makríll 48,8 Síld 51,7 Loðna feb 39,6 Loðna mars 55,5 Gufun Heild Makríll 48,8 Síld 51,7 Loðna feb 39,6 Loðna mars 55,5 Soðkjarni Makríll 16,3 Síld 14,7 Loðna feb 21,0 Loðna mars 10,0 Mjöl Makríll 17,3 Síld 15,3 Loðna feb 20,9 Loðna mars 17,7 Eimur Loftþurrkari Makríll 6,0 Síld 5,2 Loðna feb 14,3 Loðna mars 7,8 Hálf þurrkað Makríll 23,2 Síld 20,4 Loðna feb 35,3 Loðna mars 25,6 Eimur Gufuþurrkari Makríll 15,8 Síld 17,6 Loðna feb 16,1 Loðna mars 17,0 Fyrir þurrkun Makríll 39,0 Síld 38,0 Loðna feb 51,4 Loðna mars 42,6 Matís 2014 19
Flæði í verksmiðju m.v. 100 kg af hráefni inn Hráefni Makríll 100 Síld 100 Loðna feb 100 Loðna mars 100 Lýsi Makríll 12,2 Síld 10,3 Loðna feb 9,0 Loðna mars 1,9 Soðlýsi Makríll 77,3 Síld 76,7 Loðna feb 69,6 Loðna mars 67,4 Pressuvökvi Makríll 80,0 Síld 82,4 Loðna feb 74,9 Loðna mars 71,2 Pressukaka Makríll 20,0 Síld 17,6 Loðna feb 25,1 Loðna mars 28,8 Mjölvinduhrat Makríll 2,7 Síld 5,7 Loðna feb 5,3 Loðna mars 3,7 Lýsi Mjöl Soð Makríll 65,1 Síld 66,4 Loðna feb 60,6 Loðna mars 65,5 Gufun MVR Makríll 18,6 Síld 19,7 Loðna feb 22,4 Loðna mars - Gufun 2 þrepa Makríll 30,2 Síld 32,0 Loðna feb 17,2 Loðna mars 55,5 Gufun Heild Makríll 48,8 Síld 51,7 Loðna feb 39,6 Loðna mars 55,5 Soðkjarni Makríll 16,3 Síld 14,7 Loðna feb 21,0 Loðna mars 10,0 Mjöl Makríll 17,3 Síld 15,3 Loðna feb 20,9 Loðna mars 17,7 Eimur Loftþurrkari Makríll 6,0 Síld 5,2 Loðna feb 14,3 Loðna mars 7,8 Hálf þurrkað Makríll 23,2 Síld 20,4 Loðna feb 35,3 Loðna mars 25,6 Eimur Gufuþurrkari Makríll 15,8 Síld 17,6 Loðna feb 16,1 Loðna mars 17,0 Fyrir þurrkun Makríll 39,0 Síld 38,0 Loðna feb 51,4 Loðna mars 42,6 Matís 2014 20
Nýtni glatvarma gufara Gufuþurrkari uppgufun (kg/100 kg) Glatvarma gufari uppgufun(kg/100 kg) Glatvarma nýtni (kg gufa / kg uppgufað) Hráefni Loðna mars 17,0 55,5 Makríll afskurður 15,8 30,2 0,523 Síldar og makríl afskurður 17,6 32,0 0,550 Loðna febrúar 16,1 17,2 0,936 Matís 2014 21
Samanburður á orku við þurrkun í rafverksmiðju Hráefni 803 tonn Mjöl 145 tonn Vatnsinnihald: blöndu inn á þurrkara 59% hálfþurrkaðs mjöl á milli þurrkara 42% mjöls 8% Rafmagnsdrifin Notkun (kwst) 241.200 Kostnaður : heild (miljónir) 1,24 á tonn hráefnis 1.546 Olíudrifin Notkun (tonn) 33,75 Kostnaður : heild (miljónir) 3,68 á tonn hráefnis 4.578 Matís 2014 22
Flæðirit yfir vinnsluna Matís 2014 23
Samsetning og nýting helstu uppsjávarfiska Gufað vatn er eimur frá sjóðkjarnatækjum og þurrkurum. Makríll Heill Afskurður Síld Kolmunni Loðna Samsetning (%) Fita 24 14 15 6 9 Þurrefni 21 16 19 20 15 Nýting (%) Mjöl 24,8 19,1 22,7 23,3 17,7 Lýsi 21,6 12,0 12,7 4,3 7,4 Gufað vatn (%) 53,6 68,8 64,6 72,4 74,9 Matís 2014 24
Vetrarloðna 2002 Seigja (Brabender Viscograph E) Dyno-Jet Dryer 150 g loðnumjöl í 300 g af vatni J. R. Gunnarsson o.fl., 2004 Matís 2014 25
Efnabreytingar í loðnu fyrir hrygningu 75 27 70 65 % vatn í hrognum % hrogn /hrygnum % fita í loðnu 22 17 60 12 55 7 50 16.jan. 26.jan. 5.feb. 15.feb. 25.feb. 7.mar. Matís 2014 26 2
Frumtilraunir við söfnun loðnu hrogna Matís 2014 27
Loðnuhrognakerfi Matís 2014 28
Matís 2014 29
Breytileiki í fituinnihaldi loðnu ituinnihald (%) Sumarloðna Vetrarloðna Matís 2014 30
rognafylling og fituinnihald loðnu fyrir 2009 og 2010 Matís 2014 31
Flæðirit fyrir Redox kerfi í sjávarútvegi Matís 2014 32
Mælingar á virkni Redox SIGURÐUR VE. (Boat) FISHOIL DRY SOLIDS WATER % % % Fá löndun: Serum water 17,1 9,2 73,7 Frá fitugildru From scraper 25,2 9,3 65,5 Frá fitugildru From auger 3,7 9,6 86,7 Vatn inn í hreinsikerfi Water towwl 4,8 2,2 93 14:15 12,5 20,9 66,6 Vatn eftir síun á vatni Sample 1 17 4,7 78,3 Sample 2 17,6 5,7 76,7 Straumur frá fitugildru 14:00 2,9 1,1 96 Hr. 14:00 2,4 1,9 95,7 1* Sample 1 2,8 1,6 95,6 2* Sample 2 2,7 1,5 95,8 14:30 3,4 2,1 94,5 Hreinsað vatn. Meðaltal 3 1,7 95,3 Matís 2014 33
Current (na) TVN mgn/100g Fyrri rannsóknir á lyktarmengun Rannís verkefni 1997-1999: Loftmengun í fiskimjölsiðnaði - samband hráefnisgæða og niðurbrotsefna við fiskimjölsframleiðslu Mælirými með rafefnanemum CO H 2 S SO 2 NH 3 Aðlögun á rafnefinu FreshSense fyrir mælingar í fiskimjölsverksmiðjum 600 500 NH 3 5 C 150 Gott samræmi milli NH 3 nema tækisins og TVN mælinga í loðnu hráefni (geymt við 0 C og 5 C) 400 300 200 100 TVN 5 C NH 3 0 C 100 50 0-100 0 2 4 6 8 10 12 TVN 0 C -200 Days in storage 0 Matís 2014 34
Dæmi um mat á virkni hreinsibúnaðar í fiskmjölsverksmiðju með rafnefsmælingu Framleiðsla á: beinamjöli 11.05 síldarmjöli 25.06 TVN 200mgN/100g Rokgjörn amín skolast út í þvottaturni NH 3 skynjari Torleysanleg alkóhól og brennisteinsefni sleppa í útblástur CO og SO 2 skynjarar Guðrún Ólafsdóttir og Áslaug Högnadóttir, 1999. Loftmengun í fiskimjölsiðnaði. Skýrsla Rf 1-99. 27 s Matís 2014 35
Matís 2014 36