Ráðstefna um heilsueflandi skóla á vegum Landlæknisembættisins Grand Hótel, 2.september 2011 Matur í skóla orka árangur vellíðan Dr. Anna Sigríður Ólafsdóttir Dósent á menntavísindasviði HÍ
Hlutverk næringar Næring er nauðsynleg manninum ekki síður en svefn Og hreyfing Næringarríkur matur til að börn vaxi, þroskist og dafni Athygli og áhugi á námi og leik Víðtæk áhrif á heilsuna, í núi og framtíð Vellíðan! 2
Matur og námshæfni/geta/árangur Orka, kolvetni, fjölómettaðar fitusýrur, amósýrur, ýmis vítamín og steinefni, [vatn] Allt hefur áhrif á einbeitingu og lærdómsgetu Bein áhrif þó oftast óljós Skortseinkenni koma fram á löngum tíma og ólíkt að skoða þróunarlönd eða iðnríki Á að skoða næringarástandið sem slíkt eða afleiðingar þess, s.s. offitu? Hver eru áhrif holdafarsins sem slíks og hvað stafar af öðru áreiti í kjölfarið s.s. stríðni?
* t.d. Félagsleg staða og fjárhagur Aðrir þættir* þ
Lífsstíll og lærdómur Lélegt næringarástand og reykingar vega þyngra en áfengi og vímuefni Hreyfing hefur jákvæð áhrif Ofþyngd og offita minnka námsafköst Svefnleysi hefur neikvæð áhrif http://www.euro.who.int/ data/assets/pdf_file/0004/134671/e94805.pdf
Erfitt að rekja beint orsakasamband þannig að offita geri börnunum erfiðara að læra Oft fleiri fjarvistir Stríðni Kvíði og depurð Kynjamunur kemur ýmist verr niður á stelpum eða strákum http://www.euro.who.int/ data/assets/pdf_file/0004/134671/e94805.pdf
Bein áhrif í kjölfar góðrar máltíðar Skólamaturinn dregur úr líkunum á að of langt verði á milli mála Sem annars dregur úr árvekni og ýtir undir verra fæðuval Góð líðan sem fylgir því að vera hæfilega saddur og nærast í uppbyggilegu umhverfi Meiri ánægja betri hegðun Bætt athygli Lítið til af rannsóknum sem styðja þetta beint en púslubitnarnir nokkrir Mest um rannsóknir á morgunmatnum Golley et al. 2010.
Mikilvægasta máltíð dagsins... Rannsóknir í iðnríkjum ná fyrst og fremst til morgunmatarins Meira af næringarefnum í fæði þeirra sem borða morgunmat Sleppa síður öðrum máltíðum Betri námsgeta, meiri virkni og athygli F.o.f. bein áhrif þess að fá orku eftir næturföstu Heilsusamlegri lífsstíll almennt M.a. grennri einstaklingar Affenito 2007, Taras 05
Hversu vel og hvað er borðað? áhrifaþættir Líffræðilegt: Svengd Streita Svefnleysi Umhverfið: Áhrif á skynjun Menningin
Hvernig má hvetja til að borða betur? Grundvallaratriði að vinna með sjálfsmynd og líkamsvitund! Þekking á mat fjölbreytni, bragð, matargerð Framboð sé gott (rétt) og umhverfið hvetjandi
Hvernig kynnum við nýjan mat? Ekki sama í hvaða samhengi nýr matur er kynntur Dæmi úr seinni heimsstyrjöld, fæðuval 50 60 árum síðar Hugarástand og líðan þegar við komumst fyrst í kynni við matinn lifir áfram
Að kunna á börnin tökum tillit til aldurs
Matarvenjur æsku og unglingsára haldast yfir á fullorðinsár Mikkelä 2005 Hvort er meira vandamál? HVAÐ BORÐA BÖRNIN EÐA HVAÐ BORÐA ÞAU EKKI? 14
http://www.fodevarestyrelsen.dk/fdir/pub/2006209/rapport.pdf
Mötuneyti eða nestipakki? Sameiginlegar máltíðir skapa samkennd og styrkja félagslegu þætti máltíða og matarmenningar. Eldað á staðnum kostur. Nestið kallar ekki fram þessa þætti á sama hátt þar sem ekki er verið að borða það sama. Áhrifin enn frekar undir starfsliði skólans komin. Iversen & Sabinsky, DTU Fødevareinstituttet 2011
Nærst með öllum skilningarvitum Það er ekki bara bragðið sem hefur áhrif á þá ánægju og vellíðan sem fylgir góðum mat Lykt, áferð, útlit og hljóð eiga þátt í upplifuninni
http://www.fodevarestyrelsen.dk/fdir/pub/2009205/rapport.pdf
http://www.fodevarestyrelsen.dk/fdir/pub/2009205/rapport.pdf
Samantekt Skólamaturinn skiptir máli fyrir árangur í skólastarfi Hluti af skólabrag, félagsskap og menningu Áhrifin velta ekki bara á því hvað er að borða Hvernig framsett Hvatning og þátttaka kennara og starfsfólks Stuðla að þekkingu Orka árangur vellíðan vellíðan árangur Umfram allt þarf að vinna með sjálfsmynd og líkamsvitund!
Heimildir: Suhrcke M, de Paz Nieves C (2011). The impact of health and health behaviours on educational outcomes in highincome countries: a review of the evidence. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe. Lennernäs M (2011). Lunch och lärande skollunchens betydelse för elevernas prestation och situation i klassrummet. Livsmedelsverkets rapportserie nr1. Sverige. Golley R, Baines E, Bassett P, Wood L, Pearce J, Nelson M (2010). School lunch and learning behaviour in primary schools: an intervention study. European journal of clinical nutrition 64(11):1280 8. Institut for human ernæring (2009). Kostens betydning for læring og adfærd hos børn. Københavns universitetet. Iversen & Sabinsky, DTU Fødevareinstituttet 2011 O.fl.