Saga fyrstu geimferða

Lokaverkefni 2015 Réttarholtsskóli Saga fyrstu geimferða Arnar Freyr Jónsson og Oddur Kjartansson 10.FG Hópur 26

Geimöldin Árið 1957 hófst hin svokallaða geimöld sem síðar átti eftir að verða frumkvöðullinn að geimferðum manna. Geimöldin hófst þegar Rússar skutu upp gervitunglinu Sputnik 1. undir lok 1957. Sputnik 1. var fyrsta gervitunglið sem skotið var á braut um jörðu. Einnig sendi Sputnik 1. frá sér útvarpsbylgjur sem hægt var að greina frá jörðu. Gervitunglið gaf vísindamönnum einnig upplýsingar um gufuhvolf jarðar. Það var aðeins þrjá mánuði í gufuhvolfi jarðar áður en það brann upp í lofthjúpinum. Geimskotið kom Bandaríkjamönnum verulega að óvart og olli áhyggjum hjá þeim því með geimskoti Rússa varð Bandaríkjamönnum ljóst að Rússar voru lengra komnir í tækniþróun en þeir og það gæti leitt að því að Rússar yrðu voldugri en Bandaríkjamenn. Þetta leiddi til þess að Bandaríkjamenn stofnuðu geimferðastofnunina NASA. NASA stendur fyrir National Aeronautics and Space Administration eða Geimferðastofnun Bandaríkjanna. Bandaríkjamenn svöruðu Rússum með því að skjóta upp gervitunglinu Explorer 1. í byrjun 1958. Með geimskotum beggja ríkjanna hófst kapphlaup milli Bandaríkjamanna og Rússa um hvort ríkið yrði fyrr að koma manni í geiminn og einnig til tunglsins (Wikipedia, 2015). Í kjölfarið gerðu Bandaríkin rannsóknir á hæfni manna til að standast skilyrði geimferða og að lokum þeirra voru valdir sjö menn sem áttu að vera fulltrúar Bandaríkjanna í geimferðum, í verkefni sem kallaðist Mercury geimferðaáætlunin (NASA, 2006). Mercury Geimferðaáætlunin Mercury geimferðaáætlun NASA hófst árið 1958 og stóð yfir til ársins 1963. Markmið Mercury geimferðaáætlunarinnar var að koma mannaðri geimflaug á sporbraut um jörðu, að kanna hæfni manna til að starfa í geimnum og að koma manninum og geimfarinu aftur til jarðar (NASA, 2006). NASA fór í kjölfarið að þróa geimflaugar sem gætu borið mann út í geiminn og aftur til baka. Geimflaugarnar þurftu að geta skotist á loft og komist út í geiminn og auk þess þolað lofttæmið sem ríkir í geimnum. Einnig þurftu geimflaugarnar að geta þolað hitann og þrýstinginn sem myndaðist við endurkomu í lofthjúp Jarðar, en sá hiti er um 3.000 gráður á Celsius (NASA, 2011). Til að velja þá geimfara sem áttu að fara með geimflaugunum þá gerði NASA rannsóknir á mönnum til þess að geta valið þá hæfustu. Allir mennirnir áttu það sameiginlegt að vera orrustuflugmenn og höfðu því mikla reynslu af því að vera á flugi upp fyrir skýin. Í rannsóknunum voru menn látnir fara í gegnum þrýstingspróf, hröðunarpróf, titringspróf, hitapróf og hávaðapróf. Þolpróf, sem prófuðu líkamlegt þol og getu þeirra við að vera í erfiðum aðstæðum og andleg próf, sem reyndu á andlegan styrk þeirra. Út frá niðurstöðum þessara prófa voru valdir sjö menn sem áttu að vera geimfararnir í Mercury geimferðaáætluninni (NASA, 2006). 2

Þegar sjö menn höfðu verið valdir þá voru þeir þjálfaðir til að geta farið út í geiminn. Þjálfunin fólst meðal annars í þyngdaraflsþjálfun þar sem hermt var eftir þyngdaraflinu í skotinu og endurkomu í lofthjúp jarðar. Einnig var þeim kennd öndunartækni til að nota þegar þyngdarafl var mikið. Að auki voru þeir þeir þjálfaðir í að vera í þyngdarleysi og að stýra geimfarinu (Wikipedia, 2015). Til þess að geta verið viss um að geimfararnir yrðu öruggir að fara út í geiminn þá sendi NASA þrjá simpansa út í geim áður en þeir sendu fyrsta manninn. Simpansarnir voru þjálfaðir til að ýta á takka í geimflauginni þegar ljós blikkaði eða þegar hljóð heyrðist. Þeir voru þjálfaðir til að gera þetta með því að vera í flughermi og ef þeir ýttu á takkann var þeim verðlaunað en ef þeir ýttu ekki á takkann var þeim gefið mildur rafstraumur. Simpönsunum þremur var skotið út í geim árið 1961 fyrir fyrsta mannaða geimfar Bandaríkjamanna. Vegna öruggrar heimkomu allra simpansana þá gat NASA verið viss um að geimflaugarnar væru nægilega öruggar og að menn gætu lifað það af að fara út í geim (Wikipedia, 2014). Í Mercury geimferðaáætluninni voru notaðar tvær gerðir eldflauga, Mercury-Redstone eldflaugar voru notaðar í þeim geimskotum þar sem mönnum var skotið út í geim, en ekki á braut um jörðu. Atlas eldflaugar voru notaðar í þeim geimskotum þar sem mönnum var komið á braut um jörðu. Í Mercury-Redstone eldflaugunum var notað alkóhól og fljótandi súrefni sem eldsneyti. Alkóhólið og fljótandi súrefnið voru geymd í sitthvorum tanknum inni í eldflauginni, og var þeim þjappað saman þannig að það kólnaði mikið og myndast ís utan á eldflauginni vegna kuldans sem samþjappaða eldsneytið gefur frá sér. Við geimskot Mercury- Redstone eldflauganna var alkóhól og fljótandi súrefnið send niður í vélina þar sem kveikt var í alkóhólinu og súrefninu. Við það varð til mikil orka, sem sendi eldflaugina upp á við. Ofan á eldflauginni var hylki sem átti að halda geimfarann aðskildum frá eldflauginni. En þegar geimflaugin var komin út í geim var hylkið skilið frá eldflauginni. Hylkinu var síðan snúið við svo að hitaskjöldur þess snéri í þá átt sem hylkið var að fara í því hitaskjöldur hylkisins varð að snúa fram svo að hylkið brynni ekki upp í endurkomu í lofthjúp jarðar. Þegar hylkið var komið í lofthjúp jarðar opnast fallhlíf á hylkinu en fallhlífin hægir á hylkinu svo að lendingin yrði öruggari fyrir geimfarana. Síðan lendir hylkið á sjónum þar sem er náð í geimfarann og geimfarið (Wikipedia, 2015). Í Atlas eldflaugunum sem notaðar voru í geimskotum sem farið var á braut um jörðu var notað hreinsað kerósín og samþjappað súrefni sem eldsneyti. Atlas eldflaugarnar voru öflugri en Mercury-Redstone eldflaugarnar og voru þær því notaðar í þeim geimskotum þar sem farið var á braut um jörðu. Þær voru notaðar í þeim geimferðum því það krafðist mikils hraða til þess að geta komist á braut um jörðu en þann hraða gátu Mercury-Redstone eldflaugarnar ekki gefið (Wikipedia, 2015). 3

Þann 12. apríl 1961 varð Rússinn Yuri Gagarin fyrsti maðurinn til að fara út í geim. Þremur vikum síðar, eða þann 5. maí 1961 varð Alan Shepard fyrsti Bandaríkjamaðurinn til að fara út í geim, en geimferðin stóð yfir í fimmtán og hálfa mínútu. Á næstu tveimur árum sem fylgdu þá skaut NASA fimm geimskotum sem voru hluti af Mercury geimferðaáætluninni. Mercury geimferðaáætluninni lauk þann 15. maí árið 1963 með geimskoti Gordon Cooper. Mercury verkefnið hafði þá staðið yfir í rúmlega fjögur og hálft ár og höfðu meira en tvær milljónir manna tekið þátt í geimferðaáætluninni og hafði hún kostað 230 milljarða króna eða 1,73 milljarð dollara (Wikipedia, 2015). Apollo geimferðaáætlunin Eftir fyrsta geimskot Bandaríkjamanna þann 5. maí 1961, þá skoraði þáverandi forseti John F. Kennedy á Bandaríkin að koma manni á tunglið fyrir lok áratugarins í frægri ræðu sem hann hélt á blaðamannafundi þann 25. maí 1961. Þessi ræða var upphafið að næsta áfanga NASA sem var að koma mönnum á tunglið í hinni svokölluðu Apollo geimferðaáætlun (Wikipedia, 2015). Markmið Apollo geimferðaáætlunarinnar var að koma manni á tunglið og skila honum aftur til jarðarinnar. Einnig að koma á fót tækni til að mæta þjóðarhagsmunum annarra ríkja í geimmálum og ná yfirburði í geimmálum fyrir Bandaríkin. Framkvæma geimferðaáætlun um vísindalegar rannsóknir á tunglinu og að þróa hæfni manna til að vinna í umhverfi tunglsins (NASA, 2012). Áður en Apollo geimferðaáætlunin hófst höfðu bæði Rússar og Bandaríkjamenn skotið ómönnuðum geimförum til tunglsins í Luna geimferðaáætlun Rússa og Surveyor geimferðaáætlun Bandaríkjamanna, Í Luna og Surveyor geimferðaáætlununum var lent á tunglinu og var þar verið að þróa tækni til að lenda á tunglinu. Einnig höfðu Bandaríkjamenn sent geimför í kring um tunglið í Ranger geimferðaáætluninni (Wikipedia, 2015). Næstu ár eftir lok Mercury geimferðaáætlunarinnar fóru NASA aðallega í að bæta búnað sem þurfti til að lenda á tunglinu. Einnig í að kanna hæfni manna til þess að vera í geimnum til lengri tíma í geimferðaáætlun sem kallaðist Gemini geimferðaáætlunin. Gemini geimferðaáætlunin var grunnurinn að Apollo geimferðaáætluninni því í Gemini var fyrst prófað að vera í geimnum í lengri tíma og voru könnuð áhrif þess á menn. Einnig var fyrst farið út úr geimfarinu og framkvæmd svokölluð geimganga, en það gaf NASA tækifæri til að þróa geimbúning geimfarana til að þola lofttæmið sem ríkir í geimnum (Wikipedia, 2015). Apollo geimferðaáætlunin hófst með skoti Apollo 1. þann 27. janúar 1967. Við könnunina á geimflauginni fyrir skotið kviknaði í stjórnunarklefa geimflaugarinnar og geimfararnir þrír sem voru í honum dóu. Einn geimfarana sem lést var einn af upprunalegu sjö geimförunum sem valdir voru í Mercury geimferðaáætluninni. Orsök slyssins eru talin vera að neisti hafi komið frá óvörðum vírum í stjórnunarklefa geimflaugarinnar. Neistinn hefur þá kveikt í súrefninu í stjórnunarhylkinu, því það var hreint súrefni í stjórnunarhylkinu. Við það hefur 4

kviknað í eldfimum efnum í stjórnunarklefanum. Að auki opnaðist ekki lúgan sem átti að hleypa geimförunum út og það gerði það að verkum að geimfararnir þrír sem voru í stjórnunarklefa geimflaugarinnar brunnu inni í honum. Slysið varð mikið áfall fyrir NASA og setti mönnuð geimskot Apollo á bið. Eftir það fór NASA að bæta geimförin og sendu ómönnuð geimskot til að geta fullvissað sig um að vandamálið væri leyst (Wikipedia, 2015). Eftir ómönnuðu geimskotin var mannaða geimfarinu Apollo 7. skotið upp þann 11. október 1968. Í því geimskoti var prófuð geimflaugin sem átti að bera menn á tunglið. Einnig var gerð fyrsta sjónvarpsútsendingin úr geimnum. Fyrir Apollo ferðirnar sem áttu að fara á tunglið var notuð Saturn 5 eldflaug. Saturn 5 eldflaugin er stærsta og öflugasta eldflaug sem hefur nokkurn tímann verið notuð. Saturn 5 eldflaugin var 111 metra há og vó tæplega 2800 tonn. Einnig gat flaugin skotið upp rúmlega 118 tonnum af aukaþyngd (Wikipedia, 2015, NASA, 2010). Í verkefnum Apollo 8., 9. og 10. var prófaður allur sá búnaður sem yrði nauðsynlegur til að lenda á tunglinu. Í Apollo 8. var flogið í kring um tunglið án þess að lenda á því og var þá könnuð frammistaða geimfarsins. Í Apollo 8. var fyrst flogið mönnuðu geimfari kring um tunglið. Í Apollo 9. var flogið í kring um jörðina til að prófa tunglferjuna sem átti að lenda á tunglinu og komast aftur til móðurflaugarinnar. Móðurflaugin yrði á braut um tunglið meðan tunglferjan lenti á tunglinu. Í Apollo 10. var flogið til tunglsins og voru framkvæmdar allar aðgerðir sem yrðu gerðar í tungllendingunni sjálfri en ekki var lent á tunglinu (Wikipedia, 2015). Þann 16. júlí 1969 var Apollo 11. skotið upp frá Cape Kennedy í Flórída, með geimfarana Neil Armstrong, Edwin Aldrin og Michael Collins innanborðs með það verkefni fyrir höndum að lenda á tunglinu samkvæmt áskorun John F. Kennedy fyrrverandi forseta. Móðurflaugin var tengd við tunglferjuna þegar geimflaugin var komin úr gufuhvolfi jarðar. Eftir tenginguna var haldið áfram til tunglsins. Þann 17. júlí sendi Apollo 11. fyrstu sjónvarpsútsendingu í lit utan úr geimnum. Þann 19. júlí komst Apollo 11. á braut um tunglið og þann 20. júlí fóru geimfararnir Neil Armstrong og Edwin Aldrin um borð í tunglferju Apollo 11. og undirbjuggu að lenda á tunglinu. Þá var sleppt tunglferjunni frá stjórnklefa geimflaugarinnar og henni stýrt niður á yfirborð tunglsins. Við lendinguna uppgötvaðist gígur á tunglinu þar sem lendingarstaður tunglferjunar átti að vera og urðu geimfararnir að finna nýjan lendingastað og urðu þeir að gera það í flýti. Þegar tunglferjan lenti á tunglinu rúma sex kílómetra frá áætluðum lendingarstað voru um 25 sekúndur af aukaeldsneyti eftir sem var hugsað fyrir tungllendinguna. Næstum fjórum klukkutímum eftir lendinguna steig Neil Armstrong öðrum fætinum á tunglið og sagði hin frægu orð: Eitt lítið skref fyrir mann. Eitt risa stökk fyrir mannkynið. Rúmum átta árum eftir áskorun John F. Kennedy að lenda á tunglinu þá steig Neil Armstrong fyrstur manna á tunglið. En með tungllendingunni uppfylltu þeir ekki aðeins draum Kennedy að koma manni á tunglið, heldur draum sem hefur fylgt mannkyninu frá upphafi (NASA, 2009). 5

Í apríl 1970 átti Apollo 13. að vera þriðja geimfarið til að lenda á tunglinu, en vegna óhapps varð að hætta við þau áform. Þann 13. apríl stuttu eftir að áhöfnin kom um borð í Apollo 13. og hafði lokið 49 mínútna langri sjónvarpsútsendingu varð sprenging í öðrum súrefniskúti Apollo 13. sem gerði það að verkum að hinn súrefniskúturinn bilaði og skerti venjulegt flæði rafmagns, ljóss og vatns í geimfarinu. Eftir sprenginguna kom viðvörunarljós í stjórnklefanum og þegar geimfarinn John Swigert sá það sagði hann hin frægu orð: Houston, we ve had a problem here, í talstöðina. Þegar einn geimfaranna leit út um gluggann á geimfarinu sá hann að það var eitthvað gas sem var að leka út í geiminn frá geimfarinu. Þetta var súrefni sem geymt var í súrefnistankinum sem sprakk. Geimfarið var að leka súrefni og ef ekkert yrði gert myndi geimfarið missa allt súrefni. Ef það myndi gerast þá myndu rafhlöðurnar, sem sjá geimfarinu fyrir rafmagni, hætta að virka. Til þess að geta fengið súrefni þá fóru geimfararnir inn í tunglferjuna til þess að geta notað súrefnisbyrgðir hennar. Á meðan unnu menn á jörðinni að því að koma með lausnir að vandamálunum sem ríktu um borð í Apollo 13. Vegna vatnskorts þá urðu geimfararnir að neyta vatns í mjög litlu magni, og við það léttust geimfararnir verulega. Vegna mikils magns koltvíoxíðs um borð í geimfarinu þá bjuggu tæknimenn hjá NASA til síu sem skildi koltvíoxíðið frá súrefninu, úr efnum sem voru til um borð í geimfarinu. Og tæknimennirnir hjá NASA létu geimfarana búa til síuna til að koma koltvíoxíðmagninu í jafnvægi. Vegna rafmagnskorts um borð í geimfarinu þá hefði það krafist of mikils rafmagns að snúa við og fara beint til jarðar, í stað þess slöngvuðu þeir geimfarinu í kring um tunglið og notuðu því þyngdarafl tunglsins til að koma þeim til jarðar. Til að spara rafmagn höfðu geimfararnir slökkt á nærri öllum kerfum geimflaugarinnar og kólnaði hún verulega við það, eða niður í um þrjár gráður á Celsíus. Vegna rafmagnsskorts urðu tæknimenn hjá NASA að finna aðferð til að kveikja á geimfarinu sem notaði nægilega lítið rafmagn til að fara ekki yfir það litla rafmagnsmagn sem geimflaugin hafði. Þann 17. apríl, sex dögum eftir skotið lenti Apollo 13. í Kyrrahafinu. Lendingin hefði ekki verið möguleg ef ekki hefði verið fyrir samskiptin milli NASA og geimfaranna og fyrir lausnirnar sem menn hjá NASA komu með sem gerðu það að verkum að hægt var að bjarga geimförunum (NASA, 2009). Í Apollo geimferðaáætluninni lentu sex geimför á tunglinu og gengu tólf menn á tunglinu frá árunum 1969 til 1972. Geimförin Apollo 11., 12., 14-17. lentu öll á tunglinu. Apollo geimferðaáætlun NASA var eitt umfangsmesta verkefni NASA og var það eitt stærsta skref manna í geimferðamálum fyrr og síðar. Síðan að Harrison Schmitt steig af tunglinu árið 1972 í Apollo 17. hafa menn ekki farið aftur til tunglsins og er því Apollo geimferðaáætlunin eina verkefni NASA þar sem mönnum hefur verið komið á tunglið (Wikipedia, 2015). 6

Uppgötvanir á sólkerfinu Eftir að NASA hafði í fyrsta sinn komið manni út í geiminn sáu þeir að tækninni hafði farið verulega fram. Vegna þessara tækniframfara sem einkum var afleiðing Mercury geimferðaáætlunarinnar sáu menn fram á að hægt væri að fara að skoða sólkerfið af meiri nákvæmni. NASA sendi því ómönnuð geimför sem voru búin myndavélum, útvarpsbylgjunemum og fleiri tækjum sem áttu að auka skilning manna á hvaðan við komum og hver við erum. Geimförin voru látin fljúga framhjá plánetum í sólkerfinu og lenda á sumum þeirra. Einnig voru þau stöku sinnum látin skoða geimsteina. En öll geimförin eiga það sameiginlegt að hafa aukið skilning manna á sólkerfinu (Wikipedia, 2015). Mariner geimferðaáætlunin Áður en Apollo geimferðaáætlunin hófst sendi NASA ómönnuð geimför til tunglsins. Til að geta aukið skilning sinn á tunglinu. NASA sendi ómönnuð geimför til tunglsins í Surveyor og Ranger geimferðaáætlununum. En í Surveyor og Ranger geimferðaáætlununum var flogið í kring um tunglið og einnig lent á því. Við undirbúning þessara geimferðaáætlana fór NASA einnig að beina athygli sinni að restinni af sólkerfinu. Það leiddi til þess að Mariner geimferðaáætlunin var hafin. Í Mariner geimferðaáætluninni var í fyrsta sinn flogið kringum aðrar plánetur en tunglið. En í Mariner geimferðaáætluninni var aðallega rannsakað Venus og Mars. Mariner geimferðaáætlunin hófst með geimskoti Mariner 1. þann 22 júlí 1962. Í skotinu fór eldflaugin af leið í skotinu og var hún því sprengd upp í öryggisskyni. Mariner geimferðaáætlunin hófst því á misheppnuðu skoti. En mánuði seinna skaut NASA upp Mariner 2. en það skot heppnaðist. Mariner 2. var því fyrsta heppnaða geimfarið sem rannsakaði reikistjörnurnar í sólkerfinu. Mariner 2. flaug til Venusar en á leiðinni mældi það sólarvindinn. En sólarvindurinn er stöðugur straumur af hlöðnum ögnum sem koma frá sólinni og streyma um sólkerfið. Sólarvindurinn stuðlar meðal annars að norðurljósunum. Þegar Mariner 2. flaug framhjá Venus í desember 1962 skannaði geimfarið plánetuna með innrauðum og örbylgjunemum. Við það kom í ljós að Venus hefur köld ský en mjög heitt yfirborð. Í dag er Mariner 2. á braut um sólina. Mariner 3. var upphaflega ætlað að fara til Mars en skotið misheppnaðist og komst geimfarið aldrei á áfangastað. Í þess stað flaug Mariner 4. framhjá Mars í júlí 1965. En það var í fyrsta skiptið sem geimfari var flogið til Mars. Könnun Mariner 4. leiddi í ljós að yfirborð Mars var ryðrautt og þakið gígum. Einnig sáust merki á Mars að þar hafi verið vatn. En með uppgötvun Mariner 4. um vatn á Mars hófst ein stærsta spurning sem hefur orðið, um líf á plánetunni Mars. Vegna uppgötvunar Mariner 4. hefur Mars einnig orðið ein af mest könnuðu plánetum sólkerfisins. 7

Mariner 5. var sendur til Venusar eftir að hann hafði verið bættur með betri tækjum en þeim sem voru um borð í Mariner 2. Betri mælitæki gerðu vísindamönnum kleift að kanna Venus af meiri nákvæmni en í Mariner 2. Helsta uppgötvun Mariner 5. var um samsetningu lofthjúp Venusar. En geimfarið sýndi að lofthjúpur Venusar var 85-99% koltvíoxíð. En til samanburðar er lofthjúpur jarðar um 0,04% koltvíoxíð. Mariner 6. og 7. voru báðir sendir til Mars með mánaðar millibili í sameiginlegu verkefni þar sem þeir tóku myndir af Mars. Þegar geimförin fóru fram hjá Mars þá sendu geimförin 143 myndir af plánetunni. En myndirnar þöktu um 20% af yfirborði Mars. Geimförin sýndu einnig fram á að yfirborð Mars var nokkuð frábrugðið yfirborði tunglsins. En Mariner 4. hafði gefið það til kynna að yfirborð Mars væri nokkuð líkt yfirborði tunglsins. Einnig könnuðu geimförin samsetninguna í lofthjúpi Mars. Mariner 8. átti að fara á braut um Mars og hefði það verið í fyrsta skiptið sem geimfar færi á braut um aðra plánetu en vegna bilunar í skoti hrapaði geimfarið í sjóinn. Mariner 9. var sendur til Mars í stað Mariner 8. og varð Mariner 9. fyrsta geimfar til að fara á braut um aðra plánetu. Mariner 9. var í næstum eitt ár á braut um Mars og sendi geimfarið 1.329 myndir til jarðar sem þöktu 80% af yfirborði Mars. Myndirnar frá Mariner 9. leiddu í ljós árbakka, gíga, risastór eldfjöll og einnig stór gljúfur. Einnig tók Mariner 9. myndir af tunglum Mars, Phobos og Deimos. Uppgötvanir Mariner 9. lögðu grunninn að Viking geimferðaáætluninni. En í Viking geimferðaáætluninni voru send tvö ómönnuð geimför sem lentu á Mars. En í Viking geimferðaáætluninni var í fyrsta skiptið lent á Mars sem þótti vera stór framför í geimferðamálum. Mariner 10. var fyrsta geimflaugin sem sem notfærði sér þyngdarafl annarra plánetu til að komast til þeirrar næstu. Mariner notfærði sér þyngdarafl Venusar til að koma sér á braut til Merkúr. Einnig var Mariner 10. fyrsta geimfarið til að kanna tvær plánetur í sömu ferð. Í könnunarferð Mariner 10. var Merkúr í fyrsta skiptið kannað, en þar til 2003 var Mariner 10. eina geimfarið sem hefur kannað Merkúr. Mariner 10. sendi einnig fyrstu nærmyndirnar af Venus og Merkúr þegar geimfarið fór fram hjá þeim. Mariner geimferðaáætlunin stóð yfir í ellefu ár eða frá 1962 til 1973. Í Mariner geimferðaáætluninni var í fyrsta sinn kannaðar reikistjörnur sólkerfisins. Af þeim tíu geimflaugum sem skotið var í Mariner geimferðaáætluninni heppnuðust sjö af þeim en þrjú mistókust. Mariner 11. og 12. áttu að vera hluti af Mariner geimferðaáætluninni en þau þróuðust í stað í Voyager 1. og 2. í Voyager geimferðaáætluninni. Í Voyager geimferðaáætluninni var flogið fram hjá ytri reikistjörnum sólkerfisins. En ytri reikistjörnurnar eru Mars, en þó var ekki flogið fram hjá Mars í Voyager geimferðaáætluninni, Júpíter, Satúrnus, Úranus og Neptúnus. Einnig stuðluðu upplýsingar Mariner 9. frá Mars að því að geimförin Viking 1. og 2. lentu á Mars. Viking 1. var fyrsta geimfarið til að lenda á Mars. Mariner geimferðaáætlunin færði mönnum miklar upplýsingar um plánetur sólkerfisins. Mariner stuðlaði að því að NASA sendi fleiri geimför til að kanna 8

plánetur sólkerfisins og einnig til að komast nær svarinu við hvaðan við komum og hver við erum (NASA, 2015). Geimöldinni lauk opinberlega í Apollo-Soyuz verkefninu. Í Apollo-Soyuz verkefninu tengdust Apollo geimfar Bandaríkjamanna og Soyuz geimfar Rússa. Með tengingunni lauk spennu milli ríkjanna tveggja sem hafði verið í langan tíma. Geimöldin stóð yfir í 18 ár frá árinu 1957 til 1975. Eftir Apollo-Soyuz verkefnið hafa Rússar og Bandaríkjamenn unnið saman í geimáætlunum einkum í Shuttle-Mir geimferðaáætluninni. Í Shuttle-Mir unnu Bandaríkjamenn og Rússar saman í rússnesku geimstöðinni Mir. Eftir að geimöldin hófst þá tóku Bandaríkjamenn fram úr Rússum í tækniframförum tengt geimnum. Hraðar framfarir Bandaríkjamanna leiddu til þess að þeir urðu á undan Rússum að koma manni á tunglið. Í dag hafa fleiri ríki stofnað geimferðastofnanir og hafa geimferðir orðið opnaðri. Sex geimferðastofnanir unnu saman að byggingu Alþjóðlegu geimstöðvarinnar, en bygging hennar hófst árið 1998. Alþjóðlega geimstöðin (ISS) er ein mikilvægasta geimstöðin þar sem eru gerðar tilraunir. Tilraunirnar felast meðal annars í könnunum á áhrif þess á menn að vera í þyngdarleysi. Aðildarríkin að alþjóðlegu geimstöðinni eru: Bandaríkin (NASA), Brasilía, Evrópa, Japan, Kanada og Rússland (Wikipedia, 2015). 9

Heimildir Wikipedia. (2015). Sótt 19. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/space_race NASA. (2006). Sótt 19. maí 2015 af http://www.nasa.gov/mission_pages/mercury/missions/astronaut.html NASA. (2006). Sótt 20. maí 2015 af http://www.nasa.gov/mission_pages/mercury/missions/program-toc.html NASA. (2011). Sótt 20. maí 2015 af http://www.nasa.gov/mission_pages/mercury/missions/spacecraft.html NASA. (2006). Sótt 20. maí 2015 af http://www.nasa.gov/mission_pages/mercury/missions/astronaut.html Wikipedia. (2015). Sótt 20. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/project_mercury Wikipedia. (2014). Sótt 20. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/mercury-redstone_2 Wikipedia. (2015). Sótt 21. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/mercury- Redstone_Launch_Vehicle Wikipedia. (2015). Sótt 21. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/atlas_lv-3b Wikipedia. (2015). Sótt 21. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/project_mercury Wikipedia. (2015). Sótt 21. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/apollo_program NASA. (2012). Sótt 21. maí 2015 af http://www.nasa.gov/mission_pages/apollo/missions/index.html Wikipedia. (2015). Sótt 21. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/list_of_artificial_objects_on_the_moon Wikipedia. (2015). Sótt 21. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/project_gemini Wikipedia. (2015). Sótt 22. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/apollo_1 Wikipedia. (2015). Sótt 22. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/apollo_7 NASA. (2010). Sótt 22. maí 2015 af https://www.nasa.gov/audience/foreducators/rocketry/home/what-was-the-saturn-v- 58.html#.VWb7QtLtlHw Wikipedia. (2015). Sótt 22. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/apollo_8 Wikipedia. (2015). Sótt 22. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/apollo_9 10

Wikipedia. (2015). Sótt 22. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/apollo_10 NASA. (2009). Sótt 22. maí 2015 af http://www.nasa.gov/mission_pages/apollo/missions/apollo11.html NASA. (2009). Sótt 22. maí 2015 af http://www.nasa.gov/mission_pages/apollo/missions/apollo13.html#.vwb9f9ltlhw Wikipedia. (2015). Sótt 22. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/list_of_spacewalks_and_moonwalks_1965%e2%80%931999 Wikipedia. (2015). Sótt 27. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/mariner_program NASA. (2015). Sótt 27. maí 2015 af http://science1.nasa.gov/missions/mariner-missions/ Wikipedia. (2015). Sótt 29. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/apollo%e2%80%93soyuz_test_project Wikipedia. (2015). Sótt 29. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/shuttle%e2%80%93mir_program Wikipedia. (2015). Sótt 29. maí 2015 af http://is.wikipedia.org/wiki/al%c3%bej%c3%b3%c3%b0lega_geimst%c3%b6%c3%b0in Wikipedia. (2015). Sótt 29. maí 2015 af http://en.wikipedia.org/wiki/international_space_station 11

12

13

14

15

16

17