MOKSLO DARBAI SCIENTIFIC PAPERS. Dainora Braziulienë 1 Rëda Matuzevièienë 2, 3. Santrauka

Transcription

1 MOKSLO DARBAI SCIENTIFIC PAPERS Laboratorinë medicina. 2014, t. 16, Nr. 2(62), p Ðiuolaikinio automatizuoto retikulocitø rodikliø tyrimo reikðmë kasdienëje klinikinëje praktikoje: Vilniaus universiteto ligoninës Santariðkiø klinikø metø patirtis Dainora Braziulienë 1 Rëda Matuzevièienë 2, 3 1 Vilniaus universiteto Medicinos fakultetas M. K. Èiurlionio g. 21/27, LT Vilnius Vilnius University, Faculty of Medicine El. paðtas: d.braziuliene@gmail.com 2 Vilniaus universiteto Medicinos fakulteto Fiziologijos, biochemijos, mikrobiologijos ir laboratorinës medicinos katedra M. K. Èiurlionio g. 21/27, LT Vilnius Department of Physiology, Biochemistry, Microbiology and Laboratory Medicine, Faculty of Medicine, Vilnius University 3 Vilniaus universiteto ligoninës Santariðkiø klinikø Laboratorinës medicinos centras Santariðkiø g. 2, LT Vilnius Center of Laboratory Medicine, Vilnius University Hospital Santariskiu Klinikos El. paðtas: redalija@gmail.com Santrauka Ðiuo tyrimu buvo siekiama nustatyti, kas lemia automatizuoto retikulo - ci tø ro dik liø ty ri mo uþ sa ky mà Vil niaus uni ver si te to li go ni nës San ta rið - kiø kli ni ko se (VUL SK), ir ið ana li zuo ti ðiø ro dik liø re zul ta tø pa nau do ji - mà diag no zuo jant ir di fe ren ci juo jant ane mi jas. Ty ri mas at lik tas me tais VUL SK La bo ra to ri nës me di ci nos cen tro (LMC) He - ma to lo gi jos ir ben dro sios ci to lo gi jos la bo ra to ri jo je (HiBCL). Ty ri mo me dþia ga ir me to dai. Iðtirta 512 suaugusiø pacientø, kuriems 2012 m. spa lio g ruo dþio më ne siais bu vo uþ sa ky tas ir VUL SK LMC HiBCL at lik tas au to ma ti zuo tas he ma to lo gi nis krau jo ty ri mas, kar tu nu sta tant re ti ku lo ci tø ro dik lius. Krau jo më gi niai tir ti ðiuo lai ki - niu au to ma ti niu Sys mex XE-5000 he ma to lo gi niu ana li za to riu mi, ku - rio vei ki mas pa grás tas hid ro di na mi nio fo ku sa vi mo ir fluo res cen ci nës tëk mës ci to met ri jos prin ci pu. Re zul ta tai. Ið 512 ti ria mø jø su ma þë ju si he mog lo bi no (HGB) kon - cen tra ci ja (ane mi ja) nu sta ty ta 63 % pa cien tø. Jiems bu vo ap skai èiuo tas re ti ku lo ci tø pro duk ci jos in dek sas (RPI). Su kla si fi ka vus pa cien tus pa gal ane mi jø diag nos ti kos al go rit mà HGB-MCV-RPI pa aið kë jo, kad di dþiau - sià da lá pa cien tø, ku riems uþ sa ko mi re ti ku lo ci tø ro dik liai, su da rë tie, ku riems nu sta ty ta nor mo ci to zë su hi po re ge ne ra ci ja (62 %), ket vir ta da - liui mak ro ci to zë su hi po re ge ne ra ci ja, o ma þiau siai ti ria mø jø mik ro - ci to zë su hi po re ge ne ra ci ja (11 %) ir nor mo ci to zë su hi per re ge ne ra ci - ja (2 %). Kiek vie na me ðiø diag nos ti kos al go rit mo su kla si fi kuo tø pa cien - tø pogrupyje nustatëme klinikiniø diagnoziø spektrà ir ávertinome jø dësningumus. Taikant nusistovëjusá anemijø diferencijavimo algoritmà buvo rasta algoritme neminimø naujø anemijos diferencijavimo grupiø: mik ro ci to zë su nor ma lia re ge ne ra ci ja, nor mo ci to zë su nor ma lia re ge ne - ra ci ja, mak ro ci to zë su nor ma lia re ge ne ra ci ja, mak ro ci to zë su hi per re ge - neracija. Aptikome naujø retikulocitø rodikliø nebrandþiø retikulocitø frak ci jos (IRF) ir re ti ku lo ci tø he mog lo bi no ek vi va len to (RET-He) ko re - lia ci nius ry ðius su ki tais he ma to lo gi nio ty ri mo ro dik liais kiek vie na me diag nos ti kos al go rit mo su kla si fi kuo tø pa cien tø po gru py je. Pa gal ið ves - tus ko re lia ci nius ry ðius pa aið kë jo, kad IRF ro dik lis ga li bû ti nau din gas vertinant patologinio proceso paveiktø kaulø èiulpø slopinimo sunkumà, o RET-He ro dik lis ga li bû ti nau din gas anks ty vai ge le þies sto kai ap - tik ti bei anks ty vam at sa kui á ge le þies te ra pi jà ver tin ti. Reikð mi niai þo dþiai: ane mi jø di fe ren ci nës diag nos ti kos al go rit mas, retikulocitø produkcijos indeksas, nebrandþiø retikulocitø frakcija, reti - ku lo ci tø he mog lo bi no ek vi va len tas. LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62) 81

2 Dainora Braziulienë, Rëda Matuzevièienë ÁVADAS Re ti ku lo ci tai yra jau ni, ne su bren dæ erit ro ci tai, sa vo su dë ty je dar tu rin - tys ri bo nuk le o rûgð èiø (RNR) [1]. Re - ti ku lo ci tø skai èiaus nu sta ty mas yra vie nas ið pa grin di niø la bo ra to ri niø ty ri mø, tai ko mø ver ti nant kau lø èiul pø erit ro po e zës ak ty vu mà, ir yra la bai svar bus pir mi nei ane mi jø di fe - ren ci nei diag nos ti kai bei kla si fi ka ci - jai [2]. Pas ta ruo ju me tu Lie tu vo je di dë ja tiek vai kø, tiek su au gu siø jø ser ga mu - mas anemija. Lietuvos gyventojø svei - katos statistikos duomenimis, vaikø sergamumas anemija yra didesnis nei suaugusiøjø, taèiau metais suaugusiøjø sergamumas anemija pa - di dë jo dau giau nei du kar tus, o vai kø 1,6 karto [3]. Anemija sukelia nemalonius klinikinius simptomus ir turi átakos pa cien to gy ve ni mo ko ky bei, taip pat daþnai pasireiðkia sergant ávairio - mis kitomis ligomis, todël ypaè svarbu grei tai ið si aið kin ti tik rà jà ane mi jos prieþastá, kad bûtø skirtas reikiamas gy dy mas [4]. Citomorfologinis retikulocitø skaièiaus ty ri mas ane mi jø di fe ren ci nei diag nos ti kai at lie ka mas jau dau ge lá metø, taèiau automatiniuose hemato - lo gi niuo se ana li za to riuo se pri tai kius tëk mës citometrijos technologijà retikulocitø nustatymas tapo kasdienës la bo ra to ri nës prak ti kos da li mi. Ði tech no lo gi ja lei do la bai su trum pin ti retikulocitø analizës laikà ir padidinti làsteliø skaièiavimo tikslumà, atsira - do galimybë patikimai nustatyti nau - jus retikulocitø parametrus [5 8]. Vil niaus uni ver si te to li go ni nës Santariðkiø klinikø (VUL SK) Labora - to ri nës medicinos centro (LMC) He - ma to lo gi jos ir bendrosios citologijos laboratorijoje nuo 2011 metø hematolo - giniams kraujo tyrimams atlikti nau - dojamas modernus automatinis Sys - mex XE-5000 (Kobë, Japonija) anali - za to rius, vei kian tis fluo res cen ci nës tëkmës citometrijos metodu. Ðis anali - zatorius nustato ir pateikia naujus re - tikulocitø rodiklius nebrandþiø reti - kulocitø frakcijà (IRF) ir retikulocitø he mog lo bi no ek vi va len tà (RET-He), kurie suteikia dar daugiau informacijos erit ro poezës aktyvumui kaulø èiul - puo se ver tin ti ir to dël ne tik la bai pa - greitina ir palengvina anemijos diag - nostikà, bet ir leidþia anksti ávertinti kau lø èiul pø ka mie ni niø krau jo da ros làsteliø prigijimà po transplantacijos ar jø at si kû ri mà po che mo te ra pi jos [9 12]. Anemijø diagnostikai yra sukurti specialûs diagnostikos algoritmai [13]. Atlikus hematologiná kraujo tyrimà ir nu sta èius su ma þë ju sià he mog lo bi no (HGB) koncentracijà, laikantis minëto al go rit mo, ane mi jos prie þas tis pa ta - riama toliau diferencijuoti pagal vidu - ti nio erit ro ci tø tû rio (MCV angl. mean cor pus cu lar vol ume) rodiklá ir pa gal ap skai èiuo tà re ti ku lo ci tø pro - duk ci jos in dek sà (RPI) [14]. Pa gal MCV rodiklio dydá anemijos klasifi - kuojamos á mikrocitines, normocitines ir mak ro ci ti nes, o pa gal RPI á hi po re - ge ne ra ci nes (esant ne adek va èiam kau lø èiul pø at sa kui á ane mi jà (RPI < 1)) ir hiperregeneracines (esant adek va èiam kau lø èiul pø at sa kui á ane mi jà (RPI > 2)). Tai prak tið kas ir greitas bûdas ávertinti galimas anemi - jos prieþastis ir pasirinkti tinkamus tolesnius tyrimus [15, 16]. 1 pav. Anemijø diferencinës diagnostikos algoritmas [13] Fig 1. Anemia differentiation algorithm [13] 82 LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62)

3 Ðiuolaikinio automatizuoto retikulocitø rodikliø tyrimo reikðmë kasdienëje klinikinëje praktikoje: Vilniaus universiteto ligoninës Santariðkiø klinikø metø patirtis TY RI MO TIKS LAS Remiantis VUL SK patirtimi iðanali - zuoti ðiuolaikiniø retikulocitø rodikliø naudojimà diagnozuojant ir diferenci - juojant anemijas. TYRIMO MEDÞIAGA IR METODAI Ty ri mas at lik tas VUL SK LMC He ma - to logi jos ir ben dro sios ci to lo gi jos la bo - ratorijoje metais. Ið viso ið - tir ta 512 pa cien tø, ku riems 2012 m. spalio gruodþio mënesiais buvo uþsa - kytas ir atliktas automatizuotas he - matologinis kraujo tyrimas kartu nu - statant retikulocitø rodiklius. Krau jo më gi niai tir ti Sys mex XE-5000 automatiniu hematologiniu ana li za to riu mi, ku rio vei ki mas pa - grástas hidrodinaminio fokusavimo ir fluo res cen ci nës tëk mës ci to met ri jos principu. Retikulocitø tyrimo metodas remiasi RNR kiekio juose nustatymu, jas iðryðkinus specifiniais polimetino daþais. Analizuojamas kiekvienos làs - te lës fluo res cen ci nis in ten sy vu mas ir priekinë ðviesos sklaida, registruoja - mas RNR kie kis ir làs te lës dy dis, áver - tinamos skirtingos brendimo stadijos. Nustatomos trys retikulocitø brendi - mo stadijos: stiprios fluorescencijos re - tikulocitø dalis (HFR), vidutinës fluo - rescencijos retikulocitø dalis (MFR), silpnos fluo res cen ci jos re ti ku lo ci tø da - lis (LFR). Jauniausi retikulocitai su - skai èiuo ja mi (HFR ir MFR su ma) ir pateikiami kaip nebrandþiø retikulo - citø frakcija (IRF). Be to, analizatorius pateikia naujausià rodiklá retikuloci - tø he mog lo bi no ek vi va len tà (RET-He). Pa pil do mi duo me nys (bio che mi nio krau jo ty ri mo duo me nys, ga lu ti nës pa cien tø diag no zës), rei ka lin gi ty ri - mams atlikti, surinkti naudojant in - for ma ci næ sis te mà elek tro ni næ li gos istorijà (ELI). Ðio je stu di jo je pa cien tø duo me nys bu vo ana li zuo ja mi tai kant pir mi ná anemijø diferencinës diagnostikos al - goritmà (1 pav.). Ane mi jos at ve ju re ti ku lo ci tø pro - centinis kiekis netiksliai atspindi erit - rocitø gamybà, todël klinikinei inter - pretacijai reikalinga korekcija dël ane - mijos ir pailgëjusios eritrocitø cirkuliacijos kraujyje. Retikulocitø produk - cijos indeksas (RPI) apskaièiuotas pa - gal formules: RET (%) HCT (l / l) KRS (%)= vidutinë HCT vertë (lygi 0,45 (l / l)), èia KRS koreguotas retikulocitø skaièius, %; RET (%) retikulocitø procentinis kie kis, %; HCT (l/l) paciento hematokrito ver të, l/l; RPI = KRS (%) RSL, èia RSL (korekcijos faktorius) retikulocitø subrendimo laikas dienomis. Statistinë duomenø analizë atlikta taikant kompiuterinæ SPSS for Win - dows 19.0 v. programà. Ryðio stiprumui tarp kiekybiniø dydþiø vertinti skaièiuotas Spirmeno (Spearman) ko - re lia ci jos koeficientas (r). Koreliacijos koeficientai buvo laikomi statistiðkai reikð min gais, kai p < 0,05. REZULTATAI Siekiant nustatyti retikulocitø rodik - liø nau do ji mo di fe ren ci juo jant ane mi - jas ypa tu mus, vi si ti ria mie ji pa gal diagnostiná anemijos algoritmà buvo suklasifikuoti á grupes. Pa cien tai pa gal he mog lo bi no (HGB) koncentracijà kraujyje buvo su - skirstyti á normos (anemijos nëra) ir pa to lo gi jos (ane mi ja yra) gru pes. Ið 512 pacientø, kuriems buvo uþsakytas retikulocitø tyrimas, net 192 (37 %) pacientams anemijos diagnozë nebuvo nu sta ty ta, o 320 (63 %) pa cien tø ras ta sumaþëjusi HGB koncentracija. Kiekvienam pacientui, kuriam rasta suma - þë ju si HGB kon cen tra ci ja, bu vo ap - skaièiuotas RPI. Pagal vidutinio erit - rocitø tûrio (MCV) rodiklio vertæ ir RPI tiriamieji suskirstyti á keturis po - gru pius: mik ro ci to zës (MCV su ma þë jæs) su hiporegeneracija (RPI <1); nor mo ci to zës (MCV nor ma lus) su hiporegeneracija (RPI <1); nor mo ci to zës (MCV nor ma lus) su hiperregeneracija (RPI >2); mak ro ci to zës (MCV pa di dë jæs) su hiporegeneracija (RPI <2). 260 (81 %) ane mi ja ser gan èiø pa - cientø atitiko taikytà diagnostiná algo - ritmà. Didþioji dalis tiriamøjø (62 %) pateko á normocitozës su hiporegene - racija pogrupá, 25 % á makrocitozës su hiporegeneracija ir maþiausiai ti - riamøjø sudarë sumaþëjusio MCV su hiporegeneracija (11 %) ir normocito - zës su hiperregeneracija (2 %) pogru - pius. Ið si aið ki no me, ko kios diag no zës nustatytos tiriamiesiems kiekviename anemijø diagnostikos algoritmo sukla - si fi kuo tø pa cien tø po gru py je, ir áver ti - no me jø dës nin gu mus, at si þvelg da mi á nau jø re ti ku lo ci tø ro dik liø (IRF, RET-He) bei biocheminio kraujo tyri - mo duo me nis. 2 5 pa veiks luo se pa - teikti naujø retikulocitø rodikliø (IRF, RET-He) ir tiriamiesiems atliktø bio - che mi niø krau jo ty ri mø (fe ri ti no, vi ta - mino B 12, folio rûgðties, laktato dehidro ge na zës ak ty vu mo bei bi li ru bi no koncentracijos) kiekis pagal diagnozæ, nu ro dant skai èiø ti ria mø jø, ku riems rodikliø vertës buvo padidëjusios ( ), sumaþëjusios ( ) ar atitiko rekomen - duojamà reikðmæ (N). Ti ria mø jø, ku riø he ma to lo gi niø ro dik liø duo me nys ne ati ti ko nau do to anemijø diagnostinio algoritmo, á minëtus pogrupius nepateko. Ðie pacien - tai sudarë 19 % sumaþëjusios HGB koncentracijos grupës tiriamøjø ir bu - vo suskirstyti á papildomus pogrupius. Pa gal MCV ro dik lá ir RPI ðie pa cien tai pa si skirs të taip: 2 (3,4 %) pa te ko á mik - ro ci to zës su nor ma liu kau lø èiul pø at - saku (1 RPI 2), 32 (53,3 %) á nor - mo ci to zës su nor ma liu kau lø èiul pø at sa ku, 18 (30 %) á mak ro ci to zës su 2 pav. Retikulocitø ir biocheminiø kraujo tyrimø rodikliø rezultatai pagal diag - nozæ esant mikrocitozei su hiporegeneracija Fig 2. Reticulocyte and biochemical assay parameters of patients who had micro - cytosis with hyporegenerative bone marrow response LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62) 83

4 Dainora Braziulienë, Rëda Matuzevièienë nor ma liu kau lø èiul pø at sa ku ir 8 (13,3 %) á mak ro ci to zës su hi per re - generacija pogrupius. Ið si aið ki no me, ko kios diag no zës nustatytos tiriamiesiems, kuriø HGB kon cen tra ci ja krau jy je ati ti ko re ko - menduojamà reikðmæ. Ið 192 tiriamøjø didþiajai daliai pacientø diagnozuo - tos on ko he ma to lo gi nës li gos (59,4 %). Nors he mog lo bi no kon cen tra ci ja ne bu - vo sumaþëjusi, net 7-iems pacientams buvo diagnozuota anemija. Iðanaliza - vus ðiø tiriamøjø laboratoriniø tyrimø duo me nis bu vo nu sta ty ta, kad 39-iems (20,3 %) bu vo pa ki tu si MCV ro dik lio ver të. De vy niems pa cien tams bu vo mik ro ci to zë ir tris de ðim èiai mak ro ci to zë. Norëdami iðaiðkinti, kaip nauji re - tikulocitø rodikliai (IRF, RET-He) gali padëti diferencijuoti anemijas, iðtyrë - me jø koreliacinius ryðius su kitais he - matologinio tyrimo rodikliais kiekviename diagnostikos algoritmo suklasifi kuo tø pa cien tø po gru py je. Ka dan gi kin ta mie ji ne bu vo pa si skirs tæ pa gal nor ma lø já skirs ti ná, ry ðio stip ru mui tarp rodikliø nustatyti buvo apskai - èiuo tas Spir me no ko re lia ci jos ko e fi - cien tas. Sta tis tið kai reikð min gi (p<0,05) ðiø rodikliø koreliacijos koefi - cientai pateikiami 6 ir 7 paveiksluose. 3 pav. Retikulocitø ir biocheminiø kraujo tyrimø rodikliø rezultatai pagal diag - nozæ esant normocitozei su hiporegeneracija Fig 3. Reticulocyte and biochemical assay parameters of patients who had nor - mocytic anemia with hyporegenerative bone marrow response REZULTATØ APTARIMAS 4 pav. Retikulocitø ir biocheminiø kraujo tyrimø rodikliø rezultatai pagal diag - nozæ esant normocitozei su hiperregeneracija Fig 4. Reticulocyte and biochemical assay parameters of patients who had nor - mocytic anemia with hyperregenerative bone marrow response Ðiame tyrime siekëme nustatyti klini - kiniø diagnoziø spektrà kiekviename diagnostikos algoritmo suklasifikuotø pacien tø po gru py je bei áver tin ti jø dës - nin gu mus. Li te ra tû ros duo me ni mis, mik ro ci to zë su hi po re ge ne ra ci ja pa si - reiðkia esant ne efek ty viai erit ro po e zei dël erit ro ci tø he mog lo bi no bren di mo de fek tø ir bû din ga ge le þies sto kos, lë - tiniø ligø anemijai, talasemijai, side - roblastinei anemijai [14, 17]. Taigi ir mûsø gauti tyrimø rezultatai neprieð - ta ra vo li te ra tû ro je pa teik tiems duo - me nims. Nu sta të me, kad ið 28 pa cien - tø, ku riems bu vo su ma þë ju si MCV ro - dik lio ver të, o RPI <1, daþ niau siai diag no zuo ta ge le þies sto kos ane mi ja (GSA) (50,0 %), lim fo ma (10,8 %), lë ti - niø li gø ane mi ja (7,1 %). Mik ro ci to zës diag nos ti kos re ko men da ci jo se daþ - niausiai siûlomas feritino tyrimas, jo koncentracijos sumaþëjimas patvirti - na GSA [18]. Mû sø ty ri me në vie nam ið ðiø pa cien tø fe ri ti no kon cen tra ci jos nuo kry piø nuo nor mos ne nu sta ty ta, taèiau 8-iems pacientams sumaþëjusios RET-He ro dik lio ver tës ro dë ge le - þies sto kà. Re ko men duo ja mà reikð mæ atitinkanti feritino, kaip ûmios fazës baltymo [19], koncentracija atsirado dël galimos uþdegiminës reakcijos, ku - rià bûtø galima patvirtinti arba atmesti kartu paskiriant kitø ûmios fa - zës baltymø, pavyzdþiui, C reaktyviojo bal ty mo, ty ri mus. Su ma þë ju sios RET-He ro dik lio ver tës kar tu su pa di - dë ju sia IRF verte atspindi neefektyvià anks ty và erit ro po e zæ, kai ið kau lø èiulpø ligos pradþioje iðmetamas di - des nis jau nø re ti ku lo ci tø kie kis, kad kom pen suotø nepakankamà eritroci - tø kie ká [7]. Rei kë tø pa mi në ti, kad vien pagal feritino rodiklá be IRF ir RET-He rodikliø ðio GSA patogenezës etapo nustatyti nepavyktø. Nor mo ci to zë su hi po re ge ne ra ci ja pa si reið kia su ma þë jus erit ro ci tø ga - my bai (pvz., dël kau lø èiul pø ne pa - kankamumo, sumaþëjusios stimuliaci - jos), taèiau jø dydis ir hemoglobino kie kis juo se yra nor ma lus [15] ir yra labiau bûdingi lëtiniø ligø anemijai [20, 21]. Mûsø gauti rezultatai atitiko literatûros duomenis. Nustatëme, kad 84 LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62)

5 Ðiuolaikinio automatizuoto retikulocitø rodikliø tyrimo reikðmë kasdienëje klinikinëje praktikoje: Vilniaus universiteto ligoninës Santariðkiø klinikø metø patirtis 5 pav. Retikulocitø ir biocheminiø kraujo tyrimø rodikliø rezultatai pagal diag - nozæ esant makrocitozei su hiporegeneracija Fig 5. Reticulocyte and biochemical assay parameters of patients who had mac - rocytosis with hyporegenerative bone marrow response mû sø ty ri me á ðá po gru pá pa te ko 161 pacientas. Daþniausiai diagnozuota lë ti në lim fo ci ti në leu ke mi ja (29,2 %), lë ti niø li gø ane mi ja (20,0 %) ir mielominë liga (13,0 %). Onkohema - tologiniø ligø atveju kaulø èiulpuose besidauginant piktybinëms làstelëms (mielominës ligos atveju plazmomie - lominëms) slopinama normali eritroci - tø ir kitø kraujodaros làsteliø gamyba. Tai atspindi daugeliu atvejø rekomenduojamà reikðmæ atitinkanèios ar net su ma þë ju sios RET-He ro dik lio ver tës esant ne nu kry pu sioms nuo nor - mos IRF ro dik lio ver tëms. Kai ku - riems pacientams nustatytos padidë - jusios IRF rodiklio vertës gali bûti dël taikomo gydymo. Lëtiniø ligø anemijos atveju normocitinë hiporegeneraci - në anemija gali pasireikðti dël suma - þë ju sios erit ro po e ti no ga my bos ser - gant inks tø li go mis. Vie nam pa cien tui nustatyta sumaþëjusi IRF vertë rodo neefektyvià eritropozæ, o 9-iems padidëjusi vertë gali bûti dël gydymo eritro po e ti nu. 10 pa cien tø nu sta ty ta su - 6 pav. IRF ir kitø hematologiniø kraujo rodikliø koreliacijos koeficientai (r) diagnostikos algoritmo suklasifikuotø pacien - tø pogrupiuose Pa sta ba. Gel to na spal va pa þy më ti ko re lia ci jos ko e fi cien tai esant mik ro ci to zei ir RPI <1; tam siai rau do na nor mo ci to zei ir RPI <1; më ly - na mak ro ci to zei ir RPI <1. HCT [l/l] he ma tok ri to ver të, HGB [g/l] he mog lo bi no kon cen tra ci ja, IG [%] ne bran dþiø gra nu lo ci tø kie kis pro cen tais, IG [ 10 9 /l] absoliutus nebrandþiø granulocitø skaièius, MCV [fl] vidutinis eritrocitø tûris, RDW-CV [%] apskaièiuotas erit ro ci tø pa si skirs ty mo plo tis, va ria ci jos ko e fi cien tas, RDW-SD [fl] pa skai èiuo tas erit ro ci tø pa si skirs ty mo plo tis, stan dar ti nis nuo kry - pis, RET [%] re ti ku lo ci tø kie kis pro cen tais, RET [ 10 9 /l] ab so liu tus re ti ku lo ci tø skai èius, RET-He [pg] re ti ku lo ci tø he mog lo bi no ek - vi va len tas, WBC [ 10 9 /l] leu ko ci tø skai èius. Fig 6. Values of correlation coefficient (r) of IRF and other hematology assay parameters in groups of patients classified by applying diagnostic algorithm of anemia LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62) 85

6 Dainora Braziulienë, Rëda Matuzevièienë 7 pav. RET-He ir kitø hematologiniø kraujo rodikliø koreliacijos koeficientai (r) diagnostikos algoritmo suklasifikuotø pa - cientø pogrupiuose Pastaba. Geltona spalva paþymëti koreliacijos koeficientai esant mikrocitozei ir RPI <1; tamsiai raudona normocitozei ir RPI <1; mëly - na makrocitozei ir RPI <1. HCT [l/l] hematokrito vertë, HGB [g/l] hemoglobino koncentracija, HFR [%] stiprios fluorescencijos reti - kulocitø dalis, IG [%] nebrandþiø granulocitø kiekis procentais, IG [ 10 9 /l] absoliutus nebrandþiø granulocitø skaièius, IRF [%] ne - brandþiø retikulocitø dalis, LFR [%] silpnos fluorescencijos retikulocitø dalis, MCV [fl] vidutinis eritrocitø tûris, MFR [%] vidutinës fluorescencijos retikulocitø dalis, RDW-CV [%] apskaièiuotas eritrocitø pasiskirstymo plotis, variacijos koeficientas, RDW-SD [fl] apskaièiuotas eritrocitø pasiskirstymo plotis, standartinis nuokrypis, WBC [ 10 9 /l] leukocitø skaièius. Fig 7. Values of correlation coefficient (r) of RET-He and other hematology assay parameters in groups of patients classi - fied by applying diagnostic algorithm of anemia maþë ju si RET-He ro dik lio ver të ro do funk ci næ ge le þies sto kà. De vy niems (5,6 %) pa cien tams buvo ge le þies sto - kos ane mi ja. Li te ra tû ros duo me ni mis, iki 40 % at ve jø GSA ga li bû ti nor mo ci - tinë [22]. Ðios anemijos atveju MCV ro dik lio ver të dar ne bu vo su ma þë ju si galbût dël ankstyvos ligos stadijos ar - ba lengvos ligos formos, taèiau nebuvo su ma þë ju sios RET-He ver tës. Tai ro do ir fe ri ti no kon cen tra ci ja, ku ri bu vo su - maþëjusi tik vienam pacientui. Nor mo ci to zë su pa di dë ju siu kau lø èiulpø atsaku visada siejama su hemolize ar kraujavimu [14, 23]. Pagrindi - niai bio che mi niai ty ri mai he mo li - zei/kraujavimui patvirtinti yra padi - dë ju sio fer men to lak ta to de hid ro ge na - zës (LDH) aktyvumo ir bilirubino kie - kio nustatymas. Mûsø studijoje normali MCV rodiklio vertë ir hiperrege - neracija buvo 6 pacientams, ið kuriø he mo li zi në/po he mo ra gi në ane mi ja bu - vo diag no zuo ta tik vie nam. He mo li zæ patvirtino padidëjusios LDH ir biliru - bi no ver tës. Ið vi so ke tu riems ið 6 pa - cientø buvo tirtas LDH aktyvumas ir vi siems jis bu vo pa di dë jæs (taip pat ro - do hemolizæ). Padidëjusá kaulø èiulpø aktyvumà rodo ir visais atvejais padi - dë ju si IRF ver të. RET-He ro dik lio ver - të nebuvo sumaþëjusi në vienam tiria - majam ir tai rodo normalià eritrocitø anks ty và jà he mog lo bi ni za ci jà, ge le - þies sto kos nebuvimà. Mak ro ci to zë su hi po re ge ne ra ci ja sie ja ma su neefektyvia eritropoeze dël erit ro ci tø branduolio (deoksiribonukle o rûgð ties) brendimo defektø. Radus padidëjusià MCV rodiklio vertæ su hi - po re ge ne ra ci ja daþ niau siai áta ria ma me ga lob las ti në ane mi ja, to dël re ko - menduojama nustatyti vitamino B 12 ir fo lio rûgð ties kieká [24]. Mû sø ty ri me tokie rodikliø pokyèiai rasti 65 pacien - tams. Daþniausiai diagnozuota lëtinë limfocitinë leukemija (18,5 %), mielo - minë liga (17,0 %), ûminë mielogeninë leukemija (13,8 %) ir megaloblastinë anemija (10,7 %). Piktybiniø kraujo li - gø atveju makrocitozë siejama su di - de le leu kocitoze [25], kai analizatorius dalá didesnio tûrio leukocitø suskai - èiuoja kaip eritrocitus. Ðio pogrupio daugumai pacientø rastos nepadidëju - sios IRF ir pa di dë ju sios RET-He ro dik - liø vertës rodo sumaþëjusià kaulø èiul - pø stimuliacijà ir geleþies stokos nebuvimà. Trims ið septyniø megaloblasti - ne anemija serganèiø pacientø buvo atliktas vitamino B 12 tyrimas. Vie nam pa cien tui jo kie kis bu vo su ma þë jæs, kas patvirtino diagnozæ, o vienam pa - didëjæs galbût dël taikomos terapijos, nes vienam pacientui rastas ir padidë - jæs kaulø èiulpø atsakas (padidëjusi IRF ver të). Fo lio rûgð ties kie kis bu vo tir tas tik vie nam pa cien tui, bet nuo - kry pio nuo re ko men duo ja mos reikð - mës nebuvo. Dviem tiriamiesiems nu - statytas padidëjæs LDH aktyvumas ir vienam bilirubino kiekis rodë hemoli - ziná anemijos patogenezës komponen - tà. Iðtyræ naujø retikulocitø rodikliø koreliacinius ryðius su kitais hemato - loginio tyrimo rodikliais kiekviename diagnostikos algoritmo suklasifikuotø pa cien tø po gru py je, nu sta të me, kad IRF rodiklis visuose pogrupiuose, iðskyrus esant hiperregeneracijai, vidutinio stiprumo ryðiu koreliavo su HGB ir HCT ro dik liais bei MCV ro dik liu esant mikrocitozei. Todël galima teigti, kad esant uþ slo pin tam kau lø èiul pø at sa kui á krau jà ið me ta ma dau giau jau nø re ti ku lo ci tø. Taip pat mi në tuo - se pogrupiuose JRF vidutinio stiprumo teigiamu ryðiu koreliavo su pro - cen ti nio ir ab so liu taus re ti ku lo ci tø kiekio rodikliais. Todël ðis rodiklis gali bûti naudojamas kasdienëje klinikinë - je praktikoje kaip papildomas para - metras eritropoezës aktyvumui kaulø èiulpuose vertinti, ne tik siekiant dife - ren ci juo ti ane mi jas nuo pa di dë ju sio 86 LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62)

7 Ðiuolaikinio automatizuoto retikulocitø rodikliø tyrimo reikðmë kasdienëje klinikinëje praktikoje: Vilniaus universiteto ligoninës Santariðkiø klinikø metø patirtis kau lø èiul pø ak ty vu mo, bet ir ver ti - nant anemijø, kurios iðsivystë dël su - sil pnë ju sios kau lø èiul pø ga my bos, sun ku mà: su ma þë ju sios IRF ver tës esant hi po re ge ne ra ci jai ga li ro dy ti sunkes næ li gos ei gà. Esant mik ro ci to zei su hi po re ge ne - racija, RET-He vidutinio stiprumo tei - gia mu ry ðiu ko re liuo ja su HGB ir HCT rodikliais. C. Canals et al. [26] sa vo ty - rime nustatë stiprià koreliacijà tarp RET-He ir HGB esant ge le þies sto kai. Mûsø tyrimo duomenys ið dalies suta - po, nors ðia me po gru py je ge le þies sto - kos anemija diagnozuota 50 % tiria - mø jø. Tai ro do, kad re ti ku lo ci tø he - moglobinizacija yra glaudþiai susijusi su ge le þies pa nau do ji mu he mog lo bi no sinte zei. Tiek nor mo ci to zës, tiek mak ro ci to - zës su hi po re ge ne ra ci ja at ve jais RET-He vidutinio stiprumo teigiamu ryðiu koreliuoja su MCV rodikliu. Taigi erit ro ci tø dy dis esant hi po re ge ne ra - cijai daþnai priklauso nuo retikuloci - tuose esan èio he mog lo bi no kie kio, ku rá at spin di RET-He ro dik lis. Tai ro do, kad jei geleþies atsargos pakankamos, net ir esant hi po re ge ne ra ci nei kau lø èiulpø bûsenai geleþies pasisavinimas retikulocituose padidëja. Ðis rodiklis gali bûti naudingas ankstyvai geleþies stokai aptikti bei ankstyvam atsakui á gele þies te ra pi jà ver tin ti. IÐVADOS Didþiausià dalá pacientø, kuriems uþ - sakomi retikulocitø rodikliai, sudarë tie, kuriems nustatyta normocitozë su hiporegeneracija (62 %). Taikant nusisto vë ju sá anemijø diferencinës diag - nostikos algoritmà nustatyta jame ne - mi ni mø nau jø gru piø. O nau ji re ti ku - lo ci tø ro dik liai lei dþia pa pil do mai ávertinti naujus patogenezës paramet - rus. IRF rodiklis gali bûti naudingas pa to lo gi nio pro ce so pa veik tø kau lø Summary èiul pø slo pi ni mo sun ku mui ver tin ti, o RET-He rodiklis geleþies stokai aptikti bei ankstyvam atsakui á geleþies terapijà vertinti. Gauta: Priimta spaudai: SIGNIFICANCE OF COMPREHENSIVE AUTOMATED RETICULOCYTE PARAMETERS IN ROUTINE CLINICAL PRACTICE: VILNIUS UNIVERSITY HOSPITAL SANTARISKIU KLINIKOS EXPERIENCE IN Dainora Braziulienë, Rëda Matuzevièienë Aim of this re search was to an a lyze ap pli - ca tion of com pre hen sive au to mated reticulocyte pa ram e ters in di ag no sis and differentiation of anemias based on VUH SK ex pe ri ence. We an a lyzed all reticulo - cyte pa ram e ter or ders sent to VUH SK Lab o ra tory Med i cine Cen ter dur ing October and December of Ma te rial and meth ods. We se lected 512 adult pa tients test re sults of au to - mated blood counts with reticulocyte pa - ram e ters. All he ma tol ogy as says were per formed by au to mated he ma tol ogy an - a lyzer Sysmex XE-5000, em ploy ing prin - ci ples of hy dro dy namic fo cus ing and fluorescent flow cytometry. Results. It was found that re duced hemoglobin (HGB) concentration, consis - tent with ane mia di ag no sis was pres ent in 63% of ana lysed pa tients. These pa - tients were an a lyzed fur ther for reticulo - cyte production index (RPI). After apply - ing of anemia differentiation algorithm based on HGB-MCV-RPI data, we re - vealed that most prom i nent part of pa - tients (62%) had normocytic ane mia with hyporegenerative bone mar row re sponse, 25% had macro cytosis with hypo rege ne - ra tive re sponse, while microcytosis with hyporegenerative and normocytosis with hyperregenerative BM re sponse had 11% and 2% of pa tients re spec tively. We es - tab lished range of di ag no sis in each group of afore men tioned pa tients and evaluated their patterns. Anemia differ - en ti a tion al go rithm also re vealed less fre quent pa tient groups: micro cytosis, normocytosis and macro cyto sis with nor - mal BM re gen er a tive re sponse along with macrocytosis with hyper re ge ne ra ti - ve BM re sponse. We es tab lish cor re la tion of new reticulocyte pa ram e ters (IRF and RET-He) with other he ma tol ogy as say pa ram e ters in each group of afore men - tioned pa tients. It was found that IRF pa - ram e ter might prove to be use ful in es ti - ma tion of se ver ity of BM supression by pathological process and RET-He parame ter might be of value for detection of early iron deficiency and evaluation of early response to iron treatment. Keywords: anemia differentiation algo - rithm, reticulocyte pro duc tion in dex, frac tion of im ma ture reticulocytes, reticulo cyte he mo glo bin equiv a lent. LITERATÛRA 1. Hill man R, Ault KA, Leporrier M, Rinder HM. He ma tol ogy in clin i cal prac tice. 5 th ed. New York: McGraw Hill Pro fes sional, 2010; Cortellazzi LC, Teixeira SM, Borba R, Gervásio S, Cintra CS, Grotto HZW. Reticulocyte pa ram e ters in hemo - globinopathies and iron de fi ciency ane - mia. Rev Bras Hematol Hemoter 2003; 25(2): Gaidelytë R, Madeikytë N, Ten dzia - gols ky të D. Lietuvos sveikatos sta tis ti - ka Vilnius: Higienos instituto Sveikatos informacijos centras, Karnath BM. Ane mia in the adult pa - tient. Hosp Phy si cian 2004; 40(10): Riley RS, Ben-Ezra JM, Tidwell A. Reticulocyte enu mer a tion: past and pres ent. Lab Med 2001; 32(10): Briggs C, Grant D, Machin SJ. Com - par i son of the au to mated reticulocyte counts and im ma ture reticulocyte frac - tion mea sure ments ob tained with the ABX Pentra 120 retic blood an a lyzer and the Sysmex XE-2100 au to mated he ma tol ogy an a lyzer. Lab Hematol 2001; 7: Wollmann M, Gerzson BM, Schwert V, Figuera RW, Ritzel GO. Reticulocyte maturity indices in iron deficiency ane - mia. Rev Bras Hematol Hemoter 2014; 36(1): Sehgal KK, Tina D, Choksey U, Dalal RJ, Shanaz KJ. Ref er ence range eval u a tion of com plete blood count pa - ram e ters with em pha sis on newer re - search pa ram e ters on the com plete blood count an a lyzer Sysmex XE In dian J Pathol Microbiol 2013; 56(2): Briggs C. Qual ity counts: new pa ram e - ters in blood cell count ing. Int J Lab Hematol 2009; 31(3): Khor Y. Eval u a tion of the im ma ture reticulocyte frac tion as an early in di ca - tor for bone mar row engraftment in pa - tients treated with bone mar row/stem cell trans plan ta tion. N Z J Med Lab Sci 2008; 62(3): Gonçalo AP, Barbosa IL, Campilho F, Cam pos A, Mendes C. Pre dic tive value of im ma ture reticulocyte and platelet frac tions in hematopoietic re cov ery of allograft pa tients. Trans plant Proc 2011; 43(1): Raja-Sabudin RA, Othman A, Ahmed- Mohamed KE, Ithnin A, Alauddin H, Alias H, Ab dul-latif Z, Das S, Ab dul- Wahid FS, Hussin NH. Im ma ture reticulocyte frac tion is an early pre dic - tor of bone mar row re cov ery post che - mo ther apy in pa tients with acute leu - ke mia. Saudi Med J 2014; 35(4): Matuzevièienë R. Ðiuolaikinë la bo ra to - ri në anemijos sindromo diagnostika. La bo ra to ri në medicina 2007; 4(36): Moreno Chulilla JA, Romero Colás MS, Gutiérrez Martín M. Clas si fi ca tion of ane mia for gastroenterologists. World J Gastroenterol 2009; 15(37): LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62) 87

8 Dainora Braziulienë, Rëda Matuzevièienë 15. sysmex.se [Internet]. SEED Haema tol - ogy The red blood cell in di ces. Sysmex Educational Enhancement and Devel - op ment; 2012 Oct [cited 2014 Mar 9]. Available from: files/f10/im age/pic_19215/sysmex_ SEED_The_Red_Blood_Cell_Indices.pdf 16. Tefferi A. Ane mia in adults: a con tem - po rary ap proach to di ag no sis. Mayo Clin Proc 2003; 78(10): Camaschella C. How I man age pa tients with atyp i cal microcytic anae mia. Br J Haematol 2013; 160(1): Tefferi A, Hanson CA, In wards DJ. How to in ter pret and pur sue an ab nor - mal com plete blood cell count in adults. Mayo Clin Proc 2005; 80(7): Urrechaga E, Borque L, Escanero JF. Erythrocyte and reticulocyte indices on the LH 750 as po ten tial mark ers of func tional iron de fi ciency [Internet]. Bethesda (MD): Na tional Li brary of Med i cine (US); [up dated 2010 Jun; cited 2014 Apr 02]. Avail able from: articles/pmc /# ffn_sectitle 20. Cullis JO. Diagnosis and management of anae mia of chronic dis ease: cur rent sta tus. Br J Haematol 2011; 154(3): Weiss G, Goodnough LT. Ane mia of chronic dis ease. N Engl J Med 2005; 352(10): Gisbert JP, Gomollón F. A guide to di - ag no sis of iron de fi ciency and iron de fi - ciency ane mia in di ges tive dis eases. World J Gastroenterol 2009; 15(37): Gisbert JP, Gomollón F. Clas si fi ca tion of ane mia for gastroenterologists. World J Gastroenterol 2009; 15(37): Chandra J. Megaloblastic ane mia: back in fo cus. In dian J Pediatr 2010; 77(7): Aslinia F, Mazza JJ, Yale SH. Megaloblastic ane mia and other causes of macrocytosis. Clin Med Res 2006; 4(3): Ca nals C, Remacha AF, Sardá MP, Piazuelo JM, Royo MT, Romero MA. Clin i cal util ity of the new Sysmex XE 2100 pa ram e ter reticulocyte he mo - glo bin equiv a lent in the di ag no sis of ane mia. Haematologica 2005; 90(8): LABORATORINË MEDICINA 2014, t. 16, Nr. 2(62)