Marrëveshje Stabilizimi dhe Asocimi BE-Shqipëri.

Transcription

1 # Aktualisht marrëdhëniet e Shqipërisë me Bashkimin Evropian zhvillohen të bazuara në Marrëveshjen e Tregtisë dhe Bashkëpunimit, e cila ka hyrë në fuqi, më 1 dhjetor Kjo marrëveshje, që është ende në fuqi mes Shqiperise dhe BË-së, përmban një klauzolë sipas së cilës përcaktohet se, Marrëveshja do të kontribuojë në çuarjen drejt objektivit për një marreveshje asocimi, në një kohë të përshtatshme, kur të plotesohen kushtet, si edhe në zhvillimin e mëtejshëm të marrëdhënieve midis tyre. Shqipëria ishte vendi i parë në Evropën Juglindore që nënshkruante një marrëveshje të tillë me BE-në. Në vitin 1996, Shqipëria ishte pranë nënshkrimit të nje marrëveshjeje të re kontraktuale me BE-në, por zgjedhjet e kontestuara parlamentare të majit të vitit 1996, së bashku me krizën e thellë financiare dhe sociale, që pasoi në fillim të vitit 1997, bënë që ky proces të ndalet. Në maj 1999, BE miratoi një iniciativë të re për pesë vendet e rajonit të Evropës Juglindore (Shqipëri, Kroaci, ish- Republika Jugosllave e Maqedonisë, Bosnje-Hercegovinë, dhe RFJ), të quajtur Procesi i Stabilizimit dhe Asocimit (PSA). Për Shqipërinë, pas deklaratës së bërë në seancën e Dialogut Politik të prillit 1999, në mbledhjen e Ministrave të Jashtëm të BE-së, më qershor 1999, të mbajtur në Luksemburg, Këshilli i kërkoi Komisionit Evropian hartimin e një studimi fizibiliteti (feasibility study) të vlefshëm për nënshkrimin e një Marrëveshje Stabilizimi dhe Asocimi BE-Shqipëri. Në nëntor 1999, Komisioni Evropian prezantoi Raportin e Fizibilitetit mbi hapjen e bisedimeve me Shqipërinë për një Marrëveshje Stabilizimi dhe Asocimi, dhe arriti në konkluzionin se ende Shqipëria nuk plotësonte kushtet për një Marrëveshje të tillë. Komisioni Evropian kërkoi plotesimin nga ana jonë të një sërë kërkesash/parakushtesh dhe përcaktimin e afateve për zbatimin e tyre. Në vija të përgjithshme këto kërkesa kishin të bënin me: forcimin e rendit publik dhe sigurisë në vend; përmirësimin e qeverisjes dhe forcimin e zbatimit të ligjit; vazhdimin e stabilizimit makroekonomik dhe përshpejtimin e reformave strukturore. Mund të thuhet se dallimi kryesor i Marrëveshjes së Stabilizimit dhe Asocimit me ato Evropiane (të nënshkruara me 10 vendet ish kandidate) qëndron në faktin se të parat janë të hartuara posacërisht për pesë vendet e rajonit tonë, duke mbajtur parasysh nivelin e tyre më të ulët të zhvillimit ekonomik, deficitet demokratike dhe vështirësitë specifike të rajonit të evidentuara më shumë pas konflikteve në Bosnjë, Kosovë dhe Maqedoni, të cilat bëjnë të domosdoshme përfshirjen paraprakisht të elementit të stabilizimit. Është për t u theksuar se nga i gjithë spektri politik shqiptar, opinioni publik dhe rrjedhimisht Qeveritë shqiptare, procesi i Stabilizimit dhe Asocimit shihet si prioritar, si projekti më i rëndësishëm për Shqipërinë, investimi

2 më me vlerë për të sotmen dhe te ardhmen. Një faqe e re e marrëdhënieve të vendeve të Ballkanit Perëndimor me Bashkimin Evropian u hap në Summit-in e Zagrebit, më 24 nëntor 2000, ku u dha mesazhi se rruga drejt integrimit në Bashkimin Evropian është e hapur për të gjitha vendet e rajonit dhe se e ardhmja e tyre është në Evropën e Bashkuar. Ky Summit, i cili u inicua nga Presidenca franceze e BE-së, kishte si synim arritjen e një opinioni të përbashkët mbi orientimet e mëdha të një politike globale të BE-së në rajonin e Ballkanit Perëndimor dhe harmonizimin e instrumentave në kuadër të Procesit të Stabilizim-Asocimit. Në këtë Summit u lancua dhe programi i Asistencës Komunitare për Rindërtim, Zhvillim dhe Stabilizim CARDS (Communitty Assistance for Reconstrution, Development and Stabilisation), me një paketë prej 4.6 miliard Euro për periudhën E rëndësishme në këtë proces është krijimi i zonave të Tregtisë së Lirë ndërmjet vendeve të rajonit, si dhe ndërmjet vendeve të rajonit dhe BE-së, si dhe thellimi i bashkëpunimit rajonal në përgjithësi. Në Samitin e Zagrebit u krijua Grupi Drejtues i Nivelit të Lartë BE Shqipëri, në përfundim të punimeve të të cilit Komisioni Evropian do të duhej të përgatiste dhe të prezantonte në Këshillin e Ministrave të BE-së një raport përpara fundit të Presidencës suedeze me qëllim përgatitjen e hapjes së bisedimeve për një Marrëveshje Stabilizimi dhe Asocimi BE Shqipëri. Gjatë tre takimeve të Grupit Drejtues të Nivelit të Lartë nga të dy palët u diskutua për një numër mjaft të madh çështjesh të zhvillimit të gjithanshëm të vendit. Këto takime janë karakterizuar nga dialogu i hapur në identifikimin e progresit të arritur por edhe të fushave ku do të na duhet të punojmë ende. Në përfundim të këtij procesi, pas një raporti pozitiv të Komisionit Evropian, në Samitin e Goteborgut në fund të Presidencës suedeze të BE-së, rekomandohet hapja e bisedimeve për Marrëveshjen e Stabilizimit dhe Asocimit me Shqipërinë. Për këtë i kërkohet Komisionit përgatitja dhe paraqitja për miratim mundësisht para fundit të vitit 2001 e projekt-mandatit për fillimin e bisedimeve për negocimin e Marrëveshjes së Stabilizimit dhe Asocimit. Në përputhje me kërkesën e Këshillit në muajin dhjetor 2001, Komisioni Evropian i prezantoi Këshillit projekt-mandatin për fillimin e negociatave të Marrëveshjes së Stabilizimit dhe Asocimit. Më 7 qershor 2001 Komisioni Evropian publikon raportin mbi konkluzionet e tre takimeve të Grupit Drejtues të Nivelit të Lartë Shqipëri-BE (HLSG), të ngritur pas Samitit të Zagrebit. Në këtë raport Komisioni vlereson se duke parë progresin dhe kahun pozitiv drejt reformave, mund të hapeshin bisedimet për Marrëveshjen e Stabilizimit dhe Asocimit. Megjithatë, në raport theksohet se Shqipëria nuk i plotëson ende detyrimet që rrjedhin nga zbatimi i kësaj Marreveshjeje, ndërkohë që hapja e bisedimeve konsiderohet si një mënyrë për të inkurajuar Shqipërinë për të vazhduar me zbatimin e reformave.

3 11 qershor 2001 Këshilli i Ministrave të BE-së dhe me pas Summit-i i Goteborgut, miratoi raportin e Komisionit dhe i kërkoi këtij të fundit që brenda fundit të vitit 2001 të paraqiste projekt-mandatin për fillimin e bisedimeve për Marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit Shqipëri-BE; njëkohësisht Këshilli vendosi krijimin e Grupit të Përbashkët Konsultativ Task Force (Joint Consultative Task Force) Shqipëri-BE, i cili paralelisht me negociatat për nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit, do të bënte një vlerësim të ecurisë së procesit të reformave në Shqipëri, gjithnjë me synim plotësimin nga Shqipëria të kushteve të duhura për pjesëmarrje në Procesin e Stabilizimit dhe Asocimit. Më 28 nëntor 2001 Komisioni përgatit projekt-mandatin për fillimin e bisedimeve dhe ia përcjell Këshillit të Ministrave. Ndërsa, më 11 janar 2002 Këshilli vendos t ia kalojë draftmandatin strukturave të tij për shqyrtim (COWEB) dhe shpreh gatishmërinë për fillimin sa më parë të negociatave, mundësisht brenda Presidences spanjolle (gjysma e parë e vitit 2002). Më 28 janar 2002 Këshilli konfirmon edhe njëherë vullnetin politik për fillimin sa më parë të negociatave me Shqipërinë, ndërkohë që shprehet se është larguar disi vëmendja nga zbatimi i refomave në vend. Përfundimisht, më 21 tetor 2002 Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme autorizon Komisioni Evropian për fillimin e negocimit me Shqipërinë me qëllim nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asocimit.

4 Marrëdhëniet tona me Bashkimin Evropian kanë hyrë në një fazë shumë intensive dhe dinamike, duke marrë një shtytje shumë të madhe nga Presidencat greke dhe italiane gjatë vitit Këto dy vende e vendosën Ballkanin Perëndimor dhe vendet e përfshira në procesin e Stabilizimit dhe Asocimit në fokus qendror të strukturave të BE-së, duke i dhënë këtyre vendeve, përfshirë dhe Shqipërinë, një perspektivë të qartë evropiane. Hapja zyrtare e negociatave për Marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit u bë nga Presidenti i Komisionit Evropian, zoti Romano Prodi, më 31 janar Ndodh për herë të parë, që Presidenti i Komisionit Evropian merr përsipër hapjen e bisedimeve për Marrëveshjen e Stabilizim-Asocimit (kjo është prerogativë e Komisionerit për çështjet e jashtme Patten). Përmes kësaj vizite në Tiranë Presidenti Prodi synoi dhënien e sinjalit të ruajtjes së vëmendjes së BE-së ndaj vendit tonë dhe rajonit të Ballkanit Perëndimor në përgjithësi, në kushtet e reja të krijuara nga zgjerimi i BE-së. Ai demonstroi mbështetjen e Komisionit për procesin e reformave në Shqipëri dhe inkurajoi autoritetet shqiptare për t i çuar përpara ato. Ai ofroi vizionin e Komisionit lidhur me mundësinë e pasurimit me elementë të rinj të përmbajtjes së Proçesit të Stabilizimit dhe Asocimit, duke u theksuar ruajtja e kuadrit aktual institucional të procesit (PSA-së) dhe vlerësimi individual që do t i bëhet progresit të reformave si njësia matëse e shpejtësisë së afrimit të vendeve të përfshira në procesin e Stabilizimit dhe Asocimit me Bashkimin Evropian. Hapja e bisedimeve nënkuptoi vendosjen e një marrëdhënie të zgjeruar kontraktuale ndërmjet Bashkimit Evropian dhe Shqipërisë nëpërmjet arritjes së Marrëveshjes së Stabilizim dhe Asocimit. Gjithësesi, është e qartë se zgjatja e procesit të bisedimeve varet nga gadishmëria dhe vendosmëria për të krijuar kushtet e duhura për përmbushjen e Marrëveshjes dhe mbyllja e bisedimeve varet nga progresi i bërë në drejtim të kapacitetit përmbushës. Procesi i negociatave për Marrëveshjen e Stabilizimit dhe Asocimit është zhvilluar paralelisht me Takimet e Grupit të Përbashkët Konsultativ Task Force (J- CTF). Takimi i parë i negociatave u zhvillua, më 13 shkurt 2003 dhe deri tani janë zhvilluar gjithsej dymbëdhjetë raunde bisedimesh, nga të cilat katër raunde politike dhe tetë raunde teknike. Deri tani është përfunduar një lexim i parë i të gjithë tekstit të MSA-së dhe me raundin e fundit ka filluar rishikimi i çështjeve të lëna hapur. Nga pala komunitare është vlerësuar ekipi negociator shqiptar për seriozitetin e kushtuar ndaj problematikave të trajtuara, si edhe për një pasqyrim të drejtë të mundësive dhe kapaciteteve implementuese të detyrimeve që burojnë nga Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit. Ndërsa, paralelisht me këto negociata janë zhvilluar dhe takimet të Grupit të Përbashkët Konsultativ Task Force (J- CTF), ku janë analizuar dhe evidentuar arritjet e procesit të reformave për krijimin e një pasqyre të qartë dhe dinamike të situatës në vend. Që nga takimi i parë tetor 2001 dhe deri tek takimi i fundit qershor 2003, janë analizuar: ecuria në fusha të

5 ndryshme të ekonomisë dhe politikës në vend, sidomos pas periudhës së takimeve të Grupit të Nivelit të Lartë Shqipëri-BE; zbatimi i rekomandimeve të raportit të ODIHR-it për zgjedhjet; sistemi financiar dhe lëvizja e kapitaleve; situata energjitike; situata politike në prag të zgjedhjes së Presidentit të Republikës; reforma në administratën publike; lufta kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit; çështjet e demokracisë dhe të shoqërisë civile, me fokus në zgjedhjet lokale të vitit 2003, funksionimin e institucioneve demokratike, shoqërinë civile; të drejtat e njeriut dhe liritë themelore, me fokus në përkrahja e të drejtave të njeriut nga strukturat e zbatimit të ligjit, liria e shprehjes dhe shtypi/media, e drejta e pronës, përfshirë dhe çështjet e pronësisë, të drejtat e njeriut dhe grave/barazia gjinore; të drejtat e minoriteteve; etj. për zgjidhjen e problemeve të veçanta. Ato kanë shërbyer për evidentimin gjithnjë edhe më të mirë të problematikave shqetësuese për ecurinë e reformave në Shqipëri, si dhe për ndërgjegjësimin në rritje të segmenteve të caktuara të administratës shqiptare me domosdoshmërinë e përmbushjes së kërkesave komunitare dhe detyrimeve që do të vijnë nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit. Në këto takime janë dhënë rekomandime të ndryshme për përmirësimin e strukturave apo të punës në ecurinë e procesit të reformave në Shqipëri dhe përballimin e vështirësive për zbatimin e strategjive në luftën kundër trafiqeve ilegale; mënyrën e identifikimit të parave të pista dhe kuadrit ligjor respektiv; konkretizimin e luftës kundër korrupsionit dhe thithjen e mbështetjes së publikut; etj. Gjithashtu, në këto takime janë vlerësuar hapat e hedhura në drejtim të përmirësimit të klimës politike në vend. Takimet e Task Forces (CTF) kanë rezultuar pozitive dhe efektive, sepse jo vetëm kanë realizuar qëllimin për të cilin u krijuan, atë të prezantimit të progresit dhe krijimit të mundësisë së njohjes nga komunitarët, por dhe kanë kontribuar përmes mbështetjes dhe rekomandimeve

6 % Në maj të vitit 1999, Bashkimi Evropian miratoi një iniciativë të re për 5 vende te Ballkanit: Shqipëria, ish-republika Jugosllave e Maqedonisë, Kroacia, Bosnjë-Hercegovina dhe Republika Federale Jugosllave, të quajtur Procesi i Stabilizim-Asocimit (PSA). Që në fillimin e kësaj iniciative të re, Shqipëria do të bëhej pjesë e saj. Ky proces ka për qëllim vendosjen e marrëdhënieve më të ngushta ndërmjet BE-së dhe vendeve të lartpërmendura, nëpërmjet Marrëveshjeve të Stabilizim-Asocimit (MSA). Në nëntor të vitit 1999, Komisioni Evropian paraqiti një raport mbi studimin e fizibilitetit per hapjen e bisedimeve me Shqipërinë për nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit duke arritur në perfundimin se, megjithatë, Shqipëria nuk i kishte plotësuar kushtet për një marrëveshje të tillë. Perspektiva e vendeve të rajonit perëndimor për integrim në Bashkimin Europian përforcohet pas Këshillit Europian të Feiras i mbledhur më qershor 2000, i cili vendosi se të gjitha vendet e përfshira në Procesin e Stabilizim-Asocimit janë kandidate potenciale për anëtarësim në Bashkimin Europian. Në muajin nëntor të vitit 2000, u zhvillua në Zagreb takimi i vendeve të përfshira në procesin e stabilizimasocimit. Në këtë takim BE-ja vendosi të intensifikojë bashkëpunimin me Shqipërinë nëpërmjet krijimit të Grupit të Nivelit të Lartë Drejtues Shqipëri-BE. Qëllimi i këtij grupi ishte të vlerësonte kapacitetin e Shqipërisë për të marrë përsipër detyrimet për një Marrëveshje Stabilizim-Asocimi me BE-në. Grupi i Nivelit të Lartë Drejtues Shqipëri-BE zhvilloi tre takime në Tiranë në përfundim të të cilave Komisioni Evropian hartoi një raport vlerësimi, ku evidentohej procesi i bërë dhe fushat ku ende nevojiten përmirësime. Si përfundim, Komisioni vlerësoi se ndonëse mbetet ende për të bërë ne drejtim të plotësimit te detyrimeve që rrjedhin nga një marrëveshje stabilizimasociimi, perspektiva e hapjes së negociatave është rruga më e mirë për të ruajtur tempin e ndryshimeve politike dhe reformave ekonomike në vend. Për këtë qëllim, Komisioni arriti në përfundimin se është çasti për të proceduar me një Marrëveshje Stabilizim-Asociimi me Shqipërinë. Në muajin qershor 2001, Këshilli i Ministrave të BE-së miratoi raportin e Komisionit dhe i kërkoi atij që të paraqiste një projekt-mandat për hapjen e negociatave me Shqipërinë përpara fundit të vitit Në përputhje me kërkesën e Këshillit, në muajin dhjetor 2001, Komisioni Evropian i paraqiti Këshillit projektmandatin e negocimit të një Marrëveshjeje Stabilizim-Asocimi me Shqipërinë. Gjithashtu, në këtë takim u vendos dhe krijimi i Grupit Konsultativ BE-Shqipëri. Projekt-Mandati i bisedimeve i përgatitur dhe paraqitur nga Komisioni Europian u diskutua në nivel teknik nga vendet anëtare të BE-së gjatë periudhës Janar-Korrik Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme të BE-së në mbledhjen e tij më 21 tetor 2002, vendosi hapjen e negociatave me Shqipërinë. Negociatat u hapën zyrtarisht nga Presidenti i

7 Komisionit Europian Z. Romano Prodi më 31 janar Qëllimi i Marrëveshjes së Stabilizim- Asocimit është vendosja e stabilitetit politik dhe ekonomik të shtetit kandidat. Pikërisht për këtë arsye kjo marrëveshje përmban detyrime asimetrike në favor të tij. Për t u bërë palë e marrëveshjes, Shqipëria duhet të plotësojë kriteret e vendosura nga Këshilli Europian i Kopenhagenit në qershor të vitit këto kritere janë të karakterit politik dhe ekonomik. Ato kërkojnë nga njëra anë që shteti kandidat për integrim të garantojë demokracinë, shtetin e së drejtës, respektimin e të drejtave të njeriut dhe të minoriteteve dhe nga ana tjetër të vendosë një ekonomi tregu që mund t i bëjë ballë presionit të konkurrences të tregut të përbashkët europian. Së fundi, shteti kandidat duhet të jetë i aftë ti përgjigjet detyrimeve që rrjedhin nga acquis communautaire - legjislacioni i Bashkimit Europian. Kuadri i përgjithshëm i Marrëveshjes së Stabilizim Asocimit përbëhet nga katër shtylla: dialogu politik dhe bashkëpunimi rajonal, dispozitat tregëtare lidhur me liberalizimin progresiv të këmbimeve deri në vendosjen e një zone tregtie të lirë midis palëve, liritë komunitare, dhe së fundi bashkëpunimi në fushat prioritare sidomos në fushën e drejtësisë dhe çështjeve të brendshme. Për realizimin e objektivave të proçesit të stabilizim-asocimit dhe të marrëveshjes së stabilizim-asocimit, BEja ofron një mbështetje financiare nëpërmjet programit CARDS. i cili zëvendësoi programet PHARE dhe OBNOVA, me rregulloren nr. 2666/2000 të datës 5 dhjetor 2000 të Këshilli të Bashkimit Evropian. Në periudhën , ndihma e BEsë për Shqipërinë në kuadrin e Programit CARDS arrin në rreth STRUKTURA INSTITUCIONALE SHQIPTARE PER INTEGRIMIN EUROPIAN DHE KOMPETENCAT a. Komiteti ndërministror për Integrimin Europian: Komiteti ndërministror për Integrimin Europian është struktura më e lartë institucionale, e përgjegjshme për drejtimin dhe monitorimin e të gjithë procesit të integrimit në Shqipëri. Ky Komitet drejtohet nga Kryeministri dhe përbëhet nga ministrat dhe zyrtarë të lartë të institucioneve të tjera qëndrore. Komiteti ndërministror për integrimin Europian mblidhet në mënyrë periodike (dy herë në muaj) dhe trajton çështjet më të rëndësishme në lidhje me procesin e integrimit Europian. b. Ministria e Integrimit Evropian Koordinon dhe monitoron të gjithë procesin e Stabilizim Asocimit. Koordinon dhe monitoron procesin e përgatitjes dhe zbatimeve te Strategjisë së Integrimit Europian. Drejton Grupet e Punës të Përbashkëta BE-Shqipëri, dhe monitoron veprimtaritë e grupeve të punës në kuadrin e Procesit të Stabilizim-Asocimit.

8 $ është përgjegjës për negocimin, programimin, koordinimin, dhe monitorimin e zbatimit të programit CARDS. c. Grupi Negociator për Integrimin Europian: Ministri i Shtetit për Integrimin është Kryenegociatori i Qeverisë Shqiptare Grupi negociator përbëhet nga përfaqësues të të gjitha ministrive të linjës dhe institucioneve qëndrore të tjera Grupi negociator është përgjegjës për koordinimin, monitorimin, dhe zbatimin brenda institucioneve të tyre të të gjitha veprimtarive sektoriale të lidhura me procesin e Stabilizim-Asocimit. d. Ministria e Punëve të Jashtme Drejtoria e Përgjithshme për bashkëpunimin Euro-Atlantik: është përgjegjëse për promovimin, njohjen, dhe përkrahjen e procesit të Stabilizim Asocimit në nivelet më të larta politike të Bashkimit Europian. Në kuadrin e Politikës së Jashtme, Ministria e Punëve të Jashtme është e përgjegjshme për rritjen dhe forcimin e dialogut politik me shtetet anëtare dhe vende të tjera në përkrahje të Procesit të Stabilizim Asocimit. e. Ministria e Drejtësisë Departamenti i Përafrimit të Legjislacionit: Departamenti i Përafrimit të Legjislacionit është i përgjegjëse për koordinimin, monitorimin, dhe zbatimin e procesit të adaptimit/harmonizimit të legjislacionit shqiptar me atë të BE-së. Një grup pune ndërministror është krijuar dhe funksionon në mbështetje të procesit të përafrimit të legjislacionit. f. Koordinimi Ndërinstitucional Komiteti Ndërministror i Integrimit i drejtuar nga Kryeministri bën një monitorim të vazhdueshëm të shkallës së realizimit të angazhimeve të marra nga Institucionet e përfshira në procesin e stabilizim-asocimit, të rekomandimeve të dhëna nga Consultative task Force, si dhe të prioriteteve të nxjerra nga raporti vjetor vlerësues i Komisionit Europian. Zhvillimi i takimeve dypalëshe midis Ministrit të Shtetit për Integrimin në Ministritë dhe Institucionet Qëndrore të përfshira në procesin e negociatave për nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit, është një tjetër mënyrë për diskutimin e çështjeve më problematike të ngritura në takimet e përbashkëta të Grupit Task Force me Komisionin Europian, çështjet e ngritura në Raportet e Komisionit Europian si dhe nevojave për forcimin e bashkëpunimit ndërinstitucional, format dhe mënyrat e realizimit të tij, për të bërë të mundur në këtë mënyrë realizimin brenda afateve të parashikuara të të gjitha angazhimeve që institucionet shqiptare kanë marrë në mbështetje të procesit integrues të Shqipërisë në BE. Gjatë këtyre takimeve janë përcaktuar detyra konkrete me afate për tu përmbushur. Një hap i rëndësishëm në procesin e integrimit europian kanë qënë dhe masat e marra për përmirësimet strukturore, me qellim forcimin dhe rritjen e efektivitetit të strukturave përgjegjëse për procesin e Integrimit Europian.

9 Duke patur parasysh volumin e punës gjithnjë e ne rritje të detyrimeve dhe çështjeve që duhen ndjekur në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit, si dhe përmasat gjithnjë e më të mëdha që do të marrë ky proces me hapjen e bisedimeve, u forcua Struktura e Departamentit te Integrimit, në varësi të Ministrit të Shtetit për Integrimin, duke krijuar një njësi të veçantë për ndjekjen, programimin dhe monitorimin e Programit CARDS. Gjithashtu është miratuar nga qeveria përfshirja pranë Strukturës së Ministrit të Shtetit për Integrimin dhe të Drejtorisë së Përafrimit të Legjislacionit, aktualisht e vendosur ne Ministrinë e Drejtësisë.

10 !" # " $ * )6*7-:(;())5*78<(;().4-+(*=;6.6=>6)5)46)*+54?59=5?*@5= /6,*/6 +54 ;*445>85=(6 )5 =,A78)* ;(>(7 -;A=()6)() >86.6=>() )5 *7-:(A*4' )- =(7(=,9()8*78)A=95+4-:67>(*/-,A+-/()(< >86 <4(9-9=5 (=7)()A:(-=6 )5 +54?*78<5)* 578(//(= 6 7-:(;() -;()6)(=67-:(;()>86-;()6)(= *4/*;6=)*4 )5 7-:(;()' * ) 6 *7-:(;() )5 BC* ) CD ;6.6=>6) =>4-46)5:(/*)(A?*78<A*= =(-=() ;5 # ;*9 <*=5 +*)A4 7( E5//(; (=)6,4(;(= 6 6<-=-;(.6 )5 <5)F46.6=>6.6 =5 )46,A= 6 +54?*78<5))5 -;A=()6)()' 5 <5)5;5=F45*)-( 8*+5= 44A,5= *=5)*457(;(),9()8;-=5;?(?*@5=6 +4-,467() )5 <5)F46.6=>6.6 =5 44A,5=646G-4;*.6 (8*+(=* )6)*?(/(@(;() >867-:(;();(>(7>86.6=>6.6 )5 *//<*=() 645=>(;-4 44A,5= 6 *=5)*457(;()<5)F46.6=>6.6=95//-97( * ) H I(/( 578)5 =>4F78(;( ;(>(7 <5)F46 >F //-96.6 ;* =5 >469)(;(= <)(.57 E5 *)- 8*+(=H 54 )J(A +54,9(,9A4 <57*9 +F6)96 =5 <5)5 *4)(<A//>-)5<4*8*7-86)+54<AG(@(;( ( 7F=(;() G(=*/ )5 ;* =5 * ) >86=5' (,A4(78) =95 *=*/(@5 6 +/-) <)( *=5)*457(;() +54.6=>6) 6 *//<*=() 645=>(;-4 # <54<-= ;*4496= =5 78EF4)(; )5 =95 )5457(6<-;+/6<76G*<)-4578'=*/(@* 6<5)(9*4)(<A//(<AG(@-86)=5*)5K<* )8A86) 55 >F )(+6) 6 ;* =5<5)5>469)(;'!! %&' 6 * ) >A< A4*47F6)+54)5 :(/*) +*/5) 8F9=5 =5 ;* *=-= +'78' =5 4*7)(= 6 //-.6=(75 76 L-;A=()6)( >86 //-.6=(* >578(4-9=5)5 G-4:-9=5/(>896) 6)F46 >86 )5 <4(9-9=5 ;?(?*@5= 6 46:(+4-:()6)() >86 (=)6467*.6 )5 +54?*78<5)*;*445>85=(6)5=,A78)* >86)5 E6=>4A678;6 E5:(/*) >-)J( /69-9=5 //-.6=(75)5;* =5 +4-:67(=6(=)6,4(;()6.4-+(*=J # 5 4*7)(= 6 * )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() ;*445>85=(6) 6 =,A78)* >86 )5 E6=>4A678;6 >-)J(/69-9=5.6=>())5 *7-:(A*4 E5 J)5 G-4:-95 6@,964-95;5 )69 ;*445>85=(6) 6 <4(9A*4* ;5 +*45C ' 5 =95 +*4*,4*G )96)54 46*;?A/*<A9)-= # * *6.4-+7;6//-.6=(=6 +A?/(<A*4=*@6)=F4)*46)37 )A>-):()-86);6*E6>-=(=' * *6==78<4A*4;64-*:(=>86 >4*G)3;* *E+-=6,-:(-=.6=>(F= ' ;6*E6>-=(=78)6+A?/(<A*4= 8))+MM6A4-+*'6A'(=)M:-;;M6N)64=*/O46/*)( -=7M766MGF4-;M7**M7**O#'+>G'

11 ,*)(78;54(= )5 (=)6,4A*47*;5+/-)57(78)E5)5 96)5 6 ;A=>A4 (7836+A?/(<5= A,-7//*.6 )5 *E6>-=(75 P4-*:(=5 8E(+54(=5Q +-/()(<6 >86 6<-=-;(<6 ) >86 7)*)A7(=6)(9P.6=>())5*7-:(A*4Q 7( <*=>(>*) +-)6=:(*/ +54 *=5)*457(;=5;?(?*@5=6 4*<))())5>86)5+/-)57(;() )5 <4()646.6 )5.6=>-7A4* =,* 578(//(.4-+(*= =5 E # )5@?*)(;())57A<76785; )5<57*9;* G78(45?*78<5+A=(;(=4*9-=*/J >547* 46*;?A/* 6 * ) *=-= G*<)(= 76 =5.6=>6)+54<*)576578)5.6=>-7A4 J=95 46=> ( 4( +-/()(< E <)-= 7A=>(;(= 6 /(,9() >86 )5 >469)*) 6 =964(A) +54G78(45 )5 >469)*) 6 ;(=-4()6)6.6 > = = 7(7)6; 78A;53+*4)(*< )5 /(4* >86>6;-<4*)(<6J=5* )6 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() (=7)()A:(-=6) >6;-<4*)(<6 +*4*E()6= 7( =95-?96<)(.(;* >86 7( =95 6/6;6=) ( <-=>(:(-=*/()6)() +54 *7-:(; )5 +/-)5 46*;?A/* )76;* *?*@-86)=5 *=,*@8(;(= 6 +*/ )5 44()A4 /(4(4)5 +-/()(<6 >86 6<-=-;(<6 7(?*@5 6 <57*9 ;* ( >86 *=,*@8(;(= 6 )F ) <)A*4 )5 >469)*) 6 =964(A) >86 7A=>(;(= 6/(,9() +5478(45 )5 >469)*) 6 ;(=-4()6)6.6 >86 +-*)96 ## +*4(;6) >6;-<4*)(<6 >86=957(7)6;(78A;53+*4)(*< ' *78<5+A=(;( 4*9-=*/ =5 <A*>4(= 6 +*<)() )5 )*?(/()6)() * A,/(=>-46 +*4*E()6),9()8*78)A 7( =95 -?96<)(. ( =5 46*;?A/5= 6 )F46' &%() % *)%+%)%, F =>4F78(;6 )5 45=>57(78;6 ;(>(7 * ) >86 * )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() >*/(= =5 6=(= # ( :(/( +54:*<)-=-?96)(.*)6;* ' 5 +*4( * ) :*<)-9=5 =5 6=(=# 76 =95 =,* -?96<)(.*)6*7-:(;()578)5<4(9(;(( =95 <A*>4( ) )*)785; +54 (=)6,4(;(=,4*>A*/ )5.6=>() )5 *7-:(A*4=5 '95-?96<)(.()(//5 =A< +54:*<)-86) =5 6=(= # )5 * )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;()' 5 >F)( * ) 6 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() =>4F786 =,* * ) :*<)-9=5 7( =95 -?96<)(. )5 )F46 =N()96= 6 J?*78<5+A=(;() 4*9-=*/ =5 )5,9()8* GA78*) 6 ;?A/A*4* =,* <9- * J % ' % % -*.++%, 9- K<* +54?5=.6K-4( ) )5 4()86<7(;((=N()96775?*78<5+A=(;() 4*9-=*/ ;6 E5//(; +*E6= >86 7)*?(/()6)(= =5 <A*>4(= 6 +54E*7967 ;6*E6>-=(=G'' '78'* *6.4-+7;6//-.6=(= % ;6*E6>-=(=G'

12 # 4*9-=*/6)5375 '6=( )76 +*E9* >86 7)*?(/()6)( =5 4*9-= ( ;*445>85=(6.6 )5 GE(=957(75 75 ;(45 9*=5 6/6;6=)5 E6=>4-45 )5 4-:67() )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;()' 6=( +54:*<)-= 76 *=,*@8(;((.6=>())5*7-:(A*4+54)5 8F45 =5?*78<5+A=(; >86 ;*445>85=(6 GE(=957(6 )5 ;(45 ;6.6=>6) 6)964*)5 4*9-=() J+54?5= =95 G*<)-4 <FK 6 ;*445>85=(6.6 >86?*78<5+A=(;() ;(>(7 +*/5.6 >86 <-=)4(?A-= <578)A =57)*?(/()6)(=64*9-=()C $ ' ()A//(;?((*/-,A=-/()(<=5.5,9()8*78)A )86<7(= ;?( =N()96= 6 C?*78<5+A=(;() 4*9-=*/ 6 ;*445>85=(6.6 )5 GE(=957(7575;(45C ' (7(*;56;*>866* )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() =5 <4*8*7(; ;6 * ) )5GA)9*6=95<*+()A//()5 4( '' & +(*- / '5<5)5;5=F45?586)6>86 ;5(E*4)5)86<7(;?(?*78<5+A=(;= 6.6=>())5*7-:(A*4;6.6=>6)6)964* )5 4-:67() )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;()'*7(4(+54754()6)*=,*@8(;( (.6=>())5*7-:(A*4+54?*78<5+A=(; 4*9-=*/ <F )()A// +54:*<)-= 6>86 ;*7* 7+6:(G(<6 6 <5)(9 *=,*@8(;(' 6=>( ( *7-:(A*4 ; (+54 E5 +*7 =5=78<4(;() )5 ;* )58*+5=6,-:(*)*;6.6=>6 )5 )964* E5 <*=5 =5=78<4A*4 =95 ;6 7F=(; =5=78<4(;(= 6 <-=.6=)*.6 >F+*/ ?*78<5+A=(;(= 4*9-=*/' * ) 6 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() +54:*<)-9=5 E5 6/6;6=)5) <4F67-45)5 <5)F46 <-=.6=)*.6 >-)5 96=5 - >(*/-,A+-/()(<R - <4(9(;((=95@-=6)46,5)(6)5 /(45 =5 +54+A)896 ;6 >6)F4(;6)6375R - <-=:67(-=6 46:(+4-<6 ;?( /5.(@96= 6 /(45 )5 =9645@.6 -G4(;(= ?(;6.6 >86 /5.(@96=6/(45)5<*+()*/6.6 =5 )5 =959)(= =(.6/ ;6 * ) 6 )*?(/(@(;() >867-:(;()R - ;*7* +54?*78<5+A=(;(= =5 GA78* )5 )964* )5 +54G78(4* =5.6K*=54(78) =5 469)57(=5 >86K578)96)6?46=>78;6 - ;*7* +54 <4(9(;(= 6 ;6<*=(@;*.6 (=7)()A:(-=*/5 )5 = ; # ' * ) 6 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() 6 +54:*<)-9=5 <5)5 *=,*@8(; 7( =95 6/6;6=) )5 45=>57(785; )5 <-=>(:(-=*/()6)() +-/()(<+54@8.(//(;(=6;5)69785;)5 ;*445>85=(6.6 ;(>(7.6=>6.6?*//<*=(<6 >86 375' ) = 76L,*)(78;54(*6!SP4-*:(75 8E(+54(75Q +54 )5 =5=78<4A*4 <-=.6=)*)5)(//* >-)5 96)5 =95 <A78) 6=6)*=>);6*E6>-(=G'$3 $ +-*)96 # ;6*E6-=(=()A//(6=(# ;6*E6-=(=()A//(=6=(G'##' G'#'

13 6 ;5)69785; )5 ;*445>85=(6.6;63=5T ## ' -;A=()6)( =,* *=* 6 )(9 *=,*@8-86) )5 ;?578) <)6 ;6 <*4*<)64 4*9-=*/ =5+54;96) +4-,4*;6.6 )5 )(9 )5 *7(7)6=:57 )6<=(<6 # ' 4* )46 6/6;6=)5 >*//A67 )5 * )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;()7+(<*7(==,*<F<4*8*7(;( 7F=(;() G(=*/ )5 3.6 >86 * ) #' N()9* 6?*78<5+A=(;() 4*9-=*/ +54:*<)-86) 7( =95 =,* -?96<)(.*)63.6' ' 3)5.6=5=95)86<7;5)5 G-4)5 )6< <-=>(:(-=*/()6)( +-/()(< >86 +54:*<)-9=5 >6;-<4*)(@(;(= >86 <4(9(;(= 6 (=7)()A:(-=6.6 >6;-<4*)(<6 7( =95 =,* -?96<)(.*) 6 ;* >86 9-7( =95 46@A/)*) )*78;5 )5 *44()A4 7( =5* ) ' ' * ) ( 46G64-86= E*4)5 (=)6,4(;() 6.4-+(*=)5.6=>() =5 G9*/5 7( E5//(; G(=*/ ( ;* ' 3)5 =A< = <*E E*4)5=5<5)5>469)(;' 01"! #! Si mund të shpegohen ndryshimet e lartpërmendura? Çfarë e dallon ## +-*)96G'#' # +-*)966=(##G'#' # përqasjen e BE-së ndaj vendeve të Ballkanit Perëndimor, në krahasim me atë ndaj vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore? Politika që BE kishte zhvillur për vendet e Evropës Qendore dhe Lindore në gjysmën e parë të viteve '90 u tregua e papërshtatshme për vendet e Evropës Juglindore në fundin e po asaj dekade. Politika e viteve '90 ndaj vendeve të Evropës Qendore dhe Lindore ishte kryesisht një "përqasje ekonomike" 13. Mënyra se si BE i zhvilloi marrëdhëniet me këto vende - Marrëveshjet e Evropës dhe më pas procesi i zgjerimit - ishte një adaptim i modelit të vjetër të marrëveshjeve dypalëshe të tregtisë ndaj situatës së re të krijuar me rënien e komunizmit dhe aspiratën e këtyre vendeve për anëtarësim në BE. Marrëveshjet e Evropës qenë marrëveshje tregëtie të plotësuara me dialogun politik dhe me asistencën financiare 14. Këshilli Evropian i Kopenhagenit, në qershor 1993, hapi perspektiven e anëtarësimit për vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore dhe përcaktoi kriteret për anëtarësim ("kriteret e Kopenhagenit"). Këto kritere, së bashku me ekonominë e tregut, aftësinë për të përballuar konkurrencën brenda tregut të përbashkët dhe aftësinë për të adoptuar dhe zbatuar legjislacionin e Unionit (acquis communautaire), përcaktuan si kritere për anëtarësim edhe: institucione të stabilizuara, demokracinë, sundimin e # 6>6/;6(64'UV *//*:60'BD L*7)64==/*4,6;6=)T(=0'V *//*:6*=>V ' V *//*:6!"#$ %NG-4>NG-4>3%'' # +-*)96'

14 ligjit të drejtat e njeriut, përfshirë të drejtat e minoriteteve. Por procesi i para-anëtarësimit që vijoi dhe negociatat për anëtarësim u përqendruan vetëm në reformat ekonomike dhe adoptimin e aquis communautaire, sa kohë që vendet kandidate duket se kishin krijuar institucione demokratike relativisht të stabilizuara dhe vendet e pastabilizuara të Evropës Juglindore u mbajtën jashtë këtij procesi. Kështu politika e BE-së ndaj vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore 'u trajtua si një proces i drejtuar nga Komisioni Evropian, në të cilin vendeve kandidate iu kërkua adoptimi i legjislacionit komunitar' 15. Tranzicioni i dështuar në ish-jugosllavi dhe mungesa e stabilitetit politik në Shqipëri në vitin 1997 i treguan Unionit se politika e tij ndaj Ballkanit Perëndimor duhet të trajtohej jo thjesht në kuadrin e mundësive ekonomike që ofron anëtarësimi, por edhe në kuadrin e nevojës për stabilizimin e rajonit. Kërkohej pra një strategji e qartë politike e BE-së për rajonin. Kjo kërksë u bë veçanëristh urgjente si rezultat i krizës në Kosovë në vitin Procesi i Stabilizimit dhe Asocimit dhe Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore synojnë të përballojnë këtë sfidë. Më 10 qershor 1999, me nismën e BEsë, u adoptua Pakti i Stabilitetit për EJL. Ky pakt ishte përpjekja e parë serioze e 15 Forster A. & Wallace W. (2000), Common Foreign and Security Policy in H. Wallace and W. Wallace, Policy-Making in the European Union, Oxford: Oxford UP, , p ))+MM&&&'7)*?(/()F+*:)'-4,M # bashkësisë ndërkombëtare për të zëvendësuar politikën e mëparshme të reagimit ndaj krizave, me një strategji afat-gjatë dhe gjithëpërfshirëse për parandaliin e konflikteve. Stategjia bazohej në bindjen se parandalimi i konflikteve mund të ishte i sukseshëm vetëm nëse fillonte paralelisht në tre sektorë kyç: krijimi i sigurisë në rajon, nxitja e sistemeve demokratike të qendrueshme dhe e mirëqenies ekonomike dhe shoqërore. Pakti i Stabiliteitit është një strategji gjithëpërfshirëse jo vetëm nga pikëpamja e sektorëve që mbulon, por edhe në një kuptim gjeografik. Ai është një përqasje rajonale, që synon t'i kundërvihet fragmentimit dhe ndarjea që shikohen si karakteristika tradicionale të Ballkanit. 5 >-<A;6=)(=)86;6/A67)5 *<)() )5 )*?(/()6)() #% E5 <* 4-/(= A>8586E57; (+54 J)5*G4-95.6=>6) 6?*//<*=() 645=>(;-4 ; <)(.5=6(=)6,4(;())5+/-)5=5 7)4A<)A4*)6)(9C' 5 <5)5 <A*>54 7F=(;( )86;6/-4 ( *//<*=(= 645=>(;-4 578)5 <4(9(;(( =95 7()A*)6 <A 578)5( +*;A=>A4 <-=G/(<)( 3 >A<6 78)4(45 =5 <5)5 6 +*E67 7)*?(/()6)();(45E6=(67>86/(4(75)5 <4(9A*4.96)5)6GA=>()=,*>86.6=>6) 6 )(9 *=5)*46' 5 =5=)-4 =5*;()(=6*,46?()(:(/(( >8*.A/5= +54GA=>(;)*46 4-:67())5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() >6</*4-(76-?96<)(.(()(9<4F67-4=5 <5)5 +4-:67 578)5 L)JA 9*+5 ;?578)6)96=6)(9)5.6=>-7A4+4-:67() #% -<A;6=)((-/-=97

15 # ' (46@A/)*)4-:67(()*?(/(@(;()>86 7-:(;()=A<578)5)86978)=95+4-:67 >F+*/578 ;6 76:(/(=.6=>' *;()( ( *,46?().A4( )86<7(= =5 =6.-95= )86;6/ :*<)(;(= 6?*78<5+A=(;() 4*9-=*/ 7( 6/6;6=))5 J<-=)4*)57 J;6.6=>6) 6 4-:67())5 )*?(/(@(;()>867-:(;()' 5<5)5<A*>544-:67(()*?(/(@(;() >86 7-:(;() A +54<AG(@A* 7( <-=)4(?A)(<4F67-4(375=5*<)(=6 )*?(/()6)() #$ ;?(?*@5=6?(=> <)(.* 6 *=5)*457(;() )5.6=>6.6 )5 4*9-=() =5 578)5 =95 =N() )5 *44()A4 7)*?(/()6)(= > =>54;*4496= 6 46G-4;*.6 # ' <)(.5 >- )5 -G4-=)6 <A*>4(= >867)(;A9)+5446G-4;*)6<-=-;(<6 G-4:(;(= 6 (=7)()A:(-=6.6 +-/()(<6 >86?*78<5+A=(;(= ;5 =,A78)5 ;(>(7.6=>6.6)54*9-=()' -=)6<7)( ( <57*9 +-/()(<6 )5 375 =>*9*//<*=()645=>(; ,-= <*4*<)64(= >*//A67)5 7F=(;() G(=*/)5 * )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;() )5 78EF4A)*4 ;5 /*4)' +54 )5 ;?578)6)A4 7)*?(/()6)(= =5 4*9-= 7F=-= )5 =N(75 =5+54;96) 3.6?*78<5+A=(;(= 4*9-=*/ >86 # *;()((*,46=()6</*4*)* 4GA=>(;)*46 8))+MM6A4-+*'6A'(=)M:-;;M6N)64=*/O46/*)( -=7M766M7A;O##OM7)*)6;6=)'8); #$ +-*)96 # A4-+6*=I-;;(77(-=B# D&'' &!!!"& (#$!!")!*!(+''! '' &!' )!"#'!#$ 4A776/7*F%# IB D' #.6=95)86<7;5)5G-4)5=5<4*8*7(; ;6 * ) =5 <-=>(:(-=*/()6)(= +-/()(< >';')8' =5 <(9(;(= 6 (=7)()A:(-=6.6 )5 E6=>4A678;6>6;-<4*)(<6'

16 #% I Perspektiva e procesit integrues të Shqipërisë në Bashkimin Evropian lidhet ngushtë me kushtet themelore që Shqipëria dhe vendet e tjera që kërkojnë të aderojnë në Bashkimin Evropian duhet të plotësojnë. Ato bazohen në Kriteret dhe Kushtet për Anëtarësim të dala nga Këshilli Evropian i Kopenhagenit, i vitit 1993, që janë: Kriteri Politik; Kriteri Ekonomik dhe Kriteri Institucional. Këto kritere përmbushen me forcimin e demokracisë, shtetit ligjor, të drejtat e njeriut, respektin për minoritetet, funksionimin e ekonomisë së tregut, përshtatja e legjislacionit komunitar (acquis communitare) me atë vendas. Një vëmendje e veçantë i kushtohet Drejtësisë dhe Çështjeve të Brendshme (JHA-Justice and Home Affairs), si dhe bashkëpunimit rajonal. Qeveria shqiptare i ka vënë një rëndësi shumë të madhe këtyre çështjeve dhe ka demonstruar angazhim dhe vendosmëri për trajtimin e tyre përmes hartimit të strategjive në nivel kombëtar për luftën kundër krimit të organizuar dhe trafiqeve të paligjshme, si dhe shtrirjen e bashkëpunimit në këto fusha edhe në kuadrin rajonal. Një rol shumë të rëndësishëm për afrimin e rajonit me BE-në ka luajtur Presidenca greke (gjashtë mujori i parë i vitit 2003), e cila organizoi me shumë sukses Summit-in e Selanikut BE- Ballkani Perëndimor, më 21 qershor 2003, si dhe ndikoi në hartimin e dokumentit të BE-së: Axhenda e Selanikut për Ballkanin Perëndimor Drejt Integrimit Evropian. Ky Summit shënoi një hap të rëndësishëm në thellimin e marrëdhënieve midis BE-së dhe vendeve të përfshira në procesin e Stabilizimit dhe Asocimit, duke theksuar në mënyrë të veçantë perspektivën e anëtarësimit të këtyre vendeve në BE. Gjithësesi, nuk u la asnjë dyshim se ecuria e procesit të integrimit evropian varet nga performaca individuale e secilit prej vendeve të Ballkanit Perëndimor në drejtim të reformave ekonomike, standarteve demokratike, respektimin e të drejtave të njeriut, qeverisjen e mirë dhe respektimin e shtetit ligjor. Perspektiva e anëtarësimit në BE është reale dhe se harta e Bashkimit nuk do të shihet si e kompletuar deri sa në të të përfshihet dhe Ballkani Perëndimor. BE do të bëjë gjithshka për ta ndihmuar këtë rajon të ketë sukses, por anëtarësimi duhet merituar ishte një nga mesazhet kryesore të Summit-it të Selanikut. Në pjesën ku përshkruhen vlerësimet e BE-së për secilin vend të Ballkanit Perëndimor, për Shqipërinë ndër të tjera thuhet se: stabiliteti politik dhe progresi në reforma lejoji hapjen e negociatave me Shqipërinë për një Marrëveshje të Stabilizimit dhe Asocimit. Vazhdimi dhe konsolidimi i klimës së mirë politike dhe të një politike të qëndrueshme për reformat mbetet parakusht për progres të mëtejshëm drejt BE-së. Fokusi duhet të jetë mbi përmbushjen efektive të reformave. Në këtë kontekst, Këshilli nënvizon gjithashtu rëndësinë që ka për Shqipërinë për të ndërmarrë masat e nevojshme për krijimin e kapaciteteve që ende mungojnë për të përmbushur marrëveshjen e ardhshme. Në mënyrë të

17 # veçantë vlerësohet roli i vazhdueshëm konstruktiv i Shqipërisë në rajon. Në zbatim të angazhimeve të Axhendës së Selanikut, më 30 mars 2004, Komisioni Evropian paraqiti Partneritetin Evropian për Shqipërinë, i cili, sipas modelit të Accession Partnerships për vëndet kandidate që iu bashkuan Unionit, më 1 maj 2004, përcakton prioritetet afatshkurtra dhe afatmesme të vendit tonë në rrugën drejt integrimit evropian. Partneriteti Evropian u miratua nga Këshilli i Ministrave të BE-së në qershor Në përgjigje të këtij dokumenti të BE-së, në shtator 2004, Qeveria shqipare miratoi Planin Kombëtar të Veprimit, i cili programon me afate të qarta veprimet konkrete që do të ndërmerren nga Qeveria shqiptare për adresimin e prioriteteve të partneritetit Evropian. Gjithashtu, në zbatim të angazhimeve të Axhendës së Selanikut, institucionet e BE-së kanë bërë hapjen e programeve komunitare për vëndet e PSA-së, në shkëmbimin e eksperiencës me vendet kandidate në fushën e ndërtimit institucional si dhe në rritjen e asistencës financiare për rajonin, të cilat do të ndikojnë për ecurinë e përmbushjes së reformave dhe afrimin e standarteve me ato komunitare. Për sa i përket asistencës së BE-së për vendin tonë, Plani Indikativ Shumëvjeçar i ka alokuar Shqipërisë për vitet ,5 Milionë Euro nëpërmjet Programit Kombëtar dhe 20 milionë Euro nëpërmjet Programit Rajonal, në kuadrin e Programit CARDS për mbështetjen e përpjekjeve të Shqipërisë për reformat dhe modernizimin e saj. Fokusi kryesor i Programit të vitit 2003 është lufta kundër krimit të organizuar, kapaciteti administrativdhe zhvillimi ekonomik. W!1! A;;()3(= 6 6/*=(<A) (-G4-(.6=>6.6 )5 *//<*=() 645=>(;-4 >(7* 6/6;6=)5 +/-)57A *7A4(;(= 6 +4-:67() )5 )*?(/(@(;3 7-:(;()' 9-578) A4 G(//(;(78) =5 -;A=(<*)5= 6 -;(7(-=() >469)A*4 (=7)()A:(-=6.6.6=>(;3;*44576) ( 578(//() >86 *4/*;6=)().4-+(*=' 9()8*78)A 6>86 578(//( >86 *4/*;6=)(.4-+(*= =,**=* 6)F46 +54,*)()5= +4-96<)346@-/A)* )5 :(/*) = =;5)5;*>86;?578)6)6= =5-;A=(<*)5=6-;(7(-=()' Në të gjitha këto dokumente, por edhe në deklaratën e Summit-it të Selanikut theksohet perspektiva evropiane e Ballkanit Perëndimor, përmes shprehjes se e ardhmja e Ballkanit është në BE, pa përjashtime. Gjithashtu, vlerësohet se përgatitja e vendeve të Ballkanit Perëndimor për integrimin në strukturat evropiane është një prioritet madhor i Bashkimit Evropian. SUGJERIMET PËR PASURIMIN E PROCESIT JANË: Tashmë është e nevojshme të shkohet përtej rindërtimit dhe rehabilitimit dhe të mbështetet tranzicioni politik dhe ekonomik, përfshirë përafrimin e

18 #$ legjislacionit me BE kur është e përshtatshme, me synim eventual anëtarësimin në BE. Bashkimi Evropian do të forcojë mbështetjen e tij për vendet e Ballkanit Perëndimor në përpjekjet e tyre për të përmbushur këto sfida. Angazhimi dhe asistenca e BE-së ka nevojë të krahasohet me një angazhim të vertetë të qeverive për të kryer reformat e nevojshme, krijuar kapacitetet e nevojshme administrative dhe bashkëpunuar midis tyre...në këtë kontekst një prioritet të lartë duhet t i kushtohet luftës kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit; progresi në këtë fushë është thelbësor për të siguruar shtetin ligjor, krijuar besim në institucionet shtetërore, gjeneruar investimet private dhe afruar vendet më pranë anëtarësimit me Bashkimin Evropian. Perspektiva Evropiane - Duke i dhënë perspektivë evropiane vendeve të Ballkanit Perëndimor, siç konfirmohet nga Këshilli Evropian i Kopenhagenit 2002 dhe nga Këshilli Evropian i Brukselit 2003, propozohet zhvillimi i mëtejshëm i procesit të Stabilizim- Asocimit, duke futur disa elementë të frymëzuara nga procesi i para-aderimit Partneriteti Evropian Duke patur parasysh progreset e bëra në të gjitha vendet e SAp-it, si dhe të metat, duhet marrë në konsideratë futja e Partneritetit Evropian për vendet e Ballkanit Perëndimor. I frymëzuar nga procesi i para-aderimit këto partneritete, të ngjashme me Partneritetet e Integrimit Evropian, do të mund të identifikojnë prioritetet për veprim në mbështetje të përpjekjeve për t iu afruar më pranë Bashkimit Evropian. Qëllimi i këtyre partneriteteve është të identifikojë reformat afat-shkurtëra dhe afat-mesme, që duhet të kryejnë vendet, për të shërbyer si matëse të progresit dhe të japin udhëzime për asistencë në kuadrin e programit CARDS (Sugjerohet të shërbejë si mekanizmi screening ). Prioritetet e Partneriteteve duhet të bazohen në prioritetet politike dhe strategjike të Komisionit, në dritën e vlerësimit të Raporteve Vjetore (Annual Reports). Zgjerimi i mbështetjes për ndërtimin e institucioneve TWINNING - ka treguar të jetë një mjet efektiv për ndërtimin e institucioneve në vendet kandidate dhe mund të jetë efektiv edhe për vendet e SAA-së. Këto projekte kanë filluar në Shqipëri dhe Kroaci dhe janë nën përgatitje për pjesën tjetër të rajonit. Që këtej e tutje twinning do të përfshihet në programin CARDS, si një mjet për transferimin e aftësive administrative në vendet e SAp-it. TAIEX (Technical Assistance Information Exchange Office) - është krijuar si një pjesë e strategjisë së paraaderimit për të dhënë asistencë teknike për vendet kandidate në drejtim të asquis. Shërbimet e saj janë të përshtatshme edhe për nevojat e vendeve të Ballkanit Perëndimor (modalitetet janë në diskutim). SHKOLLË RAJONALE Duke patur parasysh nevojën për të përmirësuar dijet dhe aftësitë e stafit të shërbimit civil në rajon, BE do të inkurajojë financimin e një shkolle rajonale, ose një isntituti për Arsimin e Lartë mbi Reformën në Administratën Publike.

19 # Bashkëpunimi në Drejtësi dhe Çështjet e Brendshme Shteti ligjor është një vlerë themelore e Bashkimit Evropian...për këtë do të iniciohet një dialog me vendet e rajonit, me synim identifikimin e etapave të arritura, të matshme dhe realiste për të vlerësuar progresin në fushën e JHA. Kjo do të shërbejë edhe për të dalluar prioritetet në fushën e JHA në Partneritetet Evropiane. Liberalizimi i regjimit të vizave Vendet e SAp-it kanë shprehur një interes të veçantë për liberalizimin e regjimit të vizave të BE-së dhe politikën e saj migratore në përgjithësi. Komisioni do të jetë i përgatitur për të drejtuar diskutime konkrete me vendet, në kuadrin e procesit të Stabilizim- Asocimit, lidhur me kërkesat se si ta çojmë përpara këtë çështje në terma konkretë. Programet e asistencës duhet të forcohen në këtë fushë prioritare. Pjesëmarrja në programet e Komunitetit Pjesëmarrja në programe të zgjedhura në Komunitetit duhet të shtrihet edhe për vendet e SAp-it RTD 6th, TEMPUS. Komisioni është i gatshëm të shqyrtojë çështjet e nevojshme ligjore dhe financiare për arritjen e këtij objektivi. Promovimi i zhvillimit ekonomik Komisioni do të vazhdojë të japë asistencë në këtë fushë. Tregtia është themelore në procesin e Stabilizim- Asocimit...Komisioni do të vazhdojë të zhvillojë asistencën e tij dhe masa të tjera të mundshme për të përmirësuar aftësinë e vendeve për të përfituar nga këto masa të tregtisë së lirë. Krijimi i një zone të tregtisë së lirë në rajon në një periudhë afat-mesme do të ishte e dëshiruar, sepse do t i aftësonte vendet për të marrë përfitime shtesë nga liberalizimi tregtar. - Promovimi i një tregtie më të madhe ndër-rajonale (promoting greater intraregional trade). - Përmirësimi i ambientit për veprimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme, si një burim kyç për vende pune, thelbësore për transformimin e një ekonomie të centralizuar në një ekonomi tregu kompetitive. - Zgjerimi i Tregut të Brendshëm të Energjisë në të gjithë rajonin në fund të vitit Mbështetja financiare CARDS Komisioni propozoi (dhe u miratua) një rritje të buxhetit të programit CARDS rajonal (në vlerë 200 mln.euro shtesë, përveç 197 mln.euro që është aktualisht), në veçanti, në trajtimin e prioriteteve si ndërtimi i institucioneve, forcimi i kapaciteteve administruese dhe drejtësisë dhe çështjeve të brendshme, sipas nevojave dhe kapaciteteve të secilit vend të veçantë. Zgjerimi i bashkëpunimit rajonal Bashkëpunimi rajonal është pjesë integrale e përgatitjeve për integrimin në strukturat evropiane. - progres i konsiderueshëm; - krijimi i një tregu rajonal të energjisë elektrike në Evropën Juglindore; - iniciativa e SEECP-së - Duhet inkurajuar bashkëpunimi ndërkufitar me Vendet Anëtare të BE-së; - Pakti i Stabilitetit. Bashkëpunimi parlamentar Mund të krijohen Komitetet Parlamentare të Stabilizim-Asocimit me të gjitha vendet

20 e rajonit. Komitetet e Çështjeve Evropiane të Parlamenteve duhet të inkurajojnë zhvillimin e kontakteve të tyre në nivel rajonal në kuadrin e një Konference Ballkanike të Komiteteve të Çështjeve Evropiane (shembull). Asocimi me deklaratat e BE-së për CFSP-në Vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të ftohen të bashkohen me deklaratat e BE-së, Qendrimet e Përbashkëta dhe vendime të tjera në kuadrin e Politikës së Përbashkët të Jashtme dhe atë të Sigurisë së BE-së. Kjo do të riforcojë renditjen e prioriteteve dhe sjellë ato më pranë sferës politike të BE-së. 4-K67( ( (=)6,4(;() 6A4-+(*= )5 8E(+54(75 >A86) +*46 =5 >(7* <-=)6<7)6 B(D =5 <-=)6<7)(= 6*G4(;() )5.6)5.6=>() ;6 7)*=>*4>6) 6A4-+(*=6 >A<6 +54;?A78A4 )5,9()8* <A78)6) +-/()(<6 >86 6<-=-;(<6)5 -+6=8*,6=()R B(D =5 <-=)6<7)(= 4*9-=*/ <A.6=>( F=5 +64:6+)-86)7(+96756=954*9-=(;5)5,9645 <A,9*)5 >6<*>57 75 GA=>() <* +*)A4 9- +*< <-=G/(<)6)5?46=>78;6 +-/()(<6 *+- =>546)=(<6 >86 578)5 >*78A4 =>548F49* =>54<-;?5)*46R >86 B(D =5 <-=)6<7)(= 6*G)57( ) *=5)* )5 +54?*//A*4=95@,964(;)54(' "! ' 5 <5)5 <A*>54 =5+54;96) )*<(; (->(<6 ;6 -;(7(-=(= =5= G-4;*)6) 6 I! 7( >86 =5 <A*>54)5 4*A=>6.6@F4)*46 >86)6<=(<6)5=6,-:(*)* =5 9*=5.5=5 =5 >A<96 =,**=* 9-=5 8*+*)6=>54;*44*=5+54;?A7896=6 46G-4;*.6 7( >86 578)5 45=5 >*<-4)?*78<54(78);6@F4)*46) <-;A=()* GA78*) <A >A86) +54E5=>4A*4.5;6=>9*+54;5)69B<-=</A@(-=6)6 +54?*78<5)* )5 )*<(;6.6 I!D' 9()8*78)A =95 8*+ 78A;5 ( 46=>57(785; =5 <5)5 >469)(; (78)6 >86+*4*E()9*6>-<A;6=)())5/*=() )6 6+4(;() 6 4(-4()6)6.6)6 *4)=64()6)() A4-+(*= +64 8E(+64(=6 ( :(/( >- )5 >- )6 7864?696 6>86 7( =96 <A*>64 -?96<)(.*78>86<4()64678=6?*@6)6 76 :(/*.6 >- )6 ;*)6) +4-,467( ( 8E(+64(76=6+4-:67(=6)*?(/(@(;() >867-:(;()R $! % *78<(;(A4-+(*=(-G4-(.6=>6.6 )5 4*9-=() )-= <)(.5=6*=5)*457(;().96);5 +*46 ;6 /*=K(;(= 6 4-K67() )5 )*?(/(@(;() >86 7-:(;()' F +4-:677AGAE(@A*;5+*7=5*;()(= 6 6/*=(<A) BE D <A )5 +*46.6=>6.6)-=* 9A-G4A* = <)(.5 6 E*4)5 *=5)*457(;( ;6 <A78) +/-)57(;(= 6 <4()646.6' *78;5.6=>6) )-=* <-=7(>64-86= <*=>(>*)6 +-)6=:(*/6 +54)5 8F45 =5 ' 5 <5)5 <A*>54 8*+( ;A=>57(= ;* =>6.6 )-=* =5 +4-,4*;6) 6 46@64.A*4* +54.6=>6) <*=>(>*)6 B)*78;5#.6=>6) 6 469**=5)*46D 7( " &(==(=, +4-,4*;6) <-;A=()*46 B6-=*4>- S-A)8 6>(* -:4*)67 6)9D 7( >86 +4*<)(<5= 6 =>96<A4 ;5 +*45 ;6.6=>6) <*=>(>*)6 )5 A4-+6*= *4)=6478(+7 =5 )5 :(/*) >- )5 (>6=)(G(<-86= +4(-4()6)6) +54 )TA *>467A*4 =,*.6=>6) )-=* >469) 6:A4( G-4;*.6 >86

21 +54;?A <A *=5)*457(;' /6=)5)86<7-86)76<-=)6<7)(4*9-=*/ ((=)6,4(;() =A< +6=,-=*7<5=> =,* ) =>6))5 6:5 +54+*4* >469) +4-K67() )5 (=)6,4(;()' 9- A?5 6 E*4)5 >86 =,* -;(7(-=64( ( 4( (,964(;()//(68=,9*)5+54,(,96.6 )5 +F6)96.6 )5 *=5)*45.6 )5 *4/*;6=)() A4-+(*=' 578)A *( ) 76 XA*>4( F=5( +-/()(<57 >469) *//<*=() 645=>(;-4 >86 (=7)4A;6=)*) 6 +54>-4A4* +469 =678 9*=5 )5 =959)* +54 ) =>6)' >54<-85 ;5=F4* 76 7( +54>-46= <5)-(=7)4A;6=)6 578)5 6 =>4F78;6 =5.*457(;67)*>(=6@8.(//(;()>86 +4-,467() =5 76:(/(=.6=>' 6 >A86) ) ;57(+*7+4(=:(+()<A*>54( =959)5 +* >(7<4(;(=A*4 *7<5=> >(G646=:(;()?*@A*4 = )57(= ,467()' 5 <5)5 <A*>54 >A86) +*45 >86 >85=(* 4-*:(75 6 7)*)A7() )5.6=>() <*=>(>*) =5?*@5 )5./6457(;() )5 +4-,467() (=>(.(>A*/' 9()8767(,9()8=95 578)5 =5,96=>96 )5 7) K67(= 6(=)6,4(;() =576,9F<-= 76 =95.6=> E-G)5 >86 =5 7)*>(= 6 <*=>(>*)() B4*7)( ( A;*=(75 =5 +4*=.645)5 <5)(9.()(D =A< 6:5=;6 4();(= 6 >A8A4 >469) +54;?A G-4;*.6' >54<-85 =5 4*9-=(= )-=6 =>->86)+*4*7G(>*78)546=>57(78;6 +*4*)5:(/*.6>A86))596+6=+54,9(,96 ) )*' 5 <5)5 <A*>54 ;A=> )5 +54;6=>(; K578)96= 6 7)*)A7() G(=*/ 6 GA=<7(-=(;() )5 78)6)() 64?(3*/( ()4*9)(;(= 6 <54<67*.6 # +54 4(78(<(;(= 6 ;* *F)-=3() =5-7=953064:6,-.(=5 7( >86 ;A=>57(=5 6 >67)*?(/(@(;() =5 *E6>-=(' 46)8(;( (.6=>() )-=6 =,*=95+*=-4*;56)(//5<A6/6;6=)( 78E(+)*4 578)5 ( <-=7(>64A6785; =>(<-=9-+*<>86=5;5=F45=767( 6 +64:6+)-= <)(.5= 6 (=)6,4(;()6A4-+(*=)58E(+54(75' %!! #'6,9() ) A4 6 *=,*@8A*4 +54 )5 *=5)*457A*4.6=>6) 6 4*9-=() )-=6 =5 46*/()6) +678* )5 GA=>() ;6 #.6=>6)5 469* =>-78)* >-)5.-=-95 >(7(+4-:67(=6@,964(;();6.6=>6)6 469*' A<6) =)A*/(78) >-)T( E5=>4-95 *=,*@8(;() )5 7* K67( ( *?7-4?(;() )5 GA=>() ;A=> )5 78)F95 =5 A >A86) +54E5=>4A*4 >(+/-;*:(* 9-=5 =5 <A78)6) 6 469*B-??F(=,3A +-/()(<D <54<67* +54 =95 +4-K67 G(=*=:(*4 +*4*3*>64(;(;5)5 G-<A7A*4 >469))5 *4>8;67 6A4-+(*=6)5.6=>6.6)-=* 7(>-;-7=5<-=7)6<7)(=6+54,*)() <)(.57 G(=*=:(*46 3# =,* ' 578)A +46@6=:* 6 -;(7(-=() A4-+(*= >A86) )5 96)5 ; E5=>4A*4 =5 K578)96) 6 <-86@(-=()6<-=-;(<>867-:(*/'9- >- )5 )8-)5 E5 >86 (=7)4A;6=)6) G(=*=:(*45 )5 +4-K67() )5 +*4*3 *>64(;() B+463*::677(-=D >A86) )5 *>467-9=5 +4-?/6;6) E5 9*=5 =5 445=95 )5 ;*=,57(.6 7)4A<)A4-46 >86 <*+*:()6)6) 6 A/5)*

22 *?7-4?A676 )5 6<-=-;(75' (.6/( ( G-=>6.6)5*7(7)6=:57 >A86))5 96)5( ;9*G)A6785; +54 )5 ;-7 6 >(G646=:57;67.6=>6.6 )*78;5 <*=>(>*)6 B7( A//,*4(* A;*=(* 4-*:(*D >86.6=>6.6 )5 *4>878;6<*=>(>*)6' zonave të tëra, qofshin ato qendra të vjetra industriale apo zona rurale periferike. Po të mbajmë parasysh shtrirjen që kanë në Ballkanin Perëndimor probleme të tilla strukturore ekonomike, përvojat e fitura në procesin e zbatimit të politikave rajonale gjetkë në Evropë janë drejtëpërdrejt të vlefshme. Politika rajonale (e quajtur edhe politika e kohezionit apo politika strukturore) dhe institucionet që nevojiten për zbatimin e saj u hartuan së pari brenda shteteve antare të BE-së në nivel kombëtar, duke fituar më vonë rol qëndror në caqet politike të BE-së. Rrethanat historike që krijuan nevojën per njohjën e rëndësisë së politikave rajonale kombëtare, rrjedhin nga vetë kriza ekonomike dhe shoqërore e shoqërisë më të vjetër industriale të Evropës, Britanisë së Madhe. G(>* 6.54)6)5 578)5 G-4:(;( ( =>(<(;() )5 =>(8; (*=6 +54 *//<*=(= 645=>(;-4 >A<6 8*4)A*4 7)4*)6,9()5 469**7(7)6=:6 E5 4496>8(= =,*;57(;6) >86)6<=(<*) 6 $!,' -$!,*"-!./ *2/%%-/'(*/ '% Logjika e politikave rajonale ka të bëjë me faktin se gjeografia ekonomike dhe vecantitë historike kanë pasoja të mëdha në mënyrat e zhvillimit. Ka të bëj gjithashtu edhe me faktin tjetër se shkaqet strukturore të prapambetjes janë të tilla që mund të përcaktojnë fatet e Pas Depresionit të Madh të viteve , u vu re se disa nga rajonet e Britanisë së Madhe u rëkëmbën relativisht shpejt, kurse të tjerat jo. Më të goditurat ishin sektoret dhe zonat më të vjetra industriale, si: industria e ndërtimit të anijeve në Cludeside; industritë e qymyrit, hekurit, celikut dhe industria e rëndë në Anglinë Veri- Perëndimore; industritë e ndryshme inxhinjerike dhe industria e pambukut në Lancashire; eksportet e qymyrit, hekurit dhe celikut në Uellsin Jugor. Nisur nga situata, qeveria britaneze krijoi një Komision Mbretëror për Shpërndarjen Gjeografike të Popullsisë Industriale ( Komisioni Barlow) për të analizuar gjendjen dhe për të rekomanduar